Gezondheidspsychologie
3de bachelor psychologie
OPO: POM37A
2019-2020
, GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
GEDRAG EN GEZONDHEID
HEALTH MATTERS!
• Gezondheid is belangrijk
o Maar tegelijk hebben veel mensen geen goede gezondheid
o Veel mensen weten niet wat gezondheid is
§ Wat zijn de factoren die mensen gezond maken? En welke niet?
§ Wat hebben we precies nodig om gezond te zijn?
• Veel meer mensen leiden aan astma
o 1 v/d voornaamste reden is luchtvervuiling
o Sneller moe, minder fit voelen
o Veel mensen weten het zonder dat er duidelijke symptomen aanwezig zijn
o De relatie tussen ziekte en symptomen is heel dun
WETENSCHAPSGEBIED VAN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
3 wortels in gezondheidspsychologie ® integratie is gezondheidspsychologie
Gezondheid: toestand van volledig lichamelijk, mentaal en sociaal welzijn
Niet alleen de afwezigheid van ziekte of handicap
• Grieks: gezond: geheel, actief, energiek, een voelen met lichaam
• Engels: health: harmonie, evenwicht
Gedrag: manier van iemands handelen, manier om jezelf te presenteren,
iets wat het organisme doet (actie) in respons op stimulatie uit de omgeving,
respons van een individu/groep op zijn omgeving
Psychologie: gebaseerd op experimentele psychofysiologie, gedragsneuroWE
de toepassing van biologische principes op de studie van fysiologische, genetische en
ontwikkelingsmechanismen van het gedrag van mensen en dieren
® gezondheidspsychologie: De combinatie van de educatieve, wetenschappelijke en professionele bijdragen
van de psychologie tot de bevordering en behoud van gezondheid (1), de preventie en behandeling van ziekte
(2), de indicatie van etiologische factoren (3), de analyse en verbetering van de gezondheidszorg (4)
(1) Veranderingen van levensstijl
(2) Medewerking, cognitie, gedrag, attitudes, …
(3) Cohort studies, experimenten
(4) Programma-evaluatie RCT gezondheidseconomische kwaliteit van leven, maatschappelijk
Gedragsgeneeskunde: interdisciplinaire gebied dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van
gedrags- en biomedische kennis en technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte en de toepassing van
deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en revalidatie
ð Parallel ontwikkelt maar convergeren nu dicht naar elkaar
ð Kennis gepubliceerd in Journals (wetenschappelijke tijdschriften) 1
,LICHAAM EN GEEST
Griekse en Romeinse tijd
• Claudius Galenus: humorale theorie
o Lichaam gevuld met 4 lichaamssappen
§ Slijm (flegmatische): onverstoorbaar kalm
§ Bloed (sanguinisch): gepassioneerd
§ Gele gal (cholerisch): boosheid
§ Zwarte gal (melancholisch): droefheid
o Vloeistoffen bepaald temperament
o Temperament gaat gepaard met gemoedstoestanden
16e en 17e eeuw
• Sacharias Janssen: uitvinding van de microscoop
• Andreus Vesalius: boek over de menselijke anatomie: “hoe werkt het lichaam?”
• René Descartes: filosoof, dualist, beschreef de reflexboog
o Link tussen lichaam en geest (met wetenschap van anatomie)
o Indien pijn: centrum in hersenen reageert als reflex die reageren op een stoornis in het lichaam
§ Zenuwbanen (‘touwen’) versturen info naar hersenen ® in hersenen wordt een reflex
gecreëerd ® terug naar plaats van pijnlijke prikkel
§ Hoe meer schade pijnprikkel veroorzaakt ® hoe meer aan touwen getrokken ® hoe
luider klokken, hoe meer pijn
§ Carticiaans model is dualistisch
• Indien pijn in arm , maar oorzaak kan niet daar teruggevonden worden
• Dan is er mogelijks een verstoring in de baan naar de hersenen
• Lichamelijke klacht is gevolg van lichamelijke oorzaak,
maar als die er niet is dan is de oorzaak van de hersenen dan worden mensen
niet meer serieus genomen
2
, Biomedisch model
= ziekte wordt gereduceerd tot een probleem in de biologische processen
Dus als er een klacht is dan probeer je oorzaak terug te vinden in het lichaam
Infectie Cognitie
Trauma Omgeving
Erfelijk Leren
ð Reductionistisch: ziekte kan verklaard worden door verstoorde chemie-huishouding in het lichaam
ð Lichaam-geest dualisme: monocausaal; klacht heeft 1 oorzaak ® gn rekening met andere factoren
ð Ziekte-georiënteerd: negeert promotie van gezondheid
ð Ontoereikend: kan vele ziekten niet verklaren
Vb. mensen met lage rugpijn waarvan het anatomisch niet verklaarbaar is
• Biologie: Ziekte: een conditie die ziekten veroorzaakt
§ Infectieziekte (vb. longontsteking, bof of wondinfectie)
§ Ziekte veroorzaakt door een stoornis van organen, genetica, hormonen
§ Slijtage van functionele lichaamsdelen (vb. diabetes mellitus, hart- en vaatziekten, artritis ...)
§ Opm.: gedrag als gevolg van biologische verstoring
maar gedrag oiv andere factoren (vb. cognitie, omgevingsfactoren, leren)
® gedrag wordt herhaald wnnr er bepaalde consequenties zijn
• Gedrag: klacht/ symptoom: wat de persoon ervaart als gevolg van de ziekte
§ Uiting van ziekte is subjectief + patiënt moet dit melden ® alleen hij/ zij ervaart deze
aandoening
§ Opm.: de psychologische werkelijkheid spoort niet altijd met lichamelijke werkelijkheid
§ Vb.: pijn, misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid, slechte smaak in de mond, wazig zicht ...
Gedragsmodel
= gezondheid wordt bepaald door ziekte & gedrag
en de interactie van de 2
ð Holistisch: houdt rekening met interactie
ð Multi-causaal: ziekte en gedrag als oorzaken
ð Gezondheid-georiënteerd: niet wachten op ziekte
Bio-psycho-sociaal model
= gezondheid/ ziekt (*) wordt bepaald door biologische, psychologische en sociale
factoren
3
3de bachelor psychologie
OPO: POM37A
2019-2020
, GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
GEDRAG EN GEZONDHEID
HEALTH MATTERS!
• Gezondheid is belangrijk
o Maar tegelijk hebben veel mensen geen goede gezondheid
o Veel mensen weten niet wat gezondheid is
§ Wat zijn de factoren die mensen gezond maken? En welke niet?
§ Wat hebben we precies nodig om gezond te zijn?
• Veel meer mensen leiden aan astma
o 1 v/d voornaamste reden is luchtvervuiling
o Sneller moe, minder fit voelen
o Veel mensen weten het zonder dat er duidelijke symptomen aanwezig zijn
o De relatie tussen ziekte en symptomen is heel dun
WETENSCHAPSGEBIED VAN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
3 wortels in gezondheidspsychologie ® integratie is gezondheidspsychologie
Gezondheid: toestand van volledig lichamelijk, mentaal en sociaal welzijn
Niet alleen de afwezigheid van ziekte of handicap
• Grieks: gezond: geheel, actief, energiek, een voelen met lichaam
• Engels: health: harmonie, evenwicht
Gedrag: manier van iemands handelen, manier om jezelf te presenteren,
iets wat het organisme doet (actie) in respons op stimulatie uit de omgeving,
respons van een individu/groep op zijn omgeving
Psychologie: gebaseerd op experimentele psychofysiologie, gedragsneuroWE
de toepassing van biologische principes op de studie van fysiologische, genetische en
ontwikkelingsmechanismen van het gedrag van mensen en dieren
® gezondheidspsychologie: De combinatie van de educatieve, wetenschappelijke en professionele bijdragen
van de psychologie tot de bevordering en behoud van gezondheid (1), de preventie en behandeling van ziekte
(2), de indicatie van etiologische factoren (3), de analyse en verbetering van de gezondheidszorg (4)
(1) Veranderingen van levensstijl
(2) Medewerking, cognitie, gedrag, attitudes, …
(3) Cohort studies, experimenten
(4) Programma-evaluatie RCT gezondheidseconomische kwaliteit van leven, maatschappelijk
Gedragsgeneeskunde: interdisciplinaire gebied dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van
gedrags- en biomedische kennis en technieken die relevant zijn voor gezondheid en ziekte en de toepassing van
deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en revalidatie
ð Parallel ontwikkelt maar convergeren nu dicht naar elkaar
ð Kennis gepubliceerd in Journals (wetenschappelijke tijdschriften) 1
,LICHAAM EN GEEST
Griekse en Romeinse tijd
• Claudius Galenus: humorale theorie
o Lichaam gevuld met 4 lichaamssappen
§ Slijm (flegmatische): onverstoorbaar kalm
§ Bloed (sanguinisch): gepassioneerd
§ Gele gal (cholerisch): boosheid
§ Zwarte gal (melancholisch): droefheid
o Vloeistoffen bepaald temperament
o Temperament gaat gepaard met gemoedstoestanden
16e en 17e eeuw
• Sacharias Janssen: uitvinding van de microscoop
• Andreus Vesalius: boek over de menselijke anatomie: “hoe werkt het lichaam?”
• René Descartes: filosoof, dualist, beschreef de reflexboog
o Link tussen lichaam en geest (met wetenschap van anatomie)
o Indien pijn: centrum in hersenen reageert als reflex die reageren op een stoornis in het lichaam
§ Zenuwbanen (‘touwen’) versturen info naar hersenen ® in hersenen wordt een reflex
gecreëerd ® terug naar plaats van pijnlijke prikkel
§ Hoe meer schade pijnprikkel veroorzaakt ® hoe meer aan touwen getrokken ® hoe
luider klokken, hoe meer pijn
§ Carticiaans model is dualistisch
• Indien pijn in arm , maar oorzaak kan niet daar teruggevonden worden
• Dan is er mogelijks een verstoring in de baan naar de hersenen
• Lichamelijke klacht is gevolg van lichamelijke oorzaak,
maar als die er niet is dan is de oorzaak van de hersenen dan worden mensen
niet meer serieus genomen
2
, Biomedisch model
= ziekte wordt gereduceerd tot een probleem in de biologische processen
Dus als er een klacht is dan probeer je oorzaak terug te vinden in het lichaam
Infectie Cognitie
Trauma Omgeving
Erfelijk Leren
ð Reductionistisch: ziekte kan verklaard worden door verstoorde chemie-huishouding in het lichaam
ð Lichaam-geest dualisme: monocausaal; klacht heeft 1 oorzaak ® gn rekening met andere factoren
ð Ziekte-georiënteerd: negeert promotie van gezondheid
ð Ontoereikend: kan vele ziekten niet verklaren
Vb. mensen met lage rugpijn waarvan het anatomisch niet verklaarbaar is
• Biologie: Ziekte: een conditie die ziekten veroorzaakt
§ Infectieziekte (vb. longontsteking, bof of wondinfectie)
§ Ziekte veroorzaakt door een stoornis van organen, genetica, hormonen
§ Slijtage van functionele lichaamsdelen (vb. diabetes mellitus, hart- en vaatziekten, artritis ...)
§ Opm.: gedrag als gevolg van biologische verstoring
maar gedrag oiv andere factoren (vb. cognitie, omgevingsfactoren, leren)
® gedrag wordt herhaald wnnr er bepaalde consequenties zijn
• Gedrag: klacht/ symptoom: wat de persoon ervaart als gevolg van de ziekte
§ Uiting van ziekte is subjectief + patiënt moet dit melden ® alleen hij/ zij ervaart deze
aandoening
§ Opm.: de psychologische werkelijkheid spoort niet altijd met lichamelijke werkelijkheid
§ Vb.: pijn, misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid, slechte smaak in de mond, wazig zicht ...
Gedragsmodel
= gezondheid wordt bepaald door ziekte & gedrag
en de interactie van de 2
ð Holistisch: houdt rekening met interactie
ð Multi-causaal: ziekte en gedrag als oorzaken
ð Gezondheid-georiënteerd: niet wachten op ziekte
Bio-psycho-sociaal model
= gezondheid/ ziekt (*) wordt bepaald door biologische, psychologische en sociale
factoren
3
