Inhoud
De taken van het medisch microbiologisch lab ....................................................................................... 2
Andere belangrijke taak van lab: meehelpen in strijd tegen antibiotica resistentie .............................. 2
Bacteriologisch onderzoek: een aantal stellingen................................................................................... 2
Microbiologisch agens aantonen: technieken?....................................................................................... 3
Bacteriën: snel delende organismen ....................................................................................................... 3
Workflow labo microbiologie .................................................................................................................. 3
Staalname ............................................................................................................................................ 4
Macroscopie ........................................................................................................................................ 4
Intermezzo ....................................................................................................................................... 5
Microscopie ......................................................................................................................................... 6
Kweek .................................................................................................................................................. 8
Identificatie ......................................................................................................................................... 9
Antibiogram ....................................................................................................................................... 11
Workflow hemoculturen ....................................................................................................................... 12
Microbiologische kweek en gevoeligheid vergen tijd!!......................................................................... 12
Kweek van moeilijker kweekbare microorganismen ............................................................................ 13
Kweek van anaerobe bacteriën ......................................................................................................... 13
Diagnostiek van bepaalde specifieke types infecties kan uitdagend zijn.............................................. 14
Biofilmvorming .................................................................................................................................. 14
Biofilm heeft invloed op kliniek, diagnostiek en therapie................................................................. 14
Sonicatie vreemd material ................................................................................................................ 15
Cultuur onafhankelijke diagnostiek....................................................................................................... 15
Multiplex PCR .................................................................................................................................... 16
Universele 16S rDNA PCR: identificatie van bacteriën ...................................................................... 16
Metagenomics ................................................................................................................................... 17
Serologie (opsporen van antilichaamrespons) .................................................................................. 17
1
,Les 4: laboratorium diagnostiek
De taken van het medisch microbiologisch lab
• Onderzoek aangevraagd door de arts:
o Heeft de patiënt (nog) een infectie?
o Wat is de verwekker?
o Welke zijn bruikbare antibiotica? → gevoeligheidsbepaling of antibiogram
• Microbioloog: resultaten bekijken en bespreken met behandelende arts
• Extra vraag: welke monsters of stalen afnemen voor diagnostiek en hoe?
• Beschikbare technieken efficiënt inzetten
Andere belangrijke taak van lab: meehelpen in strijd tegen antibiotica
resistentie
• Voor patiënt: Zo snel mogelijk herstellen
• Voor patiënt/gemeenschap: Resistentie voorkomen
• Antibiotica alleen toedienen indien nodig
o Correct spectrum
▪ Niet te breed maar ook niet te nauw
o Correcte dosering
▪ Voldoende werkzaam -> toxisch
o Correcte duur
▪ Niet te lang en niet te kort
Bacteriologisch onderzoek: een aantal stellingen
• In het lab kunnen we niet altijd zeggen of er al dan niet een infectie is MAAR
o Aanwezigheid van neutrofielen
o Aanwezigheid van epitheelcellen
o Aanwezigheid van pathogenen
Kunnen wel indicatie geven!
• Menginfecties worden empirisch behandeld (arts wacht niet op resultaat), de kweek met
antibiogram dient alleen voor het aantonen van onverwachte (resistente) soorten (MRSA!)
• Het is niet omdat het lab een bacterie rapporteert met antibiogram dat de patiënt met
antibiotica moet worden behandeld!!!
o Bv bij wondinfecties zal lokale wondzorg vaak volstaan
2
, Microbiologisch agens aantonen: technieken?
• Zelden is een ziektebeeld zo suggestief dat de diagnose en de verwekker meteen duidelijk
zijn:
o Typische mazeleninfectie, typische tuberculose
o Er zijn ook minder typische beelden van deze ziekten: bv. pyelonefritis kan duidelijk
zijn, maar je kent daarom de verwekker niet
1) Microscopie (specifieke beelden?)
2) Kweek
- Eenvoudige tot complexe bodems: bacteriën
- Celkweek: virussen, Chlamydiae
3) Niet-kweek gebaseerde methoden (aantonen van levende EN dode micro-organismen)
- Antigendetectie (aantonen van eiwit van micro-organisme)
- ‘genoom’ detectie (aantonen van DNA van micro-organisme) → PCR
4) Immuun-antwoord: serologie (Mantouxtest) → bewijs van eerder contact met de verwekker
- Geeft op zich geen informatie of pathogeen nog aanwezig is in lichaam
- IgM en IgG, of gecombineerd → zie lessen virologie
- Interferon gamma release assay (IGRA)
Bacteriën: snel delende organismen
• Vermenigvuldiging door binaire deling (insnoering)
• Grote variatie in snelheid van deling
o verdubbeling elke 20 min (E. coli)
o 18-24u (M. tuberculosis)
• Fouten tijdens kopiëren van DNA
o Mutatie biedt mogelijkheden
o Snelle ontwikkeling resistentie
• Groeisnelheid laat kweek in laboratorium toe
Workflow labo microbiologie
3
De taken van het medisch microbiologisch lab ....................................................................................... 2
Andere belangrijke taak van lab: meehelpen in strijd tegen antibiotica resistentie .............................. 2
Bacteriologisch onderzoek: een aantal stellingen................................................................................... 2
Microbiologisch agens aantonen: technieken?....................................................................................... 3
Bacteriën: snel delende organismen ....................................................................................................... 3
Workflow labo microbiologie .................................................................................................................. 3
Staalname ............................................................................................................................................ 4
Macroscopie ........................................................................................................................................ 4
Intermezzo ....................................................................................................................................... 5
Microscopie ......................................................................................................................................... 6
Kweek .................................................................................................................................................. 8
Identificatie ......................................................................................................................................... 9
Antibiogram ....................................................................................................................................... 11
Workflow hemoculturen ....................................................................................................................... 12
Microbiologische kweek en gevoeligheid vergen tijd!!......................................................................... 12
Kweek van moeilijker kweekbare microorganismen ............................................................................ 13
Kweek van anaerobe bacteriën ......................................................................................................... 13
Diagnostiek van bepaalde specifieke types infecties kan uitdagend zijn.............................................. 14
Biofilmvorming .................................................................................................................................. 14
Biofilm heeft invloed op kliniek, diagnostiek en therapie................................................................. 14
Sonicatie vreemd material ................................................................................................................ 15
Cultuur onafhankelijke diagnostiek....................................................................................................... 15
Multiplex PCR .................................................................................................................................... 16
Universele 16S rDNA PCR: identificatie van bacteriën ...................................................................... 16
Metagenomics ................................................................................................................................... 17
Serologie (opsporen van antilichaamrespons) .................................................................................. 17
1
,Les 4: laboratorium diagnostiek
De taken van het medisch microbiologisch lab
• Onderzoek aangevraagd door de arts:
o Heeft de patiënt (nog) een infectie?
o Wat is de verwekker?
o Welke zijn bruikbare antibiotica? → gevoeligheidsbepaling of antibiogram
• Microbioloog: resultaten bekijken en bespreken met behandelende arts
• Extra vraag: welke monsters of stalen afnemen voor diagnostiek en hoe?
• Beschikbare technieken efficiënt inzetten
Andere belangrijke taak van lab: meehelpen in strijd tegen antibiotica
resistentie
• Voor patiënt: Zo snel mogelijk herstellen
• Voor patiënt/gemeenschap: Resistentie voorkomen
• Antibiotica alleen toedienen indien nodig
o Correct spectrum
▪ Niet te breed maar ook niet te nauw
o Correcte dosering
▪ Voldoende werkzaam -> toxisch
o Correcte duur
▪ Niet te lang en niet te kort
Bacteriologisch onderzoek: een aantal stellingen
• In het lab kunnen we niet altijd zeggen of er al dan niet een infectie is MAAR
o Aanwezigheid van neutrofielen
o Aanwezigheid van epitheelcellen
o Aanwezigheid van pathogenen
Kunnen wel indicatie geven!
• Menginfecties worden empirisch behandeld (arts wacht niet op resultaat), de kweek met
antibiogram dient alleen voor het aantonen van onverwachte (resistente) soorten (MRSA!)
• Het is niet omdat het lab een bacterie rapporteert met antibiogram dat de patiënt met
antibiotica moet worden behandeld!!!
o Bv bij wondinfecties zal lokale wondzorg vaak volstaan
2
, Microbiologisch agens aantonen: technieken?
• Zelden is een ziektebeeld zo suggestief dat de diagnose en de verwekker meteen duidelijk
zijn:
o Typische mazeleninfectie, typische tuberculose
o Er zijn ook minder typische beelden van deze ziekten: bv. pyelonefritis kan duidelijk
zijn, maar je kent daarom de verwekker niet
1) Microscopie (specifieke beelden?)
2) Kweek
- Eenvoudige tot complexe bodems: bacteriën
- Celkweek: virussen, Chlamydiae
3) Niet-kweek gebaseerde methoden (aantonen van levende EN dode micro-organismen)
- Antigendetectie (aantonen van eiwit van micro-organisme)
- ‘genoom’ detectie (aantonen van DNA van micro-organisme) → PCR
4) Immuun-antwoord: serologie (Mantouxtest) → bewijs van eerder contact met de verwekker
- Geeft op zich geen informatie of pathogeen nog aanwezig is in lichaam
- IgM en IgG, of gecombineerd → zie lessen virologie
- Interferon gamma release assay (IGRA)
Bacteriën: snel delende organismen
• Vermenigvuldiging door binaire deling (insnoering)
• Grote variatie in snelheid van deling
o verdubbeling elke 20 min (E. coli)
o 18-24u (M. tuberculosis)
• Fouten tijdens kopiëren van DNA
o Mutatie biedt mogelijkheden
o Snelle ontwikkeling resistentie
• Groeisnelheid laat kweek in laboratorium toe
Workflow labo microbiologie
3
