samenvatting - deontologie

DEONTOLOGIE

1. WAT IS DEONTOLOGIE?

Historisch

 Deontologie als onderdeel van ethiek
 Ethiek als onderdeel van de filosofie: geen ‘steriele’ filosofie (cf. Levinas),
maar filosofie die nadenkt over de praktijk van samenleven

De Morele ervaring

 We ervaren bepaalde situaties als goed/fout:
 Buikgevoel
vb. 'de troostende vader',
'de schreeuwende leidinggevende'

Ethiek: op systematische wijze omgaan met deze morele ervaring

= Ethiek = moraal filosofie -> filosofie van de samenleving hoe je met andere de beste
beslissingen kunnen nemen (ziekenhuizen, rechtbanken)

- Studie van wat is rechtvaardigheid in interactie met ,,,,

- Studie van morele ervaring (buikgevoel) VB, vader, knuffel in plas

- Onderzoeken hoe je kunt omgaan met buikgevoel, hoe gebruiken om tot juiste
oplossing te komen

Hoe moeten we dan met elkaar omgaan & wat willen we bereiken?

 Norm:
o Datgene waarmee men iets meet of vergelijkt om te kijken of het ‘ok’ is
o Uitgangspunt voor het handelen
 VB. hoe deden ze dat vroeger in onze instelling/ bedrijf?
o Duidelijk en concreet:
 In realiteit uit te voeren
o Kan positief en negatief geformuleerd zijn:
 Zowel begrenzing als sturing van handelen
o Regels, protocollen, afspraken in een organisatie/ op de werkvloer…
o Uitgeschreven in document
o ‘hebben we dit al niet eens meegemaakt?’
 Oplossing van vorige keer proberen te gebruiken?
o Cultuurgebonden




 Waarde:
o Wat ethisch van belang is

, o Hoger niveau
o Meestal positief geformuleerd
 VB. behandel al je cliënten/ klanten op een rechtvaardige
manier
o Minder concreet en bijna niet ‘haalbaar’ (idealistisch)
o Twee functies:
 Motiveren onze keuzes & verantwoorden onze keuzes
 Waarom gedraag je je zo -> dienen om uitleggen wrm gedaan
o Minder gebonden aan cultuur/ woonplaats

Waarden zijn meer absoluut en tijdloos dan normen, normen gelden in een (deel van
een) specifieke maatschappij en tijdsvlak. Normen worden idealiter afgeleid uit
waarden.

- VB. (waarde) veiligheid & gezondheid ↔ (norm) geen gsm achter het stuur

De wet als tijdelijke en cultuur gebonden praktische invulling van een ethisch systeem:
een verzameling ‘afgedwongen’ normen.

 Vaak wel raaklijn ethiek-recht:
o Waar mensen samenleven moeten lijnen getrokken worden om conflict
te vermijden.
 Ethische discussie blijft voortgaan en kan wet (opnieuw) ter discussie stellen.
o VB. euthanasiewetgeving (meerdere artsen verbonden), GDPR
wetgeving, ..
 Recht is afdwingbaar, geld minder voor ethisch principe.
 Wet is minder afdwingbaar
 Ethisch principe is altijd context gebonden



Definitie ethiek:

 Studie van “correct” handelen in de samenleving
 Probeert criteria vast te stellen waarmee een handeling als goed of fout kan
worden gekwalificeerd, en waarmee de motieven en consequenties van deze
handeling kunnen worden geëvalueerd/ besproken kunnen worden.
 Steunt op vragen stellen en reflecteren over de antwoorden daarop.
 Ethiek begint niet met handelen, maar met nadenken over ons handelen!
 Bij ethiek gaat het over waarden (en relaties)
o Wie werkt met mensen gaat relaties aan en vertrekt daarbij vanuit zijn
waarden en werkt met mensen die mogelijks andere waarden belangrijk
vinden.
o Waarden kunnen botsen en ook waarden en normen kunnen niet met
elkaar in overeenstemming zijn.
 Beide zijn dillema’s
 Begint bij juiste vragen stellen en reflecteren van de antwoorden die andere
geven, studie van botsende waarden
o We hebben allemaal ethische dillema’s

,Definitie deontologie:

 Deontologie = de plichtenleer voor een bepaald beroep.
o Afkomstig uit het Grieks: betekent ‘deon’ (plicht) ‘logie’ (leer)
o = een onderdeel van de ethiek
o ‘beroepsethiek’
o Tak binnen ethiek
o Juist handelen binnen groep

Deontologie is tweedeling:

 Bepaalde fundamentele principes/ regels/ normen kennen
o = de wetten, beroepscode, artikels = wet- en regelgeving over het
beroep
o De normen van de PC kennen.
 Nadenken over de eigen rol in ethische dilemma’s en hoe beslissingen
te nemen in het beroep van PC.
o = “ethische reflectie”
o = kunnen toepassen van wet- en regelgeving van de beroepscode in
eigen ethisch denken om zo tot een werkwijze/ handelswijze in de
praktijk te komen.
o = o.a. kunnen nadenken over “waarom” bestaan bepaalde wetten,
regels, codes, normen?
o = nadenken over waarden die bestaan in het beroep+
 Worden die waarden correct tot uiting gebracht met de huidige
regels/ normen/ richtlijnen?

Belangrijke vragen binnen deontologie

 Wat valt er onder goed handelen in mijn functie?
 Wat is goed handelen als psychologisch consulent?
 Richting krijgen in welke conflicten je kan verwachten en hoe je het beste
handelt binnen de beroepscode

Deontologie biedt de gelegenheid tot discussie over fundamentele vragen die na
het afstuderen ongetwijfeld zullen opduiken in het beroepsleven.

Beroepsethiek of deontologie: richtlijnen (regels, plichten, normen) + nadenken over
hoe juist/correct te handelen binnen een beroep (stilstaan bij waarden).

 Het ethische kader voor het handelen vanuit een beroepsgroep aan
zijn leden. De beroepscode voor psychologisch consulenten = de
verzameling van concrete regels/normen voor psychologisch consulenten.
Gebaseerd op belangrijke waarden binnen het beroep.
 Het omvat waarden en normen die het handelen sturen voor dat
specifiek beroep.
o Per titel (waarden) worden uitgewerkt in normen -> richting voor
ethisch denken

, = deontologie is het oranje verkeerslicht

- elke situatie in praktijk waar je niet automatisch kan handelen, stop
met interventie, en verder doen met client, om na te denken over welk dilemma
heb ik nu en hoe kan ik hierna handelen -> interactie met collega’s,
denkt goed na voor volgde interventie toe te passen


= koorddanser

- balanceren, bedachtzaam denken over volgende stap



= geen goede manier

- elke keuze die je maakt heeft voor en nadelen, kiest keuze
met minste nadelen -> midden pakken.




= richtingaanwijzer

- waardes, kiezen welke waarden voor u het belangrijkst is en
welke je gaat toepassen



= weegschaal

- bedachtzame afwegen, rechter moet objectief alle
voordelen en nadelen in beslissing nemen, zorgvuldig
afwegen van argumenten.


= kompas

- u eigen ethisch kompas, eigen waarde goed kennen, wat voor je
belangrijk is als je interactie gaat met klanten dat sommige
mensen in je allergie geraken -> hoe komt dit, welke waarden botsen, voel ik me
goed hierbij?



Deontologie geeft richting bij ethische dilemma’s

 Ethisch = waarden, buikgevoel
 Legal = normen, regels

Dilemma: wat?

 Toestand waarin verschillende wegen/ handelswijzen een keuze moet worden
gemaakt
 Welke keuze je ook maakt, beide alternatieven brengen een aantal nadelen
met zich mee.