Samenvatting identiteit 2
Les 1: Transnationaal sociaal werk
Concepten, uitdagingen & methodiek voor sociaal werk
• Boek #sociaal werk H4 (p. 115-143)
• Boek geschiedenis van sociaal werk H8 (p. 190-193)
‘Wereldwijd zetten sociale professionals en hun organisaties zich elke dag in om de positie van
kwetsbare mensen duurzaam te verbeteren. ... richten we daarom onze blik buiten de grenzen van
het Vlaamse zorg- en welzijnslandschap. (...) Wat kan een Vlaamse professional opsteken van
slachtoffer-daderbemiddeling in Rwanda? Is stage lopen in een weeshuis wel verantwoord? Wat is
het belang van transnationaal sociaal werk en globale solidariteit? Hoe zetten professionals elders
in de wereld mensenrechten om in de praktijk?’
De transnationale realiteit
Transnationaliteit = in één land leven en tegelijk ook elders, waarbij mensen verschillende
leefwerelden en culturen combineren.
Uitgangspunten transnationaal sociaal werk:
• Sociaal werk heeft een duidelijke grensoverstijgende ambitie (van uitwisseling en
samenwerking)
• Veel thema’s (en actoren) in sociaal werk hebben een transnationale dimensie
Bv. klimaatopwarming, armoede, ongelijkheid, migratie, vergrijzing, …
• Steeds meer cliënten van sociaalwerkorganisaties (en eigenlijk de bevolking in het geheel)
hebben een transnationale levensstijl.
Veel mensen die in ons land verblijven, staan op verschillende manieren in nauw
contact met mensen op andere plaatsen in de wereld.
Bv. religieuze bewegingen en politieke gemeenschappen die Antwerpen met andere
steden wereldwijd verbinden.
Bv. handelsnetwerken en persoonlijke netwerken die zich vertakken over verschillende
plaatsen in verschillende landen.
Vraag: wat is de transnationale dimensie achter deze beelden?
Dit beeld benadrukt hoe klimaatverandering een transnationaal
probleem is. Het is een wereldwijd probleem dat internationale
samenwerking, beleid, economische aanpassing en sociale verandering
vereist om effectieve oplossingen te vinden.
1
,Beeld 2: mensen met verschillende etnische achtergronden aan een tafel in een klaslokaal
➔ Dit beeld benadrukt hoe migratie en integratie een transnationaal fenomeen is waarbij
mensen hun leefwereld en cultuur van land van herkomst combineren met die van in België.
Beeld 3: grote groep mensen (waarschijnlijk vluchtelingen) die rondtrekken.
➔ Dit beeld benadrukt ook dat migratie een transnationaal fenomeen is en weerspiegelt de
grootschalige bewegingen van mensen die hun land ontvluchten vanwege conflicten,
vervolging, economische moeilijkheden of natuurrampen.
Beeld 4: Octavia Hill
➔ Dit beeld toont hoe haar werk en ideeën diepgaande transnationale invloed hebben gehad op
sociale hervormingen, gemeenschapsontwikkeling, … Haar ideeën hebben wereldwijd invloed.
Globalisering als multidimensionaal concept
Globalisering = een multidimensionaal proces dat zich manifesteert op zowel sociale, politieke,
culturele, ecologische, ruimtelijke als economische gebieden.
5 verschillende invullingen van de term:
1. Globalisering als economische strategie
Essentie = het streven naar een mondiale, vrije en open
markt. Idee is dat goederen, diensten en arbeid zich vrij
bewegen over de planeet zonder barrières.
Zorgde voor een economische groei maar leidde ook tot
mondiale economische ongelijkheid, onzekerheid en sociale
en ecologische onrechtvaardigheid.
2. Globalisering als compressie van tijd en plaats
Door ontwikkeling van transport- en communicatietechnologie (ICT, online lessen /
hulpverlening, …) zijn de afstanden in tijd en ruimte kleiner geworden.
Maken de wereld tot een dorp: tijd en plaats worden er in samengedrukt. → heeft
gevolgen voor manier waarop we samenleven.
3. Globalisering als standaardisering
Toenemende standaardisering van producten en diensten op mondiaal vlak, dat is ook zo in
sociaal werk.
McDonaldization
Overal ter wereld dezelfde producten in dezelfde huisstijl.
Evolutie naar eendimensionale wereld.
4. Globalisering als de ontwikkeling van een meer sociale wereld
Globalisering uit zich ook in de ontwikkeling van een meer verbonden sociale wereld.
Groeiend globaal bewustzijn m.b.t. thema’s zoals armoede, ongelijkheid,
discriminatie, … en solidariteit (met bv. mensen/gebeurtenissen zoals vluchtelingen,
natuurrampen, oorlogen, onrecht, …).
2
, 5. Globalisering als wereldburgerschap
Opgang van een wereldwijde bewustwording die diversiteit respecteert en mensen verenigt
rond een gevoel van een gedeelde identiteit.
Globale definitie van sociaal werk:
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve sociale verantwoordelijkheid en
respect voor vormen van diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
sociaalwerktheorieën, sociale- en menswetenschappen en inheemse of lokale vormen van kennis,
engageert sociaal werk mensen en structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
Wegwijs in een kluwen aan concepten: grensoverstijgend, internationaal, globaal,
transnationaal … een poging tot ordening
Hans van Ewijk: model dat in kaart bracht wat internationaal sociaal werk precies kan betekenen.
➔ 6 verschillende perspectieven op de internationale dimensie van sociaal werk
1. Cross-border sociaal werk
4 vormen:
• Sociaal werk in internationale organisaties: Internationale Rode Kruis, ngo’s zoals Amnesty
International, Artsen zonder Grenzen of Oxfam
• Sociaal werk dat zicht richt op beleidsvorming in internationale organisaties zoals de VN,
Unesco of de Raad van Europa.
• De mogelijkheid om als sociaal werker aan de slag te kunnen in een ander land. (bv. via
stage)
• Cross-border sociaal werk zoals dat vaak voorkomt in landen/regio’s die dezelfde taal delen.
(bv. Nederland en Vlaanderen)
Vraag: welk risico ziet de auteur verbonden aan een buitenlandse stage (wanneer het kind de
doelgroep vormt)? Welke fundamentele kritiek wordt hier geuit? → artikel sociaal.net
➔ Risico: een verstoorde of onveilige hechting bij kinderen bv. bij korte contacten met stagiairs
of vrijwilligers. Hechting kan op korte tijd gebeuren (paar dagen/weken) en elke keer dat een
kind afscheid moet nemen van een student, maakt het een verlieservaring mee, wat
traumatiserend kan zijn.
➔ Kritiek: internationale stages leiden niet altijd tot de gehoopte resultaten en hebben soms
zelfs averechtse effecten. → het belang van kinderen moet altijd voorop staan!
3
, 2. Comparatieve studie
Vergelijkende of comparatieve studie van het sociaal werk over landsgrenzen heen.
➢ Wetenschappelijke studie, vergelijking van praktijken, wederzijds leren en begrijpen.
➢ Vaak uitgevoerd in de schoot van netwerken van universiteiten/hogescholen.
Voorbeelden:
- Wat leert de Angelsaksische literatuur omtrent de situatie van oudere gedetineerden naar
praktijk en beleid? Wat kunnen wij daarvan leren?
- Vergelijking van supervisiepraktijk in 7 Europese landen (overeenkomsten en verschillen in
visies, gehanteerde modellen, plaats in curriculum) (vraag)
Supervisie als een didactische methode in opleidingen sociaal werk.
Vergelijkende studie naar het gebruik van supervisie in de opleiding van sociaal
werkers als onderdeel van de bacheloropleidingen aan 7 Europese universiteiten en
hogescholen.
Supervisie wordt hier besproken als een didactische methode waarvoor in Nederland
de term opleidingssupervisie wordt gebruikt. Het onderzoek bestaat uit zeven
casestudies en een vergelijkende analyse om een antwoord te geven op de vraag hoe
supervisie als leermethode ingebed is in het curriculum en waarom dat zo gedaan is.
Een van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek is de algemene opvatting dat
supervisie thuishoort bij de begeleiding van het leren in de praktijk. De resultaten
geven inzicht in de huidige supervisiepraktijken aan deze Europese social work
opleidingen en leiden tot een basis voor verder onderzoek naar opleidingssupervisie
in het perspectief van vernieuwend Europees hoger sociaal agogisch onderwijs
3. Belangenbehartiging
• Gaat vaak over een gezamenlijke stem in een pleidooi voor sociale rechtvaardigheid of het
bestrijden van armoede
• Dit perspectief valt samen met de roep om sociaal werk minder eurocentrisch of
etnocentrisch te maken en meer transnationaal. Belangenbehartiging is een belangrijke
manier om internationaal beleid te beïnvloeden.
4. Cross-cultureel sociaal werk
• Werken met en tussen culturen vereist de nodige interculturele competenties.
• Vergt ook een bewustzijn dat sterk aanleunt bij de grensoverstijgende dimensie van sociaal
werk en de competentie om grensoverstijgend te denken en handelen.
Vraag: wat denk je hierover?
➔ Interculturele competenties en bewustzijn helpen bij het begrijpen en respecteren van diverse
culturele normen en waarden, waardoor misverstanden en conflicten kunnen worden
voorkomen. Daarnaast draagt het bij aan effectievere communicatie en samenwerking in
multiculturele teams. Door interculturele competenties te ontwikkelen, kun je bijdragen aan
een inclusieve en respectvolle werkomgeving waar iedereen zich gewaardeerd en begrepen
voelt.
4
Les 1: Transnationaal sociaal werk
Concepten, uitdagingen & methodiek voor sociaal werk
• Boek #sociaal werk H4 (p. 115-143)
• Boek geschiedenis van sociaal werk H8 (p. 190-193)
‘Wereldwijd zetten sociale professionals en hun organisaties zich elke dag in om de positie van
kwetsbare mensen duurzaam te verbeteren. ... richten we daarom onze blik buiten de grenzen van
het Vlaamse zorg- en welzijnslandschap. (...) Wat kan een Vlaamse professional opsteken van
slachtoffer-daderbemiddeling in Rwanda? Is stage lopen in een weeshuis wel verantwoord? Wat is
het belang van transnationaal sociaal werk en globale solidariteit? Hoe zetten professionals elders
in de wereld mensenrechten om in de praktijk?’
De transnationale realiteit
Transnationaliteit = in één land leven en tegelijk ook elders, waarbij mensen verschillende
leefwerelden en culturen combineren.
Uitgangspunten transnationaal sociaal werk:
• Sociaal werk heeft een duidelijke grensoverstijgende ambitie (van uitwisseling en
samenwerking)
• Veel thema’s (en actoren) in sociaal werk hebben een transnationale dimensie
Bv. klimaatopwarming, armoede, ongelijkheid, migratie, vergrijzing, …
• Steeds meer cliënten van sociaalwerkorganisaties (en eigenlijk de bevolking in het geheel)
hebben een transnationale levensstijl.
Veel mensen die in ons land verblijven, staan op verschillende manieren in nauw
contact met mensen op andere plaatsen in de wereld.
Bv. religieuze bewegingen en politieke gemeenschappen die Antwerpen met andere
steden wereldwijd verbinden.
Bv. handelsnetwerken en persoonlijke netwerken die zich vertakken over verschillende
plaatsen in verschillende landen.
Vraag: wat is de transnationale dimensie achter deze beelden?
Dit beeld benadrukt hoe klimaatverandering een transnationaal
probleem is. Het is een wereldwijd probleem dat internationale
samenwerking, beleid, economische aanpassing en sociale verandering
vereist om effectieve oplossingen te vinden.
1
,Beeld 2: mensen met verschillende etnische achtergronden aan een tafel in een klaslokaal
➔ Dit beeld benadrukt hoe migratie en integratie een transnationaal fenomeen is waarbij
mensen hun leefwereld en cultuur van land van herkomst combineren met die van in België.
Beeld 3: grote groep mensen (waarschijnlijk vluchtelingen) die rondtrekken.
➔ Dit beeld benadrukt ook dat migratie een transnationaal fenomeen is en weerspiegelt de
grootschalige bewegingen van mensen die hun land ontvluchten vanwege conflicten,
vervolging, economische moeilijkheden of natuurrampen.
Beeld 4: Octavia Hill
➔ Dit beeld toont hoe haar werk en ideeën diepgaande transnationale invloed hebben gehad op
sociale hervormingen, gemeenschapsontwikkeling, … Haar ideeën hebben wereldwijd invloed.
Globalisering als multidimensionaal concept
Globalisering = een multidimensionaal proces dat zich manifesteert op zowel sociale, politieke,
culturele, ecologische, ruimtelijke als economische gebieden.
5 verschillende invullingen van de term:
1. Globalisering als economische strategie
Essentie = het streven naar een mondiale, vrije en open
markt. Idee is dat goederen, diensten en arbeid zich vrij
bewegen over de planeet zonder barrières.
Zorgde voor een economische groei maar leidde ook tot
mondiale economische ongelijkheid, onzekerheid en sociale
en ecologische onrechtvaardigheid.
2. Globalisering als compressie van tijd en plaats
Door ontwikkeling van transport- en communicatietechnologie (ICT, online lessen /
hulpverlening, …) zijn de afstanden in tijd en ruimte kleiner geworden.
Maken de wereld tot een dorp: tijd en plaats worden er in samengedrukt. → heeft
gevolgen voor manier waarop we samenleven.
3. Globalisering als standaardisering
Toenemende standaardisering van producten en diensten op mondiaal vlak, dat is ook zo in
sociaal werk.
McDonaldization
Overal ter wereld dezelfde producten in dezelfde huisstijl.
Evolutie naar eendimensionale wereld.
4. Globalisering als de ontwikkeling van een meer sociale wereld
Globalisering uit zich ook in de ontwikkeling van een meer verbonden sociale wereld.
Groeiend globaal bewustzijn m.b.t. thema’s zoals armoede, ongelijkheid,
discriminatie, … en solidariteit (met bv. mensen/gebeurtenissen zoals vluchtelingen,
natuurrampen, oorlogen, onrecht, …).
2
, 5. Globalisering als wereldburgerschap
Opgang van een wereldwijde bewustwording die diversiteit respecteert en mensen verenigt
rond een gevoel van een gedeelde identiteit.
Globale definitie van sociaal werk:
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve sociale verantwoordelijkheid en
respect voor vormen van diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
sociaalwerktheorieën, sociale- en menswetenschappen en inheemse of lokale vormen van kennis,
engageert sociaal werk mensen en structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
Wegwijs in een kluwen aan concepten: grensoverstijgend, internationaal, globaal,
transnationaal … een poging tot ordening
Hans van Ewijk: model dat in kaart bracht wat internationaal sociaal werk precies kan betekenen.
➔ 6 verschillende perspectieven op de internationale dimensie van sociaal werk
1. Cross-border sociaal werk
4 vormen:
• Sociaal werk in internationale organisaties: Internationale Rode Kruis, ngo’s zoals Amnesty
International, Artsen zonder Grenzen of Oxfam
• Sociaal werk dat zicht richt op beleidsvorming in internationale organisaties zoals de VN,
Unesco of de Raad van Europa.
• De mogelijkheid om als sociaal werker aan de slag te kunnen in een ander land. (bv. via
stage)
• Cross-border sociaal werk zoals dat vaak voorkomt in landen/regio’s die dezelfde taal delen.
(bv. Nederland en Vlaanderen)
Vraag: welk risico ziet de auteur verbonden aan een buitenlandse stage (wanneer het kind de
doelgroep vormt)? Welke fundamentele kritiek wordt hier geuit? → artikel sociaal.net
➔ Risico: een verstoorde of onveilige hechting bij kinderen bv. bij korte contacten met stagiairs
of vrijwilligers. Hechting kan op korte tijd gebeuren (paar dagen/weken) en elke keer dat een
kind afscheid moet nemen van een student, maakt het een verlieservaring mee, wat
traumatiserend kan zijn.
➔ Kritiek: internationale stages leiden niet altijd tot de gehoopte resultaten en hebben soms
zelfs averechtse effecten. → het belang van kinderen moet altijd voorop staan!
3
, 2. Comparatieve studie
Vergelijkende of comparatieve studie van het sociaal werk over landsgrenzen heen.
➢ Wetenschappelijke studie, vergelijking van praktijken, wederzijds leren en begrijpen.
➢ Vaak uitgevoerd in de schoot van netwerken van universiteiten/hogescholen.
Voorbeelden:
- Wat leert de Angelsaksische literatuur omtrent de situatie van oudere gedetineerden naar
praktijk en beleid? Wat kunnen wij daarvan leren?
- Vergelijking van supervisiepraktijk in 7 Europese landen (overeenkomsten en verschillen in
visies, gehanteerde modellen, plaats in curriculum) (vraag)
Supervisie als een didactische methode in opleidingen sociaal werk.
Vergelijkende studie naar het gebruik van supervisie in de opleiding van sociaal
werkers als onderdeel van de bacheloropleidingen aan 7 Europese universiteiten en
hogescholen.
Supervisie wordt hier besproken als een didactische methode waarvoor in Nederland
de term opleidingssupervisie wordt gebruikt. Het onderzoek bestaat uit zeven
casestudies en een vergelijkende analyse om een antwoord te geven op de vraag hoe
supervisie als leermethode ingebed is in het curriculum en waarom dat zo gedaan is.
Een van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek is de algemene opvatting dat
supervisie thuishoort bij de begeleiding van het leren in de praktijk. De resultaten
geven inzicht in de huidige supervisiepraktijken aan deze Europese social work
opleidingen en leiden tot een basis voor verder onderzoek naar opleidingssupervisie
in het perspectief van vernieuwend Europees hoger sociaal agogisch onderwijs
3. Belangenbehartiging
• Gaat vaak over een gezamenlijke stem in een pleidooi voor sociale rechtvaardigheid of het
bestrijden van armoede
• Dit perspectief valt samen met de roep om sociaal werk minder eurocentrisch of
etnocentrisch te maken en meer transnationaal. Belangenbehartiging is een belangrijke
manier om internationaal beleid te beïnvloeden.
4. Cross-cultureel sociaal werk
• Werken met en tussen culturen vereist de nodige interculturele competenties.
• Vergt ook een bewustzijn dat sterk aanleunt bij de grensoverstijgende dimensie van sociaal
werk en de competentie om grensoverstijgend te denken en handelen.
Vraag: wat denk je hierover?
➔ Interculturele competenties en bewustzijn helpen bij het begrijpen en respecteren van diverse
culturele normen en waarden, waardoor misverstanden en conflicten kunnen worden
voorkomen. Daarnaast draagt het bij aan effectievere communicatie en samenwerking in
multiculturele teams. Door interculturele competenties te ontwikkelen, kun je bijdragen aan
een inclusieve en respectvolle werkomgeving waar iedereen zich gewaardeerd en begrepen
voelt.
4
