Samenvatting OJW: Aardrijkskunde

Aardrijkskunde samenvatting
Hoofdstuk 6. Bevolking en ruimtelijke inrichting.
1. Bevolkingsaantallen.
Demografie.
Demografie is de wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van de veranderingen
in de omvang, de samenstelling en de ruimtelijke verdeling van de bevolking.
Demografen werken ook samen met geografen omdat de ontwikkeling van de bevolking
invloed heeft op de inrichting van een land. Er moet dus vanuit verschillende invalshoeken
bekeken worden.
Geboorte en sterfte.
Het aantal mensen in een gebied verandert door natuurlijke factoren (geboorte en sterfte) en
door sociale factoren (immigratie en emigratie).
Als er meer mensen geboren worden dan er sterven, is er een geboorteoverschot.
Als er meer mensen sterven van er geboren worden, is er een sterfteoverschot.
Sterfte en geboorte vormen samen de natuurlijke bevolkingsgroei.
Het geboortecijfer geeft het aantal levendgeborenen per 1.000 inwoners per jaar aan. Dit
cijfer is afhankelijk van de emancipatie van de vrouw, de individualisering, de ontkerkelijking
en geboortepeperkende middelen.
Het sterftecijfer is het aantal sterfgevallen per 1.000 inwoners per jaar. Sterftecijfers worden
beïnvloed door de leeftijdsopbouw van de bevolking of maatschappelijke en medische
factoren.
De zuigelingensterfte geeft het aantal kinderen per 1.000 levendgeborenen weer dat in een
kalenderjaar overlijdt voordat de leeftijd van één jaar is bereikt.
Emigratie en immigratie.
Migratie is de verandering van woonplaats van mensen. Er worden twee vormen van
migratie onderscheiden: binnenlandse migratie en buitenlandse migratie.
Emigratie is het verlaten van een land. Immigratie is het binnenkomen van een land.
Vestiging en vertrek zorgen voor een vestigingsoverschot of een vertrekoverschot. Samen
zijn ze verantwoordelijk voor de sociale bevolkingsgroei.

Geboorte – sterfte = Natuurlijke bevolkingsgroei
Immigratie – emigratie = Sociale bevolkingsgroei
Totale bevolkingsgroei




Demografische transitie.

1

,De ontwikkeling van de geboorte- en sterftecijfers van een land wordt weergegeven in het
demografisch transitiemodel.




In de eerste fase zijn de geboorte- en de sterftecijfers hoog.
 Slechte hygiëne en medische voorzieningen.
 Geen voorbehoedsmiddelen.
In de tweede fase daalt het sterftecijfer en blijft het geboortecijfer gelijk.
 Verbetering van de hygiëne en medische kennis.
 Totale bevolking neemt toe.
In de derde fase dalen de geboorte- en sterftecijfers.
 Verbetering medische voorzieningen.
 Leerplichtwet.
In de vierde fase houden sterfte- en geboortecijfer elkaar weer in evenwicht.
 Vrouwen emancipatie.
2. Leeftijdsopbouw van de bevolking.
Bevolkingsopbouw.
Bij de bevolkingsopbouw kijkt men bij de indeling van
de bevolking naar demografische, sociaal-culturele of
sociaaleconomische kenmerken. De demografische
kenmerken worden weergegeven in een
bevolkingsdiagram.
Er worden drie hoofdvormen van
bevolkingsdiagrammen onderscheiden:
 De piramide;
 De urn- of uivorm;
 De granaatvorm.




Demografische druk.



2

, Om de verhouding tussen het economisch productieve en het economisch niet-productieve
deel (0 tot 20-jarigen en 65-plussers) van de bevolking aan te geven, wordt het begrip
demografische druk gebruikt.
Om de demografische druk te kunnen berekenen, deelt men het aantal niet-productieven
door het aantal productieven en vermenigvuldigt dit met 100%. Hoe hoger het getal, hoe
hoger de demografische druk.
Vergrijzing wil zeggen dat het aandeel mensen dat ouder dan 65 jaar is, stijgt. Dit wordt
veroorzaakt door een toename van de gemiddelde levensverwachting.
Ontgroening wil zeggen dat er een afname is van het aantal mensen dat jonger dan 20 jaar
is.
De zuigelingensterfte is in ontwikkelingslanden vaak hoger en de levensverwachting is vaak
lager dan in ontwikkelde landen. Dat is te wijten aan een combinatie van armoede en slechte
levensomstandigheden en slechte woonomstandigheden.
3. Buitenlandse migratie.
Push- en pullfactoren.
Pushfactoren of vertrekfactoren zijn redenen om te vertrekken uit een land.
Pullfactoren of vestigingsfactoren zijn factoren die iemand aantrekken om naar een land toe
te gaan.
Er zijn drie verschillende soorten push- en pullfactoren:
1. Factoren van economische aard.
2. Factoren van politieke aard.
3. Factoren van fysische aard.
Factoren van economische aard.
Mensen die verhuizen om economische redenen zijn op zoek naar een beter leven. Wanneer
mensen verhuizen voor een opleiding of baan wordt dat arbeidsmigratie genoemd.
In de jaren vijftig en zestig zorgde de welvaartsgroei voor een tekort aan arbeidskrachten.
Arbeiders uit andere landen kwamen hier een aantal jaren werken en dan weer teruggaan
naar het land van herkomst. Hieruit is de term gastarbeiders ontstaan.
De tweede groep gastarbeiders kwamen om diverse redenen. Ook hun zouden naar het land
van herkomst terugkeren. Maar dit werd steeds moeilijker en besloten in Nederland te
blijven. Veel mannen lieten hun gezin overkomen. Dit noemen we primaire gezinshereniging.
Er is sprake van een kettingmigratie wanneer de ene migratie een andere migratie tot gevolg
heeft.
Onder een kennismigrant wordt een hoogopgeleide immigrant verstaan.




Factoren van politieke aard.

3