Veterinaire volksgezondheid - Partim I: de primaire
fase
H1 – Inleiding tot de veterinaire volksgezondheid:
Zoönose = ziekte die overgaat van dier op mens. Vogelgriep is vooral slecht voor de economie. Dit
zijn epidemiologische problemen. Er is kans dat de hele pluimveesector omvalt.
2 belangrijke factoren -> wij moeten niet ziek worden en de economie moet blijven bestaan.
Varkenspest is geen zoönose, wij kunnen een varken met varkenspest prima eten. Het is een species
specifieke ziekte.
Corona virus is een ziekte storm, het verspreid zich op een epidemiologische manier.
Doel van het vak: hoe kunnen we de voedselketen veiligstellen waardoor mensen niet ziek worden
door (normaal) te eten.
Waarom is voedselveiligheid de laatste decennia pas van belang:
Voedsel heeft meer belang gewonnen door de opkomst van de intensieve veehouderij. Als er
nu 1 kip ziek wordt en het gaat grondig mis zijn er duizenden consumenten de dupe. Vroeger
waren er misschien tientallen consumenten de dupe.
Er wordt ook veel meer onderzoek naar gedaan en de consument is veeleisender geworden.
Je stelt sneller vragen over wat je eet.
Ook globalisering heeft ervoor gezorgd dat ons voedsel de hele wereld over gaat voordat we
het eten. Alle transporten moeten gecontroleerd worden.
Brief van burgermeester: mond en klauwzeer was zeer besmettelijk. Straten werden afgesloten om
de ziekte verspreiding tegen te gaan.
Hondsdolheid: dierenartsen moeten nog beter checken of honden hondsdolheid hebben want het
komt nog steeds voor. Dodelijk ongeval in 2017.
Productiefase:
o Diervoeder: hier begint alles mee. The quality of feed, als een dier verkeerd voedsel krijgt
gaat alles al mis.
o Fokken van dieren
o Afmest van dieren
o Het transport van dieren en dierlijke producten (melk, ei): als de melk niet gekoeld is tijdens
transport kan het al gaan schimmelen of rotten.
o Slachtproces: er kunnen hier ook contaminaties optreden. De dieren kunnen helemaal
contaminatievrij zijn opgegroeid maar als er een bacterie is in het slachthuis wordt dat
allemaal tenietgedaan
Het is een sterk geintegreerd
proces: NIET alleen het
eindproduct. In Amerika gaat het
wel om het eindproduct maar in
Europa wordt elke separate keten
gecheckt.
Je somt de schakels van de keten
bij elkaar op. De keten is zo sterk
als de zwakste schakel.
,Elke schakel is even belangrijk voor de kwaliteit van het product. Het bewaken van de
voedselveiligheid moet tegelijk en in elke schakel gebeuren.
Het aantal te controleren facetten is heel groot, dus heel moeilijk en varieert per schakel.
Je kan de stroomlijnen beheersbaar maken door de 5 basisprincipes:
1. Integrale keten bewaking, niet alleen het eindproduct wordt gecontroleerd en bewaakt.
2. Tracking en tracing: code op het ei met info over het ei. Zoals van welk bedrijf het vandaan
komt en welk soort huisvesting die kip ondergaan heeft. Zo kan je altijd checken waar het
vandaan komt als er iets mis is.
Tracking is stroomopwaarts, tracing is stroomafwaarts.
3. Elke producent is verantwoordelijk voor zijn eigen eindproduct voor het naar de volgende
schakel of de consument gaat. Elke schakel heeft zijn eigen deelverantwoordelijk.
4. De verplichting van autocontrole binnen elke schakel.
5. HACCP (hazard analysis critical control point):
Gevaren controleren: bijv. ratten
Kritisch controle punt: hoe komen die ratten binnen
Kritische limieten: je mag max. 1 keer per jaar een rat
tegenkomen
Monitoringsprocedures: je moet iemand inzetten die hierop
controleert
Correctie: als er vaker zoiets gebeurt moet je een to do lijst
opstellen tegen de ratten.
Logboek bijhouden
Wat is veilig, wat is ongezond? Waar ligt de grens? Is die grens nog steeds hetzelfde?
Factoren waar je ziek van kan worden: BELANGRIJK!
Ziektekiem of noxe
Iets wat gezondheid kan schaden en individu ziek kan maken, hoe ziek is o.a. afhankelijk van dosis
van noxe en of persoon/dier deel uitmaakt van YOPI-groep (Young, Old, Pregnant, Immunodeficiënt)
Gastheer: Kiem/noxe: Excentrieke factoren:
- Species, ras - Ineffectiviteit - Klimaat en temperatuur
- YOPI-groep - Virulentie - Hygiëne
- Ziekte - Besmettingsgevaar - Huisvesting v/d dieren
- Dierenarts
,Risico-analyse:
Bepaald via uitgekiende analysetechniek of een bepaald voedselingrediënt, dat een gevaar bevat,
ook echt een risico vertoont.
Bijv. kipfilet is sowieso een gevaar. Maar is het gevaar groot genoeg om een serieus risico te vormen
de consument. Het antwoord is nee, we geven waarschuwingen mee over hoe met het vlees om te
gaan waardoor we het risico tot bijna nul reduceren.
De risicoanalyse vormt de basis van de wetgeving rond voedselveiligheid.
Overzicht van het wetgevend kader:
1. Mundiaal niveau
WHO opgericht in 1945 om voedsel en handel te waarborgen.
Codex alimentarius is een nationaal gegeven die een richtlijn geeft van de wetgeving rond
voedselproductie en voedselveiligheid over de hele wereld. Bijv. welke anticiden we mogen
gebruiken en wat de minimum kwaliteitseisen zijn. We verwachten dat al het voedsel veilig is als we
het eten, maar dat is niet zo vanzelfsprekend. Om regels te handhaven werd codex opgericht. Ze
zorgen bijv. dat vissers in Uganda ijs en vers water hebben voor de hygiëne. Ze zorgen er ook voor
dat de handel eerlijk is, dus dat arbeiders de juiste prijs krijgen voor hun werk.
Als iemand allergisch is voor ei moet er wel op elk product staan of er ei in zit of niet. Dit wordt ook
in de gaten gehouden door codex. Je kunt het product gewoon scannen en dan zegt het wat erin zit.
Dit is betrouwbaarder dan de labels. Overal moet een track and trace code op staan.
2. Europees niveau
Aanvankelijk was landbouwbeleid de voornaamste bevoegdheid van de Europese Unie:
zelfvoorziening en productiviteit.
Binnen Europa = interne markt, uniforme wetgeving is noodzakelijk om:
o Oneerlijke concurrentie uit te sluiten: regels overal even streng
o Zelfde garantie op voedselveiligheid
o Vrije handel garanderen
o Daarom: uniforme en gecontroleerde rol van de dierenarts. Europese faculteiten
diergeneeskunde worden aan Europese visitatie onderworpen. Europa legt wetgeving op aan
de lidstaten.
, Het Europees voedselveiligheidsbeleid werd vastgelegd in het Groen Boek en finaal afgewerkt in het
Wet Boek door DG SANCO: rechtskader voor de hele voedselketen (“from stable to table”):
Belang van een permanente dialoog met en een voorlichting van de consument
Witboek bestaat uit 5 grondbeginselen:
1. Een geïntegreerde benadering van de voedselketen
2. De risicoanalyse als grondslag van het beleid
3. De verantwoordelijkheid van de exploitant
4. De traceerbaarheid van de producten tijdens alle stadia van de voedselketen
5. Het recht van de consument op duidelijke en precieze informatie
Het EFSA (Europese autoriteit voor voedselveiligheid) houdt de vinger aan de pols en voert
onderzoek uit over voedselveiligheid, gebaseerd op risicoanalyse.
EFSA-filmpje:
De belangrijkste taak van de EFSA bestaat erin onafhankelijk advies te geven aan de Europes unie,
het Europees Parlement en de individuele lidstaten voor alle aangelegenheden in verband met
voedselveiligheid. De EFSA beoordeelt risico's voor de voedselketen en onderwerpt alle kwesties die
voor de voedselveiligheid in Europa van invloed kunnen zijn, aan een wetenschappelijke beoordeling.
De 3 belangrijkste bezigheden van EFSA zijn:
- De door voedsel veroorzaakte ziekten => Door EFSA is de salmonellabesmetting in 5 jaar met
50% afgenomen.
- Bestrijdingsmiddelen => is het veilig als er pesticiden worden gebruikt.
- Gezondheidsclaims controleren die op producten staan. Zijn die claims wel wetenschappelijk
bewezen?
3. Nationaal niveau
Elke Europese lidstaat implementeert de Europese wetgeving.
FOD volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu (FAVV)
FOD economie, KMO, middenstand en energie
Ministerie van de Vlaamse gemeenschap voor landbouw en visserij: garandeert de controle
vóór het slachten.
De nationale waakhond is het FAVV = federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen.
TAKEN van het FAVV:
1. Controle en keuren van voedingsstoffen en hun grondstoffen
2. Controle en keuring van het proces en de site van de productie, verwerking, bewaring,
vervoer en verkoop
3. Toekennen van erkenningen en vergunningen
4. Toepassen en uitwerken van identificatie- en traceerbaarheidssystemen
5. Verzamelen, integreren en verspreiden van alle informatie
6. Beheren van een beleid van preventie en sensibilisering
7. Toezien op de naleving van de wetgeving terzake in alle schakels van de voedselketen
FAVV-filmpje:
Opgericht in 2000, volledig operationeel in 2002.
Zeer strikte criteria vastgelegd door Europese unie:
1. De hele voedselketen moet op een geïntegreerde wijze worden benaderd.
2. De operatoren zijn verantwoordelijk.
3. Traceerbaarheid is de norm geworden, zowel voor dieren als ingrediënten.
4. Elke maatregel is gebaseerd op een risico.
5. Voorzorgsbeginsel is van pas. Er wordt van tevoren al opgetreden met zinvol realisme.
fase
H1 – Inleiding tot de veterinaire volksgezondheid:
Zoönose = ziekte die overgaat van dier op mens. Vogelgriep is vooral slecht voor de economie. Dit
zijn epidemiologische problemen. Er is kans dat de hele pluimveesector omvalt.
2 belangrijke factoren -> wij moeten niet ziek worden en de economie moet blijven bestaan.
Varkenspest is geen zoönose, wij kunnen een varken met varkenspest prima eten. Het is een species
specifieke ziekte.
Corona virus is een ziekte storm, het verspreid zich op een epidemiologische manier.
Doel van het vak: hoe kunnen we de voedselketen veiligstellen waardoor mensen niet ziek worden
door (normaal) te eten.
Waarom is voedselveiligheid de laatste decennia pas van belang:
Voedsel heeft meer belang gewonnen door de opkomst van de intensieve veehouderij. Als er
nu 1 kip ziek wordt en het gaat grondig mis zijn er duizenden consumenten de dupe. Vroeger
waren er misschien tientallen consumenten de dupe.
Er wordt ook veel meer onderzoek naar gedaan en de consument is veeleisender geworden.
Je stelt sneller vragen over wat je eet.
Ook globalisering heeft ervoor gezorgd dat ons voedsel de hele wereld over gaat voordat we
het eten. Alle transporten moeten gecontroleerd worden.
Brief van burgermeester: mond en klauwzeer was zeer besmettelijk. Straten werden afgesloten om
de ziekte verspreiding tegen te gaan.
Hondsdolheid: dierenartsen moeten nog beter checken of honden hondsdolheid hebben want het
komt nog steeds voor. Dodelijk ongeval in 2017.
Productiefase:
o Diervoeder: hier begint alles mee. The quality of feed, als een dier verkeerd voedsel krijgt
gaat alles al mis.
o Fokken van dieren
o Afmest van dieren
o Het transport van dieren en dierlijke producten (melk, ei): als de melk niet gekoeld is tijdens
transport kan het al gaan schimmelen of rotten.
o Slachtproces: er kunnen hier ook contaminaties optreden. De dieren kunnen helemaal
contaminatievrij zijn opgegroeid maar als er een bacterie is in het slachthuis wordt dat
allemaal tenietgedaan
Het is een sterk geintegreerd
proces: NIET alleen het
eindproduct. In Amerika gaat het
wel om het eindproduct maar in
Europa wordt elke separate keten
gecheckt.
Je somt de schakels van de keten
bij elkaar op. De keten is zo sterk
als de zwakste schakel.
,Elke schakel is even belangrijk voor de kwaliteit van het product. Het bewaken van de
voedselveiligheid moet tegelijk en in elke schakel gebeuren.
Het aantal te controleren facetten is heel groot, dus heel moeilijk en varieert per schakel.
Je kan de stroomlijnen beheersbaar maken door de 5 basisprincipes:
1. Integrale keten bewaking, niet alleen het eindproduct wordt gecontroleerd en bewaakt.
2. Tracking en tracing: code op het ei met info over het ei. Zoals van welk bedrijf het vandaan
komt en welk soort huisvesting die kip ondergaan heeft. Zo kan je altijd checken waar het
vandaan komt als er iets mis is.
Tracking is stroomopwaarts, tracing is stroomafwaarts.
3. Elke producent is verantwoordelijk voor zijn eigen eindproduct voor het naar de volgende
schakel of de consument gaat. Elke schakel heeft zijn eigen deelverantwoordelijk.
4. De verplichting van autocontrole binnen elke schakel.
5. HACCP (hazard analysis critical control point):
Gevaren controleren: bijv. ratten
Kritisch controle punt: hoe komen die ratten binnen
Kritische limieten: je mag max. 1 keer per jaar een rat
tegenkomen
Monitoringsprocedures: je moet iemand inzetten die hierop
controleert
Correctie: als er vaker zoiets gebeurt moet je een to do lijst
opstellen tegen de ratten.
Logboek bijhouden
Wat is veilig, wat is ongezond? Waar ligt de grens? Is die grens nog steeds hetzelfde?
Factoren waar je ziek van kan worden: BELANGRIJK!
Ziektekiem of noxe
Iets wat gezondheid kan schaden en individu ziek kan maken, hoe ziek is o.a. afhankelijk van dosis
van noxe en of persoon/dier deel uitmaakt van YOPI-groep (Young, Old, Pregnant, Immunodeficiënt)
Gastheer: Kiem/noxe: Excentrieke factoren:
- Species, ras - Ineffectiviteit - Klimaat en temperatuur
- YOPI-groep - Virulentie - Hygiëne
- Ziekte - Besmettingsgevaar - Huisvesting v/d dieren
- Dierenarts
,Risico-analyse:
Bepaald via uitgekiende analysetechniek of een bepaald voedselingrediënt, dat een gevaar bevat,
ook echt een risico vertoont.
Bijv. kipfilet is sowieso een gevaar. Maar is het gevaar groot genoeg om een serieus risico te vormen
de consument. Het antwoord is nee, we geven waarschuwingen mee over hoe met het vlees om te
gaan waardoor we het risico tot bijna nul reduceren.
De risicoanalyse vormt de basis van de wetgeving rond voedselveiligheid.
Overzicht van het wetgevend kader:
1. Mundiaal niveau
WHO opgericht in 1945 om voedsel en handel te waarborgen.
Codex alimentarius is een nationaal gegeven die een richtlijn geeft van de wetgeving rond
voedselproductie en voedselveiligheid over de hele wereld. Bijv. welke anticiden we mogen
gebruiken en wat de minimum kwaliteitseisen zijn. We verwachten dat al het voedsel veilig is als we
het eten, maar dat is niet zo vanzelfsprekend. Om regels te handhaven werd codex opgericht. Ze
zorgen bijv. dat vissers in Uganda ijs en vers water hebben voor de hygiëne. Ze zorgen er ook voor
dat de handel eerlijk is, dus dat arbeiders de juiste prijs krijgen voor hun werk.
Als iemand allergisch is voor ei moet er wel op elk product staan of er ei in zit of niet. Dit wordt ook
in de gaten gehouden door codex. Je kunt het product gewoon scannen en dan zegt het wat erin zit.
Dit is betrouwbaarder dan de labels. Overal moet een track and trace code op staan.
2. Europees niveau
Aanvankelijk was landbouwbeleid de voornaamste bevoegdheid van de Europese Unie:
zelfvoorziening en productiviteit.
Binnen Europa = interne markt, uniforme wetgeving is noodzakelijk om:
o Oneerlijke concurrentie uit te sluiten: regels overal even streng
o Zelfde garantie op voedselveiligheid
o Vrije handel garanderen
o Daarom: uniforme en gecontroleerde rol van de dierenarts. Europese faculteiten
diergeneeskunde worden aan Europese visitatie onderworpen. Europa legt wetgeving op aan
de lidstaten.
, Het Europees voedselveiligheidsbeleid werd vastgelegd in het Groen Boek en finaal afgewerkt in het
Wet Boek door DG SANCO: rechtskader voor de hele voedselketen (“from stable to table”):
Belang van een permanente dialoog met en een voorlichting van de consument
Witboek bestaat uit 5 grondbeginselen:
1. Een geïntegreerde benadering van de voedselketen
2. De risicoanalyse als grondslag van het beleid
3. De verantwoordelijkheid van de exploitant
4. De traceerbaarheid van de producten tijdens alle stadia van de voedselketen
5. Het recht van de consument op duidelijke en precieze informatie
Het EFSA (Europese autoriteit voor voedselveiligheid) houdt de vinger aan de pols en voert
onderzoek uit over voedselveiligheid, gebaseerd op risicoanalyse.
EFSA-filmpje:
De belangrijkste taak van de EFSA bestaat erin onafhankelijk advies te geven aan de Europes unie,
het Europees Parlement en de individuele lidstaten voor alle aangelegenheden in verband met
voedselveiligheid. De EFSA beoordeelt risico's voor de voedselketen en onderwerpt alle kwesties die
voor de voedselveiligheid in Europa van invloed kunnen zijn, aan een wetenschappelijke beoordeling.
De 3 belangrijkste bezigheden van EFSA zijn:
- De door voedsel veroorzaakte ziekten => Door EFSA is de salmonellabesmetting in 5 jaar met
50% afgenomen.
- Bestrijdingsmiddelen => is het veilig als er pesticiden worden gebruikt.
- Gezondheidsclaims controleren die op producten staan. Zijn die claims wel wetenschappelijk
bewezen?
3. Nationaal niveau
Elke Europese lidstaat implementeert de Europese wetgeving.
FOD volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu (FAVV)
FOD economie, KMO, middenstand en energie
Ministerie van de Vlaamse gemeenschap voor landbouw en visserij: garandeert de controle
vóór het slachten.
De nationale waakhond is het FAVV = federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen.
TAKEN van het FAVV:
1. Controle en keuren van voedingsstoffen en hun grondstoffen
2. Controle en keuring van het proces en de site van de productie, verwerking, bewaring,
vervoer en verkoop
3. Toekennen van erkenningen en vergunningen
4. Toepassen en uitwerken van identificatie- en traceerbaarheidssystemen
5. Verzamelen, integreren en verspreiden van alle informatie
6. Beheren van een beleid van preventie en sensibilisering
7. Toezien op de naleving van de wetgeving terzake in alle schakels van de voedselketen
FAVV-filmpje:
Opgericht in 2000, volledig operationeel in 2002.
Zeer strikte criteria vastgelegd door Europese unie:
1. De hele voedselketen moet op een geïntegreerde wijze worden benaderd.
2. De operatoren zijn verantwoordelijk.
3. Traceerbaarheid is de norm geworden, zowel voor dieren als ingrediënten.
4. Elke maatregel is gebaseerd op een risico.
5. Voorzorgsbeginsel is van pas. Er wordt van tevoren al opgetreden met zinvol realisme.
