PRÉ-ANALYTISCHE FASE
1. INLEIDING
1.1. ISO NORM 15189
ISO= International Organisation for Standardisations
à Stelt het lab klinische biologie verantwoordelijk vanaf het voorschrift/aanvraag tot aan de ondersteuning
van de interpretatie van de resultaten.
à Invoeren en in stand houden van kwaliteitsbeheersysteem
Criteria voor:
- Collectie van patiënten stalen
- Interpretatie van testresultaten
- Aanvaardbare turnaround times
- Het verloop van urgente analyses
- Educatie en training van personeel
- Aanwezigheid van geschikte laboratoriumruimtes
- Kwaliteitsvolle rapportering
Het labo tracht via integrale kwaliteitszorg continu een aanvaardbaar niveau van kwaliteit te garanderen
(kwaliteitsborging) en telkens opnieuw valide (accurate en precieze) resultaten te produceren.
àSOP: Standard Operating Procedure = werkvoorschrift
1.1.1. BELAC
BELAC= Belgische accreditatieinstelling
à Controles door erkende, externe instelling
à Oordeelt of het lab werkt conform de criteria van de norm ISO 15189
à Niet verplicht (eer en concurrentie)
1.1.2. RIZIV
RIZIV= Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering = openbare instelling voor sociale zekerheid
à Je moet beschikken over een goed uitgebouwd kwaliteitssysteem om erkend te worden
à De kosten van de analyses kunnen zo gedeeltelijk terugbetaald worden
à ‘Praktijkrichtlijn voor klinische laboratoria’
1.2. DE PRÉ-ANALYTISCHE FASE
1.2.1. DEFINIËRING
= periode voorafgaand aan de eigenlijke actuele analyse in het labo
1.2.2. DE STAPPEN
Buiten het lab:
- Onderzoek van de patiënt en selectie van labtesten
- Invullen van het analyse-aanvraagformulier
1
, - De patiënt voorbereiden:
• Informatie meegeven over toestand van patiënt vb. nuchter
• Informatie over patiënt: leeftijd, geslacht, geneesmiddelen, …
- Monsterafname en patiëntidentificatie, labeling staal
- Monsterbewaring
- Transport
Binnen het lab:
- Registratie van de stalen in het lab, aanbrengen in LIS, toekenning barcode
- Staalboorbehandeling: centrifugeren, verdunnen
- Nagaan van de kwaliteit van de stalen
- Aliquotering en staal verdeling
Veel fouten:
- Veel verschillende personen betrokken: menselijke fouten
- Veel verschillende stappen
à Samenstelling staal beïnvloeden, kwaliteit daalt
à Relevantie verdere analyse nihil
Meest voorkomende problemen:
- Administratieve fouten: labeling onduidelijk (risico: staalverwisseling)
- Slechte afnametechniek: verkeerde buis, stuwing
Risico: hemolyse à RBC barst open
- Foutieve bewaring: temp en tijd
Belangrijk:
- Training van personeel i.v.m. staalafname, identificatie en omgang met de stalen (SOP’s)
- Juiste transportcondities voorzien
- Alert zijn met de stalen die binnenkomen: weigeren?
Niet representatief staal:
- Onvoldoende gevulde buis
- Stolsels
- Te lange transporttijd
- Geen etikettering
2. DE TESTKEUZE
2.1. AANDACHTSPUNTEN BIJ SELECTIE VAN EEN TEST
Gepaste analyses aanvragen zonder onnodige testen
Bij keuze van test rekening houden met:
- Probleem van patiënt
- Diagnostische test die het best in aanmerking komt
- Bijkomende informatie die kan verkregen worden in combinatie met andere testen
2
, Aandacht voor de pré-analytische fase:
- Hoe moet het staal afgenomen, bewaard en getransporteerd worden
- Hoe dient de patiënt te worden voorbereid?
2.2. HOE GOED IS EEN TEST: ROC-CURVES
ROC= Receiver Operating Characteristic
à onderscheid maken tussen een gezonden en een zieke patiënt
Cut-off waarde= testresultaat dat de grens aangeeft waar patiënten al dan
niet behoren tot de zieke populatie
X-as: Fractie fout positieven
Y-as: Gevoeligheid (fractie echte positieven)
ROC-curve opstellen: groep vrijwilligers nodig waarvan een deel behoort tot de
gezonde en een deel tot de zieke populatie
- Hoeveel % van de zieken afgeleid a.d.h.v. de cut-off waarde, behoort
werkelijk tot de zieke populatie = echte positieven
- Hoeveel % van de zieken afgeleid a.d.h.v. de cut-off waarde, behoort in
principe tot de gezonde populatie = vals positieven
!Hoe dichter de curve bij de linkse bovenhoek, hoe beter de accuraatheid van de test!
3. DE TESTAANVRAAG
3.1. HET AANVRAAGFORMULIER
Gedrukte aanvraagformulieren: meest courante testen + code voor vereiste type recipiënt + soort afname buis
- Patiëntengegevens: naam, voornaam, geboortedatum, adres, rijksregisternummer
- Gegevens arts: naam, voornaam, RIZIV-nummer, praktijkadres, handtekening
- Tijdstip: datum + uur
- Bijkomende info: klinische gegevens, geneesmiddelengebruik
- Herkomst van staal bij bacteriologische afname of biopsie
- Aangevraagde onderzoeken afzonderlijk aankruisen
3.2. HET VERLOOP VAN DE AANVRAAG
Gedrukt aanvraagformulier
1. Formulier ingevuld door arts
2. Staal samen met formulier naar lab getransporteerd
• Koerierdienst
• Buizenpost systeem in ziekenhuis
3. Spoed-aanvragen krijgen voorrang
Elektronisch aanvraagformulier
- HIS= huisartsen-informatiesysteem
- LIS= laboratorium-informatiesysteem
- ZIS= ziekenhuis-informatiesysteem
3
1. INLEIDING
1.1. ISO NORM 15189
ISO= International Organisation for Standardisations
à Stelt het lab klinische biologie verantwoordelijk vanaf het voorschrift/aanvraag tot aan de ondersteuning
van de interpretatie van de resultaten.
à Invoeren en in stand houden van kwaliteitsbeheersysteem
Criteria voor:
- Collectie van patiënten stalen
- Interpretatie van testresultaten
- Aanvaardbare turnaround times
- Het verloop van urgente analyses
- Educatie en training van personeel
- Aanwezigheid van geschikte laboratoriumruimtes
- Kwaliteitsvolle rapportering
Het labo tracht via integrale kwaliteitszorg continu een aanvaardbaar niveau van kwaliteit te garanderen
(kwaliteitsborging) en telkens opnieuw valide (accurate en precieze) resultaten te produceren.
àSOP: Standard Operating Procedure = werkvoorschrift
1.1.1. BELAC
BELAC= Belgische accreditatieinstelling
à Controles door erkende, externe instelling
à Oordeelt of het lab werkt conform de criteria van de norm ISO 15189
à Niet verplicht (eer en concurrentie)
1.1.2. RIZIV
RIZIV= Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering = openbare instelling voor sociale zekerheid
à Je moet beschikken over een goed uitgebouwd kwaliteitssysteem om erkend te worden
à De kosten van de analyses kunnen zo gedeeltelijk terugbetaald worden
à ‘Praktijkrichtlijn voor klinische laboratoria’
1.2. DE PRÉ-ANALYTISCHE FASE
1.2.1. DEFINIËRING
= periode voorafgaand aan de eigenlijke actuele analyse in het labo
1.2.2. DE STAPPEN
Buiten het lab:
- Onderzoek van de patiënt en selectie van labtesten
- Invullen van het analyse-aanvraagformulier
1
, - De patiënt voorbereiden:
• Informatie meegeven over toestand van patiënt vb. nuchter
• Informatie over patiënt: leeftijd, geslacht, geneesmiddelen, …
- Monsterafname en patiëntidentificatie, labeling staal
- Monsterbewaring
- Transport
Binnen het lab:
- Registratie van de stalen in het lab, aanbrengen in LIS, toekenning barcode
- Staalboorbehandeling: centrifugeren, verdunnen
- Nagaan van de kwaliteit van de stalen
- Aliquotering en staal verdeling
Veel fouten:
- Veel verschillende personen betrokken: menselijke fouten
- Veel verschillende stappen
à Samenstelling staal beïnvloeden, kwaliteit daalt
à Relevantie verdere analyse nihil
Meest voorkomende problemen:
- Administratieve fouten: labeling onduidelijk (risico: staalverwisseling)
- Slechte afnametechniek: verkeerde buis, stuwing
Risico: hemolyse à RBC barst open
- Foutieve bewaring: temp en tijd
Belangrijk:
- Training van personeel i.v.m. staalafname, identificatie en omgang met de stalen (SOP’s)
- Juiste transportcondities voorzien
- Alert zijn met de stalen die binnenkomen: weigeren?
Niet representatief staal:
- Onvoldoende gevulde buis
- Stolsels
- Te lange transporttijd
- Geen etikettering
2. DE TESTKEUZE
2.1. AANDACHTSPUNTEN BIJ SELECTIE VAN EEN TEST
Gepaste analyses aanvragen zonder onnodige testen
Bij keuze van test rekening houden met:
- Probleem van patiënt
- Diagnostische test die het best in aanmerking komt
- Bijkomende informatie die kan verkregen worden in combinatie met andere testen
2
, Aandacht voor de pré-analytische fase:
- Hoe moet het staal afgenomen, bewaard en getransporteerd worden
- Hoe dient de patiënt te worden voorbereid?
2.2. HOE GOED IS EEN TEST: ROC-CURVES
ROC= Receiver Operating Characteristic
à onderscheid maken tussen een gezonden en een zieke patiënt
Cut-off waarde= testresultaat dat de grens aangeeft waar patiënten al dan
niet behoren tot de zieke populatie
X-as: Fractie fout positieven
Y-as: Gevoeligheid (fractie echte positieven)
ROC-curve opstellen: groep vrijwilligers nodig waarvan een deel behoort tot de
gezonde en een deel tot de zieke populatie
- Hoeveel % van de zieken afgeleid a.d.h.v. de cut-off waarde, behoort
werkelijk tot de zieke populatie = echte positieven
- Hoeveel % van de zieken afgeleid a.d.h.v. de cut-off waarde, behoort in
principe tot de gezonde populatie = vals positieven
!Hoe dichter de curve bij de linkse bovenhoek, hoe beter de accuraatheid van de test!
3. DE TESTAANVRAAG
3.1. HET AANVRAAGFORMULIER
Gedrukte aanvraagformulieren: meest courante testen + code voor vereiste type recipiënt + soort afname buis
- Patiëntengegevens: naam, voornaam, geboortedatum, adres, rijksregisternummer
- Gegevens arts: naam, voornaam, RIZIV-nummer, praktijkadres, handtekening
- Tijdstip: datum + uur
- Bijkomende info: klinische gegevens, geneesmiddelengebruik
- Herkomst van staal bij bacteriologische afname of biopsie
- Aangevraagde onderzoeken afzonderlijk aankruisen
3.2. HET VERLOOP VAN DE AANVRAAG
Gedrukt aanvraagformulier
1. Formulier ingevuld door arts
2. Staal samen met formulier naar lab getransporteerd
• Koerierdienst
• Buizenpost systeem in ziekenhuis
3. Spoed-aanvragen krijgen voorrang
Elektronisch aanvraagformulier
- HIS= huisartsen-informatiesysteem
- LIS= laboratorium-informatiesysteem
- ZIS= ziekenhuis-informatiesysteem
3
