Week 1. Inleiding in het civiele jeugdrecht en het internationale kader
Jeugdrecht
Onder het jeugdrecht vallen jeugdigen van 0-18 jaar, maar deze onder- en bovengrens zijn
flexibel. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen civiel jeugdrecht en jeugdstrafrecht.
Verschillende onderwerpen die hierbij een rol spelen zijn: rechtspositie en procespositie,
jeugdbeschermingsrecht, jeugdstrafrecht, jeugdhulp, onderwijs / gezondheidszorg, etc.
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
In het IVRK worden alle kinderrechten gebundeld. Het is in ieder geval van toepassing op 0-18
jarigen. Of het ook rechtstreekse werking heeft is ter beoordeling aan de rechter. Artt. 9 en 12
IVRK gaan sowieso vóór op nationaal recht. Andere artikelen (bijvoorbeeld artt. 3, 5, 7, 8, 13, 14,
37 en 40 IVRK) komen in aanmerking om vóór te gaan op nationaal recht. Instructienormen
hebben géén rechtstreekse werking (bijvoorbeeld art. 18 IVRK), in welk geval de wetgever
maatregelen dient te treffen. Verder zijn er drie protocollen bij het IVRK, maar de derde is in
Nederland nog niet geratificeerd.
Kinderrechtencomité – Art. 43 IVRK
Het kinderrechtencomité ziet op de naleving van het verdrag. Elke 5 jaar rapporteert zij omtrent
haar bevindingen. Ze kan géén maatregelen nemen tegen staten, maar kan wel druk uitoefenen
op basis van de conclusie en aanbevelingen. Hierdoor is bijvoorbeeld de kinderombudsman in
Nederland geïntroduceerd. In de General Comments wordt uitgewerkt hoe de artikelen uit het
IVRK moeten worden geïnterpreteerd. Deze commentaren zijn niet bindend, maar wel zeer
gezaghebbend.
Ook zorgt het Kinderrechtencomité voor kindvriendelijke uitspraken, wat inhoudt dat het
proces waarin het kind betrokken is transparant, informatief en kindvriendelijk moet zijn, dat het
kind handelt op basis van vrijwilligheid, en dat volwassenen getraind en ondersteund moeten
worden om het kind betekenisvol te laten participeren.
Drie P’s
Het IVRK bestaat uit drie verschillende soorten rechten: 1) Provisierechten: het kind heeft recht
op voorzieningen die noodzakelijk zijn voor hun ontwikkeling (artt. 28 en 29 IVRK), 2)
Protectierechten: het kind heeft recht op bescherming tegen gevaar en risico’s (artt. 19, 32, 35
en 37 IVRK), en 3) Participatierechten: het kind heeft recht op participatie (artt. 12, 13, 14 en 17
IVRK).
IVRK – Kernbeginselen
Het IVRK bestaat uit verschillende kernbeginselen die aan de basis van de samenleving liggen:
• Non-discriminatiebeginsel – Art. 2 IVRK.
• Belang van het kind – Art. 3 IVRK.
• Recht op leven en ontwikkeling – Art. 6 IVRK.
• Recht om gehoord te worden – Art. 12 IVRK.
Normatieve begrippen
Het ‘belang van het kind’ uit art. 3 IVRK verschilt per kind. Het belang van het kind weegt ook niet
per definitie zwaarder dan andere belangen. De rechter moet alle omstandigheden in acht
nemen (belangenafweging; HR 25 april 2018). Hierbij moet dus ook rekening worden gehouden
met alle andere belangen, waaronder het recht op gezinsleven (artt. 6, 16 en 18 IVRK), de
lichamelijke integriteit (art. 19 IVRK), het juridisch ouderschap (artt. 7 en 16 IVRK), de
afstammingsinformatie (artt. 7 en 8 IVRK). Handvatten voor het belang van het kind die
voortvloeien uit General Comment 14 zijn:
,• De mening van het kind.
• De identiteit van het kind.
• Behoud van gezinsomgeving en van betrekkingen.
• Zorg, bescherming en veiligheid van het kind.
• Kwetsbare situatie.
• Recht op gezondheid.
• Recht op onderwijs.
Benadrukt moet worden dat een basale beoordeling van de belangen een algemene beoordeling
is van alle relevante factoren van de belangen van het kind. Het gewicht dat aan elke factor wordt
toegekend, hangt af van de andere factoren. Niet elke factor is voor elk geval relevant.
De ‘zich ontwikkelde vermogens’ uit art. 5 IVRK krijgt ook een andere invulling bij kinderen
van verschillende leeftijden. Per kind moet worden gekeken wat er wel of niet van hem gevraagd
kan worden.
Minderjarigen
Minderjarigen (art. 1:233 BW) staan onder gezag (art. 1:245 BW) en zijn handelingsbekwaam, mits
zij handelen met toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger, voor zover de wet niet anders
bepaalt.
Handelingsbekwaamheid
Een minderjarige is handelingsbekwaam als hij handelt met toestemming van zijn wettelijke
vertegenwoordiger, voor zover de wet niet anders bepaalt. Deze toestemming moet per
handeling worden verleend. Toestemming wordt in sommige gevallen verondersteld te zijn
verleend, wanneer de rechtshandeling in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is voor een
minderjarige. Indien de minderjarige handelingsonbekwaam handelt is deze rechtshandeling
vernietigbaar (= de gevolgen dienen ongedaan gemaakt te worden). Eenzijdige niet tot bepaalde
personen gerichte rechtshandelingen zijn nietig (= deze wordt geacht nooit te hebben
plaatsgevonden). Handlichting (= het toekennen van bepaalde bevoegdheden aan een >16-
jarige) kan plaatsvinden op grond van art. 1:235 BW.
Uitzonderingen op de handelingsbekwaamheid zijn het opmaken van een testament (art.
4:55 BW), het aangaan van een arbeidsovereenkomst (art. 7:612 BW), en het sluiten van een
geneeskundige behandelingsovereenkomst (art. 7:447 BW).
Stappenplan handelingsbekwaamheid
1. Is er een wettelijke grondslag?
2. Zo niet, is er dan toestemming van wettelijke vertegenwoordigers? – Art. 1:234 lid 1 BW.
3. Zo niet, kan de toestemming verondersteld te zijn verleend? – Art. 1:234 lid 3 BW.
4. Zo niet, bijzondere procedure om alsnog toestemming te krijgen?
5. Welke juridische gevolgen heeft dit?
Procespositie minderjarige
De minderjarige is procesonbekwaam (art. 1:245 lid 4 BW) en kan niet zelfstandig procederen
zonder tussenkomst van een wettelijke vertegenwoordiger of een bijzondere curator (HR 5
december 2014). Wel zijn hier uitzonderingen op mogelijk wanneer een bijzondere wettelijke
regeling procesbevoegdheden toekent aan de minderjarige (bijvoorbeeld art. 1:227 lid 6 BW bij
adoptie, art. 1:259 BW bij een verzoek vervanging door de GI, art. 1:261 lid 2 BW bij een opheffing
OTS). Ook geldt hierbij de uitzondering dat er moet worden gekeken naar het belang van de
minderjarige bij het instellen van een vordering. Indien het doel van de procesonbekwaamheid
hiermee niet wordt gediend, heeft de minderjarige gewoon recht op effectieve toegang tot de
rechter (Hof Arnhem-Leeuwarden 19 december 2023).
, Ook kan er een bijzondere curator worden benoemd bij wezenlijke geschillen (art. 1:250
BW; bij afstammingskwesties art. 1:212 BW). Een minderjarige kan hiertoe zelfstandig een
verzoek indienen (HR 1 februari 2013). In hoger beroep kan de minderjarige zonder
procesvertegenwoordiging opkomen tegen de afwijzing om een bijzondere curator te benoemen,
maar niet tegen de beslissing op andere (informele) verzoeken. Voor deze beslissingen moet hij
vertegenwoordigd worden door een wettelijke vertegenwoordiger / bijzondere curator (HR 29 mei
2015).
HR 21 februari 2020: De minderjarige kan in een door een ouder of andere belanghebbende
ingesteld hoger beroep betreffende de omgangsregeling, op de voet van art. 1:377g BW
(informele rechtsingang) zijn wensen over de omgang aan het hof kenbaar maken. Dit betekent
dat het hof de omgang in volle omvang kan beoordelen.
Hoorrecht minderjarige
De minderjarige heeft het recht om gehoord te worden. In art. 12 IVRK zijn géén leeftijdsgrenzen
opgenomen. Afhankelijk van de leeftijd wordt er wel een passend belang gehecht aan zijn
mening. In art. 809 Rv – de Nederlandse implementatie van deze regeling – zijn wel
leeftijdsgrenzen opgenomen. Wel mag de rechter jongere minderjarigen ook horen, maar hij is
hiertoe niet verplicht. Er zijn wel twee uitzonderingen wanneer het hoorrecht achterwege gelaten
mag worden: wanneer de zaak van kennelijk ondergeschikt belang is (art. 809 lid 1 Rv), en
wanneer er zodanige spoed is dat er sprake is van een onmiddellijk en ernstig dreigend gevaar
voor de minderjarige (art. 809 lid 3 Rv).
EHRM 3 september 2015 (M&M/Kroatië): Het hoorrecht van minderjarigen is een essentieel
onderdeel van het recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM) en het recht op eerbiediging van het
privé- en gezinsleven (art. 8 EVRM).
EHRM 10 oktober 2020 (C. t. Kroatië): Het hoorrecht van minderjarigen is een fundamenteel
recht onder art. 8 EVRM. Het niet horen van de minderjarige in deze zaak wordt dan ook
beschouwd als schending van art. 8 EVRM.
HR 1 november 2013: De minderjarige moet ook in de gelegenheid worden gesteld om zijn
mening kenbaar te maken als het horen van hem naar het oordeel van de rechter niet tot een
andere beslissing zal leiden. De Hoge Raad formuleerde daarnaast drie buitenwettelijke
uitzonderingen op het hoorrecht:
• Als de minderjarige niet gehoord wil worden.
• Als de minderjarige wegens een lichamelijke of geestelijke stoornis niet in staat is zich een
mening te vormen.
• Als het horen van de minderjarige zijn gezondheid zou schaden.
Belanghebbende – Art. 798 Rv
De minderjarige kan ook als belanghebbende in een zaak worden gezien. Art. 8 EVRM is hierbij
ook van invloed (HR 30 maart 2018): wiens belangen worden wel en niet geraakt? De procedurele
gevolgen voor een belanghebbende zijn dat hij afschrift dient te krijgen van de processtukken (art.
800 lid 1 Rv), dat hij afschrift dient te krijgen van de beschikking (art. 805 lid 1 Rv), en dat hij in
hoger beroep kan gaan (art. 806 Rv). De minderjarige kan echter niet in hoger beroep gaan.
Informele rechtsingang
Er zijn verschillende informele rechtsingangen mogelijk voor minderjarigen >12 jaar, of
minderjarigen <12 jaar die in staat zijn tot een redelijke waardering van hun belangen:
, • Een verzoek tot eenhoofdig gezag tijdens of na de echtscheidingsprocedure – Art. 1:251a lid
4 BW.
• Een verzoek tot vaststelling van een informatie of consultatieregeling – Art. 1:377b jo. 1:377g
BW.
• Een verzoek tot vaststelling of wijziging van een zorgregeling of omgangsregeling incl. de
hoofdverblijfplaats – Art. 1:377e jo. 1:377g jo. 1:253a lid 4 BW.
De rechter is echter niet verplicht een dergelijk verzoek in beoordeling te nemen.
Daarom: kinderrechten! – I.J.M. Schepens (2024)
Dit artikel benadrukt het belang van kinderrechten en hoe deze in de praktijk gewaarborgd
moeten worden. Schepens bespreekt de rol van internationale verdragen, zoals het VN-
Kinderrechtenverdrag, en de verantwoordelijkheid van overheden en instanties om deze rechten
te beschermen. Daarnaast wordt ingegaan op actuele uitdagingen, zoals toegang tot zorg en
onderwijs, en de invloed van sociaaleconomische factoren op kinderrechten. Ook wordt het
belang van kinderparticipatie en het versterken van de positie van kinderen in juridische en
maatschappelijke besluitvorming onderstreept.
Kindvriendelijke taal uit de zittingszaal – M.C. Furth (2023)
Dit artikel benadrukt het belang van begrijpelijke communicatie in de rechtszaal voor kinderen.
Furth bespreekt hoe juridische professionals hun taalgebruik kunnen aanpassen om ervoor te
zorgen dat kinderen de procedures waarin zij betrokken zijn beter begrijpen. Dit draagt bij aan
een eerlijk proces en versterkt het vertrouwen van kinderen in het rechtssysteem.
Het hoorrecht en de procespositie van minderjarigen in familie- en jeugdzaken geëvalueerd
– M.R. Bruning e.a. (2020)
Dit artikel onderzoekt of het wenselijk is om de formele procespositie en het hoorrecht van
minderjarigen in het Nederlandse civiele procesrecht uit te breiden. Het onderzoek richt zich op
twee hoofdthema's: het hoorrecht van minderjarigen in familie- en jeugdprocedures en hun
algemene procespositie binnen deze context.
Een belangrijke bevinding is dat de huidige leeftijdsgrens van twaalf jaar voor het
hoorrecht te hoog wordt geacht. Het onderzoek suggereert dat kinderen vanaf acht jaar in staat
zijn om hun mening te geven en pleit ervoor deze jongere kinderen meer te betrekken bij
juridische procedures. Daarnaast wordt aanbevolen om minderjarigen vanaf twaalf jaar een
eigen rechtsingang te geven in zaken zoals afstamming, adoptie, scheiding, gezag en omgang,
zodat zij zelfstandig procedures kunnen starten en hoger beroep kunnen instellen. Voor deze
groep wordt ook voorgesteld dat zij bijstand krijgen van een advocaat om hun belangen adequaat
te behartigen.
Het onderzoek concludeert dat een herziening van de procespositie en het hoorrecht van
minderjarigen noodzakelijk is om hun effectieve participatie in familie- en jeugdprocedures te
waarborgen. Dit zou bijdragen aan beslissingen die beter aansluiten bij de belangen en wensen
van het kind.
Week 2. Organisatie civiel jeugdrecht en de verschillende kaders
Uitgangspunten
Uit art. 18 IVRK volgt dat de ouders primair verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van hun
kinderen en dat de overheid niet zomaar mag ingrijpen (negatieve verplichting). De overheid kan
maatregelen treffen / passende bijstand verlenen wanneer dit nodig is (positieve verplichting).
Bovendien speelt het subsidiariteitsbeginsel een grote rol. Om inbreuk te mogen maken
op art. 8 EVRM moet er sprake zijn van een inmenging bij wet voorzien, moet dit een geoorloofd
doel nastreven en moet dit noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. Ook het
Jeugdrecht
Onder het jeugdrecht vallen jeugdigen van 0-18 jaar, maar deze onder- en bovengrens zijn
flexibel. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen civiel jeugdrecht en jeugdstrafrecht.
Verschillende onderwerpen die hierbij een rol spelen zijn: rechtspositie en procespositie,
jeugdbeschermingsrecht, jeugdstrafrecht, jeugdhulp, onderwijs / gezondheidszorg, etc.
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
In het IVRK worden alle kinderrechten gebundeld. Het is in ieder geval van toepassing op 0-18
jarigen. Of het ook rechtstreekse werking heeft is ter beoordeling aan de rechter. Artt. 9 en 12
IVRK gaan sowieso vóór op nationaal recht. Andere artikelen (bijvoorbeeld artt. 3, 5, 7, 8, 13, 14,
37 en 40 IVRK) komen in aanmerking om vóór te gaan op nationaal recht. Instructienormen
hebben géén rechtstreekse werking (bijvoorbeeld art. 18 IVRK), in welk geval de wetgever
maatregelen dient te treffen. Verder zijn er drie protocollen bij het IVRK, maar de derde is in
Nederland nog niet geratificeerd.
Kinderrechtencomité – Art. 43 IVRK
Het kinderrechtencomité ziet op de naleving van het verdrag. Elke 5 jaar rapporteert zij omtrent
haar bevindingen. Ze kan géén maatregelen nemen tegen staten, maar kan wel druk uitoefenen
op basis van de conclusie en aanbevelingen. Hierdoor is bijvoorbeeld de kinderombudsman in
Nederland geïntroduceerd. In de General Comments wordt uitgewerkt hoe de artikelen uit het
IVRK moeten worden geïnterpreteerd. Deze commentaren zijn niet bindend, maar wel zeer
gezaghebbend.
Ook zorgt het Kinderrechtencomité voor kindvriendelijke uitspraken, wat inhoudt dat het
proces waarin het kind betrokken is transparant, informatief en kindvriendelijk moet zijn, dat het
kind handelt op basis van vrijwilligheid, en dat volwassenen getraind en ondersteund moeten
worden om het kind betekenisvol te laten participeren.
Drie P’s
Het IVRK bestaat uit drie verschillende soorten rechten: 1) Provisierechten: het kind heeft recht
op voorzieningen die noodzakelijk zijn voor hun ontwikkeling (artt. 28 en 29 IVRK), 2)
Protectierechten: het kind heeft recht op bescherming tegen gevaar en risico’s (artt. 19, 32, 35
en 37 IVRK), en 3) Participatierechten: het kind heeft recht op participatie (artt. 12, 13, 14 en 17
IVRK).
IVRK – Kernbeginselen
Het IVRK bestaat uit verschillende kernbeginselen die aan de basis van de samenleving liggen:
• Non-discriminatiebeginsel – Art. 2 IVRK.
• Belang van het kind – Art. 3 IVRK.
• Recht op leven en ontwikkeling – Art. 6 IVRK.
• Recht om gehoord te worden – Art. 12 IVRK.
Normatieve begrippen
Het ‘belang van het kind’ uit art. 3 IVRK verschilt per kind. Het belang van het kind weegt ook niet
per definitie zwaarder dan andere belangen. De rechter moet alle omstandigheden in acht
nemen (belangenafweging; HR 25 april 2018). Hierbij moet dus ook rekening worden gehouden
met alle andere belangen, waaronder het recht op gezinsleven (artt. 6, 16 en 18 IVRK), de
lichamelijke integriteit (art. 19 IVRK), het juridisch ouderschap (artt. 7 en 16 IVRK), de
afstammingsinformatie (artt. 7 en 8 IVRK). Handvatten voor het belang van het kind die
voortvloeien uit General Comment 14 zijn:
,• De mening van het kind.
• De identiteit van het kind.
• Behoud van gezinsomgeving en van betrekkingen.
• Zorg, bescherming en veiligheid van het kind.
• Kwetsbare situatie.
• Recht op gezondheid.
• Recht op onderwijs.
Benadrukt moet worden dat een basale beoordeling van de belangen een algemene beoordeling
is van alle relevante factoren van de belangen van het kind. Het gewicht dat aan elke factor wordt
toegekend, hangt af van de andere factoren. Niet elke factor is voor elk geval relevant.
De ‘zich ontwikkelde vermogens’ uit art. 5 IVRK krijgt ook een andere invulling bij kinderen
van verschillende leeftijden. Per kind moet worden gekeken wat er wel of niet van hem gevraagd
kan worden.
Minderjarigen
Minderjarigen (art. 1:233 BW) staan onder gezag (art. 1:245 BW) en zijn handelingsbekwaam, mits
zij handelen met toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger, voor zover de wet niet anders
bepaalt.
Handelingsbekwaamheid
Een minderjarige is handelingsbekwaam als hij handelt met toestemming van zijn wettelijke
vertegenwoordiger, voor zover de wet niet anders bepaalt. Deze toestemming moet per
handeling worden verleend. Toestemming wordt in sommige gevallen verondersteld te zijn
verleend, wanneer de rechtshandeling in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is voor een
minderjarige. Indien de minderjarige handelingsonbekwaam handelt is deze rechtshandeling
vernietigbaar (= de gevolgen dienen ongedaan gemaakt te worden). Eenzijdige niet tot bepaalde
personen gerichte rechtshandelingen zijn nietig (= deze wordt geacht nooit te hebben
plaatsgevonden). Handlichting (= het toekennen van bepaalde bevoegdheden aan een >16-
jarige) kan plaatsvinden op grond van art. 1:235 BW.
Uitzonderingen op de handelingsbekwaamheid zijn het opmaken van een testament (art.
4:55 BW), het aangaan van een arbeidsovereenkomst (art. 7:612 BW), en het sluiten van een
geneeskundige behandelingsovereenkomst (art. 7:447 BW).
Stappenplan handelingsbekwaamheid
1. Is er een wettelijke grondslag?
2. Zo niet, is er dan toestemming van wettelijke vertegenwoordigers? – Art. 1:234 lid 1 BW.
3. Zo niet, kan de toestemming verondersteld te zijn verleend? – Art. 1:234 lid 3 BW.
4. Zo niet, bijzondere procedure om alsnog toestemming te krijgen?
5. Welke juridische gevolgen heeft dit?
Procespositie minderjarige
De minderjarige is procesonbekwaam (art. 1:245 lid 4 BW) en kan niet zelfstandig procederen
zonder tussenkomst van een wettelijke vertegenwoordiger of een bijzondere curator (HR 5
december 2014). Wel zijn hier uitzonderingen op mogelijk wanneer een bijzondere wettelijke
regeling procesbevoegdheden toekent aan de minderjarige (bijvoorbeeld art. 1:227 lid 6 BW bij
adoptie, art. 1:259 BW bij een verzoek vervanging door de GI, art. 1:261 lid 2 BW bij een opheffing
OTS). Ook geldt hierbij de uitzondering dat er moet worden gekeken naar het belang van de
minderjarige bij het instellen van een vordering. Indien het doel van de procesonbekwaamheid
hiermee niet wordt gediend, heeft de minderjarige gewoon recht op effectieve toegang tot de
rechter (Hof Arnhem-Leeuwarden 19 december 2023).
, Ook kan er een bijzondere curator worden benoemd bij wezenlijke geschillen (art. 1:250
BW; bij afstammingskwesties art. 1:212 BW). Een minderjarige kan hiertoe zelfstandig een
verzoek indienen (HR 1 februari 2013). In hoger beroep kan de minderjarige zonder
procesvertegenwoordiging opkomen tegen de afwijzing om een bijzondere curator te benoemen,
maar niet tegen de beslissing op andere (informele) verzoeken. Voor deze beslissingen moet hij
vertegenwoordigd worden door een wettelijke vertegenwoordiger / bijzondere curator (HR 29 mei
2015).
HR 21 februari 2020: De minderjarige kan in een door een ouder of andere belanghebbende
ingesteld hoger beroep betreffende de omgangsregeling, op de voet van art. 1:377g BW
(informele rechtsingang) zijn wensen over de omgang aan het hof kenbaar maken. Dit betekent
dat het hof de omgang in volle omvang kan beoordelen.
Hoorrecht minderjarige
De minderjarige heeft het recht om gehoord te worden. In art. 12 IVRK zijn géén leeftijdsgrenzen
opgenomen. Afhankelijk van de leeftijd wordt er wel een passend belang gehecht aan zijn
mening. In art. 809 Rv – de Nederlandse implementatie van deze regeling – zijn wel
leeftijdsgrenzen opgenomen. Wel mag de rechter jongere minderjarigen ook horen, maar hij is
hiertoe niet verplicht. Er zijn wel twee uitzonderingen wanneer het hoorrecht achterwege gelaten
mag worden: wanneer de zaak van kennelijk ondergeschikt belang is (art. 809 lid 1 Rv), en
wanneer er zodanige spoed is dat er sprake is van een onmiddellijk en ernstig dreigend gevaar
voor de minderjarige (art. 809 lid 3 Rv).
EHRM 3 september 2015 (M&M/Kroatië): Het hoorrecht van minderjarigen is een essentieel
onderdeel van het recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM) en het recht op eerbiediging van het
privé- en gezinsleven (art. 8 EVRM).
EHRM 10 oktober 2020 (C. t. Kroatië): Het hoorrecht van minderjarigen is een fundamenteel
recht onder art. 8 EVRM. Het niet horen van de minderjarige in deze zaak wordt dan ook
beschouwd als schending van art. 8 EVRM.
HR 1 november 2013: De minderjarige moet ook in de gelegenheid worden gesteld om zijn
mening kenbaar te maken als het horen van hem naar het oordeel van de rechter niet tot een
andere beslissing zal leiden. De Hoge Raad formuleerde daarnaast drie buitenwettelijke
uitzonderingen op het hoorrecht:
• Als de minderjarige niet gehoord wil worden.
• Als de minderjarige wegens een lichamelijke of geestelijke stoornis niet in staat is zich een
mening te vormen.
• Als het horen van de minderjarige zijn gezondheid zou schaden.
Belanghebbende – Art. 798 Rv
De minderjarige kan ook als belanghebbende in een zaak worden gezien. Art. 8 EVRM is hierbij
ook van invloed (HR 30 maart 2018): wiens belangen worden wel en niet geraakt? De procedurele
gevolgen voor een belanghebbende zijn dat hij afschrift dient te krijgen van de processtukken (art.
800 lid 1 Rv), dat hij afschrift dient te krijgen van de beschikking (art. 805 lid 1 Rv), en dat hij in
hoger beroep kan gaan (art. 806 Rv). De minderjarige kan echter niet in hoger beroep gaan.
Informele rechtsingang
Er zijn verschillende informele rechtsingangen mogelijk voor minderjarigen >12 jaar, of
minderjarigen <12 jaar die in staat zijn tot een redelijke waardering van hun belangen:
, • Een verzoek tot eenhoofdig gezag tijdens of na de echtscheidingsprocedure – Art. 1:251a lid
4 BW.
• Een verzoek tot vaststelling van een informatie of consultatieregeling – Art. 1:377b jo. 1:377g
BW.
• Een verzoek tot vaststelling of wijziging van een zorgregeling of omgangsregeling incl. de
hoofdverblijfplaats – Art. 1:377e jo. 1:377g jo. 1:253a lid 4 BW.
De rechter is echter niet verplicht een dergelijk verzoek in beoordeling te nemen.
Daarom: kinderrechten! – I.J.M. Schepens (2024)
Dit artikel benadrukt het belang van kinderrechten en hoe deze in de praktijk gewaarborgd
moeten worden. Schepens bespreekt de rol van internationale verdragen, zoals het VN-
Kinderrechtenverdrag, en de verantwoordelijkheid van overheden en instanties om deze rechten
te beschermen. Daarnaast wordt ingegaan op actuele uitdagingen, zoals toegang tot zorg en
onderwijs, en de invloed van sociaaleconomische factoren op kinderrechten. Ook wordt het
belang van kinderparticipatie en het versterken van de positie van kinderen in juridische en
maatschappelijke besluitvorming onderstreept.
Kindvriendelijke taal uit de zittingszaal – M.C. Furth (2023)
Dit artikel benadrukt het belang van begrijpelijke communicatie in de rechtszaal voor kinderen.
Furth bespreekt hoe juridische professionals hun taalgebruik kunnen aanpassen om ervoor te
zorgen dat kinderen de procedures waarin zij betrokken zijn beter begrijpen. Dit draagt bij aan
een eerlijk proces en versterkt het vertrouwen van kinderen in het rechtssysteem.
Het hoorrecht en de procespositie van minderjarigen in familie- en jeugdzaken geëvalueerd
– M.R. Bruning e.a. (2020)
Dit artikel onderzoekt of het wenselijk is om de formele procespositie en het hoorrecht van
minderjarigen in het Nederlandse civiele procesrecht uit te breiden. Het onderzoek richt zich op
twee hoofdthema's: het hoorrecht van minderjarigen in familie- en jeugdprocedures en hun
algemene procespositie binnen deze context.
Een belangrijke bevinding is dat de huidige leeftijdsgrens van twaalf jaar voor het
hoorrecht te hoog wordt geacht. Het onderzoek suggereert dat kinderen vanaf acht jaar in staat
zijn om hun mening te geven en pleit ervoor deze jongere kinderen meer te betrekken bij
juridische procedures. Daarnaast wordt aanbevolen om minderjarigen vanaf twaalf jaar een
eigen rechtsingang te geven in zaken zoals afstamming, adoptie, scheiding, gezag en omgang,
zodat zij zelfstandig procedures kunnen starten en hoger beroep kunnen instellen. Voor deze
groep wordt ook voorgesteld dat zij bijstand krijgen van een advocaat om hun belangen adequaat
te behartigen.
Het onderzoek concludeert dat een herziening van de procespositie en het hoorrecht van
minderjarigen noodzakelijk is om hun effectieve participatie in familie- en jeugdprocedures te
waarborgen. Dit zou bijdragen aan beslissingen die beter aansluiten bij de belangen en wensen
van het kind.
Week 2. Organisatie civiel jeugdrecht en de verschillende kaders
Uitgangspunten
Uit art. 18 IVRK volgt dat de ouders primair verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van hun
kinderen en dat de overheid niet zomaar mag ingrijpen (negatieve verplichting). De overheid kan
maatregelen treffen / passende bijstand verlenen wanneer dit nodig is (positieve verplichting).
Bovendien speelt het subsidiariteitsbeginsel een grote rol. Om inbreuk te mogen maken
op art. 8 EVRM moet er sprake zijn van een inmenging bij wet voorzien, moet dit een geoorloofd
doel nastreven en moet dit noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. Ook het
