Samenvatting Individu Periode 4
Inhoud
Praktische Psychologie voor Sociaal Werk..............................................................................................1
Hoofdstuk 2: Deelgebied en toepassing in de psychologie.................................................................1
2.1. Psychologische deelgebieden..................................................................................................1
Hoofdstuk 12: Psychosociale ontwikkeling: de theorie van Erikson...................................................3
Hoofdstuk 14: Identiteit.....................................................................................................................4
Hoofdstuk 13: Cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget..........................................................6
Pagina 482: Zone van naaste ontwikkeling.....................................................................................8
Hoofdstuk 11: Hechting......................................................................................................................8
Hoofdstuk 37: Liefde en intieme relaties..........................................................................................11
Hoofdstuk 10: Opvoeding en opvoedingsstijlen...............................................................................13
Hoofdstuk 29: Normaal of abnormaal..............................................................................................14
Hoofdstuk 20: Attributie...................................................................................................................16
Hoofdstuk 31: Stress.........................................................................................................................17
Hoofdstuk 38: Zelfeffectiviteit..........................................................................................................21
Hoofdstuk 24: Motivatie...................................................................................................................22
Praktische Psychologie voor Sociaal Werk
Hoofdstuk 2: Deelgebied en toepassing in de psychologie
2.1. Psychologische deelgebieden.
Persoonlijkheidspsychologie
Mensen verschillen van elkaar: ieder mens heeft hun eigen typische eigenschappen en daarmee
samenhangend gedrag. Dat vormt iemands persoonlijkheid.
Mensen lijken ook veel op elkaar: iedereen kan vrolijk, gefrustreerd, nieuwsgierig, enz. zijn. Het is te
vergelijken met gezichten: ieder gezicht is verschillend maar het bestaat toch altijd uit twee ogen,
een neus en een mond.
In persoonlijkheidspsychologie wordt gesteld dat je iemands gedrag beter kan begrijpen (en zelfs kan
voorspellen) als je doorziet welke karakteristieke eigenschappen iemand heeft.
Klinische psychologie en psychotherapie.
Het lichaam functioneert soms niet goed, dit kan zowel geestelijk als lichamelijk zijn. De psychologie
die focust op de ziekten van de geest heet klinische psychologie.
Bij psychotherapie wordt er ook gekeken naar de lichamelijke rol bij geestesziekten. Dat is ook het
verschil tussen psychologen en psychiaters: psychiaters zijn artsen die geneeskunde hebben
gestudeerd en dus verstand hebben van de lichamelijke factor.
,Psychotherapieën.
In de klinische psychologie wordt psychologische kennis gebruikt om mensen met psychische
problemen te helpen: psychotherapieën. Een voorbeeld van typische psychotherapie is Sigmund
Freud.
Hoe weet je of een therapie werkt?
De effectiviteit van therapieën is een lastige kwestie, omdat het moeilijk is om aan te tonen of ze
werken. Een manier van controle is het placebo effect: de ene groep cliënten krijgt het echte
geneesmiddel en de andere (identieke) groep krijgt het nepgeneesmiddel (of dus een willekeurige
andere therapie), zonder dat beide groepen weten welke zij hebben ontvangen, evenals de
onderzoekers (dubbelblind onderzoek).
Volgens Sjef de Vries wordt op basis van onderzoek gesteld dat succes van hulp afhangt van factoren
van algemene aard: common factors. Common factors zijn o.a. de inzet van de cliënt, de persoon van
de hulpverlener en het contact dat zij met elkaar hebben. Het gaat dus niet zozeer om de specifieke
therapie, maar de aanpak en de manier waarop de cliënt en de hulpverlener ermee kunnen werken.
Arbeids- en organisatiepsychologie.
een groot deel van het normale volwassen leven zijn mensen aan het werk. Veel van dat werk vind
plaats in bedrijven. Psychologie kan daarbij een zinvolle rol spelen: hoe selecteer je de geschikte
mensen? Hoe begeleid je ze bij hun loopbaan? Hoe kun je het beste leidinggeven?
Psychologen die onderzoek doen op het terrein van arbeid en organisatie ontdekten dat mensen niet
altijd harder gaan werken als ze er meer geld voor krijgen. Dat werkt alleen momenteel. Het is
belangrijker dat het werk ook uitdaagt.
Ontwikkelingspsychologie.
het gedrag van mensen hang samen met hun leeftijd. Er is gedrag wat typisch is voor kinderen,
evenals volwassenen. Gedrag verandert met de leeftijd, het ontwikkelt. De ontwikkelingspsychologie
focust zich op die ontwikkeling.
Een van de dingen die psychologen willen weten is wat de krachten zijn achter de ontwikkeling. Er
zijn twee mogelijkheden: iets wat van binnenuit komt (genetisch bepaald) of iets wat uit de
omgeving komt. Het feitelijke gedrag van mensen is altijd een mix van wat je van nature hebt
meegekregen en wat je door levenservaring geleerd hebt. Bijvoorbeeld: artistiek zijn of een gevoel
voor humor hebben is nogal een kwestie van aanleg, maar je kunt je best voorstellen dat de
omgeving (opvoeding) daar een remmende of stimulerende invloed op heeft. Deze kwestie heet het
nature-nurture-probleem.
Sinds een jaar of tien woerd er ook rekening gehouden met een derde kracht achter ontwikkeling:
rijping. Sommige eigenschappen of veranderingen zijn namelijk niet aangeboren maar ook niet
aangeleerd. Bijvoorbeeld: je haar wordt grijzer naarmate je ouder wordt, of je krijgt de baard in de
keel tijdens de puberteit. Het is genetisch bepaald, maar je bent er niet mee geboren, en de
omgeving heeft er weinig invloed op.
Een tweede kwestie in de ontwikkelingspsychologie is of de ontwikkeling continu verloopt of
discontinu. Continue ontwikkeling wil zeggen dat alles dat nog komen zal er reeds in het begin al in
zit. De invloed van de omgeving is dan van relatief belang, de dingen die komen moeten komen toch
wel. Continue ontwikkeling/verandering is kwantitatief. Discontinue ontwikkeling wil zeggen dat er
typische stadia zijn waarop de ontwikkeling met iets nieuws aan de gang gaat. De ontwikkeling gaat
in stappen. Discontinue ontwikkeling/verandering is kwalitatief.
, Sociale psychologie.
Mensen leven zelden alleen, meestal samen. Ze werken samen in bedrijven, maken deel uit van
groepen zoals Nederlanders zijn of lid zijn van een lokale vereniging. Veel gedrag is gericht op
anderen en wordt bepaald of beïnvloed door anderen—dat is waar sociale psychologie over gaat.
Leerpsychologie.
Leerpsychologen onderzoeken hoe mensen leren en hoe je dat leren kunt beïnvloeden. Problemen
ontstaan vaak door een bepaald gedrag en de oplossing is dan het gedrag te veranderen.
Godsdienstpsychologie.
Dit deelgebied bestudeert de rol en betekenis van religie in de levens van mensen. Hedendaagse
godsdienstpsychologie doet bijvoorbeeld onderzoek naar de betekenis van religie bij het omgaan
met moeilijke levensgebeurtenissen. Er wordt dan gesproken over religieuze copingstijlen.
Hoofdstuk 12: Psychosociale ontwikkeling: de theorie van Erikson.
Wat is psychosociale ontwikkeling?
‘Psyche’ betekent letterlijk geest en heeft betrekking op ons denken, voelen en gedrag. De term
‘sociaal’ verwijst naar onze interactie met andere mensen. De keuzes die wij maken zijn bepalend op
onze verhouding tot de sociale omgeving: ze beïnvloeden je psychosociale functioneren.
Acht levensfasen en hun ontwikkelingstaken.
Erikson (Duits-Amerikaanse psycholoog) zag psychosociale ontwikkeling als een levenslang proces.
Volgen zijn theorie stellen onze cultuur en maatschappij ons het hele leven voor uitdagingen. Die
uitdagingen zijn een soort opdrachten die specifiek horen bij een bepaalde leeftijd. Het zijn
verwachtingen die de maatschappij en daarmee onze omgeving van ons heeft en die ook te maken
hebben met onze lichamelijke en cognitieve vermogens. Zo’n uitdaging noemde Erikson een
ontwikkelingstaak of crisis.
Erikson onderscheidde acht van die levensfasen, van babytijd tot ouderdom.
Fase 1: Babytijd (0 – 1,5 jaar)
Vertrouwen versus wantrouwen. Veiligheid, geborgenheid vinden (ontwikkeling, veilige hechting)
Fase 2: Peutertijd (1,5 – 3 jaar)
Autonomie versus schaamte en twijfel. + ontwikkeling van zelfstandigheid (eigen ik/individuatie)
+ de wereld verkennen, dingen ‘zelf doen’ = autonomie
- Te veel kritiek of bescherming (leidt tot twijfel aan zichzelf)
Fase 3: Kleutertijd (3 – 6 jaar)
Inhoud
Praktische Psychologie voor Sociaal Werk..............................................................................................1
Hoofdstuk 2: Deelgebied en toepassing in de psychologie.................................................................1
2.1. Psychologische deelgebieden..................................................................................................1
Hoofdstuk 12: Psychosociale ontwikkeling: de theorie van Erikson...................................................3
Hoofdstuk 14: Identiteit.....................................................................................................................4
Hoofdstuk 13: Cognitieve ontwikkeling: de theorie van Piaget..........................................................6
Pagina 482: Zone van naaste ontwikkeling.....................................................................................8
Hoofdstuk 11: Hechting......................................................................................................................8
Hoofdstuk 37: Liefde en intieme relaties..........................................................................................11
Hoofdstuk 10: Opvoeding en opvoedingsstijlen...............................................................................13
Hoofdstuk 29: Normaal of abnormaal..............................................................................................14
Hoofdstuk 20: Attributie...................................................................................................................16
Hoofdstuk 31: Stress.........................................................................................................................17
Hoofdstuk 38: Zelfeffectiviteit..........................................................................................................21
Hoofdstuk 24: Motivatie...................................................................................................................22
Praktische Psychologie voor Sociaal Werk
Hoofdstuk 2: Deelgebied en toepassing in de psychologie
2.1. Psychologische deelgebieden.
Persoonlijkheidspsychologie
Mensen verschillen van elkaar: ieder mens heeft hun eigen typische eigenschappen en daarmee
samenhangend gedrag. Dat vormt iemands persoonlijkheid.
Mensen lijken ook veel op elkaar: iedereen kan vrolijk, gefrustreerd, nieuwsgierig, enz. zijn. Het is te
vergelijken met gezichten: ieder gezicht is verschillend maar het bestaat toch altijd uit twee ogen,
een neus en een mond.
In persoonlijkheidspsychologie wordt gesteld dat je iemands gedrag beter kan begrijpen (en zelfs kan
voorspellen) als je doorziet welke karakteristieke eigenschappen iemand heeft.
Klinische psychologie en psychotherapie.
Het lichaam functioneert soms niet goed, dit kan zowel geestelijk als lichamelijk zijn. De psychologie
die focust op de ziekten van de geest heet klinische psychologie.
Bij psychotherapie wordt er ook gekeken naar de lichamelijke rol bij geestesziekten. Dat is ook het
verschil tussen psychologen en psychiaters: psychiaters zijn artsen die geneeskunde hebben
gestudeerd en dus verstand hebben van de lichamelijke factor.
,Psychotherapieën.
In de klinische psychologie wordt psychologische kennis gebruikt om mensen met psychische
problemen te helpen: psychotherapieën. Een voorbeeld van typische psychotherapie is Sigmund
Freud.
Hoe weet je of een therapie werkt?
De effectiviteit van therapieën is een lastige kwestie, omdat het moeilijk is om aan te tonen of ze
werken. Een manier van controle is het placebo effect: de ene groep cliënten krijgt het echte
geneesmiddel en de andere (identieke) groep krijgt het nepgeneesmiddel (of dus een willekeurige
andere therapie), zonder dat beide groepen weten welke zij hebben ontvangen, evenals de
onderzoekers (dubbelblind onderzoek).
Volgens Sjef de Vries wordt op basis van onderzoek gesteld dat succes van hulp afhangt van factoren
van algemene aard: common factors. Common factors zijn o.a. de inzet van de cliënt, de persoon van
de hulpverlener en het contact dat zij met elkaar hebben. Het gaat dus niet zozeer om de specifieke
therapie, maar de aanpak en de manier waarop de cliënt en de hulpverlener ermee kunnen werken.
Arbeids- en organisatiepsychologie.
een groot deel van het normale volwassen leven zijn mensen aan het werk. Veel van dat werk vind
plaats in bedrijven. Psychologie kan daarbij een zinvolle rol spelen: hoe selecteer je de geschikte
mensen? Hoe begeleid je ze bij hun loopbaan? Hoe kun je het beste leidinggeven?
Psychologen die onderzoek doen op het terrein van arbeid en organisatie ontdekten dat mensen niet
altijd harder gaan werken als ze er meer geld voor krijgen. Dat werkt alleen momenteel. Het is
belangrijker dat het werk ook uitdaagt.
Ontwikkelingspsychologie.
het gedrag van mensen hang samen met hun leeftijd. Er is gedrag wat typisch is voor kinderen,
evenals volwassenen. Gedrag verandert met de leeftijd, het ontwikkelt. De ontwikkelingspsychologie
focust zich op die ontwikkeling.
Een van de dingen die psychologen willen weten is wat de krachten zijn achter de ontwikkeling. Er
zijn twee mogelijkheden: iets wat van binnenuit komt (genetisch bepaald) of iets wat uit de
omgeving komt. Het feitelijke gedrag van mensen is altijd een mix van wat je van nature hebt
meegekregen en wat je door levenservaring geleerd hebt. Bijvoorbeeld: artistiek zijn of een gevoel
voor humor hebben is nogal een kwestie van aanleg, maar je kunt je best voorstellen dat de
omgeving (opvoeding) daar een remmende of stimulerende invloed op heeft. Deze kwestie heet het
nature-nurture-probleem.
Sinds een jaar of tien woerd er ook rekening gehouden met een derde kracht achter ontwikkeling:
rijping. Sommige eigenschappen of veranderingen zijn namelijk niet aangeboren maar ook niet
aangeleerd. Bijvoorbeeld: je haar wordt grijzer naarmate je ouder wordt, of je krijgt de baard in de
keel tijdens de puberteit. Het is genetisch bepaald, maar je bent er niet mee geboren, en de
omgeving heeft er weinig invloed op.
Een tweede kwestie in de ontwikkelingspsychologie is of de ontwikkeling continu verloopt of
discontinu. Continue ontwikkeling wil zeggen dat alles dat nog komen zal er reeds in het begin al in
zit. De invloed van de omgeving is dan van relatief belang, de dingen die komen moeten komen toch
wel. Continue ontwikkeling/verandering is kwantitatief. Discontinue ontwikkeling wil zeggen dat er
typische stadia zijn waarop de ontwikkeling met iets nieuws aan de gang gaat. De ontwikkeling gaat
in stappen. Discontinue ontwikkeling/verandering is kwalitatief.
, Sociale psychologie.
Mensen leven zelden alleen, meestal samen. Ze werken samen in bedrijven, maken deel uit van
groepen zoals Nederlanders zijn of lid zijn van een lokale vereniging. Veel gedrag is gericht op
anderen en wordt bepaald of beïnvloed door anderen—dat is waar sociale psychologie over gaat.
Leerpsychologie.
Leerpsychologen onderzoeken hoe mensen leren en hoe je dat leren kunt beïnvloeden. Problemen
ontstaan vaak door een bepaald gedrag en de oplossing is dan het gedrag te veranderen.
Godsdienstpsychologie.
Dit deelgebied bestudeert de rol en betekenis van religie in de levens van mensen. Hedendaagse
godsdienstpsychologie doet bijvoorbeeld onderzoek naar de betekenis van religie bij het omgaan
met moeilijke levensgebeurtenissen. Er wordt dan gesproken over religieuze copingstijlen.
Hoofdstuk 12: Psychosociale ontwikkeling: de theorie van Erikson.
Wat is psychosociale ontwikkeling?
‘Psyche’ betekent letterlijk geest en heeft betrekking op ons denken, voelen en gedrag. De term
‘sociaal’ verwijst naar onze interactie met andere mensen. De keuzes die wij maken zijn bepalend op
onze verhouding tot de sociale omgeving: ze beïnvloeden je psychosociale functioneren.
Acht levensfasen en hun ontwikkelingstaken.
Erikson (Duits-Amerikaanse psycholoog) zag psychosociale ontwikkeling als een levenslang proces.
Volgen zijn theorie stellen onze cultuur en maatschappij ons het hele leven voor uitdagingen. Die
uitdagingen zijn een soort opdrachten die specifiek horen bij een bepaalde leeftijd. Het zijn
verwachtingen die de maatschappij en daarmee onze omgeving van ons heeft en die ook te maken
hebben met onze lichamelijke en cognitieve vermogens. Zo’n uitdaging noemde Erikson een
ontwikkelingstaak of crisis.
Erikson onderscheidde acht van die levensfasen, van babytijd tot ouderdom.
Fase 1: Babytijd (0 – 1,5 jaar)
Vertrouwen versus wantrouwen. Veiligheid, geborgenheid vinden (ontwikkeling, veilige hechting)
Fase 2: Peutertijd (1,5 – 3 jaar)
Autonomie versus schaamte en twijfel. + ontwikkeling van zelfstandigheid (eigen ik/individuatie)
+ de wereld verkennen, dingen ‘zelf doen’ = autonomie
- Te veel kritiek of bescherming (leidt tot twijfel aan zichzelf)
Fase 3: Kleutertijd (3 – 6 jaar)
