HS 1 Invloed van medicatie op het EEG
pEEG (farmaco EEG) = invloed geneesmiddelen op EEG
dmv routine visuele analyse: waarnemen van subtiele kortdurende voorbijgaande verschijnselen
(transienten)
qpEEG (quantified farmaco EEG) computerbewerkte data analyse -> powerspectrum
frequentiebanden (research kwantificeren neurofarmacologische effecten).
farmacodynamische verschillen tussen monotherapie, enkele dosering (normale proefpersonen),
polyfarmacie, veelvoudige dosereringen (chronisch behandelde patienten)
Geneesmiddelen die voor verandering in het EEG zorgen
Niet alle medicatie met effect op de hersenen hebben effect op het EEG.
6 categorieën:
1. hypnotica (slaapmiddelen) en anxiolytica (angst remmers) -> sedativa (kalmerend)
2. antipsychotica (remmen wanen & hallucinaties)
3. antidepressiva (normalisering stemming)
4. lithium
5. psychostimulantia
6. anti epileptica
Middelen met weinig effect op EEG:
1. anti-parkinson
2. anti-vertigo (duizeligheids)
3. anti-migraine
Factoren medicatie-invloed EEG
Diffuse veranderingen EEG door diffuse chemisch metabole encefalopathie (hersenstoornis) door
volgende factoren:
Manier toedienen:
- Oraal/per os, rectaal: vanuit darmen via circulatie naar de hersenen -> passage bloed
hersenbarrière -> aankomst neuronen.
- intraveneus -> sneller effect
Dosis, soort, fysiologische eigenschappen:
- benzodiazepinen:
- Hypnotica: nitrazepam (mogadon), temazepam (normison) zopiclon (imovane)
- Ouderen met delirium/geheugen-/psychotische stoornissen: flurazipam
(dalmadorm), triazolam (halicon)
- anxiolytica: diazepam (valium, stesolid), oxazepam (seresta), lorazepam (temestra)
- anti-epileptica: clonazepam (rivotril), clobazam (frisium), diazepam (valium, stesolid)
- anti-epileptica:
- carbamazepine (tegretol, carbymal) chemisch verwant aan tricyclische
antidepressiva amitryptyline (tryptizol, sarotex) -> psychotrope werking. Gebruikt bij
manie in manisch depressieve psychosen & trigeminusneuralgie.
Duur toediening (acuut, kortdurend of chronisch, langdurend)
Leeftijd & fysiologische kenmerken
Combinatie van middelen (polyfarmacie)
Effecten, algemene principes
EEG veranderingen door medicatie gevolg van: beoogde therapeutisch effect, overdosering, acute
intoxicatie.
,EEG ondersteund klinisch vermoeden intoxicatie/overdosering. Bewijs: bloedspiegel -> bepalen
concentratie middel in het bloed.
Temporele dicrepantie: niet gelijk lopen EEG veranderingen met serumconcentraties, serumspiegel
niet gelijk aan concentratie in de hersenen.
Anti-epileptica staken 1 a 2 dagen voor EEG wordt niet meer gedaan: effect op EEG nog altijd
waarneembaar door halfwaardetijd, en kans op onttrekkings insult geeft groot risico.
Beoordelen effect medicatie op EEG:
- achtergrondpatroon belangrijk, beïnvloed door fysiologische factoren: slaap, leeftijd,
sensibele prikkeling -> deze eerst uitsluiten. Verhouding veranderingen EEG
achtergrondpatroon en serumspiegel is zwak. Soms EEG veranderingen en geen
aantoonbare serumconcentratie, of hoogste serumconcentratie en uren later pas EEG
veranderingen
- effect op interictale epileptiforme activiteit: geen duidelijke correlatie hoeveelheid
interictale afwijkingen en ernst epilepsie, ook geen bewijs voor vermindering interictale
afwijkingen bij toedienen effectieve medicatie. 30 min EEG geen betrouwbaar monster over
24 uur -> veel spontane fluctuaties.
- effect op ictale epileptiforme activiteit: komt niet altijd overeen met de klinische
verschijnselen, liggen in elkaars verlengde.
- effect op door HV en of LFP geïnduceerde epileptiforme activiteit
Medicatie effecten op het EEG per categorie
Hypnotica en anxiolytica (benzodiazepinen, barbituraten, chloralhydraat)
Hypnotica: inductie slaap. Verkorte inslaaptijd, Anxiolytica: angst onderdrukken of laten
slaapduur verlengd, wekdrempel verhoogd, verdwijnen, veroorzaakt sterke slaperigheid om
verminderde waakperiodes, goede slaap cycli anxiolyse (vermindering angst) te bereiken
Benzodiazepinen
Medicament Achtergrond activiteit Epileptiforme activiteit Acute intoxicatie
Diazepam na 1 a 2 uur correlaat kunnen pieken tussen reeksen beta prominente
max.EEG veranderingen voorkomen. status epilepticus: geg. snelle activiteit
en piek bloedspiegel. epileptische ontladingen gesuperponeerd
Toename (reeksen) onderdrukt door medicatie-> op polymorfe
beta (voorkomen en aanvalssupressie. Focale cerebrale delta act. Geen
amplitude) tot 2 weken ontladingen houden aan. -> twijfel reactiviteit op
na inname (carry-over over lateralisatie focale epi door stimuli.
effect). amplitude en geg afwijkingen: intraveneuze
freq. alfa en amplitude toediending diazepam -> geg epi
overige act neemt af, afwijkingen verdwijnen, focaal
lichte toename theta. wordt versterkt.
Clonazepam EEG veranderingen veneuze toediening: vermindering veel delta,
(rivotril) voordat bloedspiegel geg en focale epileptiforme act. in gesuperponeerd
, waarneembaar is. 11- interictale EEG bij 75% patienten met snellere act.
40hz frequenties
frontale gebieden
nemen toe.
Clobazam Toename 16-20hz, alfa goede klinische controle aanvallen: -
(frisium) neemt af correlatie met EEG: >75%
vermindering epileptiforme
afwijkingen tot normalisatie EEG
Nitrazepam, toename snelle act - -
temazepam diffuus. Geen specifieke
(mogadon) kenmerken
Barbituraten (sterke hypnotica, lichte dosering: sedativa)
Fenobarbital (luminal, gardenal) Bijwerking als anti
Secobarbital (seconal) epilepticum: slaperigheid. Enzyminductie in lever.
Effecten EEG -> zie anti-epileptica
Chloralhydraat (hypnoticum/sedativum)
Weinig gebruikt. Bij jonge kinderen, rusteloze psychosomatisch gehandicapte kinderen. Rectale
toediening. Maximum sederend effect na 20 a 30 min. Maximale serumconcentraties na 40 a 120
min. Achtergrondpatroon: snelle act.
Antipsychotica (vroeger neuroleptica), verminderen/verdwijnen psychotische verschijnselen
(wanen, hallucinaties)
1. fenotiazinen: Chloorpromazine (Largactil) -> convulsief flufenazine (Anatensol) -> niet
convulsief
2. thioaxantenen: flupentixol (Fluanxol)
3. butyrofenonen: haloperidol (haldol) pipamperon (dipiperon)
4. difenylbutylamien: pimozide (orap)
5. diversen: clozapine (lepronex)-> meer overeenkomsten sederende antidepressiva: toename
delta, theta en >21hz act. chronische patienten: 60% afwijkend EEG -> paroxismale
vertraging + pieken, uitlokken insulten. EEG controle bij hoge dosering!
EEG therapeutische dosering: traag alfaritme, toename hoeveelheid alfa & amplitude toename
trage act, afname beta, algehele vertraging EEG
Intoxicatie: Onrust, verwardheid, extrapiramidale symptomen, convulsies geg. epileptische aanvallen
-> EEG: geg. trage en scherpe golven.
Chronisch epileptische patiënten: toename aanvalsfrequentie.
Ernstige intoxicatie: patiënt comateus -> EEG trage golven, geg. paroxismen, geen snelle act.
Doodsoorzaak acute intoxicatie: cardiaal.
Antidepressiva Normaliseren een sombere stemming, verlies interesse en plezier, waardeloosheid,
schuld en suicidale gedachten/pogingen.
Bipolaire stoornis: afwisseling periodes ernstige depressie en manische episodes
3 groepen:
, 1. klassieke antidepressiva (tricyclische chemische structuur): amitriptyline (tryptizol, sarotex)
en clomipramine (Anafranil)
2. tweede generatie antidepressiva: fluoxetine (prozac)
3. mono-amiene-oxidate-A (MAO-A) remmer: moclobemide (aurorix)
EEG therapeutische dosering: Toename trage en snelle frequenties, vermindering alfa & variatie
frequenties en amplitudes. Soms epileptische afwijkingen
chronische epileptici: kans op aanvalsfrequentie toename
hoge doseringen: kans op gegeneraliseerde aanvallen bij niet epileptici.
Acute intoxicatie: Cardiale ritmestoornissen, onverwachte dood zelfs bij therapeutische doseringen.
Overdosering: prognose afhankelijk cardiovasculaire gevolgen, epileptische aanvallen, coma.
EEG: diffuus onregelmatige weinig reactieve 8-10hz act + epileptiforme afwijkingen en pieken.
Lithium
Bij acute manie of bipolaire stoornis. Als profylacticum bij clusterhoofdpijn. EEG veranderingen
volgen de veranderingen van de bloedspiegels. (EEG kan afwijkend zijn bij therapeutische
bloedspiegels)
EEG therapeutisch: vetraging alfa, paroxismale gegeneraliseerde vertraging soms met pieken. Ook
focale vertraging zonder onderliggende hersenbeschadiging.
Acute intoxicatie: levensbedreigend, EEG altijd afwijkend: diffuse vertraging, epileptiforme
afwijkingen, trifasische golven. Klinisch herstel: herstel EEG maar wel lang persisteren afwijkingen.
Psychostimulantica
Methylfenidaat (Ritalin): bij:
- narcolepsie
- onvoldoende werking antidepressivum clomipramine (anafril)
- kinderen met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder)
EEG: visueel: toename 11-20hz beta act. qpEEG: vertraging 6 uur na toediening & toenema alfa
ritme, afname theta & delta
Anti-epileptica (onderdrukken klinisch waarneembare epileptische aanval verschijnselen)
Medicament Achtergrond Epileptiforme activiteit Acute intoxicatie
activiteit
Fenobarbital sneller, >beta >16hz toenemende bloedspiegel = afname achtergrondritme
(luminal) gelijk met epileptiforme activiteit trager, eerst meer
plasmaspiegels theta dan meer delta.
(interval 5-7 uur toxisch: traag EEG,
max EEG effect). onr theta en delta.
chronisch epileptica coma: burst-
enstige EEG supressie: periodieke
afwijkingen en onderdrukking
diffuus beta afwezig hersenact +
-> ernstige afwisselend hoge
hersenafwijkingen. amplitude golven en
Locaal: pieken/scherpe
pEEG (farmaco EEG) = invloed geneesmiddelen op EEG
dmv routine visuele analyse: waarnemen van subtiele kortdurende voorbijgaande verschijnselen
(transienten)
qpEEG (quantified farmaco EEG) computerbewerkte data analyse -> powerspectrum
frequentiebanden (research kwantificeren neurofarmacologische effecten).
farmacodynamische verschillen tussen monotherapie, enkele dosering (normale proefpersonen),
polyfarmacie, veelvoudige dosereringen (chronisch behandelde patienten)
Geneesmiddelen die voor verandering in het EEG zorgen
Niet alle medicatie met effect op de hersenen hebben effect op het EEG.
6 categorieën:
1. hypnotica (slaapmiddelen) en anxiolytica (angst remmers) -> sedativa (kalmerend)
2. antipsychotica (remmen wanen & hallucinaties)
3. antidepressiva (normalisering stemming)
4. lithium
5. psychostimulantia
6. anti epileptica
Middelen met weinig effect op EEG:
1. anti-parkinson
2. anti-vertigo (duizeligheids)
3. anti-migraine
Factoren medicatie-invloed EEG
Diffuse veranderingen EEG door diffuse chemisch metabole encefalopathie (hersenstoornis) door
volgende factoren:
Manier toedienen:
- Oraal/per os, rectaal: vanuit darmen via circulatie naar de hersenen -> passage bloed
hersenbarrière -> aankomst neuronen.
- intraveneus -> sneller effect
Dosis, soort, fysiologische eigenschappen:
- benzodiazepinen:
- Hypnotica: nitrazepam (mogadon), temazepam (normison) zopiclon (imovane)
- Ouderen met delirium/geheugen-/psychotische stoornissen: flurazipam
(dalmadorm), triazolam (halicon)
- anxiolytica: diazepam (valium, stesolid), oxazepam (seresta), lorazepam (temestra)
- anti-epileptica: clonazepam (rivotril), clobazam (frisium), diazepam (valium, stesolid)
- anti-epileptica:
- carbamazepine (tegretol, carbymal) chemisch verwant aan tricyclische
antidepressiva amitryptyline (tryptizol, sarotex) -> psychotrope werking. Gebruikt bij
manie in manisch depressieve psychosen & trigeminusneuralgie.
Duur toediening (acuut, kortdurend of chronisch, langdurend)
Leeftijd & fysiologische kenmerken
Combinatie van middelen (polyfarmacie)
Effecten, algemene principes
EEG veranderingen door medicatie gevolg van: beoogde therapeutisch effect, overdosering, acute
intoxicatie.
,EEG ondersteund klinisch vermoeden intoxicatie/overdosering. Bewijs: bloedspiegel -> bepalen
concentratie middel in het bloed.
Temporele dicrepantie: niet gelijk lopen EEG veranderingen met serumconcentraties, serumspiegel
niet gelijk aan concentratie in de hersenen.
Anti-epileptica staken 1 a 2 dagen voor EEG wordt niet meer gedaan: effect op EEG nog altijd
waarneembaar door halfwaardetijd, en kans op onttrekkings insult geeft groot risico.
Beoordelen effect medicatie op EEG:
- achtergrondpatroon belangrijk, beïnvloed door fysiologische factoren: slaap, leeftijd,
sensibele prikkeling -> deze eerst uitsluiten. Verhouding veranderingen EEG
achtergrondpatroon en serumspiegel is zwak. Soms EEG veranderingen en geen
aantoonbare serumconcentratie, of hoogste serumconcentratie en uren later pas EEG
veranderingen
- effect op interictale epileptiforme activiteit: geen duidelijke correlatie hoeveelheid
interictale afwijkingen en ernst epilepsie, ook geen bewijs voor vermindering interictale
afwijkingen bij toedienen effectieve medicatie. 30 min EEG geen betrouwbaar monster over
24 uur -> veel spontane fluctuaties.
- effect op ictale epileptiforme activiteit: komt niet altijd overeen met de klinische
verschijnselen, liggen in elkaars verlengde.
- effect op door HV en of LFP geïnduceerde epileptiforme activiteit
Medicatie effecten op het EEG per categorie
Hypnotica en anxiolytica (benzodiazepinen, barbituraten, chloralhydraat)
Hypnotica: inductie slaap. Verkorte inslaaptijd, Anxiolytica: angst onderdrukken of laten
slaapduur verlengd, wekdrempel verhoogd, verdwijnen, veroorzaakt sterke slaperigheid om
verminderde waakperiodes, goede slaap cycli anxiolyse (vermindering angst) te bereiken
Benzodiazepinen
Medicament Achtergrond activiteit Epileptiforme activiteit Acute intoxicatie
Diazepam na 1 a 2 uur correlaat kunnen pieken tussen reeksen beta prominente
max.EEG veranderingen voorkomen. status epilepticus: geg. snelle activiteit
en piek bloedspiegel. epileptische ontladingen gesuperponeerd
Toename (reeksen) onderdrukt door medicatie-> op polymorfe
beta (voorkomen en aanvalssupressie. Focale cerebrale delta act. Geen
amplitude) tot 2 weken ontladingen houden aan. -> twijfel reactiviteit op
na inname (carry-over over lateralisatie focale epi door stimuli.
effect). amplitude en geg afwijkingen: intraveneuze
freq. alfa en amplitude toediending diazepam -> geg epi
overige act neemt af, afwijkingen verdwijnen, focaal
lichte toename theta. wordt versterkt.
Clonazepam EEG veranderingen veneuze toediening: vermindering veel delta,
(rivotril) voordat bloedspiegel geg en focale epileptiforme act. in gesuperponeerd
, waarneembaar is. 11- interictale EEG bij 75% patienten met snellere act.
40hz frequenties
frontale gebieden
nemen toe.
Clobazam Toename 16-20hz, alfa goede klinische controle aanvallen: -
(frisium) neemt af correlatie met EEG: >75%
vermindering epileptiforme
afwijkingen tot normalisatie EEG
Nitrazepam, toename snelle act - -
temazepam diffuus. Geen specifieke
(mogadon) kenmerken
Barbituraten (sterke hypnotica, lichte dosering: sedativa)
Fenobarbital (luminal, gardenal) Bijwerking als anti
Secobarbital (seconal) epilepticum: slaperigheid. Enzyminductie in lever.
Effecten EEG -> zie anti-epileptica
Chloralhydraat (hypnoticum/sedativum)
Weinig gebruikt. Bij jonge kinderen, rusteloze psychosomatisch gehandicapte kinderen. Rectale
toediening. Maximum sederend effect na 20 a 30 min. Maximale serumconcentraties na 40 a 120
min. Achtergrondpatroon: snelle act.
Antipsychotica (vroeger neuroleptica), verminderen/verdwijnen psychotische verschijnselen
(wanen, hallucinaties)
1. fenotiazinen: Chloorpromazine (Largactil) -> convulsief flufenazine (Anatensol) -> niet
convulsief
2. thioaxantenen: flupentixol (Fluanxol)
3. butyrofenonen: haloperidol (haldol) pipamperon (dipiperon)
4. difenylbutylamien: pimozide (orap)
5. diversen: clozapine (lepronex)-> meer overeenkomsten sederende antidepressiva: toename
delta, theta en >21hz act. chronische patienten: 60% afwijkend EEG -> paroxismale
vertraging + pieken, uitlokken insulten. EEG controle bij hoge dosering!
EEG therapeutische dosering: traag alfaritme, toename hoeveelheid alfa & amplitude toename
trage act, afname beta, algehele vertraging EEG
Intoxicatie: Onrust, verwardheid, extrapiramidale symptomen, convulsies geg. epileptische aanvallen
-> EEG: geg. trage en scherpe golven.
Chronisch epileptische patiënten: toename aanvalsfrequentie.
Ernstige intoxicatie: patiënt comateus -> EEG trage golven, geg. paroxismen, geen snelle act.
Doodsoorzaak acute intoxicatie: cardiaal.
Antidepressiva Normaliseren een sombere stemming, verlies interesse en plezier, waardeloosheid,
schuld en suicidale gedachten/pogingen.
Bipolaire stoornis: afwisseling periodes ernstige depressie en manische episodes
3 groepen:
, 1. klassieke antidepressiva (tricyclische chemische structuur): amitriptyline (tryptizol, sarotex)
en clomipramine (Anafranil)
2. tweede generatie antidepressiva: fluoxetine (prozac)
3. mono-amiene-oxidate-A (MAO-A) remmer: moclobemide (aurorix)
EEG therapeutische dosering: Toename trage en snelle frequenties, vermindering alfa & variatie
frequenties en amplitudes. Soms epileptische afwijkingen
chronische epileptici: kans op aanvalsfrequentie toename
hoge doseringen: kans op gegeneraliseerde aanvallen bij niet epileptici.
Acute intoxicatie: Cardiale ritmestoornissen, onverwachte dood zelfs bij therapeutische doseringen.
Overdosering: prognose afhankelijk cardiovasculaire gevolgen, epileptische aanvallen, coma.
EEG: diffuus onregelmatige weinig reactieve 8-10hz act + epileptiforme afwijkingen en pieken.
Lithium
Bij acute manie of bipolaire stoornis. Als profylacticum bij clusterhoofdpijn. EEG veranderingen
volgen de veranderingen van de bloedspiegels. (EEG kan afwijkend zijn bij therapeutische
bloedspiegels)
EEG therapeutisch: vetraging alfa, paroxismale gegeneraliseerde vertraging soms met pieken. Ook
focale vertraging zonder onderliggende hersenbeschadiging.
Acute intoxicatie: levensbedreigend, EEG altijd afwijkend: diffuse vertraging, epileptiforme
afwijkingen, trifasische golven. Klinisch herstel: herstel EEG maar wel lang persisteren afwijkingen.
Psychostimulantica
Methylfenidaat (Ritalin): bij:
- narcolepsie
- onvoldoende werking antidepressivum clomipramine (anafril)
- kinderen met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder)
EEG: visueel: toename 11-20hz beta act. qpEEG: vertraging 6 uur na toediening & toenema alfa
ritme, afname theta & delta
Anti-epileptica (onderdrukken klinisch waarneembare epileptische aanval verschijnselen)
Medicament Achtergrond Epileptiforme activiteit Acute intoxicatie
activiteit
Fenobarbital sneller, >beta >16hz toenemende bloedspiegel = afname achtergrondritme
(luminal) gelijk met epileptiforme activiteit trager, eerst meer
plasmaspiegels theta dan meer delta.
(interval 5-7 uur toxisch: traag EEG,
max EEG effect). onr theta en delta.
chronisch epileptica coma: burst-
enstige EEG supressie: periodieke
afwijkingen en onderdrukking
diffuus beta afwezig hersenact +
-> ernstige afwisselend hoge
hersenafwijkingen. amplitude golven en
Locaal: pieken/scherpe
