AFP
KTF3
HBO Verpleegkunde
------------------------
Leerjaar 1
Alle
leerdoelen
uitgewerkt
1
,Les 1 – Anatomie en fysiologie van het spijsverteringsstelsel
Leerdoelen
De student:
1. Legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen hierbij
betrokken zijn.
2. Haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
3. Geeft weer op welke wijze hormonen en enzymen een rol spelen tijdens de spijsvertering.
Uitwerking leerdoelen
Leerdoel 1: Legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen
hierbij betrokken zijn.
Het spijsverteringsstelsel bestaat uit het spijsverteringskanaal (het maag-darmkanaal / het gastro-
intestinale kanaal) en accessoire organen.
Mondholte (cavitas oris), gebitselementen en tong.
- Functies:
1. Bevochtiging.
2. Mechanische bewerking van voedsel.
3. Het mengen van voedsel met speeksel.
2
,Farynx (keelholte)
- De drie belangrijkste onderdelen van de farynx zijn:
1. Nasofarynx: neus-keelholte.
2. Orofarynx: mond-keelholte.
3. Laryngofarynx: strottenhoofd-keelholte.
- Dient als gezamenlijke doorgang voor vast voedsel, vloeistoffen en lucht.
- Slikproces: samenwerking van de spieren van de farynx met de spieren van de mondholte,
zodat het voedsel de oesophagus ingestuwd wordt.
Oesophagus (slokdarm)
- Functie: het vervoeren van voedsel naar de maag.
Maag (gaster)
- Bestaat uit 5 grote onderdelen:
1. Cardia: overgang van oesophagus naar het kleinste deel van de maag.
2. Fundus: uitpuilende gedeelte dat boven de cardia uitsteekt en tegen het diafragma zit.
3. Corpus: grote deel tussen de fundus en de bocht.
4. Anterum: onderste gedeelte voor de uitgang.
5. Pylorus (fincter): maagportier die de maag verbindt met de dunne darm.
- De 4 functies van de maag:
1. Tijdelijke opslag van voedsel.
2. Mechanische bewerking via spiercontracties.
3. Chemische afbraak van stoffen door zuur en enzymen.
4. De productie van een intrinsieke factor, een verbinding die nodig is voor opname van
vitamine B12.
- Diafragma: zorgt ervoor dat het maagzuur niet terug de maag uit kan stromen.
3
,Papil van Vater:
- Het begin van de dunne darm: een verwijding van de galgang voordat deze uitkomt in het
duodenum (twaalfvingerige darm).
- Hier komen komt gal samen met alvleessappen.
Dunne darm (intestinum tenue): duodenum, jejunum en ileum.
- Speelt een belangrijke rol bij de vertering en opname van voedingsstoffen: 90% van de
opname van voedingsstoffen vindt in de dunne darm plaats.
- Bestaat uit 3 delen:
1. Duodenum (twaalfvingerige darm): ontvangt de feces uit de
maag, de verteringssappen uit de pancreas en de lever, en de
enzymen uit de Papil van Vater.
2. Jejunum (nuchtere darm): hier worden de meeste
voedingsstoffen opgenomen en vindt het grootste deel van de
chemische vertering plaats. Ook wordt hier water toegevoegd
aan de feces.
3. Ileum (kronkeldarm): hier wordt vitamine B12 opgenomen.
- Functies dunne darm:
1. Absorptie: opname van voedingsstoffen (90%)
2. Peristaltiek.
3. Secretie: afscheiding van darmsappen, slijm en water.
- Voor deze functies heeft de darmwand een groot oppervlak nodig.
1. Darmplooien.
2. Darmvlokken (villi).
3. Borstelzoom (microvilli).
Klep van Bauhin: kringspier die tussen de dunne en dikke darm in ligt. En ervoor zorgt dat de
ontlasting niet terugstroomt.
Dikke darm (intestinum crassum): cecum, colon ascendens, colon transversum en colon descendens.
- Zorgt voor onttrekking van water en voor het indikken van onverteerbare materialen. Deze
materialen worden ingedikt in de vorm van ontlasting (feces).
- Bestaat uit 6 delen:
1. Blinde darm (cecum): hier komt de darminhoud als eerst binnen. Dit gedeelte bevat het
wormvormig aanhangsel (appendix).
2. Colon (karteldarm): dit gedeelte heeft geen darmvlokken, maar erg veel slijmcellen in de
wand. Het bevat 4 delen:
4
, ➢ Colon ascendens (opstijgend): loopt omhoog lans de
rechterkant van de buikholte.
➢ Colon transversum (dwarslopend): loopt horizontaal
naar de linkerkant van de buikholte, onder de maag
door.
➢ Colon descendens (afdalend): loopt omlaag langst de
linkerkant van de buikholte in een S-vormige lus.
➢ Colon sigmoideum: de S-vormige lus die uitmondt in
de endeldarm.
3. Endeldarm (rectum) en anus: rekbaar orgaan waar de feces tijdelijk wordt opgeslagen.
- Functies dikke darm:
1. Terugresorptie van water voor het indikken van de feces.
2. Absorptie van vitaminen.
3. Opslag van de ontlasting.
De accessoire organen en hun functies:
1. Speekselklieren.
➢ Afgifte van een smerende vloeistof met enzymen die koolhydraten afbreken.
2. Lever (hepar)
➢ Afgifte van gal, wat belangrijk is voor de vetvertering.
➢ Opslag van voedingsstoffen.
➢ Veel andere vitale functies.
3. Galblaas (vesica biliaris)
➢ Opslag van gal.
➢ Concentreren van gal.
4. Alvleesklier (pancreas)
➢ Exocriene cellen: geven verteringsenzymen en buffers af.
Exocriene functie: de vorming van pancreassap, wat een mengsel is van
verteringsenzymen en buffers.
➢ Endocriene cellen: geven hormonen af.
Endocriene functie: de Eilandjes van Langerhans geven de hormonen insuline en
glucagon af.
Feces: de voedselbrij die bestaat uit onverteerde voedselresten, water, bacteriën, afgeschilferde
darmwandcellen en de kleurstof van gal.
Leerdoel 2: Haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
De spijsvertering bestaat uit 6 samenhangende processen:
1. Ingestie: de slikbeweging die plaatsvindt wanneer voedsel via de mond het
spijsverteringskanaal binnenkomt. Hierbij duwt de tong het voedsel richting de slokdarm, en
gaat het strottenklepje dicht zodat je je niet verslikt.
2. Mechanische verwerking: de fysieke bewerking van voedsel, eerst door de tong en de
gebitselementen en daarna door de knedende bewegingen van het spijsverteringskanaal.
5
KTF3
HBO Verpleegkunde
------------------------
Leerjaar 1
Alle
leerdoelen
uitgewerkt
1
,Les 1 – Anatomie en fysiologie van het spijsverteringsstelsel
Leerdoelen
De student:
1. Legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen hierbij
betrokken zijn.
2. Haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
3. Geeft weer op welke wijze hormonen en enzymen een rol spelen tijdens de spijsvertering.
Uitwerking leerdoelen
Leerdoel 1: Legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen
hierbij betrokken zijn.
Het spijsverteringsstelsel bestaat uit het spijsverteringskanaal (het maag-darmkanaal / het gastro-
intestinale kanaal) en accessoire organen.
Mondholte (cavitas oris), gebitselementen en tong.
- Functies:
1. Bevochtiging.
2. Mechanische bewerking van voedsel.
3. Het mengen van voedsel met speeksel.
2
,Farynx (keelholte)
- De drie belangrijkste onderdelen van de farynx zijn:
1. Nasofarynx: neus-keelholte.
2. Orofarynx: mond-keelholte.
3. Laryngofarynx: strottenhoofd-keelholte.
- Dient als gezamenlijke doorgang voor vast voedsel, vloeistoffen en lucht.
- Slikproces: samenwerking van de spieren van de farynx met de spieren van de mondholte,
zodat het voedsel de oesophagus ingestuwd wordt.
Oesophagus (slokdarm)
- Functie: het vervoeren van voedsel naar de maag.
Maag (gaster)
- Bestaat uit 5 grote onderdelen:
1. Cardia: overgang van oesophagus naar het kleinste deel van de maag.
2. Fundus: uitpuilende gedeelte dat boven de cardia uitsteekt en tegen het diafragma zit.
3. Corpus: grote deel tussen de fundus en de bocht.
4. Anterum: onderste gedeelte voor de uitgang.
5. Pylorus (fincter): maagportier die de maag verbindt met de dunne darm.
- De 4 functies van de maag:
1. Tijdelijke opslag van voedsel.
2. Mechanische bewerking via spiercontracties.
3. Chemische afbraak van stoffen door zuur en enzymen.
4. De productie van een intrinsieke factor, een verbinding die nodig is voor opname van
vitamine B12.
- Diafragma: zorgt ervoor dat het maagzuur niet terug de maag uit kan stromen.
3
,Papil van Vater:
- Het begin van de dunne darm: een verwijding van de galgang voordat deze uitkomt in het
duodenum (twaalfvingerige darm).
- Hier komen komt gal samen met alvleessappen.
Dunne darm (intestinum tenue): duodenum, jejunum en ileum.
- Speelt een belangrijke rol bij de vertering en opname van voedingsstoffen: 90% van de
opname van voedingsstoffen vindt in de dunne darm plaats.
- Bestaat uit 3 delen:
1. Duodenum (twaalfvingerige darm): ontvangt de feces uit de
maag, de verteringssappen uit de pancreas en de lever, en de
enzymen uit de Papil van Vater.
2. Jejunum (nuchtere darm): hier worden de meeste
voedingsstoffen opgenomen en vindt het grootste deel van de
chemische vertering plaats. Ook wordt hier water toegevoegd
aan de feces.
3. Ileum (kronkeldarm): hier wordt vitamine B12 opgenomen.
- Functies dunne darm:
1. Absorptie: opname van voedingsstoffen (90%)
2. Peristaltiek.
3. Secretie: afscheiding van darmsappen, slijm en water.
- Voor deze functies heeft de darmwand een groot oppervlak nodig.
1. Darmplooien.
2. Darmvlokken (villi).
3. Borstelzoom (microvilli).
Klep van Bauhin: kringspier die tussen de dunne en dikke darm in ligt. En ervoor zorgt dat de
ontlasting niet terugstroomt.
Dikke darm (intestinum crassum): cecum, colon ascendens, colon transversum en colon descendens.
- Zorgt voor onttrekking van water en voor het indikken van onverteerbare materialen. Deze
materialen worden ingedikt in de vorm van ontlasting (feces).
- Bestaat uit 6 delen:
1. Blinde darm (cecum): hier komt de darminhoud als eerst binnen. Dit gedeelte bevat het
wormvormig aanhangsel (appendix).
2. Colon (karteldarm): dit gedeelte heeft geen darmvlokken, maar erg veel slijmcellen in de
wand. Het bevat 4 delen:
4
, ➢ Colon ascendens (opstijgend): loopt omhoog lans de
rechterkant van de buikholte.
➢ Colon transversum (dwarslopend): loopt horizontaal
naar de linkerkant van de buikholte, onder de maag
door.
➢ Colon descendens (afdalend): loopt omlaag langst de
linkerkant van de buikholte in een S-vormige lus.
➢ Colon sigmoideum: de S-vormige lus die uitmondt in
de endeldarm.
3. Endeldarm (rectum) en anus: rekbaar orgaan waar de feces tijdelijk wordt opgeslagen.
- Functies dikke darm:
1. Terugresorptie van water voor het indikken van de feces.
2. Absorptie van vitaminen.
3. Opslag van de ontlasting.
De accessoire organen en hun functies:
1. Speekselklieren.
➢ Afgifte van een smerende vloeistof met enzymen die koolhydraten afbreken.
2. Lever (hepar)
➢ Afgifte van gal, wat belangrijk is voor de vetvertering.
➢ Opslag van voedingsstoffen.
➢ Veel andere vitale functies.
3. Galblaas (vesica biliaris)
➢ Opslag van gal.
➢ Concentreren van gal.
4. Alvleesklier (pancreas)
➢ Exocriene cellen: geven verteringsenzymen en buffers af.
Exocriene functie: de vorming van pancreassap, wat een mengsel is van
verteringsenzymen en buffers.
➢ Endocriene cellen: geven hormonen af.
Endocriene functie: de Eilandjes van Langerhans geven de hormonen insuline en
glucagon af.
Feces: de voedselbrij die bestaat uit onverteerde voedselresten, water, bacteriën, afgeschilferde
darmwandcellen en de kleurstof van gal.
Leerdoel 2: Haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
De spijsvertering bestaat uit 6 samenhangende processen:
1. Ingestie: de slikbeweging die plaatsvindt wanneer voedsel via de mond het
spijsverteringskanaal binnenkomt. Hierbij duwt de tong het voedsel richting de slokdarm, en
gaat het strottenklepje dicht zodat je je niet verslikt.
2. Mechanische verwerking: de fysieke bewerking van voedsel, eerst door de tong en de
gebitselementen en daarna door de knedende bewegingen van het spijsverteringskanaal.
5
