Samenvatting: Structuur en
werking van de Amerikaanse
economie – Te kennen
onderdelen (2025)
,INHOUDSTABEL
Hoofdstuk 1 1.2. ... 1.3. ... 1.4. (zonder 1.4.1 en 1.4.2) ... 1.6. ... 1.11.
(gedeelte p.25-27) ... 1.12. ... 1.13. ...
Hoofdstuk 2 2.1. ... 2.4. ... 2.8. ...
Hoofdstuk 3 3.1. ... 3.3. ...
Hoofdstuk 4 4.1.3. t.e.m. 4.1.13 ... 4.2.2. ... 4.2.4. ... 4.2.8. ...
Hoofdstuk 5 5.1. (hoofdlijnen) ... 5.2. (hoofdlijnen met voorbeelden) ...
5.3. ... 5.4. ...
Hoofdstuk 6 Kenmerken Amerikaanse economie 6.5.1. ... 6.5.2. ... 6.8.1. ...
6.8.2. ... 6.9.1. (begin) ... 6.9.2. (hoofdlijnen) ... 6.10. ... 6.11. ...
Hoofdstuk 7 DNC en RNC ... 7.5. ...
Hoofdstuk 8 8.1. ... 8.2. ... 8.4. ... 8.5. ... 8.6. ... 8.7.1 t.e.m. 8.7.4 ... 8.7.6
t.e.m. 8.7.8 ... 8.7.10. ... 8.8.1. (hoofdlijnen) ... 8.8.2. (enkele
voorbeelden) ... 8.8.3. (definitie) ... 8.8.4. ... 8.8.5. ... 8.8.6. (hoofdlijnen) ...
Hoofdstuk 9 9.1.1. ... 9.1.3. ... 9.16.1. ... 9.16.3. ... 9.28.1. ... 9.28.3. ...
Hoofdstuk 10 10.2. ... 10.3. ... 10.4. (hoofdlijnen) ... 10.5.2. (hoofdlijnen) ...
10.6.2. (hoofdlijnen) ... 10.6.3. (hoofdlijnen) ... 10.7. (hoofdlijnen) ...
Hoofdstuk 11 11.1. (hoofdlijnen) ... 11.3. (zonder 11.3.7 en 11.3.8) ...
11.4.3. ... 11.4.5. ... 11.5.2. ... 11.6. ...
Hoofdstuk 12 12.4. ... 12.5. (drie voornaamste uitgaven) ... 12.6. ...
12.7.2. ... 12.7.3. ... 12.8. (hoofdlijnen) ...
,Hoofdstuk 1: De ontdekking en de kolonisatie
1.2 Iberische landen
1.2.1 Spanje – Einde van de 15e eeuw is Spanje verdeeld in drie koninkrijken:
1. Aragon
2. Castilië
3. Portugal
Aragon en Castilië worden verenigd door het huwelijk van Ferdinand II van
Aragon en Isabella I van Castilië. Uiteindelijk bereikt hun kleinzoon Karel V een
effectieve eenmaking. De Portugese Reconquista eindigt in 1249: de Portugese
troepen verdrijven de Moorse (islamitische) bezetting. (Deze langdurige strijd in
Spanje tegen de Moren staat bekend als ‘La Reconquista’.)
1.2.2 Portugal – Portugal verkent als eerste de zeeroutes richting het oosten en
westen. Na 1249 (einde Moorse bezetting) kan Portugal zich richten op
ontdekkingsreizen. Portugese zeevaarders ontdekken routes om Afrika en leggen
de basis voor koloniale expansie richting Indië.
1.2.3 Eerste verdragen – Spanje en Portugal delen aanvankelijk de nieuwe
wereld via pauselijke bemiddeling. Het Verdrag van Tordesillas (1494) verdeelt de
niet-Europese wereld tussen Spanje (westelijke helft) en Portugal (oostelijke
helft). Dit legt de grondslag voor de Iberische koloniale rijken.
1.3 De komst van de Fransen
Frankrijk verkent in de 16e eeuw Noord-Amerika. Jacques Cartier verkent de Saint
Lawrence rivier (1534) en legt de basis voor Franse aanspraken in Canada
(Nieuw-Frankrijk). In de 17e eeuw stichten de Fransen Quebec (1608) en
Louisiana (naar koning Lodewijk XIV). Franse kolonisten richten zich op
bondgenootschappen met inheemse volken en de bonthandel, en vestigen
nederzettingen langs de Mississippi.
1.4 De komst van de Britten
In het begin van de 17e eeuw vestigen de Britten hun eerste succesvolle kolonie
in Jamestown (Virginia, 1607). Britse kolonisatie kenmerkt zich door
permanente nederzettingen en landbouwkolonies langs de oostkust. Religieuze
groepen zoals de Pilgrim Fathers stichten in 1620 de Plymouth kolonie in Nieuw-
Engeland. Gaandeweg ontstaan dertien Britse koloniën langs de Atlantische kust
(van New England tot Georgia). (N.B. Verdere details over de Britse kolonisatie,
zoals specifieke kolonies of oorlogen, zijn hier niet opgenomen.)
(Opmerking: De subsecties 1.4.1 en 1.4.2 met eventuele verdere details over
de Britse kolonisatie zijn weggelaten conform de examenfocus.)
1.6 Holland
, Nederland speelt in de 17e eeuw een rol in Noord-Amerika. Nieuw-Nederland
ontstaat met handelsnederzettingen zoals Nieuw-Amsterdam (gesticht in 1625 op
Manhattan). In 1664 veroveren de Britten Nieuw-Amsterdam en hernoemen het
tot New York.
1.6.1 Vrede van Breda (1667) – Deze vrede tussen Engeland en de Republiek
der Verenigde Provinciën bevestigt de Britse overheersing van Nieuw-Nederland.
In ruil krijgt Nederland Suriname.
1.6.3 Vrede van Utrecht (1713) – Dit verdrag beëindigt de Spaanse
Successieoorlog. Spanje draagt het Asiento (slavenhandelscontract) over aan
Groot-Brittannië, wat de Britten meer invloed geeft in de trans-Atlantische
slavenhandel.
(Subsectie 1.6.2 ontbreekt in de samenvatting en is niet van toepassing.)
Hoofdstuk 2: Naar de onafhankelijkheid
2.1 Redenen voor de onafhankelijkheid
De kolonisten ontwikkelen in de 18e eeuw verschillende grieven en ideeën die
leiden tot de roep om onafhankelijkheid:
De geschriften van Thomas Paine (Common Sense, 1776) inspireren
velen tot revolutionaire gedachten. Men voelt zich aangesproken door
Verlichtingsidealen van gelijkheid, vrijheid en volkssoevereiniteit (John
Locke, Jean-Jacques Rousseau).
De Nederlandse Opstand tegen Spanje (16e eeuw) dient als voorbeeld
en inspiratiebron voor de kolonisten.
Escalatie van conflicten met de Britten: vanaf 1775 zijn er
schermutselingen (Lexington & Concord, begin Amerikaanse Revolutie) en
militaire confrontaties die de economische activiteit schaden. Handel en
welvaart lijden onder Britse beperkingen, waardoor steeds meer kolonisten
streven naar afscheiding.
Steeds minder kolonisten voelen nog een culturele of nationale band met
het moederland Engeland. Na meerdere generaties in Amerika
beschouwen velen zich eerder als Amerikanen dan als Britten.
Het gebruik van Britse huurlingen (Hessische troepen) tegen de
kolonisten wekt grote verontwaardiging. Vooral de aanwezigheid van
gewelddadige Duitse huurlingen in 1776 (bij de Britse aanval op New York)
wakkert de onvrede onder de kolonisten aan.
2.4 De onafhankelijkheidsverklaring (Declaration of Independence)
Uitbraak van de Revolutie: In april 1775 begint de Amerikaanse
Onafhankelijkheidsoorlog. De 13 koloniën verenigen zich in het Tweede
Continental Congress. Hoewel de Britten militair beter uitgerust zijn, zetten ze
vooral Hessische huurlingen in, die geen binding hebben met Engeland. Dit geeft
de Amerikaanse zaak moreel gewicht.
Stappen richting onafhankelijkheid: In 1776 vraagt het Congres aan de
koloniën om eigen grondwetten op te stellen. Virginia is de eerste staat met een
werking van de Amerikaanse
economie – Te kennen
onderdelen (2025)
,INHOUDSTABEL
Hoofdstuk 1 1.2. ... 1.3. ... 1.4. (zonder 1.4.1 en 1.4.2) ... 1.6. ... 1.11.
(gedeelte p.25-27) ... 1.12. ... 1.13. ...
Hoofdstuk 2 2.1. ... 2.4. ... 2.8. ...
Hoofdstuk 3 3.1. ... 3.3. ...
Hoofdstuk 4 4.1.3. t.e.m. 4.1.13 ... 4.2.2. ... 4.2.4. ... 4.2.8. ...
Hoofdstuk 5 5.1. (hoofdlijnen) ... 5.2. (hoofdlijnen met voorbeelden) ...
5.3. ... 5.4. ...
Hoofdstuk 6 Kenmerken Amerikaanse economie 6.5.1. ... 6.5.2. ... 6.8.1. ...
6.8.2. ... 6.9.1. (begin) ... 6.9.2. (hoofdlijnen) ... 6.10. ... 6.11. ...
Hoofdstuk 7 DNC en RNC ... 7.5. ...
Hoofdstuk 8 8.1. ... 8.2. ... 8.4. ... 8.5. ... 8.6. ... 8.7.1 t.e.m. 8.7.4 ... 8.7.6
t.e.m. 8.7.8 ... 8.7.10. ... 8.8.1. (hoofdlijnen) ... 8.8.2. (enkele
voorbeelden) ... 8.8.3. (definitie) ... 8.8.4. ... 8.8.5. ... 8.8.6. (hoofdlijnen) ...
Hoofdstuk 9 9.1.1. ... 9.1.3. ... 9.16.1. ... 9.16.3. ... 9.28.1. ... 9.28.3. ...
Hoofdstuk 10 10.2. ... 10.3. ... 10.4. (hoofdlijnen) ... 10.5.2. (hoofdlijnen) ...
10.6.2. (hoofdlijnen) ... 10.6.3. (hoofdlijnen) ... 10.7. (hoofdlijnen) ...
Hoofdstuk 11 11.1. (hoofdlijnen) ... 11.3. (zonder 11.3.7 en 11.3.8) ...
11.4.3. ... 11.4.5. ... 11.5.2. ... 11.6. ...
Hoofdstuk 12 12.4. ... 12.5. (drie voornaamste uitgaven) ... 12.6. ...
12.7.2. ... 12.7.3. ... 12.8. (hoofdlijnen) ...
,Hoofdstuk 1: De ontdekking en de kolonisatie
1.2 Iberische landen
1.2.1 Spanje – Einde van de 15e eeuw is Spanje verdeeld in drie koninkrijken:
1. Aragon
2. Castilië
3. Portugal
Aragon en Castilië worden verenigd door het huwelijk van Ferdinand II van
Aragon en Isabella I van Castilië. Uiteindelijk bereikt hun kleinzoon Karel V een
effectieve eenmaking. De Portugese Reconquista eindigt in 1249: de Portugese
troepen verdrijven de Moorse (islamitische) bezetting. (Deze langdurige strijd in
Spanje tegen de Moren staat bekend als ‘La Reconquista’.)
1.2.2 Portugal – Portugal verkent als eerste de zeeroutes richting het oosten en
westen. Na 1249 (einde Moorse bezetting) kan Portugal zich richten op
ontdekkingsreizen. Portugese zeevaarders ontdekken routes om Afrika en leggen
de basis voor koloniale expansie richting Indië.
1.2.3 Eerste verdragen – Spanje en Portugal delen aanvankelijk de nieuwe
wereld via pauselijke bemiddeling. Het Verdrag van Tordesillas (1494) verdeelt de
niet-Europese wereld tussen Spanje (westelijke helft) en Portugal (oostelijke
helft). Dit legt de grondslag voor de Iberische koloniale rijken.
1.3 De komst van de Fransen
Frankrijk verkent in de 16e eeuw Noord-Amerika. Jacques Cartier verkent de Saint
Lawrence rivier (1534) en legt de basis voor Franse aanspraken in Canada
(Nieuw-Frankrijk). In de 17e eeuw stichten de Fransen Quebec (1608) en
Louisiana (naar koning Lodewijk XIV). Franse kolonisten richten zich op
bondgenootschappen met inheemse volken en de bonthandel, en vestigen
nederzettingen langs de Mississippi.
1.4 De komst van de Britten
In het begin van de 17e eeuw vestigen de Britten hun eerste succesvolle kolonie
in Jamestown (Virginia, 1607). Britse kolonisatie kenmerkt zich door
permanente nederzettingen en landbouwkolonies langs de oostkust. Religieuze
groepen zoals de Pilgrim Fathers stichten in 1620 de Plymouth kolonie in Nieuw-
Engeland. Gaandeweg ontstaan dertien Britse koloniën langs de Atlantische kust
(van New England tot Georgia). (N.B. Verdere details over de Britse kolonisatie,
zoals specifieke kolonies of oorlogen, zijn hier niet opgenomen.)
(Opmerking: De subsecties 1.4.1 en 1.4.2 met eventuele verdere details over
de Britse kolonisatie zijn weggelaten conform de examenfocus.)
1.6 Holland
, Nederland speelt in de 17e eeuw een rol in Noord-Amerika. Nieuw-Nederland
ontstaat met handelsnederzettingen zoals Nieuw-Amsterdam (gesticht in 1625 op
Manhattan). In 1664 veroveren de Britten Nieuw-Amsterdam en hernoemen het
tot New York.
1.6.1 Vrede van Breda (1667) – Deze vrede tussen Engeland en de Republiek
der Verenigde Provinciën bevestigt de Britse overheersing van Nieuw-Nederland.
In ruil krijgt Nederland Suriname.
1.6.3 Vrede van Utrecht (1713) – Dit verdrag beëindigt de Spaanse
Successieoorlog. Spanje draagt het Asiento (slavenhandelscontract) over aan
Groot-Brittannië, wat de Britten meer invloed geeft in de trans-Atlantische
slavenhandel.
(Subsectie 1.6.2 ontbreekt in de samenvatting en is niet van toepassing.)
Hoofdstuk 2: Naar de onafhankelijkheid
2.1 Redenen voor de onafhankelijkheid
De kolonisten ontwikkelen in de 18e eeuw verschillende grieven en ideeën die
leiden tot de roep om onafhankelijkheid:
De geschriften van Thomas Paine (Common Sense, 1776) inspireren
velen tot revolutionaire gedachten. Men voelt zich aangesproken door
Verlichtingsidealen van gelijkheid, vrijheid en volkssoevereiniteit (John
Locke, Jean-Jacques Rousseau).
De Nederlandse Opstand tegen Spanje (16e eeuw) dient als voorbeeld
en inspiratiebron voor de kolonisten.
Escalatie van conflicten met de Britten: vanaf 1775 zijn er
schermutselingen (Lexington & Concord, begin Amerikaanse Revolutie) en
militaire confrontaties die de economische activiteit schaden. Handel en
welvaart lijden onder Britse beperkingen, waardoor steeds meer kolonisten
streven naar afscheiding.
Steeds minder kolonisten voelen nog een culturele of nationale band met
het moederland Engeland. Na meerdere generaties in Amerika
beschouwen velen zich eerder als Amerikanen dan als Britten.
Het gebruik van Britse huurlingen (Hessische troepen) tegen de
kolonisten wekt grote verontwaardiging. Vooral de aanwezigheid van
gewelddadige Duitse huurlingen in 1776 (bij de Britse aanval op New York)
wakkert de onvrede onder de kolonisten aan.
2.4 De onafhankelijkheidsverklaring (Declaration of Independence)
Uitbraak van de Revolutie: In april 1775 begint de Amerikaanse
Onafhankelijkheidsoorlog. De 13 koloniën verenigen zich in het Tweede
Continental Congress. Hoewel de Britten militair beter uitgerust zijn, zetten ze
vooral Hessische huurlingen in, die geen binding hebben met Engeland. Dit geeft
de Amerikaanse zaak moreel gewicht.
Stappen richting onafhankelijkheid: In 1776 vraagt het Congres aan de
koloniën om eigen grondwetten op te stellen. Virginia is de eerste staat met een
