[Voorblad]
,Hoofdstuk 1 Psychiatrie en maatschappij ................................................................................................ 4
1.1 Geld of ziek? ............................................................................................................................... 4
1.2 Wetenschap en praktijk .............................................................................................................. 4
1.3 Werkterreinen ............................................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2 Diagnose ............................................................................................................................. 7
2.1 Classificatie: van symptoom naar syndroom .................................................................................. 7
2.2 Indeling volgens de DSM-5 en kritiek ............................................................................................... 7
2.3 Systematische diagnostiek ............................................................................................................. 8
Hoofdstuk 3 Verklaring ............................................................................................................................ 9
3.1 Wat is de oorzaak? ......................................................................................................................... 9
3.2 Biologische verklaringen............................................................................................................... 10
3.3 Psychosociale verklaringen .......................................................................................................... 11
Hoofdstuk 4 Behandeling ...................................................................................................................... 12
4.1 Principes van zorg ........................................................................................................................ 12
4.2 Biologische behandelopties ......................................................................................................... 14
4.3 Psychotherapeutische opties ....................................................................................................... 15
4.4 Sociale psychiatrie ....................................................................................................................... 16
4.5 Bewezen behandeling, de beste behandeling? .............................................................................. 17
Hoofdstuk 5 Verloop en preventie .......................................................................................................... 18
5.1 Epidemiologie .............................................................................................................................. 18
5.2 Prognose...................................................................................................................................... 18
5.3 Preventie...................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 6 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen ...................................................................... 20
6.1 Ontwikkeling ................................................................................................................................ 20
6.2 Autismespectrumstoornis ............................................................................................................ 21
6.3 ADHD (Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis ................................................................. 22
6.4 Ticstoornissen.............................................................................................................................. 23
Hoofdstuk 7 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen .............................................................. 24
7.1 Wanen en hallucinaties ................................................................................................................ 24
Schizofrenie....................................................................................................................................... 25
7.2 Andere psychotische stoornissen ................................................................................................. 27
Hoofdstuk 8 Depressieve- en bipolaire-stemmingsstoornissen .............................................................. 29
8.1 STemming en emotie .................................................................................................................... 29
8.2 Depressieve-stemmingsstoornissen ............................................................................................ 29
8.3 Bipolaire-stemmingsstoornissen .................................................................................................. 31
Hoofdstuk 9 Angststoornissen ............................................................................................................... 33
9.1 Angst en angststoornissen ........................................................................................................... 33
9.2 FobieËn en sociale angsten .......................................................................................................... 34
9.3 Paniekstoornis en agorafobie ....................................................................................................... 35
9.4 Gegeneraliseerde-angststoornis (GAS) ......................................................................................... 35
Hoofdstuk 10 Dwangstoornissen ........................................................................................................... 37
10.1 Dwang........................................................................................................................................ 37
10.2 De obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) ................................................................................ 37
10.3 Andere dwangstoornissen .......................................................................................................... 38
Hoofdstuk 11 Trauma- en stressorgeralteerde stoornissen .................................................................... 40
11.1 Stress en aanpassing ................................................................................................................. 40
11.2 Aanpassingsstoornissen ............................................................................................................ 41
11.3 Posttraumatische-stressstoornis (PTSS) ..................................................................................... 42
Hoofdstuk 12 Dissociatieve stoornissen ................................................................................................ 45
12.1 Dissociatie ................................................................................................................................. 45
M.A. Hummel 2
, 12.2 Dissociatieve stoornissen........................................................................................................... 45
Hoofdstuk 13 Somatisch- symptoomstoornis en verwante stoornissen .................................................. 47
13.1 Psychosomatiek en somatisering ............................................................................................... 47
13.2 Stoornissen rond ziekte ne gezondheid ....................................................................................... 48
Hoofdstuk 14 Voedings- en eetstoornissen ............................................................................................ 50
14.1 Lijnen ......................................................................................................................................... 50
14.2 Voedingsstoornissen .................................................................................................................. 50
14.3 Eetstoornissen ........................................................................................................................... 50
Hoofdstuk 15 Slaap- en waakstoornissen .............................................................................................. 53
15.1 Slapen en waken ........................................................................................................................ 53
15.2 Slaap-waakstoornissen .............................................................................................................. 53
Hoofdstuk 16 Stoornissen rond seksualiteit en sekse ............................................................................. 56
16.1 Seksualiteit ................................................................................................................................ 56
16.2 Seksuele disfuncties .................................................................................................................. 56
16.3 Parafiele stoornissen .................................................................................................................. 58
16.4 Genderdysforie .......................................................................................................................... 59
Hoofdstuk 17 Impulsbeheersingsstoornissen en gedragsstoornissen..................................................... 60
17.1 Impulsief gedrag en zelfbeheersing ............................................................................................. 60
17.2 Impulsbeheersingsstoornissen................................................................................................... 60
17.3 Normoverschrijdend-gedragsstoornis......................................................................................... 61
Hoofdstuk 18 Stoornissen in het gebruik van alcohol en drugs................................................................ 62
18.1 Drugs en afhankelijkheid ............................................................................................................ 62
18.2 Stoornissen in het gebruik van alcohol ........................................................................................ 62
18.3 Stoornissen in het gebruik van drugs ........................................................................................... 64
Hoofdstuk 19 Neurocognitieve stoornissen............................................................................................ 65
19.1 Neurocognitieve stoornissen: concept en indeling ...................................................................... 65
19.2 Delier ......................................................................................................................................... 66
19.3 Ernstige neurocognitieve stoornissen ......................................................................................... 66
Hoofdstuk 20 Persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................ 68
20.1 Normale en gestoorde persoonlijkheid ....................................................................................... 68
20.2 Persoonlijkheidsstoornissen: concept en indeling ...................................................................... 68
Literatuur BrightSpace ........................................................................................................................... 72
M.A. Hummel 3
,HOOFDSTUK 1 PSYCHIATRIE EN MAATSCHAPPIJ
1.1 GELD OF ZIEK?
In de middeleeuwen werd opvallende gekte gezien als Gods straf of als teken van bezetenheid.
Vanaf de zeventiende eeuw sprak met van ‘krankzinnigheid’ en ‘geestesziekte’. In de negentiende eeuw kregen
zenuwziekten een aparte plaats in de geneeskunde. Vanaf begin vorige eeuw werden psychische stoornissen
psychologisch verklaard en behandeld (o.a. door invloed van Sigmund Freud).
Drie specialistische visies op de psychiatrie: biologische, psychotherapeutische en sociale richting.
Beoordeling of bepaald gedrag normaal is:
- Kenmerken van de beoordeelde persoon (leeftijd, geslacht, maatschappelijke positie, sociale rol)
- Tijd en plaats van het gedrag (vb. In pyjama over straat is ‘gek’, tenzij het carnaval is).
- Waarden en normen van de heersende cultuur en tijdgeest.
Normaal: voldoen aan een bepaalde norm van een specifieke sociale groep.
Abnormaliteit: elke afwijzing ten opzichte van een norm.
Abnormaal gedrag wordt als stoornis beschouwd als het de betrokken persoon en/of de omgeving hindert
(‘stoort’).
Kenmerken gestoord gedrag:
- De stoornis moet ook bij andere personen als ‘storend’ zijn vastgesteld;
- Vanwege deze gelijkenis (op grond van een overeenkomstig patroon) beschreven en geordend kunnen
worden binnen het begrippenkader van de psychiatrie.
Andere deskundigen moeten tot dezelfde conclusie kunnen komen. Dit noemt met het criterium van
wetenschappelijke consensus.
1.2 WETENSCHAP EN PRAKTIJK
Psychopathologie = verzamelbegrip voor het geheel van psychische stoornissen. De wetenschap of studie van het
geestelijk of psychisch lijden. (psychiatrie wordt gezien als toegepaste wetenschap.)
In deskundige omgang speelt persoonlijk aanvoelen een rol. Hierbij is ‘persoonlijk kennen’ nodig.
Subjectieve en individualiserende benadering is onvermijdelijk. Echter gaat het wetenschappelijke kennen uit van een
objectiverende en generaliserende benadering: individuen worden vergeleken op een deelaspect, met de bedoeling
tot algemenere uitspraken te komen. Beide benaderingen zijn nodig.
MEDISCH MODEL
Diagnose Beschrijving van karakteristieke eigenschappen, ongeacht de mogelijke verklaringen van de
stoornis.
Verklaring Verkenning van factoren die de stoornis hebben veroorzaakt, uitgelokt, bevorderd of in stand
gehouden.
Prognose Een op onderzoek gebaseerde voorspelling van het mogelijke verloop van de stoornis, enerzijds
zonder therapeutisch ingrijpen (natuurlijk verloop) en anderzijds onder invloed van een
behandeling.
Therapie Ontwerp en uitvoering van bepaalde interventies op grond van diagnose, verklaring en prognose,
met het doel de stoornis te doen verdwijnen of minstens te verbeteren.
Preventie Ontwerp en uitvoering van een actieplan op grond van diagnose, verklaring, prognose en therapie,
om stoornissen te voorkomen (primaire preventie), zo snel en effectief mogelijk te behandelen ter
voorkoming van resttoestanden (secundaire preventie), of om nadelige gevolgen te beperken
(tertiaire preventie of revalidatie).
M.A. Hummel 4
,1.3 WERKTERREINEN
Naar schatting heeft bijna de helft van de Nederlandse bevolking ooit in zijn leven een psychische aandoening gehad,
maar slechts een deel van hem komt in de ggz (geestelijke gezondheidszorg) terecht.
De verschillende vormen van zorg kunnen ondergebracht worden in overkoepelende ggz-organisaties. Denk hierbij
aan instelling voor bepaalde problematiek, zoals een kliniek voor eetstoornissen of een slaap-waakcentrum. De zorg
kan ook ondergebracht worden in afdelingen als langdurige zorg of kortdurende opnameklinieken.
De tak van de psychiatrie die het grensgebied tussen psychiatrie en recht bestrijkt, heet forensische of gerechtelijke
psychiatrie.
GGZ-voorzieningen
1. Ambulante of extramurale zorg
Ambulant = ‘wandelend’; extramuraal = ‘buiten de muren’ van de kliniek.
Gericht op cliënten in hun eigen woonomgeving (psychiaters, psychologen en psychotherapeuten).
Multidisciplinaire teams zorgen voor preventie, begeleiding, behandeling, crisisdiensten en crisisopvang.
De ambulante zorg groeit sterk door het streven naar minder klinisch en meer ambulant te behandelen
(korter en binnen de huisartspraktijk). Ambulantisering is gekoppeld aan herstelgerichte zorg (wordt gewerkt
aan zelfmanagement, eigen verantwoordelijkheid en maatschappelijke participatie).
2. Intramurale of klinische zorg
Dag en nacht; intramuraal = ‘binnen de muren’ van de kliniek.
Gericht op opname voor behandeling of verpleging op een psychiatrische afdeling van een algemeen
ziekenhuis (PAAZ), een ggz-instelling of (privé)kliniek voor klinische behandeling.
Er zijn voorzieningen voor allerlei psychische problematiek en beschikken over veel
behandelmogelijkheden, zoals dagbesteding en arbeidsrehabilitatie (ondersteuning bij verkrijgen/behouden
van werk). Het overheidsbeleid is gericht op vermindering van de intramurale zorg ten gunste van de
ambulante zorg.
3. Traumavoorzieningen of vormen van semimurale zorg
Gericht op cliënten voor wie ambulante zorg onvoldoende is en voor wie een volledige opname in een
instelling niet noodzakelijk is. Als alternatief voor langdurig verblijf zijn er beschermende woonvormen waar
ondersteuning en begeleiding geboden wordt.
Een andere manier van semimurale zorg is door de psychiatrische deeltijdsbehandeling. Cliënten
overnachten niet, maar er is wel sprake van dagbehandeling bij een ggz-instelling of PAAZ.
Regel- en wetgeving
(Oude) Wet BOPZ (Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen)
Onvrijwillige opname als er sprake was van gevaar voor de cliënt zelf of zijn/haar omgeving. Dwangopname
mogelijke via rechterlijke machtiging (RM). Bij spoedeisende gevallen werd inbewaringstelling (IBS)
gevraagd.
(Nieuwe) Wet verplichte ggz
(Ambulant) behandelen staat centraal en niet meer de gedwongen opname. Een aanzienlijk risico op een
ernstig nadeel kan leiden tot verplichte zorg.
Wvggz onderscheidt twee vormen:
1. Mensen met een psychische stoornis die geen behandeling willen terwijl dat wel
noodzakelijk is (rechtelijke machtiging via de rechter);
2. Mensen die acute verplichte zorg nodig hebben maar die zorg weigeren (crisismaatregel
via de burgemeester).
Terbeschikkingstelling (tbs)
Onvrijwillige opname voor degenen die een ernstig delict hebben begaan, maar daarvoor vanwege een psychische
stoornis niet (volledig) verantwoordelijk zijn. De rechter besluit mate van ontoerekeningsvatbaarheid. Aan de hand
daarvan:
1. Tbs met dwangverpleging, forensisch-psychiatrisch centrum of kliniek.
2. Tbs én gevangenisstraf bij verminderde toerekeningsvatbaarheid.
Tbs wordt opgelegd als er een risico bestaat op herhaling en de samenleving daardoor gevaar loopt.
M.A. Hummel 5
, Onderscheidingen
Basis-ggz: Huisarts werkt bij lichtere
psychische problematiek samen met een
praktijkondersteuning huisarts ggz.
1. Generalistische basis-ggz: Huisarts kan cliënt
hiernaar verwijzen aan de hand van ernstiger
problematiek of een stoornis volgens de DSM-5.
2. Specialistische ggz: Huisarts kan hiernaar
verwijzen, die is bedoeld voor cliënten met nog
zwaardere, complexe of acute psychische
stoornissen.
3. Hoog-specialistische ggz: specialistische ggz
kan zo nodig een beroep doen op hoog-
specialistische ggz voor zeer gespecialiseerde
behandeling van specifieke problematiek.
In de laatste drie sectoren zijn de behandelaars klinisch, neuro-, of GZ-psychologen, psychotherapeuten of
psychiaters. De behandeling wordt gecoördineerd door een regiebehandelaar.
Algemene organisaties voor cliënten en hun naasten
1. LOC zeggenschap in zorg
2. Mind Landelijk Platform Psychische Gezondheid
3. Labyrint in perspectief
Organisaties voor cliënten met een bepaalde aandoening
1. Alzheimer Nederland
2. Ypsilon
3. Nederlandse Vereniging voor Autisme
M.A. Hummel 6
,Hoofdstuk 1 Psychiatrie en maatschappij ................................................................................................ 4
1.1 Geld of ziek? ............................................................................................................................... 4
1.2 Wetenschap en praktijk .............................................................................................................. 4
1.3 Werkterreinen ............................................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2 Diagnose ............................................................................................................................. 7
2.1 Classificatie: van symptoom naar syndroom .................................................................................. 7
2.2 Indeling volgens de DSM-5 en kritiek ............................................................................................... 7
2.3 Systematische diagnostiek ............................................................................................................. 8
Hoofdstuk 3 Verklaring ............................................................................................................................ 9
3.1 Wat is de oorzaak? ......................................................................................................................... 9
3.2 Biologische verklaringen............................................................................................................... 10
3.3 Psychosociale verklaringen .......................................................................................................... 11
Hoofdstuk 4 Behandeling ...................................................................................................................... 12
4.1 Principes van zorg ........................................................................................................................ 12
4.2 Biologische behandelopties ......................................................................................................... 14
4.3 Psychotherapeutische opties ....................................................................................................... 15
4.4 Sociale psychiatrie ....................................................................................................................... 16
4.5 Bewezen behandeling, de beste behandeling? .............................................................................. 17
Hoofdstuk 5 Verloop en preventie .......................................................................................................... 18
5.1 Epidemiologie .............................................................................................................................. 18
5.2 Prognose...................................................................................................................................... 18
5.3 Preventie...................................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 6 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen ...................................................................... 20
6.1 Ontwikkeling ................................................................................................................................ 20
6.2 Autismespectrumstoornis ............................................................................................................ 21
6.3 ADHD (Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis ................................................................. 22
6.4 Ticstoornissen.............................................................................................................................. 23
Hoofdstuk 7 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen .............................................................. 24
7.1 Wanen en hallucinaties ................................................................................................................ 24
Schizofrenie....................................................................................................................................... 25
7.2 Andere psychotische stoornissen ................................................................................................. 27
Hoofdstuk 8 Depressieve- en bipolaire-stemmingsstoornissen .............................................................. 29
8.1 STemming en emotie .................................................................................................................... 29
8.2 Depressieve-stemmingsstoornissen ............................................................................................ 29
8.3 Bipolaire-stemmingsstoornissen .................................................................................................. 31
Hoofdstuk 9 Angststoornissen ............................................................................................................... 33
9.1 Angst en angststoornissen ........................................................................................................... 33
9.2 FobieËn en sociale angsten .......................................................................................................... 34
9.3 Paniekstoornis en agorafobie ....................................................................................................... 35
9.4 Gegeneraliseerde-angststoornis (GAS) ......................................................................................... 35
Hoofdstuk 10 Dwangstoornissen ........................................................................................................... 37
10.1 Dwang........................................................................................................................................ 37
10.2 De obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) ................................................................................ 37
10.3 Andere dwangstoornissen .......................................................................................................... 38
Hoofdstuk 11 Trauma- en stressorgeralteerde stoornissen .................................................................... 40
11.1 Stress en aanpassing ................................................................................................................. 40
11.2 Aanpassingsstoornissen ............................................................................................................ 41
11.3 Posttraumatische-stressstoornis (PTSS) ..................................................................................... 42
Hoofdstuk 12 Dissociatieve stoornissen ................................................................................................ 45
12.1 Dissociatie ................................................................................................................................. 45
M.A. Hummel 2
, 12.2 Dissociatieve stoornissen........................................................................................................... 45
Hoofdstuk 13 Somatisch- symptoomstoornis en verwante stoornissen .................................................. 47
13.1 Psychosomatiek en somatisering ............................................................................................... 47
13.2 Stoornissen rond ziekte ne gezondheid ....................................................................................... 48
Hoofdstuk 14 Voedings- en eetstoornissen ............................................................................................ 50
14.1 Lijnen ......................................................................................................................................... 50
14.2 Voedingsstoornissen .................................................................................................................. 50
14.3 Eetstoornissen ........................................................................................................................... 50
Hoofdstuk 15 Slaap- en waakstoornissen .............................................................................................. 53
15.1 Slapen en waken ........................................................................................................................ 53
15.2 Slaap-waakstoornissen .............................................................................................................. 53
Hoofdstuk 16 Stoornissen rond seksualiteit en sekse ............................................................................. 56
16.1 Seksualiteit ................................................................................................................................ 56
16.2 Seksuele disfuncties .................................................................................................................. 56
16.3 Parafiele stoornissen .................................................................................................................. 58
16.4 Genderdysforie .......................................................................................................................... 59
Hoofdstuk 17 Impulsbeheersingsstoornissen en gedragsstoornissen..................................................... 60
17.1 Impulsief gedrag en zelfbeheersing ............................................................................................. 60
17.2 Impulsbeheersingsstoornissen................................................................................................... 60
17.3 Normoverschrijdend-gedragsstoornis......................................................................................... 61
Hoofdstuk 18 Stoornissen in het gebruik van alcohol en drugs................................................................ 62
18.1 Drugs en afhankelijkheid ............................................................................................................ 62
18.2 Stoornissen in het gebruik van alcohol ........................................................................................ 62
18.3 Stoornissen in het gebruik van drugs ........................................................................................... 64
Hoofdstuk 19 Neurocognitieve stoornissen............................................................................................ 65
19.1 Neurocognitieve stoornissen: concept en indeling ...................................................................... 65
19.2 Delier ......................................................................................................................................... 66
19.3 Ernstige neurocognitieve stoornissen ......................................................................................... 66
Hoofdstuk 20 Persoonlijkheidsstoornissen ............................................................................................ 68
20.1 Normale en gestoorde persoonlijkheid ....................................................................................... 68
20.2 Persoonlijkheidsstoornissen: concept en indeling ...................................................................... 68
Literatuur BrightSpace ........................................................................................................................... 72
M.A. Hummel 3
,HOOFDSTUK 1 PSYCHIATRIE EN MAATSCHAPPIJ
1.1 GELD OF ZIEK?
In de middeleeuwen werd opvallende gekte gezien als Gods straf of als teken van bezetenheid.
Vanaf de zeventiende eeuw sprak met van ‘krankzinnigheid’ en ‘geestesziekte’. In de negentiende eeuw kregen
zenuwziekten een aparte plaats in de geneeskunde. Vanaf begin vorige eeuw werden psychische stoornissen
psychologisch verklaard en behandeld (o.a. door invloed van Sigmund Freud).
Drie specialistische visies op de psychiatrie: biologische, psychotherapeutische en sociale richting.
Beoordeling of bepaald gedrag normaal is:
- Kenmerken van de beoordeelde persoon (leeftijd, geslacht, maatschappelijke positie, sociale rol)
- Tijd en plaats van het gedrag (vb. In pyjama over straat is ‘gek’, tenzij het carnaval is).
- Waarden en normen van de heersende cultuur en tijdgeest.
Normaal: voldoen aan een bepaalde norm van een specifieke sociale groep.
Abnormaliteit: elke afwijzing ten opzichte van een norm.
Abnormaal gedrag wordt als stoornis beschouwd als het de betrokken persoon en/of de omgeving hindert
(‘stoort’).
Kenmerken gestoord gedrag:
- De stoornis moet ook bij andere personen als ‘storend’ zijn vastgesteld;
- Vanwege deze gelijkenis (op grond van een overeenkomstig patroon) beschreven en geordend kunnen
worden binnen het begrippenkader van de psychiatrie.
Andere deskundigen moeten tot dezelfde conclusie kunnen komen. Dit noemt met het criterium van
wetenschappelijke consensus.
1.2 WETENSCHAP EN PRAKTIJK
Psychopathologie = verzamelbegrip voor het geheel van psychische stoornissen. De wetenschap of studie van het
geestelijk of psychisch lijden. (psychiatrie wordt gezien als toegepaste wetenschap.)
In deskundige omgang speelt persoonlijk aanvoelen een rol. Hierbij is ‘persoonlijk kennen’ nodig.
Subjectieve en individualiserende benadering is onvermijdelijk. Echter gaat het wetenschappelijke kennen uit van een
objectiverende en generaliserende benadering: individuen worden vergeleken op een deelaspect, met de bedoeling
tot algemenere uitspraken te komen. Beide benaderingen zijn nodig.
MEDISCH MODEL
Diagnose Beschrijving van karakteristieke eigenschappen, ongeacht de mogelijke verklaringen van de
stoornis.
Verklaring Verkenning van factoren die de stoornis hebben veroorzaakt, uitgelokt, bevorderd of in stand
gehouden.
Prognose Een op onderzoek gebaseerde voorspelling van het mogelijke verloop van de stoornis, enerzijds
zonder therapeutisch ingrijpen (natuurlijk verloop) en anderzijds onder invloed van een
behandeling.
Therapie Ontwerp en uitvoering van bepaalde interventies op grond van diagnose, verklaring en prognose,
met het doel de stoornis te doen verdwijnen of minstens te verbeteren.
Preventie Ontwerp en uitvoering van een actieplan op grond van diagnose, verklaring, prognose en therapie,
om stoornissen te voorkomen (primaire preventie), zo snel en effectief mogelijk te behandelen ter
voorkoming van resttoestanden (secundaire preventie), of om nadelige gevolgen te beperken
(tertiaire preventie of revalidatie).
M.A. Hummel 4
,1.3 WERKTERREINEN
Naar schatting heeft bijna de helft van de Nederlandse bevolking ooit in zijn leven een psychische aandoening gehad,
maar slechts een deel van hem komt in de ggz (geestelijke gezondheidszorg) terecht.
De verschillende vormen van zorg kunnen ondergebracht worden in overkoepelende ggz-organisaties. Denk hierbij
aan instelling voor bepaalde problematiek, zoals een kliniek voor eetstoornissen of een slaap-waakcentrum. De zorg
kan ook ondergebracht worden in afdelingen als langdurige zorg of kortdurende opnameklinieken.
De tak van de psychiatrie die het grensgebied tussen psychiatrie en recht bestrijkt, heet forensische of gerechtelijke
psychiatrie.
GGZ-voorzieningen
1. Ambulante of extramurale zorg
Ambulant = ‘wandelend’; extramuraal = ‘buiten de muren’ van de kliniek.
Gericht op cliënten in hun eigen woonomgeving (psychiaters, psychologen en psychotherapeuten).
Multidisciplinaire teams zorgen voor preventie, begeleiding, behandeling, crisisdiensten en crisisopvang.
De ambulante zorg groeit sterk door het streven naar minder klinisch en meer ambulant te behandelen
(korter en binnen de huisartspraktijk). Ambulantisering is gekoppeld aan herstelgerichte zorg (wordt gewerkt
aan zelfmanagement, eigen verantwoordelijkheid en maatschappelijke participatie).
2. Intramurale of klinische zorg
Dag en nacht; intramuraal = ‘binnen de muren’ van de kliniek.
Gericht op opname voor behandeling of verpleging op een psychiatrische afdeling van een algemeen
ziekenhuis (PAAZ), een ggz-instelling of (privé)kliniek voor klinische behandeling.
Er zijn voorzieningen voor allerlei psychische problematiek en beschikken over veel
behandelmogelijkheden, zoals dagbesteding en arbeidsrehabilitatie (ondersteuning bij verkrijgen/behouden
van werk). Het overheidsbeleid is gericht op vermindering van de intramurale zorg ten gunste van de
ambulante zorg.
3. Traumavoorzieningen of vormen van semimurale zorg
Gericht op cliënten voor wie ambulante zorg onvoldoende is en voor wie een volledige opname in een
instelling niet noodzakelijk is. Als alternatief voor langdurig verblijf zijn er beschermende woonvormen waar
ondersteuning en begeleiding geboden wordt.
Een andere manier van semimurale zorg is door de psychiatrische deeltijdsbehandeling. Cliënten
overnachten niet, maar er is wel sprake van dagbehandeling bij een ggz-instelling of PAAZ.
Regel- en wetgeving
(Oude) Wet BOPZ (Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen)
Onvrijwillige opname als er sprake was van gevaar voor de cliënt zelf of zijn/haar omgeving. Dwangopname
mogelijke via rechterlijke machtiging (RM). Bij spoedeisende gevallen werd inbewaringstelling (IBS)
gevraagd.
(Nieuwe) Wet verplichte ggz
(Ambulant) behandelen staat centraal en niet meer de gedwongen opname. Een aanzienlijk risico op een
ernstig nadeel kan leiden tot verplichte zorg.
Wvggz onderscheidt twee vormen:
1. Mensen met een psychische stoornis die geen behandeling willen terwijl dat wel
noodzakelijk is (rechtelijke machtiging via de rechter);
2. Mensen die acute verplichte zorg nodig hebben maar die zorg weigeren (crisismaatregel
via de burgemeester).
Terbeschikkingstelling (tbs)
Onvrijwillige opname voor degenen die een ernstig delict hebben begaan, maar daarvoor vanwege een psychische
stoornis niet (volledig) verantwoordelijk zijn. De rechter besluit mate van ontoerekeningsvatbaarheid. Aan de hand
daarvan:
1. Tbs met dwangverpleging, forensisch-psychiatrisch centrum of kliniek.
2. Tbs én gevangenisstraf bij verminderde toerekeningsvatbaarheid.
Tbs wordt opgelegd als er een risico bestaat op herhaling en de samenleving daardoor gevaar loopt.
M.A. Hummel 5
, Onderscheidingen
Basis-ggz: Huisarts werkt bij lichtere
psychische problematiek samen met een
praktijkondersteuning huisarts ggz.
1. Generalistische basis-ggz: Huisarts kan cliënt
hiernaar verwijzen aan de hand van ernstiger
problematiek of een stoornis volgens de DSM-5.
2. Specialistische ggz: Huisarts kan hiernaar
verwijzen, die is bedoeld voor cliënten met nog
zwaardere, complexe of acute psychische
stoornissen.
3. Hoog-specialistische ggz: specialistische ggz
kan zo nodig een beroep doen op hoog-
specialistische ggz voor zeer gespecialiseerde
behandeling van specifieke problematiek.
In de laatste drie sectoren zijn de behandelaars klinisch, neuro-, of GZ-psychologen, psychotherapeuten of
psychiaters. De behandeling wordt gecoördineerd door een regiebehandelaar.
Algemene organisaties voor cliënten en hun naasten
1. LOC zeggenschap in zorg
2. Mind Landelijk Platform Psychische Gezondheid
3. Labyrint in perspectief
Organisaties voor cliënten met een bepaalde aandoening
1. Alzheimer Nederland
2. Ypsilon
3. Nederlandse Vereniging voor Autisme
M.A. Hummel 6
