DIDACTIEK LO
LOBR 1 | Werner Van Assche
Beleefde vakconcept = je persoonlijke mening, een zienswijze, een interpretatie, een
aanvoelen… gevormd obv ervaringen als leerling, gesprekken met medestudenten en
leerkrachten, een stage, kritische reflectie…
Geschreven vakconcept = verwijst naar wat het vak LO behoort te zijn
H1: DIDACTISCHE MODELLEN EN ONDERWIJSSTRATEGIEEN
1. Onderwijsniveaus
Macroniveau/ -structuur
- Externe niveau
- Centraal onderwijsbeleid dat geldt voor alle scholen
- Mens- en maatschappijbeeld dat het onderwijsbeleid bepaalt (vb. het belang van
LO)
- Organisatie van onderwijs op Vlaams niveau in onderwijsnetten
(gemeenschaps-, vrij-, gemeentelijk en provinciaal onderwijs), in de verschillende
onderwijsniveaus [basis, secundair en hoger onderwijs] en ‘schooltypes’
- Eindtermen (minimumdoelen) lager en secundair onderwijs (gebaseerd op 16
sleutelcompetenties)
- Leerplannen opstellen (verschillend per koepel)
- De leraar en het externe beleid (regionaal en nationaal)
, Mesoniveau/ -structuur
- School(scholengemeenschap)niveau
- Concrete organisatie van school of scholengemeenschap
- Interne organisatie die een schoolcultuur en –klimaat bepaalt
- De leraar in relatie met de vakwerkgroep, collega’s, leerlingen, ouders,
schoolleiding, pedagogische begeleiding, buitenschoolse personen en
organisaties, schoolpersoneel
Microniveau/ -structuur
- Klasniveau
- Concrete onderwijsleersituatie
- Leraar met zijn leerlingen in de les
- Leraar die zijn lesgeven voorbereidt, realiseert, evalueert, ontwikkelt
Leraar op elk van de 3 niveaus verantwoordelijkheden:
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de lerende
begeleider van leer‐ en ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijk expert,
organisator en innovator‐onderzoeker
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de school
partner van ouders of verzorgers, lid van schoolteam, partner van externen en
lid van onderwijsgemeenschap
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de maatschappij
leraar als cultuurparticipant -> inwijden van leerlingen in hedendaagse
maatschappij en voorbereiden op de maatschappij van morgen
2. Didactische modellen
,Stel: men vraagt je om lln te begeleiden op een sportdag. Welke vragen komen er in je
op?
- Wat moet ik precies verstaan onder ‘begeleiden’?
- Wat is de bedoeling van de sportdag?
- Als ik zal lesgeven, welke inhoud? Is er een volgorde in wat ik aanbied?
- Moet het resultaat achteraf ook getest worden?
- Wie moet ik begeleiden? Hoeveel lln zijn er? Zijn ze gemotiveerd, vaardig? Waar
gaat de ‘begeleiding’ door? Hoe lang duurt de begeleiding? Welke ruimte,
welk materiaal heb ik ter beschikking?
Het zijn vragen naar
- beginsituatie (mbt lln en leeromgeving)
- doelen (het streven)
- onderwijsleersituatie (inhoud, opbouw, wijze van aanbieden van inhoud,
organisatie)
- evaluatie (het resultaat)
vragen naar essentiële aspecten van didactisch handelen = didactische
componenten
Modelmatige aanpak
Een didactisch model
- bevat didactische componenten en hun onderlinge samenhang
- is een vereenvoudigde weergave van de didactische werkelijkheid
- laat toe genuanceerd te spreken over het lesgeven
- de componenten beïnvloeden elkaar: de invulling van één component kan sterke
gevolgen hebben voor een andere.
Didactische driehoek
- oudste model
- sterke reductie van de werkelijkheid
- wat plaats je bovenaan?
- didactische driehoek met opvoedingsdoel (E. Van
Assche)
- geeft finaliteit weer
, - didactische driehoek (D. Sasson)
Sociale voorwaarden: goed luisteren, boodschappen interpreteren, overleggen met anderen, je eigen
mening naar voren brengen
Cognitieve voorwaarden: de nodige voorkennis, informatie zoeken als die niet gegeven is, geheel en deel
onderscheiden, gerichte vragen stellen, weet je hoe je teksten moet verwerken
Psychomotorische voorwaarden: voldoende motorische basisvaardigheid voor de te leren handelingen,
voldoende bewegingsgevoel of bewegingsbesef bij het uitvoeren van een zwemslag, voldoende vormspanning
opwekken om op je handen te staan, voldoende afstootkracht (= fysieke basiseigenschap) om over een toestel
te springen
Dynamisch-affectieve voorwaarden: je impulsiviteit bedwingen, graag leren, voldoende zelfzeker om
risico’s te nemen, de nodige persistentie om in moeilijke om- standigheden door te zetten, gemotiveerd om je
doelen te bereiken, je flexibel opstellen om te kunnen omgaan met verandering, leren en fouten maken terwijl
anderen daarbij aanwezig zijn
Specifieke inhouden: leerinhouden die verbonden zijn met een bepaald (studie)domein. bepaalde feiten,
vaardigheden, procedures die leerlingen moeten kennen of kunnen. Vb. het ritme ‘hand, hand, voet, voet’ bij
radslag kunnen toepassen
Algemene inhouden: leerinhouden die over verschillende (studie)domeinen heen bruikbaar zijn. algemene
principes, strategieën, denkgewoonten die leerlingen moeten kennen of kunnen. Vb. ‘Als ik een verdediger kan
omspelen in basketbal, weet ik ook hoe ik dit kan doen in handbal’.
Persoonlijkheid: leerkrachten die geloven in de groeikansen van de lerende; die zelf open staan voor nieuwe
ervaringen en genieten van het leren; die zelf fouten durven maken, ze toegeven en bespreken wat ze eruit
geleerd hebben; die enthousiasme uitstralen, zowel voor de lerende als voor wat geleerd wordt, … vormen
vanuit hun persoonlijkheid een ruimte waarbinnen leerlingen risico mogen nemen. Ze bieden een veilige
leeromgeving.
Interactiestijl: wijze waarop leerkracht in interactie gaat met de lerende bepaalt mee wat de uitkomsten van
het leren kunnen zijn.
Professionaliteit: leerkrachten die goed zicht hebben op hoe leren verloopt, hoe de lerende functioneert én
op de specifieke en algemene inhouden kunnen hun leerlingen beter begeleiden dan mensen die op een van
die vlakken minder beslagen zijn. Leerkracht zijn is immers een boeiende taak die veel meer inhoudt dan
LOBR 1 | Werner Van Assche
Beleefde vakconcept = je persoonlijke mening, een zienswijze, een interpretatie, een
aanvoelen… gevormd obv ervaringen als leerling, gesprekken met medestudenten en
leerkrachten, een stage, kritische reflectie…
Geschreven vakconcept = verwijst naar wat het vak LO behoort te zijn
H1: DIDACTISCHE MODELLEN EN ONDERWIJSSTRATEGIEEN
1. Onderwijsniveaus
Macroniveau/ -structuur
- Externe niveau
- Centraal onderwijsbeleid dat geldt voor alle scholen
- Mens- en maatschappijbeeld dat het onderwijsbeleid bepaalt (vb. het belang van
LO)
- Organisatie van onderwijs op Vlaams niveau in onderwijsnetten
(gemeenschaps-, vrij-, gemeentelijk en provinciaal onderwijs), in de verschillende
onderwijsniveaus [basis, secundair en hoger onderwijs] en ‘schooltypes’
- Eindtermen (minimumdoelen) lager en secundair onderwijs (gebaseerd op 16
sleutelcompetenties)
- Leerplannen opstellen (verschillend per koepel)
- De leraar en het externe beleid (regionaal en nationaal)
, Mesoniveau/ -structuur
- School(scholengemeenschap)niveau
- Concrete organisatie van school of scholengemeenschap
- Interne organisatie die een schoolcultuur en –klimaat bepaalt
- De leraar in relatie met de vakwerkgroep, collega’s, leerlingen, ouders,
schoolleiding, pedagogische begeleiding, buitenschoolse personen en
organisaties, schoolpersoneel
Microniveau/ -structuur
- Klasniveau
- Concrete onderwijsleersituatie
- Leraar met zijn leerlingen in de les
- Leraar die zijn lesgeven voorbereidt, realiseert, evalueert, ontwikkelt
Leraar op elk van de 3 niveaus verantwoordelijkheden:
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de lerende
begeleider van leer‐ en ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijk expert,
organisator en innovator‐onderzoeker
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de school
partner van ouders of verzorgers, lid van schoolteam, partner van externen en
lid van onderwijsgemeenschap
- Verantwoordelijkheid van leraar ten opzichte van de maatschappij
leraar als cultuurparticipant -> inwijden van leerlingen in hedendaagse
maatschappij en voorbereiden op de maatschappij van morgen
2. Didactische modellen
,Stel: men vraagt je om lln te begeleiden op een sportdag. Welke vragen komen er in je
op?
- Wat moet ik precies verstaan onder ‘begeleiden’?
- Wat is de bedoeling van de sportdag?
- Als ik zal lesgeven, welke inhoud? Is er een volgorde in wat ik aanbied?
- Moet het resultaat achteraf ook getest worden?
- Wie moet ik begeleiden? Hoeveel lln zijn er? Zijn ze gemotiveerd, vaardig? Waar
gaat de ‘begeleiding’ door? Hoe lang duurt de begeleiding? Welke ruimte,
welk materiaal heb ik ter beschikking?
Het zijn vragen naar
- beginsituatie (mbt lln en leeromgeving)
- doelen (het streven)
- onderwijsleersituatie (inhoud, opbouw, wijze van aanbieden van inhoud,
organisatie)
- evaluatie (het resultaat)
vragen naar essentiële aspecten van didactisch handelen = didactische
componenten
Modelmatige aanpak
Een didactisch model
- bevat didactische componenten en hun onderlinge samenhang
- is een vereenvoudigde weergave van de didactische werkelijkheid
- laat toe genuanceerd te spreken over het lesgeven
- de componenten beïnvloeden elkaar: de invulling van één component kan sterke
gevolgen hebben voor een andere.
Didactische driehoek
- oudste model
- sterke reductie van de werkelijkheid
- wat plaats je bovenaan?
- didactische driehoek met opvoedingsdoel (E. Van
Assche)
- geeft finaliteit weer
, - didactische driehoek (D. Sasson)
Sociale voorwaarden: goed luisteren, boodschappen interpreteren, overleggen met anderen, je eigen
mening naar voren brengen
Cognitieve voorwaarden: de nodige voorkennis, informatie zoeken als die niet gegeven is, geheel en deel
onderscheiden, gerichte vragen stellen, weet je hoe je teksten moet verwerken
Psychomotorische voorwaarden: voldoende motorische basisvaardigheid voor de te leren handelingen,
voldoende bewegingsgevoel of bewegingsbesef bij het uitvoeren van een zwemslag, voldoende vormspanning
opwekken om op je handen te staan, voldoende afstootkracht (= fysieke basiseigenschap) om over een toestel
te springen
Dynamisch-affectieve voorwaarden: je impulsiviteit bedwingen, graag leren, voldoende zelfzeker om
risico’s te nemen, de nodige persistentie om in moeilijke om- standigheden door te zetten, gemotiveerd om je
doelen te bereiken, je flexibel opstellen om te kunnen omgaan met verandering, leren en fouten maken terwijl
anderen daarbij aanwezig zijn
Specifieke inhouden: leerinhouden die verbonden zijn met een bepaald (studie)domein. bepaalde feiten,
vaardigheden, procedures die leerlingen moeten kennen of kunnen. Vb. het ritme ‘hand, hand, voet, voet’ bij
radslag kunnen toepassen
Algemene inhouden: leerinhouden die over verschillende (studie)domeinen heen bruikbaar zijn. algemene
principes, strategieën, denkgewoonten die leerlingen moeten kennen of kunnen. Vb. ‘Als ik een verdediger kan
omspelen in basketbal, weet ik ook hoe ik dit kan doen in handbal’.
Persoonlijkheid: leerkrachten die geloven in de groeikansen van de lerende; die zelf open staan voor nieuwe
ervaringen en genieten van het leren; die zelf fouten durven maken, ze toegeven en bespreken wat ze eruit
geleerd hebben; die enthousiasme uitstralen, zowel voor de lerende als voor wat geleerd wordt, … vormen
vanuit hun persoonlijkheid een ruimte waarbinnen leerlingen risico mogen nemen. Ze bieden een veilige
leeromgeving.
Interactiestijl: wijze waarop leerkracht in interactie gaat met de lerende bepaalt mee wat de uitkomsten van
het leren kunnen zijn.
Professionaliteit: leerkrachten die goed zicht hebben op hoe leren verloopt, hoe de lerende functioneert én
op de specifieke en algemene inhouden kunnen hun leerlingen beter begeleiden dan mensen die op een van
die vlakken minder beslagen zijn. Leerkracht zijn is immers een boeiende taak die veel meer inhoudt dan
