Leereenheid 1
- aangeven wat de inhoud is van het legaliteitsbeginsel en het specialiteitsbeginsel
De eis van wetmatigheid (legaliteitsbeginsel) houdt in dat bestuurshandelingen op een
wettelijke grondslag moeten steunen. Het legaliteitsbeginsel is niet gecodificeerd, maar ligt
ten grondslag aan ons rechtssysteem.
Het legaliteitsbeginsel stelt dat bestuursbevoegdheden dienen te berusten op een wettelijke
basis, maar die eis geldt niet voor feitelijke handelingen. Daarnaast brengt de eis met zich
dat het bestuur niet in strijd met de wet mag handelen en dat de wetgever bevoegdheden
van het bestuur duidelijk moet afbakenen en inhoudelijk moet begrenzen. Hier raakt het
beginsel van wetmatigheid van bestuur het specialiteitsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat
een bestuursbevoegdheid slechts mag worden uitgeoefend binnen het doelgebonden kader
van de wet die de bevoegdheid verleent. Met andere woorden: het bestuur moet bij het
gebruik van zijn bevoegdheid de doelstelling van de desbetreffende wet in acht nemen. Het
legaliteitsbeginsel vereist dat een bestuursbevoegdheid altijd tot een algemeen verbindend
voorschrift te herleiden moet zijn. Het specialiteitsbeginsel specificeert vervolgens het
‘bereik’ van die bepaalde bevoegdheid. Het specialiteitsbeginsel is een rechtsstatelijk
beginsel dat zich niet alleen tot het bestuur richt, maar ook tot de wetgever. Deze zal
duidelijk moeten aangeven wat het doel van een bestuurswet en de daarin neergelegde
bestuursbevoegdheden is. Het specialiteitsbeginsel leidt er verder toe dat slechts die
voorschriften aan een beschikking mogen worden verbonden die dienen ter bescherming
van de wettelijk geregelde publieke belangen. Beleidsvrijheid wordt dus ook begrensd door
het doel van de wet. Indien een bevoegdheid opzettelijk voor een ander doel wordt gebruikt
is sprake van strijd met artikel 3.3 Awb (verbod van détournement de pouvoir).
-uitleggen wat wordt bedoeld met een ´gelede normstelling´.
`normstelling in fasen, vaak opvolgend in de tijd en op verschillende bestuursniveaus’.
Gelede normstelling houdt in dat er in verschillende wetten nagezocht moet worden welke
regels er gelden. Geleed houdt in: opgedeeld in fasen, het proces van normstelling in de
bestuursrechtelijke wetgeving vind vaak in meerdere fasen plaats. Van ongelede
normstelling is sprake als rechtstreeks in de wet kan worden afgeleid welke normen
toepasselijk zijn. De gelede normstelling ontstaat op twee manieren:
1) er zijn vaak meerdere juridische regimes van toepassing
2) binnen één zo’n wettelijk regime is meestal sprake van delegatie van normstelling. Dwz.
De normstelling wordt vanuit de formele wet naar lagere wetgevers doorgegeven.
Aan het begin van de normstelling staat in het bestuursrecht de wet in formele zin (of zelfs
de Grondwet). Deze wet verschaft het bestuur de noodzakelijke bevoegdheden. Vaak bevat
, de formele wet zelf niet of nauwelijks inhoudelijke gedragsnormen voor burgers. Die vindt
men in uitvoeringsregelingen (op rijksniveau AMvB’s en ministeriele regelingen of
verordeningen; op decentraal niveau in verordeningen). Men moet dus vaak een samenstel
van bepalingen raadplegen om een volledig overzicht te verkrijgen van de in concreto van
toepassing zijnde materiele bestuursrechtelijke normen. In het bestuursrecht wordt dus de
norm waar de burger zich aan moet houden meestal in een aantal elkaar opvolgende
stappen of geledingen vastgesteld: eerst rudimentair in een formele wet, vervolgens
uitgebreider en concreter in bijvoorbeeld een AMvB en ten slotte nog concreter in de
voorschriften horende bij een vergunning. Alles bij elkaar vormt dat de norm waaraan de
burger zich moet houden. Die is afgeleid uit verschillende geledingen. Vandaar de naam
'gelede' normstelling.
Bij verticale gelede normstelling is er sprake van een verzameling rechtsregels die
gezamenlijk van toepassing zijn op een concreet geval, in een hiërarchische verhouding tot
elkaar staan en waarbij de lagere rechtsregel een nadere invulling of specificering van de
hogere rechtsregel inhoudt.
Bij horizontale gelede normstelling zijn meerdere wetten en daarop gebaseerde
rechtsregels van toepassing op een en dezelfde concrete situatie.
- de rechtsfiguren ´attributie´, ´delegatie´ en ´mandaat´ herkennen, uitleggen en toepassen
Een bestuursorgaan kan slechts op twee manieren aan bestuursbevoegdheid komen. Van
attributie is sprake als het gaat om het toekennen van een nieuwe (‘originaire’) bevoegdheid
aan een orgaan. Het gaat dan om een bevoegdheid die voorheen nog niet bestond en die
door de bevoegde wetgever wordt ‘gemaakt’. Noch in de Grondwet noch in de Awb worden
regelingen gegeven over attributie. Van delegatie is sprake als het gaat om het overdragen
van een al bestaande bevoegdheid door een instantie(delegans) aan een ander
instantie(delegataris). Delegatie vereist altijd een voorafgaande wettelijke grondslag.
- aangeven wat de belangrijkste verschillen zijn tussen delegatie en mandaat
In geval van mandaat is er geen sprake van bevoegdheidstoekenning. En er is ook geen
sprake van overdracht van de bevoegdheid. Bij mandaat is sprake van een interne
werkverdeling binnen het bestuur. De minister kan bijvoorbeeld een ambtenaar machtigen
om binnen het kader van door hem te geven instructies bepaalde besluiten in zijn naam te
nemen. De ambtenaar handelt dan namens het bevoegde bestuursorgaan. De minister blijft
echter het bevoegde orgaan; het besluit wordt namens hem genomen en hij blijft hiervoor
volledig verantwoordelijk.
- aangeven wat de inhoud is van het legaliteitsbeginsel en het specialiteitsbeginsel
De eis van wetmatigheid (legaliteitsbeginsel) houdt in dat bestuurshandelingen op een
wettelijke grondslag moeten steunen. Het legaliteitsbeginsel is niet gecodificeerd, maar ligt
ten grondslag aan ons rechtssysteem.
Het legaliteitsbeginsel stelt dat bestuursbevoegdheden dienen te berusten op een wettelijke
basis, maar die eis geldt niet voor feitelijke handelingen. Daarnaast brengt de eis met zich
dat het bestuur niet in strijd met de wet mag handelen en dat de wetgever bevoegdheden
van het bestuur duidelijk moet afbakenen en inhoudelijk moet begrenzen. Hier raakt het
beginsel van wetmatigheid van bestuur het specialiteitsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat
een bestuursbevoegdheid slechts mag worden uitgeoefend binnen het doelgebonden kader
van de wet die de bevoegdheid verleent. Met andere woorden: het bestuur moet bij het
gebruik van zijn bevoegdheid de doelstelling van de desbetreffende wet in acht nemen. Het
legaliteitsbeginsel vereist dat een bestuursbevoegdheid altijd tot een algemeen verbindend
voorschrift te herleiden moet zijn. Het specialiteitsbeginsel specificeert vervolgens het
‘bereik’ van die bepaalde bevoegdheid. Het specialiteitsbeginsel is een rechtsstatelijk
beginsel dat zich niet alleen tot het bestuur richt, maar ook tot de wetgever. Deze zal
duidelijk moeten aangeven wat het doel van een bestuurswet en de daarin neergelegde
bestuursbevoegdheden is. Het specialiteitsbeginsel leidt er verder toe dat slechts die
voorschriften aan een beschikking mogen worden verbonden die dienen ter bescherming
van de wettelijk geregelde publieke belangen. Beleidsvrijheid wordt dus ook begrensd door
het doel van de wet. Indien een bevoegdheid opzettelijk voor een ander doel wordt gebruikt
is sprake van strijd met artikel 3.3 Awb (verbod van détournement de pouvoir).
-uitleggen wat wordt bedoeld met een ´gelede normstelling´.
`normstelling in fasen, vaak opvolgend in de tijd en op verschillende bestuursniveaus’.
Gelede normstelling houdt in dat er in verschillende wetten nagezocht moet worden welke
regels er gelden. Geleed houdt in: opgedeeld in fasen, het proces van normstelling in de
bestuursrechtelijke wetgeving vind vaak in meerdere fasen plaats. Van ongelede
normstelling is sprake als rechtstreeks in de wet kan worden afgeleid welke normen
toepasselijk zijn. De gelede normstelling ontstaat op twee manieren:
1) er zijn vaak meerdere juridische regimes van toepassing
2) binnen één zo’n wettelijk regime is meestal sprake van delegatie van normstelling. Dwz.
De normstelling wordt vanuit de formele wet naar lagere wetgevers doorgegeven.
Aan het begin van de normstelling staat in het bestuursrecht de wet in formele zin (of zelfs
de Grondwet). Deze wet verschaft het bestuur de noodzakelijke bevoegdheden. Vaak bevat
, de formele wet zelf niet of nauwelijks inhoudelijke gedragsnormen voor burgers. Die vindt
men in uitvoeringsregelingen (op rijksniveau AMvB’s en ministeriele regelingen of
verordeningen; op decentraal niveau in verordeningen). Men moet dus vaak een samenstel
van bepalingen raadplegen om een volledig overzicht te verkrijgen van de in concreto van
toepassing zijnde materiele bestuursrechtelijke normen. In het bestuursrecht wordt dus de
norm waar de burger zich aan moet houden meestal in een aantal elkaar opvolgende
stappen of geledingen vastgesteld: eerst rudimentair in een formele wet, vervolgens
uitgebreider en concreter in bijvoorbeeld een AMvB en ten slotte nog concreter in de
voorschriften horende bij een vergunning. Alles bij elkaar vormt dat de norm waaraan de
burger zich moet houden. Die is afgeleid uit verschillende geledingen. Vandaar de naam
'gelede' normstelling.
Bij verticale gelede normstelling is er sprake van een verzameling rechtsregels die
gezamenlijk van toepassing zijn op een concreet geval, in een hiërarchische verhouding tot
elkaar staan en waarbij de lagere rechtsregel een nadere invulling of specificering van de
hogere rechtsregel inhoudt.
Bij horizontale gelede normstelling zijn meerdere wetten en daarop gebaseerde
rechtsregels van toepassing op een en dezelfde concrete situatie.
- de rechtsfiguren ´attributie´, ´delegatie´ en ´mandaat´ herkennen, uitleggen en toepassen
Een bestuursorgaan kan slechts op twee manieren aan bestuursbevoegdheid komen. Van
attributie is sprake als het gaat om het toekennen van een nieuwe (‘originaire’) bevoegdheid
aan een orgaan. Het gaat dan om een bevoegdheid die voorheen nog niet bestond en die
door de bevoegde wetgever wordt ‘gemaakt’. Noch in de Grondwet noch in de Awb worden
regelingen gegeven over attributie. Van delegatie is sprake als het gaat om het overdragen
van een al bestaande bevoegdheid door een instantie(delegans) aan een ander
instantie(delegataris). Delegatie vereist altijd een voorafgaande wettelijke grondslag.
- aangeven wat de belangrijkste verschillen zijn tussen delegatie en mandaat
In geval van mandaat is er geen sprake van bevoegdheidstoekenning. En er is ook geen
sprake van overdracht van de bevoegdheid. Bij mandaat is sprake van een interne
werkverdeling binnen het bestuur. De minister kan bijvoorbeeld een ambtenaar machtigen
om binnen het kader van door hem te geven instructies bepaalde besluiten in zijn naam te
nemen. De ambtenaar handelt dan namens het bevoegde bestuursorgaan. De minister blijft
echter het bevoegde orgaan; het besluit wordt namens hem genomen en hij blijft hiervoor
volledig verantwoordelijk.
