Module 1 – Terreinverkenning van de
pedagogiek
De pluraliteit van Pedagogiek
Pedagogiek
Focuspunt: concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
Eerst focus: opvoeding / onderwijs
Later: academisering
Persoon Belang pedagogiek
Plato Rol opvoeding = standen in SML in 3 standen te verdelen & behouden
Opvoeding & onderwijs voor politieke doeleinden
Locke Baby tabula rasa gevormd door opvoeding en onderwijs
Rousseau Utopie natuurlijke & individuele opvoeding natuurlijke ontwikkeling zijn
gang laten gaan en belemmerende invloeden vermijden
Ernst Christian Eerst benoemde pedagoog grondlegger academische wetenschap
Trapp - Aandacht schift van incidentieel naar continu
- Bijdrage leveren aan praktijk
Pedagogiek als wetenschap
Integratieve/praktische wetenschap:
- geen solide basis MAAR gebruikt inzichten van andere disciplines
- focus op concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
De meervoudigheid van Pedagogiek
- Diachroon: kijkt naar ontwikkeling, veranderingen, evoluties, methoden doorheen de tijd
- Synchroon: kijken naar het onderwijs in het heden ; hoe het functioneert, …
3 niveaus:
1) Niveau van Praktijk: Pedagogische werkelijkheid: praktijk educatie & beinvloeding WKH op
ontwikkelingen, leerprocessen, …
a. Toch gebaseerd op theorie
2) Niveau van object-theorie: Pedagogische theorieën: verworven inzichten
a. Doel: pedagogische praktijk veranderen
b. Verschaffen inzicht o, complexe relaties tussen handelingen en educatie-effecten
3) Metatheoretisch niveau: Wetenschapstheorie: theorieën die reflecteren op andere theorieën
a. Relatie tss wet & prak: enkel feiten verzamelen of ook normatieve uitspraken doen
over hoe dingen zouden moet zijn
b. Rol pedagogiek: Wat is de taak van pedagogiek?
Pedagogische verscheidenheid
Pedagogische theorie: zowel wetenschap als dienstbaar voor opvoeding
,Pedagogische verantwoordelijkheid: beschrijven wat er gebeurt EN optimaliseren van opvoeding
Dienstbaarheid
Verschillende opvattingen hierover 3 traditionele stromingen
Empirisch-analytische pedagogiek
- Doel: Zoeken naar waarheid wetenschap streeft naar ware kennis
o Ware kennis = objectieve kennis
o Werkelijkheid weergeven zoals ze is
- Descripitieve opvoedingswetenschap
o Doel: zo zuiver mogelijke beschrijving van opvoeding ZONDER bepalen wat het moet
zijn
Beschrijven wat mensen doen, de omstandigheden en de gevolgen
o Nadruk: causale wetmatigheden
Oorzaak: handelen van opvoeder
Gevolg: handelingen van opvoedeling
DUS NIET:
- Normatieve pedagogische theorievorming
- Praktische pedagogische experimenten
WEL: zuivere objectieve beschrijving
Handelingsgerichte pedagogiek
Uitgangspunt: bruikbaarheid praktische ondersteuning bieden in opvoeding
Spanning tss empirische opvoedingswetenschap en normatieve / praktische pedagogiek
Empirisch Normatief & praktisch
focuspunten Objectieve en causale Waarden, idealen &
wetmatigheden handelingsregels
=/ visie aanpak Uitsluitend beschrijvend en Wetenschap en praktijk
verklaringen zonder aandacht hangen altijd (beetje) samen
aan doelen / waarden
opvoeding
Oplossing spanningen? Handelsgericht:
- empirische inzichten combineren met praktisch advies
- informeren maar OOK adviseren
- vooral optimaliseringspogingen
soort onderzoek: exploratief
- doel: complexiteit situatie in beeld brengen
Niet theorievrij
- optimalisatie praktijk + wetenschappelijke theorievorming
- pragmatische verantwoordelijkheid
Hermeneutische pedagogiek
- doel: zinvolheid
, - culturele rol theorie: bewustmaken van praktijk
o verwoorden van vragen, zorgen, … om opvoeders bewuster te maken van
handelingen
o discursieve rol: wisselwerking tss theorie en praktijk om te kunnen nadenken over
opvoeding
doel: opvoeders helpen redenen te formuleren voor handelen en deze te
reflecteren
o verwoorden van wat er in de praktijk speelt, om deze te begrijpen
ontstaansgeschiedenis
17de eeuw - empirisme en rationalisme
Empirisme
- kennis: uit ervaring & observatie anders GEEN betrouwbare kennis
- inductie: herhaalde & regelmatige observaties generaliseren
- experimenteel: hulpmiddel waarnemingen testen en generaliseren ervan
- pedagogiek: wetenschappelijker maken door methoden te introduceren obv observatie en
ervaring
Rationalisme
- bron van kennis
o rede: theoretische kennis
= meest betrouwbaar want is deductief afleidbaar
o zintuiglijke waarnemingen = minder betrouwbaar
- pedagogiek: reflecteren over W/N en methoden met grote focus op theoretische
uitgangspunten
18de eeuw – Verlichting: Belang van Kennis
- waarheid enkel bewezen door theorie
- pedagogie:
o opvoedbaarheid van het individu & maakbaarheid van de SML (milieu)
mens is van nature gelijk MAAR wordt beinvloed door omgeving
o volksopvoeding: verspreiding denkwijzen
- Rousseau:
o Cultuurkritiek tegen kerkelijke en wereldlijke machthebbers
Tegen orde kerk: SML moet gebaseerd zijn op zuiverheid en oprechtheid
o Iedere mens is van nature goed
o Opvoeders dringen niet op MAAR kinderen moeten leren door gevolgen van gedrag
te ervaren
- Pestalozzi
o Elk individu kan worden omgevormd tot werkelijke humaniteit
Maw tot een volledig, waardig mens iedereen heeft potentieel zich te
ontwikkelen tot iemand die bewust is menselijke waarden, kan samenleven,
…
o Methodiek voor volksonderwijs
, 19de eeuw
Blijvende invloed van Verlichting
De Romantiek:
- Belang kennis maar OOK onbewuste
o = bron van verbeelding en uniciteit van de mens
- Mensvisie
o Verlichting:
Mensen zijn =
Verschillen door omgevingsfactoren
o Romantiek:
Uniciteit en emotionele
Verschil want iedereen is uniek
- Fröbel: ontwikkeling kleuters
o Via spel leren/voorbereiden op latere arbeid / ontwikkeling
Reformpedagogiek
Kritiek op volksonderwijs:
- massale en methodisch star systeem
- Onvoldoende rekening met individuele aanleg, behoeften, …
- Leerstofjaarsysteem: Lln van = LT hebben allemaal = prestatie-eisen = ongeschikt voor
natuurlijke ontwikkeling van kind
Vernieuwing in onderwijs: uitgangspunten
1) Kind = centraal
a. Niet leerstof / ontwikkelingsdoelen
2) Vertrouwen in natuurlijke ontwikkeling
a. Geen dwang / autoriteit
3) Belang lichamelijke EN kunstzinnige vorming
a. = even belangrijk als andere vakken
4) Belang spontaan spelen
a. Kinderen zijn van nature actief DUS niet hele dag stilzitten
5) Belang samenwerken want leren niet voor zichzelf
a. Aandacht voor zekere mate van individualisering
b. Rol van de gemeenschap in opvoeding / onderwijs
Pedagogiek als academische wetenschap
Eerst toegepaste wetenschap
- Adhv observaties gegevens verzamelen
- Streven naar verbinding tss theorie en praktijk
o Doel: opvoeders ondersteunen
Langeveld:
- Eerst praktijk dan theorie: huis-tuin-en-keukenervaring: natuurlijke, spontane basis verfijnd
door wetenschap
pedagogiek
De pluraliteit van Pedagogiek
Pedagogiek
Focuspunt: concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
Eerst focus: opvoeding / onderwijs
Later: academisering
Persoon Belang pedagogiek
Plato Rol opvoeding = standen in SML in 3 standen te verdelen & behouden
Opvoeding & onderwijs voor politieke doeleinden
Locke Baby tabula rasa gevormd door opvoeding en onderwijs
Rousseau Utopie natuurlijke & individuele opvoeding natuurlijke ontwikkeling zijn
gang laten gaan en belemmerende invloeden vermijden
Ernst Christian Eerst benoemde pedagoog grondlegger academische wetenschap
Trapp - Aandacht schift van incidentieel naar continu
- Bijdrage leveren aan praktijk
Pedagogiek als wetenschap
Integratieve/praktische wetenschap:
- geen solide basis MAAR gebruikt inzichten van andere disciplines
- focus op concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
De meervoudigheid van Pedagogiek
- Diachroon: kijkt naar ontwikkeling, veranderingen, evoluties, methoden doorheen de tijd
- Synchroon: kijken naar het onderwijs in het heden ; hoe het functioneert, …
3 niveaus:
1) Niveau van Praktijk: Pedagogische werkelijkheid: praktijk educatie & beinvloeding WKH op
ontwikkelingen, leerprocessen, …
a. Toch gebaseerd op theorie
2) Niveau van object-theorie: Pedagogische theorieën: verworven inzichten
a. Doel: pedagogische praktijk veranderen
b. Verschaffen inzicht o, complexe relaties tussen handelingen en educatie-effecten
3) Metatheoretisch niveau: Wetenschapstheorie: theorieën die reflecteren op andere theorieën
a. Relatie tss wet & prak: enkel feiten verzamelen of ook normatieve uitspraken doen
over hoe dingen zouden moet zijn
b. Rol pedagogiek: Wat is de taak van pedagogiek?
Pedagogische verscheidenheid
Pedagogische theorie: zowel wetenschap als dienstbaar voor opvoeding
,Pedagogische verantwoordelijkheid: beschrijven wat er gebeurt EN optimaliseren van opvoeding
Dienstbaarheid
Verschillende opvattingen hierover 3 traditionele stromingen
Empirisch-analytische pedagogiek
- Doel: Zoeken naar waarheid wetenschap streeft naar ware kennis
o Ware kennis = objectieve kennis
o Werkelijkheid weergeven zoals ze is
- Descripitieve opvoedingswetenschap
o Doel: zo zuiver mogelijke beschrijving van opvoeding ZONDER bepalen wat het moet
zijn
Beschrijven wat mensen doen, de omstandigheden en de gevolgen
o Nadruk: causale wetmatigheden
Oorzaak: handelen van opvoeder
Gevolg: handelingen van opvoedeling
DUS NIET:
- Normatieve pedagogische theorievorming
- Praktische pedagogische experimenten
WEL: zuivere objectieve beschrijving
Handelingsgerichte pedagogiek
Uitgangspunt: bruikbaarheid praktische ondersteuning bieden in opvoeding
Spanning tss empirische opvoedingswetenschap en normatieve / praktische pedagogiek
Empirisch Normatief & praktisch
focuspunten Objectieve en causale Waarden, idealen &
wetmatigheden handelingsregels
=/ visie aanpak Uitsluitend beschrijvend en Wetenschap en praktijk
verklaringen zonder aandacht hangen altijd (beetje) samen
aan doelen / waarden
opvoeding
Oplossing spanningen? Handelsgericht:
- empirische inzichten combineren met praktisch advies
- informeren maar OOK adviseren
- vooral optimaliseringspogingen
soort onderzoek: exploratief
- doel: complexiteit situatie in beeld brengen
Niet theorievrij
- optimalisatie praktijk + wetenschappelijke theorievorming
- pragmatische verantwoordelijkheid
Hermeneutische pedagogiek
- doel: zinvolheid
, - culturele rol theorie: bewustmaken van praktijk
o verwoorden van vragen, zorgen, … om opvoeders bewuster te maken van
handelingen
o discursieve rol: wisselwerking tss theorie en praktijk om te kunnen nadenken over
opvoeding
doel: opvoeders helpen redenen te formuleren voor handelen en deze te
reflecteren
o verwoorden van wat er in de praktijk speelt, om deze te begrijpen
ontstaansgeschiedenis
17de eeuw - empirisme en rationalisme
Empirisme
- kennis: uit ervaring & observatie anders GEEN betrouwbare kennis
- inductie: herhaalde & regelmatige observaties generaliseren
- experimenteel: hulpmiddel waarnemingen testen en generaliseren ervan
- pedagogiek: wetenschappelijker maken door methoden te introduceren obv observatie en
ervaring
Rationalisme
- bron van kennis
o rede: theoretische kennis
= meest betrouwbaar want is deductief afleidbaar
o zintuiglijke waarnemingen = minder betrouwbaar
- pedagogiek: reflecteren over W/N en methoden met grote focus op theoretische
uitgangspunten
18de eeuw – Verlichting: Belang van Kennis
- waarheid enkel bewezen door theorie
- pedagogie:
o opvoedbaarheid van het individu & maakbaarheid van de SML (milieu)
mens is van nature gelijk MAAR wordt beinvloed door omgeving
o volksopvoeding: verspreiding denkwijzen
- Rousseau:
o Cultuurkritiek tegen kerkelijke en wereldlijke machthebbers
Tegen orde kerk: SML moet gebaseerd zijn op zuiverheid en oprechtheid
o Iedere mens is van nature goed
o Opvoeders dringen niet op MAAR kinderen moeten leren door gevolgen van gedrag
te ervaren
- Pestalozzi
o Elk individu kan worden omgevormd tot werkelijke humaniteit
Maw tot een volledig, waardig mens iedereen heeft potentieel zich te
ontwikkelen tot iemand die bewust is menselijke waarden, kan samenleven,
…
o Methodiek voor volksonderwijs
, 19de eeuw
Blijvende invloed van Verlichting
De Romantiek:
- Belang kennis maar OOK onbewuste
o = bron van verbeelding en uniciteit van de mens
- Mensvisie
o Verlichting:
Mensen zijn =
Verschillen door omgevingsfactoren
o Romantiek:
Uniciteit en emotionele
Verschil want iedereen is uniek
- Fröbel: ontwikkeling kleuters
o Via spel leren/voorbereiden op latere arbeid / ontwikkeling
Reformpedagogiek
Kritiek op volksonderwijs:
- massale en methodisch star systeem
- Onvoldoende rekening met individuele aanleg, behoeften, …
- Leerstofjaarsysteem: Lln van = LT hebben allemaal = prestatie-eisen = ongeschikt voor
natuurlijke ontwikkeling van kind
Vernieuwing in onderwijs: uitgangspunten
1) Kind = centraal
a. Niet leerstof / ontwikkelingsdoelen
2) Vertrouwen in natuurlijke ontwikkeling
a. Geen dwang / autoriteit
3) Belang lichamelijke EN kunstzinnige vorming
a. = even belangrijk als andere vakken
4) Belang spontaan spelen
a. Kinderen zijn van nature actief DUS niet hele dag stilzitten
5) Belang samenwerken want leren niet voor zichzelf
a. Aandacht voor zekere mate van individualisering
b. Rol van de gemeenschap in opvoeding / onderwijs
Pedagogiek als academische wetenschap
Eerst toegepaste wetenschap
- Adhv observaties gegevens verzamelen
- Streven naar verbinding tss theorie en praktijk
o Doel: opvoeders ondersteunen
Langeveld:
- Eerst praktijk dan theorie: huis-tuin-en-keukenervaring: natuurlijke, spontane basis verfijnd
door wetenschap
