SAMENVATTING
INTERNATIONAAL RECHT
A. SOETE
Elisa Drubbel
,Elisa Drubbel 2024-2025
INTERNATIONAAL RECHT 3
Rechtstheorie: perspectief 3
Deel I. Algemene kenmerken van het internationaal recht 3
Hoofdstuk 1. Wat is internationaal recht? 3
Hoofdstuk 2. Internationaal recht als een horizontaal en onvolmaakt systeem 4
Hoofdstuk 3. Relevantie van het internationaal recht 4
Deel II. De bronnen van het internationaal recht 4
Hoofdstuk 1. Algemeen 4
Hoofdstuk 2. Verdragen 4
Afdeling 1. Algemeen 4
Afdeling 2. Wat is een verdrag? 4
Afdeling 3. Types verdragen 5
Afdeling 4. Registratie en bekendmaking van verdragen 5
Hoofdstuk 3. Internationaal gewoonterecht 5
Afdeling 1. Algemeen 5
Afdeling 2. Het materiële element: statenpraktijk 5
Afdeling 3. Het subjectieve element: opinio iuris 6
Afdeling 4. ‘Voortdurend verzet’ 6
Afdeling 5. ‘Regionaal’ en ‘lokaal’ gewoonterecht 7
Afdeling 6. De identificatie van internationaal gewoonterecht 7
Hoofdstuk 4. De verhouding tussen verdragsrecht en internationaal gewoonterecht 7
Afdeling 1. Algemeen 7
Afdeling 2. Het belang van codificatie 7
Afdeling 3. De blijvende relevantie van internationaal gewoonterecht 7
Hoofdstuk 5. Overige bronnen 8
Afdeling 1. Algemene beginselen van internationaal recht 8
Afdeling 2. International rechtspraak en rechtsleer 8
Afdeling 3. Besluitvorming van internationale organisaties 8
Afdeling 4. Eenzijdige handelingen en verklaringen 8
Afdeling 5. ‘Soft law’ – ‘informeel recht’ 8
Hoofdstuk 6. Hiërarchie 9
Deel III. Verdragenrecht 9
Hoofdstuk 1. Bronnen 9
Hoofdstuk 2. Totstandkoming en inwerkingtreding van verdragen 10
Afdeling 1. Het sluiten van verdragen 10
Afdeling 2. Instemming om door het verdrag gebonden te zijn 10
Afdeling 3. Voorbehouden 10
Afdeling 4. Inwerkingtreding en voorlopige toepassing 12
Hoofdstuk 3. Naleving, toepassing en uitlegging van verdragen 12
Afdeling 1. Toepassing 12
Afdeling 2. Interpretatie 13
Hoofdstuk 4. Amendering en wijziging van verdragen 13
Hoofdstuk 5. Ongeldigheid, beëindiging en opschorting van de werking van verdragen 13
Afdeling 1. Nietigheid (Art. 46-53 WVV) 13
Afdeling 2. Beëindiging en schorsing – Algemeen (Art. 54, 56, 57 e.v. WVV) 14
Afdeling 3. Beëindiging en schorsing – Bijzondere bepalingen 14
Deel V. Staten 15
Hoofdstuk 1. Inleiding – subjecten van internationaal recht 15
Hoofdstuk 2. Staten en hun totstandkoming 15
Afdeling 1. Wat is een ‘staat’? 15
Afdeling 2. Hoe komen nieuwe staten tot stand 16
Afdeling 3. De rol van erkenning 16
1
,Elisa Drubbel 2024-2025
Afdeling 4. Verwerving van grondgebied 18
Afdeling 5. Statenopvolging 19
Hoofdstuk 3. Positie van staten in het internationaal recht 19
Afdeling 1. Algemeen 19
Afdeling 2. Jurisdictie 20
Afdeling 3. Staatsaansprakelijkheid 22
Afdeling 4. Immuniteiten 24
Deel VI. Internationale organisaties 27
Hoofdstuk 1. Kenmerken 27
Hoofdstuk 2. Positie van internationale organisaties in het internationaal recht 28
Afdeling 1. Rechtspersoonlijkheid 28
Afdeling 2. Draagwijdte internationale persoonlijkheid 28
Afdeling 3. Immuniteiten van internationale organisaties en hun ambtenaren 28
Hoofdstuk 3. De Verenigde naties en haar hoofdorganen 28
Afdeling 1. Algemeen 28
Afdeling 2. De Algemene Vergadering 29
Afdeling 3. De Veiligheidsraad 29
Afdeling 4. De Economische en Sociale Raad 29
Afdeling 5. De Voogdijraad 30
Afdeling 6. Het Internationaal Gerechtshof 30
Afdeling 7. Het VN-Secretariaat 30
Hoofdstuk 4. De gespecialiseerde VN-organisaties en de overige organisaties die deel uitmaken van de
VN-familie 30
Afdeling 1. De gespecialiseerde organisaties 30
Afdeling 2. Overige organisaties binnen de VN-familie 31
Hoofdstuk 5. Regionale organisaties in Europa 32
Afdeling 1. Algemeen 32
Afdeling 2. De Europese Unie 32
Afdeling 3. De NAVO 32
Afdeling 4. De Raad van Europa 32
Afdeling 5. De OVSE 33
Afdeling 6. De OESO 33
Deel VII. Andere subjecten van internationaal recht 34
Hoofdstuk 1. Individuen en ondernemingen 34
Afdeling 1. Individuen en ondernemingen als rechtsobjecten 34
Afdeling 2. Individuen en ondernemingen als rechtssubjecten 35
Wat is te kennen voor het examen 39
2
,Elisa Drubbel 2024-2025
Internationaal recht
Rechtstheorie: perspectief
Twail: Third World Approaches of International Law
Evil: Eurocentric visions of International Law
Je kan je vragen stellen bij regels, soms ogen ze niet fair
Deel I. Algemene kenmerken van het internationaal recht
Hoofdstuk 1. Wat is internationaal recht?
Vreedzame co-existentie (= naast elkaar leven zonder oorlog) en samenwerking (= bepaalde problemen
niet alleen kunnen gaan aanpakken)
Politiek project:
- Agenda setting: MDGs en SDGs (niet bindend, wel afspraken tussen landen → soft law)
- Conflicterende belangen en ideologieën: moeilijk compromis
- Momentum: stuwing naar het oplossen van een probleem (Vb. Klimaatakkoord)
- Lawfare: zaken onder de neus van de bevolking brengen door een stunt
Vb. Advocatenbureau bracht premier van Australië voor internationaal strafhof, door
‘medewerking aan genocide’ (samenwerking met Israël). Strafhof zou dat niet doen, maar de
problematiek in Israël werd wel terug aan het licht gebracht.
Butterfly effect: als er iets gebeurt in de wereld gaat het effect de hele wereld rond
Fragmentering: je kan niet mee zijn met alles, er is een nichevorming
We kunnen proberen een definitie te geven, maar is niet makkelijk.
Functioneel: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Internationaal recht ↔︎ nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ↔︎ internationaal privaatrecht (= voorrangsregels die bepalen welk
nationaal recht van toepassing is)
- Vroeger: volkenrecht
- Definitie is bruikbaar, maar onvolledig
Formeel: bronnen
- Art. 38 Statuur IGH
- Minpunt: niet alles → soft law, eenzijdige rechtshandelingen
Primaire en secundaire regels
- Secundair: spelregels
- Primair: inhoudelijke regels
Historische evolutie:
Oudheid:
Vb. Verdrag tussen Egypte en Hittieten (Turkije) → Vredesverdrag
Middeleeuwen:
- Sprake van natuurrecht: ius naturale
- Recht was wil van god, katholieke kerk had belangrijke rol
17e eeuw:
- Staten staan in het middelpunt
- Geestelijke vaders: Grotius
- Natuurrecht → positief recht
18e-19e eeuw:
- Doorbraak positief recht
- Oprichting Institut de Droit International en International Law Association
- Opkomst van multilaterale verdragen
- (Permanente) internationaal gerechtshof opgericht
3
,Elisa Drubbel 2024-2025
20ste eeuw:
- Exponentiële groei
- Naar een mondiale club (193 landen in de VN)
Hoofdstuk 2. Internationaal recht als een horizontaal en onvolmaakt systeem
Instemming van staten is cruciaal:
- Soevereine gelijkheid is uitgangspunt, maar uitzonderingen
- Is er een centrale wetgever
→ Nee
- Is er een centrale rechter
→ Nee
- Is er centrale afdwinging
→ Nee
Hoofdstuk 3. Relevantie van het internationaal recht
Is het echt recht?
- Gebrek aan sancties is een zwakte, maar is ook de analogie met nationaal recht
- Er is een zekere mate van afdwinging
Is het relevant?
- Verschillende visies
o Realisme
o Institutionalisme: staten samenwerken
o Constructivisme: staten identificeren zich met regels dus leven ze na
Deel II. De bronnen van het internationaal recht
Hoofdstuk 1. Algemeen
Beperkt aantal formele rechtsbronnen
Vertrekpunt Art. 38 Stas. IGH, maar niet exhaustief
Welke ontbreken:
- Soft law
- Beslissingen van internationale organisaties (Vb. VN)
- Eenzijdige rechtshandelingen
Hoofdstuk 2. Verdragen
Afdeling 1. Algemeen
Belangrijkste bron
Enorme toename door de jaren heen
→ Allemaal geregistreerd in UNTS
Consensueel bij uitstek
- Steeds nagaan wie partij is
- Steeds nagaan of het in werking is
Meest uiteenlopende vorm/inhoud
Afdeling 2. Wat is een verdrag?
Kenmerken:
- Overeenkomst met de bedoeling om bindende gevolgen te creëren
- Tussen twee of meer subjecten van internationaal recht
- Beheerst door het volkenrecht
- Vorm is irrelevant
4
,Elisa Drubbel 2024-2025
Afdeling 3. Types verdragen
Bilateraal: 2, Regionaal: beperkt tot een regio, multilateraal: meerdere
Open: iedereen kan toetreden, gesloten: niet iedereen
Plechtig, vereenvoudigde vorm
Verdragen aangenomen in kader van Internationale Organisatie
Afdeling 4. Registratie en bekendmaking van verdragen
Je kan niet inroepen als je het niet geregistreerd hebt
Hoofdstuk 3. Internationaal gewoonterecht
Afdeling 1. Algemeen
Een als recht aanvaarde algemene praktijk.
2 belangrijke elementen:
- Statenpraktijk: handelen en niet handelen van staten, de handelingen moeten openbaar en
duidelijk zijn voor andere staten
- Opinio iuris: rechtsovertuiging, het geloof dat de staten wanneer ze handelen naar internationaal
recht handelen. Ervan overtuigd zijn dat hun statenpraktijk deel uitmaakt van internationaal recht
Volledig ongeschreven, maar wordt al lang gebruikt en is heel belangrijk.
Gewoonterecht is bindend voor alle staten, ook staten die bepaalde verdragen niet hebben geratificeerd.
Het is heel handig voor zaken waar we niet veel of geen verdragen over hebben.
Vb. Klimaataansprakelijkheid, immuniteiten, zelfverdediging, economische sancties, …
Afdeling 2. Het materiële element: statenpraktijk
Zaak Paquete Habana:
Een Spaans visserijschip dat was geconfisqueerd en verkocht. Men was in onvrede met Spanje, dus ze
wouden ervan genieten en er iets aan verdienen.
Dat schip had niets te maken met militaire ondernemingen, mag dat dan zomaar?
→ SCOTUS (= supreme court of united states): vinden we oude bilaterale verdragen, rechtsleer of
statenpraktijk (wat gaan andere landen gaan doen in tijde van oorlog) ze hebben ondervonden dat het niet
wordt gedaan, dus ze werden in het ongelijk gesteld en de Paquete habana moest worden vergoed.
Vb. Verklaringen over rijkdommen in het continentaal plat (= verderzetting van je land onder water) na
WOII. Na WOII kwamen er meer economische, technische mogelijkheden en zag men dat er veel olie en
gas zat in dat continentaal plat, dus dat het interessante gebieden waren. Meer en meer landen vonden
dat ze er recht op hadden, omdat het deel is van het territorium van dat land.
Ook Amerika springt erop en houdt eraan vast dat ze die grondstoffen mogen gebruiken. Ook
mangaanklonten zijn daar te vinden.
Omdat veel staten dat zeggen en het respecteren van elkaar vormt er een soort sneeuwbaleffect en breid
de statenpraktijk uit over heel wat landen.
→ Nieuwe gewoonterechtelijke praktijk, vandaag is die wel gecodificeerd
Moet dat altijd geschreven zijn? Neen, kan ook verbaal.
VK: ‘right to protect’ waarbij het VK vindt dat ze het recht hebben te interveniëren in een ander land als er
humanitaire rampen plaatsvinden.
→ Staan ze redelijk alleen in, maar is wel verbale statenpraktijk
Er bestaat ook onthouding naast handelen:
Het feit dat staten niet handelen.
Zaak Nottebohm:
Diplomatieke onthouding, bescherming, als je je in een ander land bevindt en je met het gerecht in
aanraking komt, kan je eventueel beroep doen op diplomatieke bescherming van je thuisland.
5
, Elisa Drubbel 2024-2025
Vraag: een persoon die zowel de nationaliteit had van Liechtenstein als van Guatemala, Liechtenstein
wou diplomatieke bescherming uitoefenen, maar Guatemala zei dat het niet ging, want dat die persoon al
jaren niet meer in Liechtenstein was geweest. Als er geen band meer is, kan diplomatieke bescherming?
→ IGH: bescherming wordt door andere landen niet uitgevoerd
IGH maakt regels, kenmerken op waaraan statenpraktijk moet voldoen:
- Densiteit
o Uniformiteit: iedereen moet hetzelfde doen, maar uitzonderingen
o Algemeenheid: voldoende staten doen mee, vooral specially affected states
▪ Verbod op kernwapens, maar grootste bezitters doen niet mee → niet logisch
o Duur: kijken over langere tijd of er wel densiteit is , geen vaste termijn
o Communicerende vaten: als het ene kenmerk een beetje minder is kan het
gecompenseerd worden door een ander
Van wie moet het uitgaan?
Kan van de 3 machten afkomstig zijn, is bevestigd door IGH.
Zaak Yerodia:
Zaak tussen Congo en België, België wou op grond van een oude genocidewet Yerodia gaan vervolgen. De
heer Yerodia was de huidige minister van buitenlandse zaken in Congo.
Congo zegt dat dat niet kan, want die meneer heeft op basis van zijn functie immuniteiten.
België zegt oké ja, maar hier gaat het over misdaden tegen de mensheid (core crime), is daar dan geen
uitzondering op?
→ IGH: kijkt eerst naar geschreven recht (verdragen), maar daarmee geraken ze niet heel ver (er bestaan
geen verdragen over). Daarna besluiten ze te kijken naar verklaringen van staten, naar wat de VN-
Algemene Vergadering erover heeft gezegd en uiteindelijk naar nationale strafrechtelijke wetgeving van
heel wat landen in de wereld (niet enkel België en Congo).
De uitzondering is er niet, dus de statenpraktijk stelt geen uitzondering en België kan niet vervolgen.
Resoluties van de Algemene Vergadering worden belangrijk geacht bij het onderzoeken van statenpraktijk.
Ze zijn niet bindend, maar wel als statenpraktijk als ze aanvaard zijn door unanimiteit of consensus.
Ze worden nooit aanzien als voldoende statenpraktijk op zich, maar kunnen wel een bouwsteen vormen.
Unanimiteit: iedereen moet ja of nee zeggen (expliciete uiting)
Consensus: niemand stemt tegen (je moet niet expliciet voor stemmen, stilzwijgen is voldoende)
Multilaterale verdragen kunnen ook een bijdrage leveren aan het gewoonterecht.
Ze kunnen gaan kijken om gewoonterecht te codificeren (cf. continentaal plat) of het kan een deeltje van
de puzzel zijn bij statenpraktijk zodat het kan evolueren naar gewoonterecht in de toekomst.
Bilaterale verdragen kunnen ook, maar je moet een beetje meer opletten. Ze worden vaak gesloten om net
iets verder te gaan dan het bestaande verdragsrechtelijk of gewoonterechtelijk recht.
Afdeling 3. Het subjectieve element: opinio iuris
De rechtsovertuiging, het aanvaarden dat het handelen een rechtskarakter heeft.
We doen het omdat we hier als staat naar het recht handelen (motivering is belangrijk)
Grens met statenpraktijk is niet altijd heel duidelijk, soms kan er uit 1 handeling beide worden afgeleid,
maar zeker niet altijd. (Cf. Lotus-zaak en Gulf of Maine-zaak)
Afdeling 4. ‘Voortdurend verzet’
Het bindt iedereen, of ze zich er nu over uitspreken of niet.
Er is 1 kleine ‘loophole’: persistent objector of voortdurend verzet
→ Als je als staat van in het begin gezegd hebt van ‘hier gaan we niet mee akkoord, we steunen dit
absoluut niet’, en je blijft dat herhalen op relevante momenten, dan gaan die staten gezien worden als
persistent objectors en gaan ze dus niet gebonden zijn door die gewoonterechtelijke regel.
6
INTERNATIONAAL RECHT
A. SOETE
Elisa Drubbel
,Elisa Drubbel 2024-2025
INTERNATIONAAL RECHT 3
Rechtstheorie: perspectief 3
Deel I. Algemene kenmerken van het internationaal recht 3
Hoofdstuk 1. Wat is internationaal recht? 3
Hoofdstuk 2. Internationaal recht als een horizontaal en onvolmaakt systeem 4
Hoofdstuk 3. Relevantie van het internationaal recht 4
Deel II. De bronnen van het internationaal recht 4
Hoofdstuk 1. Algemeen 4
Hoofdstuk 2. Verdragen 4
Afdeling 1. Algemeen 4
Afdeling 2. Wat is een verdrag? 4
Afdeling 3. Types verdragen 5
Afdeling 4. Registratie en bekendmaking van verdragen 5
Hoofdstuk 3. Internationaal gewoonterecht 5
Afdeling 1. Algemeen 5
Afdeling 2. Het materiële element: statenpraktijk 5
Afdeling 3. Het subjectieve element: opinio iuris 6
Afdeling 4. ‘Voortdurend verzet’ 6
Afdeling 5. ‘Regionaal’ en ‘lokaal’ gewoonterecht 7
Afdeling 6. De identificatie van internationaal gewoonterecht 7
Hoofdstuk 4. De verhouding tussen verdragsrecht en internationaal gewoonterecht 7
Afdeling 1. Algemeen 7
Afdeling 2. Het belang van codificatie 7
Afdeling 3. De blijvende relevantie van internationaal gewoonterecht 7
Hoofdstuk 5. Overige bronnen 8
Afdeling 1. Algemene beginselen van internationaal recht 8
Afdeling 2. International rechtspraak en rechtsleer 8
Afdeling 3. Besluitvorming van internationale organisaties 8
Afdeling 4. Eenzijdige handelingen en verklaringen 8
Afdeling 5. ‘Soft law’ – ‘informeel recht’ 8
Hoofdstuk 6. Hiërarchie 9
Deel III. Verdragenrecht 9
Hoofdstuk 1. Bronnen 9
Hoofdstuk 2. Totstandkoming en inwerkingtreding van verdragen 10
Afdeling 1. Het sluiten van verdragen 10
Afdeling 2. Instemming om door het verdrag gebonden te zijn 10
Afdeling 3. Voorbehouden 10
Afdeling 4. Inwerkingtreding en voorlopige toepassing 12
Hoofdstuk 3. Naleving, toepassing en uitlegging van verdragen 12
Afdeling 1. Toepassing 12
Afdeling 2. Interpretatie 13
Hoofdstuk 4. Amendering en wijziging van verdragen 13
Hoofdstuk 5. Ongeldigheid, beëindiging en opschorting van de werking van verdragen 13
Afdeling 1. Nietigheid (Art. 46-53 WVV) 13
Afdeling 2. Beëindiging en schorsing – Algemeen (Art. 54, 56, 57 e.v. WVV) 14
Afdeling 3. Beëindiging en schorsing – Bijzondere bepalingen 14
Deel V. Staten 15
Hoofdstuk 1. Inleiding – subjecten van internationaal recht 15
Hoofdstuk 2. Staten en hun totstandkoming 15
Afdeling 1. Wat is een ‘staat’? 15
Afdeling 2. Hoe komen nieuwe staten tot stand 16
Afdeling 3. De rol van erkenning 16
1
,Elisa Drubbel 2024-2025
Afdeling 4. Verwerving van grondgebied 18
Afdeling 5. Statenopvolging 19
Hoofdstuk 3. Positie van staten in het internationaal recht 19
Afdeling 1. Algemeen 19
Afdeling 2. Jurisdictie 20
Afdeling 3. Staatsaansprakelijkheid 22
Afdeling 4. Immuniteiten 24
Deel VI. Internationale organisaties 27
Hoofdstuk 1. Kenmerken 27
Hoofdstuk 2. Positie van internationale organisaties in het internationaal recht 28
Afdeling 1. Rechtspersoonlijkheid 28
Afdeling 2. Draagwijdte internationale persoonlijkheid 28
Afdeling 3. Immuniteiten van internationale organisaties en hun ambtenaren 28
Hoofdstuk 3. De Verenigde naties en haar hoofdorganen 28
Afdeling 1. Algemeen 28
Afdeling 2. De Algemene Vergadering 29
Afdeling 3. De Veiligheidsraad 29
Afdeling 4. De Economische en Sociale Raad 29
Afdeling 5. De Voogdijraad 30
Afdeling 6. Het Internationaal Gerechtshof 30
Afdeling 7. Het VN-Secretariaat 30
Hoofdstuk 4. De gespecialiseerde VN-organisaties en de overige organisaties die deel uitmaken van de
VN-familie 30
Afdeling 1. De gespecialiseerde organisaties 30
Afdeling 2. Overige organisaties binnen de VN-familie 31
Hoofdstuk 5. Regionale organisaties in Europa 32
Afdeling 1. Algemeen 32
Afdeling 2. De Europese Unie 32
Afdeling 3. De NAVO 32
Afdeling 4. De Raad van Europa 32
Afdeling 5. De OVSE 33
Afdeling 6. De OESO 33
Deel VII. Andere subjecten van internationaal recht 34
Hoofdstuk 1. Individuen en ondernemingen 34
Afdeling 1. Individuen en ondernemingen als rechtsobjecten 34
Afdeling 2. Individuen en ondernemingen als rechtssubjecten 35
Wat is te kennen voor het examen 39
2
,Elisa Drubbel 2024-2025
Internationaal recht
Rechtstheorie: perspectief
Twail: Third World Approaches of International Law
Evil: Eurocentric visions of International Law
Je kan je vragen stellen bij regels, soms ogen ze niet fair
Deel I. Algemene kenmerken van het internationaal recht
Hoofdstuk 1. Wat is internationaal recht?
Vreedzame co-existentie (= naast elkaar leven zonder oorlog) en samenwerking (= bepaalde problemen
niet alleen kunnen gaan aanpakken)
Politiek project:
- Agenda setting: MDGs en SDGs (niet bindend, wel afspraken tussen landen → soft law)
- Conflicterende belangen en ideologieën: moeilijk compromis
- Momentum: stuwing naar het oplossen van een probleem (Vb. Klimaatakkoord)
- Lawfare: zaken onder de neus van de bevolking brengen door een stunt
Vb. Advocatenbureau bracht premier van Australië voor internationaal strafhof, door
‘medewerking aan genocide’ (samenwerking met Israël). Strafhof zou dat niet doen, maar de
problematiek in Israël werd wel terug aan het licht gebracht.
Butterfly effect: als er iets gebeurt in de wereld gaat het effect de hele wereld rond
Fragmentering: je kan niet mee zijn met alles, er is een nichevorming
We kunnen proberen een definitie te geven, maar is niet makkelijk.
Functioneel: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Internationaal recht ↔︎ nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ↔︎ internationaal privaatrecht (= voorrangsregels die bepalen welk
nationaal recht van toepassing is)
- Vroeger: volkenrecht
- Definitie is bruikbaar, maar onvolledig
Formeel: bronnen
- Art. 38 Statuur IGH
- Minpunt: niet alles → soft law, eenzijdige rechtshandelingen
Primaire en secundaire regels
- Secundair: spelregels
- Primair: inhoudelijke regels
Historische evolutie:
Oudheid:
Vb. Verdrag tussen Egypte en Hittieten (Turkije) → Vredesverdrag
Middeleeuwen:
- Sprake van natuurrecht: ius naturale
- Recht was wil van god, katholieke kerk had belangrijke rol
17e eeuw:
- Staten staan in het middelpunt
- Geestelijke vaders: Grotius
- Natuurrecht → positief recht
18e-19e eeuw:
- Doorbraak positief recht
- Oprichting Institut de Droit International en International Law Association
- Opkomst van multilaterale verdragen
- (Permanente) internationaal gerechtshof opgericht
3
,Elisa Drubbel 2024-2025
20ste eeuw:
- Exponentiële groei
- Naar een mondiale club (193 landen in de VN)
Hoofdstuk 2. Internationaal recht als een horizontaal en onvolmaakt systeem
Instemming van staten is cruciaal:
- Soevereine gelijkheid is uitgangspunt, maar uitzonderingen
- Is er een centrale wetgever
→ Nee
- Is er een centrale rechter
→ Nee
- Is er centrale afdwinging
→ Nee
Hoofdstuk 3. Relevantie van het internationaal recht
Is het echt recht?
- Gebrek aan sancties is een zwakte, maar is ook de analogie met nationaal recht
- Er is een zekere mate van afdwinging
Is het relevant?
- Verschillende visies
o Realisme
o Institutionalisme: staten samenwerken
o Constructivisme: staten identificeren zich met regels dus leven ze na
Deel II. De bronnen van het internationaal recht
Hoofdstuk 1. Algemeen
Beperkt aantal formele rechtsbronnen
Vertrekpunt Art. 38 Stas. IGH, maar niet exhaustief
Welke ontbreken:
- Soft law
- Beslissingen van internationale organisaties (Vb. VN)
- Eenzijdige rechtshandelingen
Hoofdstuk 2. Verdragen
Afdeling 1. Algemeen
Belangrijkste bron
Enorme toename door de jaren heen
→ Allemaal geregistreerd in UNTS
Consensueel bij uitstek
- Steeds nagaan wie partij is
- Steeds nagaan of het in werking is
Meest uiteenlopende vorm/inhoud
Afdeling 2. Wat is een verdrag?
Kenmerken:
- Overeenkomst met de bedoeling om bindende gevolgen te creëren
- Tussen twee of meer subjecten van internationaal recht
- Beheerst door het volkenrecht
- Vorm is irrelevant
4
,Elisa Drubbel 2024-2025
Afdeling 3. Types verdragen
Bilateraal: 2, Regionaal: beperkt tot een regio, multilateraal: meerdere
Open: iedereen kan toetreden, gesloten: niet iedereen
Plechtig, vereenvoudigde vorm
Verdragen aangenomen in kader van Internationale Organisatie
Afdeling 4. Registratie en bekendmaking van verdragen
Je kan niet inroepen als je het niet geregistreerd hebt
Hoofdstuk 3. Internationaal gewoonterecht
Afdeling 1. Algemeen
Een als recht aanvaarde algemene praktijk.
2 belangrijke elementen:
- Statenpraktijk: handelen en niet handelen van staten, de handelingen moeten openbaar en
duidelijk zijn voor andere staten
- Opinio iuris: rechtsovertuiging, het geloof dat de staten wanneer ze handelen naar internationaal
recht handelen. Ervan overtuigd zijn dat hun statenpraktijk deel uitmaakt van internationaal recht
Volledig ongeschreven, maar wordt al lang gebruikt en is heel belangrijk.
Gewoonterecht is bindend voor alle staten, ook staten die bepaalde verdragen niet hebben geratificeerd.
Het is heel handig voor zaken waar we niet veel of geen verdragen over hebben.
Vb. Klimaataansprakelijkheid, immuniteiten, zelfverdediging, economische sancties, …
Afdeling 2. Het materiële element: statenpraktijk
Zaak Paquete Habana:
Een Spaans visserijschip dat was geconfisqueerd en verkocht. Men was in onvrede met Spanje, dus ze
wouden ervan genieten en er iets aan verdienen.
Dat schip had niets te maken met militaire ondernemingen, mag dat dan zomaar?
→ SCOTUS (= supreme court of united states): vinden we oude bilaterale verdragen, rechtsleer of
statenpraktijk (wat gaan andere landen gaan doen in tijde van oorlog) ze hebben ondervonden dat het niet
wordt gedaan, dus ze werden in het ongelijk gesteld en de Paquete habana moest worden vergoed.
Vb. Verklaringen over rijkdommen in het continentaal plat (= verderzetting van je land onder water) na
WOII. Na WOII kwamen er meer economische, technische mogelijkheden en zag men dat er veel olie en
gas zat in dat continentaal plat, dus dat het interessante gebieden waren. Meer en meer landen vonden
dat ze er recht op hadden, omdat het deel is van het territorium van dat land.
Ook Amerika springt erop en houdt eraan vast dat ze die grondstoffen mogen gebruiken. Ook
mangaanklonten zijn daar te vinden.
Omdat veel staten dat zeggen en het respecteren van elkaar vormt er een soort sneeuwbaleffect en breid
de statenpraktijk uit over heel wat landen.
→ Nieuwe gewoonterechtelijke praktijk, vandaag is die wel gecodificeerd
Moet dat altijd geschreven zijn? Neen, kan ook verbaal.
VK: ‘right to protect’ waarbij het VK vindt dat ze het recht hebben te interveniëren in een ander land als er
humanitaire rampen plaatsvinden.
→ Staan ze redelijk alleen in, maar is wel verbale statenpraktijk
Er bestaat ook onthouding naast handelen:
Het feit dat staten niet handelen.
Zaak Nottebohm:
Diplomatieke onthouding, bescherming, als je je in een ander land bevindt en je met het gerecht in
aanraking komt, kan je eventueel beroep doen op diplomatieke bescherming van je thuisland.
5
, Elisa Drubbel 2024-2025
Vraag: een persoon die zowel de nationaliteit had van Liechtenstein als van Guatemala, Liechtenstein
wou diplomatieke bescherming uitoefenen, maar Guatemala zei dat het niet ging, want dat die persoon al
jaren niet meer in Liechtenstein was geweest. Als er geen band meer is, kan diplomatieke bescherming?
→ IGH: bescherming wordt door andere landen niet uitgevoerd
IGH maakt regels, kenmerken op waaraan statenpraktijk moet voldoen:
- Densiteit
o Uniformiteit: iedereen moet hetzelfde doen, maar uitzonderingen
o Algemeenheid: voldoende staten doen mee, vooral specially affected states
▪ Verbod op kernwapens, maar grootste bezitters doen niet mee → niet logisch
o Duur: kijken over langere tijd of er wel densiteit is , geen vaste termijn
o Communicerende vaten: als het ene kenmerk een beetje minder is kan het
gecompenseerd worden door een ander
Van wie moet het uitgaan?
Kan van de 3 machten afkomstig zijn, is bevestigd door IGH.
Zaak Yerodia:
Zaak tussen Congo en België, België wou op grond van een oude genocidewet Yerodia gaan vervolgen. De
heer Yerodia was de huidige minister van buitenlandse zaken in Congo.
Congo zegt dat dat niet kan, want die meneer heeft op basis van zijn functie immuniteiten.
België zegt oké ja, maar hier gaat het over misdaden tegen de mensheid (core crime), is daar dan geen
uitzondering op?
→ IGH: kijkt eerst naar geschreven recht (verdragen), maar daarmee geraken ze niet heel ver (er bestaan
geen verdragen over). Daarna besluiten ze te kijken naar verklaringen van staten, naar wat de VN-
Algemene Vergadering erover heeft gezegd en uiteindelijk naar nationale strafrechtelijke wetgeving van
heel wat landen in de wereld (niet enkel België en Congo).
De uitzondering is er niet, dus de statenpraktijk stelt geen uitzondering en België kan niet vervolgen.
Resoluties van de Algemene Vergadering worden belangrijk geacht bij het onderzoeken van statenpraktijk.
Ze zijn niet bindend, maar wel als statenpraktijk als ze aanvaard zijn door unanimiteit of consensus.
Ze worden nooit aanzien als voldoende statenpraktijk op zich, maar kunnen wel een bouwsteen vormen.
Unanimiteit: iedereen moet ja of nee zeggen (expliciete uiting)
Consensus: niemand stemt tegen (je moet niet expliciet voor stemmen, stilzwijgen is voldoende)
Multilaterale verdragen kunnen ook een bijdrage leveren aan het gewoonterecht.
Ze kunnen gaan kijken om gewoonterecht te codificeren (cf. continentaal plat) of het kan een deeltje van
de puzzel zijn bij statenpraktijk zodat het kan evolueren naar gewoonterecht in de toekomst.
Bilaterale verdragen kunnen ook, maar je moet een beetje meer opletten. Ze worden vaak gesloten om net
iets verder te gaan dan het bestaande verdragsrechtelijk of gewoonterechtelijk recht.
Afdeling 3. Het subjectieve element: opinio iuris
De rechtsovertuiging, het aanvaarden dat het handelen een rechtskarakter heeft.
We doen het omdat we hier als staat naar het recht handelen (motivering is belangrijk)
Grens met statenpraktijk is niet altijd heel duidelijk, soms kan er uit 1 handeling beide worden afgeleid,
maar zeker niet altijd. (Cf. Lotus-zaak en Gulf of Maine-zaak)
Afdeling 4. ‘Voortdurend verzet’
Het bindt iedereen, of ze zich er nu over uitspreken of niet.
Er is 1 kleine ‘loophole’: persistent objector of voortdurend verzet
→ Als je als staat van in het begin gezegd hebt van ‘hier gaan we niet mee akkoord, we steunen dit
absoluut niet’, en je blijft dat herhalen op relevante momenten, dan gaan die staten gezien worden als
persistent objectors en gaan ze dus niet gebonden zijn door die gewoonterechtelijke regel.
6
