Samenvatting forensische psychiatrie
Hoofdstuk 1: inleiding forensische psychiatrie
Wat is forensische psychiatrie?
= Moeilijk te definiëren door de verschillende aspecten!
Raakvlak tussen psychiatrie en recht
Artikel 71 Strafwetboek
“Er is geen misdrijf wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het tijdstip van de feiten leed
aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft
tenietgedaan, of wanneer hij gedwongen werd door een macht die hij niet heeft kunnen
weerstaan.”
Hier situeert het zichzelf, maar wordt niet volledig gedekt
Artikel uit strafwetboek, heel belangrijk, maar niet het enige!
Toerekeningsvatbaarheid
Term: geestesstoornis
Nood aan verdere definitie
1. Hoe bepalen we dit?
2. Link met oordeelsvermogen/controle over de daden
• Forensisch psychiater doet dit
Voorbeeld: iemand die in een psychose zit
Heeft deze persoon het oordeelsvermogen om te beseffen dat de acties (agressie,
bedreigingen,…) fout zijn?
Psychiatrie: de meeste agressie die hier plaatsvindt zijn mensen die denken dat psychiaters
hun proberen te vermoorden C zichzelf proberen verdedigen à inschatten + weggaan van
veroordelingen
Controle over daden: mensen die weten dat wat ze doen fout is, maar die, gelinkt aan hun
geestesstoornis, geen controle hebben over wat ze aan het doen zijn
• Voorbeeld: pedofiele stoornis à weten dat wat ze doen, fout is, maar zitten met een
drang tot seksuele contacten tot dat kind à hoe zorgen we er voor dat dit niet meer
gebeurd? Met iemand puur te veroordelen en later in de maatschappij te laten, bereik je
vaak niet veel mee
Verslaggeving kan heel verschillend zijn!
In de praktijk is het heel moeilijk om psychiatrische diagnostiek die absoluut op een spectrum
zit, te vertalen naar een ja/nee, die het rechtssysteem van ons vraagt
,Therapeutic jurisprudence
Het therapeutische of anti-therapeutische effect van ons rechtssysteem
Criminologisch begrip
Ons rechtssysteem heeft, breed gezien, 2 functies
1. De maatschappij beschermen
2. Vergelding: we weten dat gevangenissen niet werken C toch blijven we ze gebruiken à hoe
beperken? Hoe zorgen we er voor dat er meer therapeutische dan niet therapeutische aspecten
te benaderen?
• Persoon behandelen: kwaliteit van leven van de patiënt verbetereN
• Maatschappij beschermen door aan recidivebescherming te doen
-> Belangrijke samenwerking met justitie!
Medisch vs. juridisch
Er zijn Pittfals in het samenwerken!
Andere cultuur:
Medisch: historisch gezien is er een paternalistische cultuur gericht op aliantie, kijken naar wat
de persoon nodig heeft en hoe er geholpen kan worden; de patiënt wordt meestal gevolgd in
discussies, want zijn behandeling primeert
Juridisch: cultuur van oppositie, verschillende partijen tegen elkaar die gaan debatteren
Zwart/wit denken
Medisch: psychotherapeutisch = fluctuerend, heel moeilijk om mensen genuanceerd in hokjes
te plaatsen C er de juiste labels op te plakken
Juridisch: ja/nee antwoord op de toerekeningsvatbaarheidsvraag
Asymmetrische relatie
Medisch: advies geven, verslagen, behandelingen, rapporteringen
Juridisch: rechter beslist over de maatregelen die getroffen worden C wat er zal gebeuren
Beroepsgeheim
Medisch: enkel mensen in het team mogen personen opvolgen en vragen stellen, praattherapie
vraagt vertrouwen – heel beperkt in wat er wel en niet verteld mag worden
, Juridisch: justitie moet op de hoogte gehouden, afspreken met patiënt wat wel en niet
doorgegeven mag worden, hier is ook wetgeving (≈) rond !
Medisch vs. maatschappelijk
Stigma: gevoed door slechte rapportgeving van de pers; naamverwarringen en terminologieën
– niet iedereen die feiten aan minderjarigen pleegt heeft pedofiele voorkeuren,… mensen
hebben niet graag patiënten in de buurt,… ook niet het werkveld waar veel in geïnvesteerd
wordt
Publieke opinie
Politieke schommelingen: waar ligt de focus in budget?
Bescherming van de maatschappij: forensisch psychiatrische centra (gevangenis buitenkant –
ziekenhuis binnenkant) voor mensen die te gevaarlijk worden geacht om in minder beveiligde
settings te verblijven; minderheid van de forensische populatie!
• Risico-denken: niet alleen met behandeling bezig zijn! Dubbele rol voor behandelende
psychiaters – zoeken naar het beste voor de patiënt C voor de maatschap
Wat doet een forensisch psychiater?
Aan de ene kant meer betrokken voor er een veroordeling of
internering is gekomen à vraag naar expertise
(deskundigenverslagen over toerekeningsvatbaarheid)
• Ook later in het proces betrokken om de behandeling, na
het proces, werkelijk te gaan uitvoeren
Twee heel belangrijke functies, belangrijk om deze gescheiden te
houden (inschatting door psd psychiater + behoeften door
forensisch psychiater)
Expertises
Alles behalve de bovenste rij, al die rechtbanken kunnen een
expertise aanvragen + kan ook aangevraagd worden buiten
een rechtbank!
• Voorbeeld: verzekeringsmaatschappij (hoe
vertalen in schade en in geld, letsels beoordelen, …)
Zoals:
1 het vredegerecht
Aparte tak, maar in het dagdagelijkse leven kom je hier vaak terecht
Regelmatig betrokken bij psychiatrie: gedwongen opname (collocatie)
, wanneer er wordt ingeschat dat er psychiatrische zorg noodzakelijk is, maar de persoon zelf,
weigert absoluut; inschatting maken of er een behandeling moet plaatsvinden ondanks de
persoon dit niet wilt
o Mag door eender welke arts ingeschat worden
Ze kijken naar:
Psychiatrische stoornis aanwezig?
Gelinkt met een toegenomen gevaar? (naar zichzelf, naar anderen)
Weigering van gepaste behandeling
Voorbeeld: iemand die psychotisch wordt, redeneert niet zoals wij dat doen, dus ook niet volgens
dezelfde logica – gelooft vaak niet in nood van opname, waardoor gevaarlijke situaties plaatsvinden
(suïcide C verwaarlozing + gevaar naar anderen = risicofactor)
-> Voorbeeld: depressie met suïcidaliteit (spectrum bekijken)
Ook doet het vredegerecht Bewindvoering
wel binnen het werkgebied van een forensisch psychiater, maar dit gaat eerder over mensen
waarvan in twijfel wordt getrokken of die nog in staat zijn om hun eigen financiën te beheren, of om
beslissingen te maken over zichzelf (breed gezien)
Van goederen – gaat over iemand die in manische episodes (bipolaire stoornis) heel veel geld
uitgeeft en heel veel gaat gokken à wat doen met iemand die het risico loopt om manisch te
decompenseren…
-> bewindvoering van goederen opstarten:
o FP gaat met persoon spreken, dossierinformatie opvragen,…
o en gaat inschatten of er sprake is van een psychiatrische stoornis die een belangrijke
invloed kan hebben op de mate waarin je je eigen financiën kan beheren etc
o een bewindvoerder wordt dan aangesteld die de persoon een bepaald budget geeft
van persoon – zelfstandig wonen,… à inschatting door FP of er nood is aan versterking met
evt bewindvoerder (vaak advocaat)
Op zoek naar een manier om voor personen goede zorg te leveren die dit zelf vaak
niet kunnen inschatten C ook soms om de maatschappij te beschermen, hier mag
niet licht over gegaan worden!
2 correctionele rechtbank
kijken naar de Toerekeningsvatbaarheid
Interneringswetgeving – “wat doen we met mensen die niet toerekeningsvatbaar zijn?”
Deskundigenonderzoek – vragen beantwoorden
Hoofdstuk 1: inleiding forensische psychiatrie
Wat is forensische psychiatrie?
= Moeilijk te definiëren door de verschillende aspecten!
Raakvlak tussen psychiatrie en recht
Artikel 71 Strafwetboek
“Er is geen misdrijf wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het tijdstip van de feiten leed
aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft
tenietgedaan, of wanneer hij gedwongen werd door een macht die hij niet heeft kunnen
weerstaan.”
Hier situeert het zichzelf, maar wordt niet volledig gedekt
Artikel uit strafwetboek, heel belangrijk, maar niet het enige!
Toerekeningsvatbaarheid
Term: geestesstoornis
Nood aan verdere definitie
1. Hoe bepalen we dit?
2. Link met oordeelsvermogen/controle over de daden
• Forensisch psychiater doet dit
Voorbeeld: iemand die in een psychose zit
Heeft deze persoon het oordeelsvermogen om te beseffen dat de acties (agressie,
bedreigingen,…) fout zijn?
Psychiatrie: de meeste agressie die hier plaatsvindt zijn mensen die denken dat psychiaters
hun proberen te vermoorden C zichzelf proberen verdedigen à inschatten + weggaan van
veroordelingen
Controle over daden: mensen die weten dat wat ze doen fout is, maar die, gelinkt aan hun
geestesstoornis, geen controle hebben over wat ze aan het doen zijn
• Voorbeeld: pedofiele stoornis à weten dat wat ze doen, fout is, maar zitten met een
drang tot seksuele contacten tot dat kind à hoe zorgen we er voor dat dit niet meer
gebeurd? Met iemand puur te veroordelen en later in de maatschappij te laten, bereik je
vaak niet veel mee
Verslaggeving kan heel verschillend zijn!
In de praktijk is het heel moeilijk om psychiatrische diagnostiek die absoluut op een spectrum
zit, te vertalen naar een ja/nee, die het rechtssysteem van ons vraagt
,Therapeutic jurisprudence
Het therapeutische of anti-therapeutische effect van ons rechtssysteem
Criminologisch begrip
Ons rechtssysteem heeft, breed gezien, 2 functies
1. De maatschappij beschermen
2. Vergelding: we weten dat gevangenissen niet werken C toch blijven we ze gebruiken à hoe
beperken? Hoe zorgen we er voor dat er meer therapeutische dan niet therapeutische aspecten
te benaderen?
• Persoon behandelen: kwaliteit van leven van de patiënt verbetereN
• Maatschappij beschermen door aan recidivebescherming te doen
-> Belangrijke samenwerking met justitie!
Medisch vs. juridisch
Er zijn Pittfals in het samenwerken!
Andere cultuur:
Medisch: historisch gezien is er een paternalistische cultuur gericht op aliantie, kijken naar wat
de persoon nodig heeft en hoe er geholpen kan worden; de patiënt wordt meestal gevolgd in
discussies, want zijn behandeling primeert
Juridisch: cultuur van oppositie, verschillende partijen tegen elkaar die gaan debatteren
Zwart/wit denken
Medisch: psychotherapeutisch = fluctuerend, heel moeilijk om mensen genuanceerd in hokjes
te plaatsen C er de juiste labels op te plakken
Juridisch: ja/nee antwoord op de toerekeningsvatbaarheidsvraag
Asymmetrische relatie
Medisch: advies geven, verslagen, behandelingen, rapporteringen
Juridisch: rechter beslist over de maatregelen die getroffen worden C wat er zal gebeuren
Beroepsgeheim
Medisch: enkel mensen in het team mogen personen opvolgen en vragen stellen, praattherapie
vraagt vertrouwen – heel beperkt in wat er wel en niet verteld mag worden
, Juridisch: justitie moet op de hoogte gehouden, afspreken met patiënt wat wel en niet
doorgegeven mag worden, hier is ook wetgeving (≈) rond !
Medisch vs. maatschappelijk
Stigma: gevoed door slechte rapportgeving van de pers; naamverwarringen en terminologieën
– niet iedereen die feiten aan minderjarigen pleegt heeft pedofiele voorkeuren,… mensen
hebben niet graag patiënten in de buurt,… ook niet het werkveld waar veel in geïnvesteerd
wordt
Publieke opinie
Politieke schommelingen: waar ligt de focus in budget?
Bescherming van de maatschappij: forensisch psychiatrische centra (gevangenis buitenkant –
ziekenhuis binnenkant) voor mensen die te gevaarlijk worden geacht om in minder beveiligde
settings te verblijven; minderheid van de forensische populatie!
• Risico-denken: niet alleen met behandeling bezig zijn! Dubbele rol voor behandelende
psychiaters – zoeken naar het beste voor de patiënt C voor de maatschap
Wat doet een forensisch psychiater?
Aan de ene kant meer betrokken voor er een veroordeling of
internering is gekomen à vraag naar expertise
(deskundigenverslagen over toerekeningsvatbaarheid)
• Ook later in het proces betrokken om de behandeling, na
het proces, werkelijk te gaan uitvoeren
Twee heel belangrijke functies, belangrijk om deze gescheiden te
houden (inschatting door psd psychiater + behoeften door
forensisch psychiater)
Expertises
Alles behalve de bovenste rij, al die rechtbanken kunnen een
expertise aanvragen + kan ook aangevraagd worden buiten
een rechtbank!
• Voorbeeld: verzekeringsmaatschappij (hoe
vertalen in schade en in geld, letsels beoordelen, …)
Zoals:
1 het vredegerecht
Aparte tak, maar in het dagdagelijkse leven kom je hier vaak terecht
Regelmatig betrokken bij psychiatrie: gedwongen opname (collocatie)
, wanneer er wordt ingeschat dat er psychiatrische zorg noodzakelijk is, maar de persoon zelf,
weigert absoluut; inschatting maken of er een behandeling moet plaatsvinden ondanks de
persoon dit niet wilt
o Mag door eender welke arts ingeschat worden
Ze kijken naar:
Psychiatrische stoornis aanwezig?
Gelinkt met een toegenomen gevaar? (naar zichzelf, naar anderen)
Weigering van gepaste behandeling
Voorbeeld: iemand die psychotisch wordt, redeneert niet zoals wij dat doen, dus ook niet volgens
dezelfde logica – gelooft vaak niet in nood van opname, waardoor gevaarlijke situaties plaatsvinden
(suïcide C verwaarlozing + gevaar naar anderen = risicofactor)
-> Voorbeeld: depressie met suïcidaliteit (spectrum bekijken)
Ook doet het vredegerecht Bewindvoering
wel binnen het werkgebied van een forensisch psychiater, maar dit gaat eerder over mensen
waarvan in twijfel wordt getrokken of die nog in staat zijn om hun eigen financiën te beheren, of om
beslissingen te maken over zichzelf (breed gezien)
Van goederen – gaat over iemand die in manische episodes (bipolaire stoornis) heel veel geld
uitgeeft en heel veel gaat gokken à wat doen met iemand die het risico loopt om manisch te
decompenseren…
-> bewindvoering van goederen opstarten:
o FP gaat met persoon spreken, dossierinformatie opvragen,…
o en gaat inschatten of er sprake is van een psychiatrische stoornis die een belangrijke
invloed kan hebben op de mate waarin je je eigen financiën kan beheren etc
o een bewindvoerder wordt dan aangesteld die de persoon een bepaald budget geeft
van persoon – zelfstandig wonen,… à inschatting door FP of er nood is aan versterking met
evt bewindvoerder (vaak advocaat)
Op zoek naar een manier om voor personen goede zorg te leveren die dit zelf vaak
niet kunnen inschatten C ook soms om de maatschappij te beschermen, hier mag
niet licht over gegaan worden!
2 correctionele rechtbank
kijken naar de Toerekeningsvatbaarheid
Interneringswetgeving – “wat doen we met mensen die niet toerekeningsvatbaar zijn?”
Deskundigenonderzoek – vragen beantwoorden
