Microbiologie
INHOUDSTAFEL
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 4
1.1 Definiëring microbiologie....................................................................................................... 4
1.2 Plaats van het micro-organisme in de natuur ............................................................................... 4
1.2.1 Protista ................................................................................................................................... 4
1.2.2 3-Rijkensysteem ..................................................................................................................... 4
1.2.3 2 Domeinen ............................................................................................................................ 5
1.2.4 5-Rijkensysteem volgens Whittaker ....................................................................................... 7
1.2.5 3 Domeinen ............................................................................................................................ 7
1.3 Nomenclatuur, taxonomie en identificatiecriteria ................................................................ 8
1.3.1 Binominale nomenclatuur voor schimmels en bacteriën (volgens Linnaeus) ................... 8
1.3.2 Taxonomie ......................................................................................................................... 8
1.3.3 Identificatiecriteria ............................................................................................................ 8
1.4 Geschiedenis van de microbiologie ....................................................................................... 8
1.5 Drie bacteriën geïsoleerd door Koch ..................................................................................... 9
1.5.1 Bacillus anthracis ............................................................................................................... 9
1.5.2 Mycobacterium tuberculosis ............................................................................................. 9
1.5.3 Vibrio cholerae ................................................................................................................ 10
1.6 Het belang van micro-organismen ....................................................................................... 11
1.6.1 Negatieve rol ................................................................................................................... 11
1.6.2 Positieve rol ..................................................................................................................... 11
2. Mycologie ...................................................................................................................................... 12
2.1 Algemene kenmerken .......................................................................................................... 12
2.1.1 De 4 klassen ..................................................................................................................... 12
2.1.2 Waarom is mycologie belangrijk ..................................................................................... 13
2.2 Cytologie of celleer bij fungi ................................................................................................ 13
2.2.1 De celwand ...................................................................................................................... 13
2.2.2 De celmembraan ............................................................................................................. 14
2.2.3 Het cytoplasma ................................................................................................................ 14
2.2.4 De celorganellen .............................................................................................................. 14
2.3 Structuur – morfologie......................................................................................................... 14
2.3.1 Morfologie van gisten en schimmels ............................................................................... 14
2.3.2 Dimorfisme ...................................................................................................................... 15
1
, Microbiologie
2.4 Vermenigvuldiging bij fungi ................................................................................................. 15
2.4.1 De ongeslachtelijke sporulatie ........................................................................................ 16
2.4.2 De geslachtelijke sporulatie ............................................................................................. 17
2.4.3 Overzicht sporenvorming ................................................................................................ 18
2.5 Pathogene fungi ................................................................................................................... 19
2.5.1 Soorten mycosen ............................................................................................................. 19
2.5.2 Mycotoxicosen................................................................................................................. 20
3. Bacteriologie.................................................................................................................................. 21
3.1 Inleiding................................................................................................................................ 21
3.1.1 Algemene kenmerken...................................................................................................... 21
3.1.2 Waarom is bacteriologie belangrijk? ............................................................................... 21
3.1.3 Labodiagnostiek ............................................................................................................... 22
3.2 Structuur – morfologie......................................................................................................... 23
3.2.1 Bolvormige cellen of kokken ........................................................................................... 23
3.2.2 Cilindrische cellen ............................................................................................................ 23
3.3 Cytologie (bacteriologie) ...................................................................................................... 24
3.3.1 Algemene structuur ......................................................................................................... 24
3.3.2 Specifieke structuur ......................................................................................................... 27
3.4 Voortplanting en groeicurve ................................................................................................ 28
3.4.1 Voeding ............................................................................................................................ 28
3.4.2 Groeibehoeften ............................................................................................................... 29
3.4.3 Deling en groeicurve ........................................................................................................ 31
3.4.4 Het tellen van bacteriële cellen ....................................................................................... 32
3.5 Metabolisme ........................................................................................................................ 34
3.6 Variaties en mutaties ........................................................................................................... 34
3.6.1 Mutaties........................................................................................................................... 34
3.6.2 Variaties ........................................................................................................................... 34
3.7 Uitwisseling van genetische informatie ............................................................................... 35
3.7.1 Conjugatie ........................................................................................................................ 35
3.7.2 Transformatie .................................................................................................................. 36
3.7.3 Transductie ...................................................................................................................... 36
3.7.4 Transpositie ..................................................................................................................... 37
3.8 Genetic engineering ............................................................................................................. 37
3.8.1 Bij het bereiden van geneesmiddelen ............................................................................. 37
3.8.2 Ter transformatie van planten......................................................................................... 37
4. Virologie ........................................................................................................................................ 38
2
, Microbiologie
4.1 Inleiding................................................................................................................................ 38
4.1.1 Geschiedenis .................................................................................................................... 38
4.1.2 Wat is een virus? ............................................................................................................. 38
4.2 Morfologie – structuur ......................................................................................................... 38
4.2.1 Morfologie ....................................................................................................................... 38
4.3 Nomenclatuur ...................................................................................................................... 39
4.4 Infectie ................................................................................................................................. 40
4.4.1 BActeriofagen van T-type ................................................................................................ 40
4.4.2 Dierlijke virussen.............................................................................................................. 40
3
, Microbiologie
1. INLEIDING
1.1 DEFINIËRING MICROBIOLOGIE
- Microbiologie: deel van de biologie dat micro-organismen bestudeert
- Micro-organismen: met blote oog meestal niet waarneembaar, levende wezentjes van microscopische
afmetingen
o Vorm van kolonie
o Smeer op vaste voedingsbodem
- Laboratorium
o Isoleren van wild-type stam
▪ Uit waterstaal, voedingsstaal, klinisch staal op vaste voedingsbodem
- Disciplines
o Klinische microbiologie
▪ Pathogeen micro-organisme aantonen in patiëntenstaal + gevoeligheid t.o.v. anti-
microbiële middelen bepalen
o Milieumicrobiologie
▪ Kwaliteit water controleren op aanwezigheid micro-organismen
• E.coli en enterokokken wijzen op faecale (=ontlasting) verontreiniging
o Onderzoekslabo
▪ Al dan niet genetisch manipuleren of typeren van micro-organismen
1.2 PLAATS VAN HET MICRO -ORGANISME IN DE NATUUR
1.2.1 PROTISTA
Het zijn ééncellige of meercellige organismen, zonder gedifferentieerde weefsels. Het zijn micro-organismen.
Basis micro-organisme: cel -> bevat DNA, RNA, proteïnen en lipiden
1.2.2 3-RIJKENSYSTEEM
4
INHOUDSTAFEL
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 4
1.1 Definiëring microbiologie....................................................................................................... 4
1.2 Plaats van het micro-organisme in de natuur ............................................................................... 4
1.2.1 Protista ................................................................................................................................... 4
1.2.2 3-Rijkensysteem ..................................................................................................................... 4
1.2.3 2 Domeinen ............................................................................................................................ 5
1.2.4 5-Rijkensysteem volgens Whittaker ....................................................................................... 7
1.2.5 3 Domeinen ............................................................................................................................ 7
1.3 Nomenclatuur, taxonomie en identificatiecriteria ................................................................ 8
1.3.1 Binominale nomenclatuur voor schimmels en bacteriën (volgens Linnaeus) ................... 8
1.3.2 Taxonomie ......................................................................................................................... 8
1.3.3 Identificatiecriteria ............................................................................................................ 8
1.4 Geschiedenis van de microbiologie ....................................................................................... 8
1.5 Drie bacteriën geïsoleerd door Koch ..................................................................................... 9
1.5.1 Bacillus anthracis ............................................................................................................... 9
1.5.2 Mycobacterium tuberculosis ............................................................................................. 9
1.5.3 Vibrio cholerae ................................................................................................................ 10
1.6 Het belang van micro-organismen ....................................................................................... 11
1.6.1 Negatieve rol ................................................................................................................... 11
1.6.2 Positieve rol ..................................................................................................................... 11
2. Mycologie ...................................................................................................................................... 12
2.1 Algemene kenmerken .......................................................................................................... 12
2.1.1 De 4 klassen ..................................................................................................................... 12
2.1.2 Waarom is mycologie belangrijk ..................................................................................... 13
2.2 Cytologie of celleer bij fungi ................................................................................................ 13
2.2.1 De celwand ...................................................................................................................... 13
2.2.2 De celmembraan ............................................................................................................. 14
2.2.3 Het cytoplasma ................................................................................................................ 14
2.2.4 De celorganellen .............................................................................................................. 14
2.3 Structuur – morfologie......................................................................................................... 14
2.3.1 Morfologie van gisten en schimmels ............................................................................... 14
2.3.2 Dimorfisme ...................................................................................................................... 15
1
, Microbiologie
2.4 Vermenigvuldiging bij fungi ................................................................................................. 15
2.4.1 De ongeslachtelijke sporulatie ........................................................................................ 16
2.4.2 De geslachtelijke sporulatie ............................................................................................. 17
2.4.3 Overzicht sporenvorming ................................................................................................ 18
2.5 Pathogene fungi ................................................................................................................... 19
2.5.1 Soorten mycosen ............................................................................................................. 19
2.5.2 Mycotoxicosen................................................................................................................. 20
3. Bacteriologie.................................................................................................................................. 21
3.1 Inleiding................................................................................................................................ 21
3.1.1 Algemene kenmerken...................................................................................................... 21
3.1.2 Waarom is bacteriologie belangrijk? ............................................................................... 21
3.1.3 Labodiagnostiek ............................................................................................................... 22
3.2 Structuur – morfologie......................................................................................................... 23
3.2.1 Bolvormige cellen of kokken ........................................................................................... 23
3.2.2 Cilindrische cellen ............................................................................................................ 23
3.3 Cytologie (bacteriologie) ...................................................................................................... 24
3.3.1 Algemene structuur ......................................................................................................... 24
3.3.2 Specifieke structuur ......................................................................................................... 27
3.4 Voortplanting en groeicurve ................................................................................................ 28
3.4.1 Voeding ............................................................................................................................ 28
3.4.2 Groeibehoeften ............................................................................................................... 29
3.4.3 Deling en groeicurve ........................................................................................................ 31
3.4.4 Het tellen van bacteriële cellen ....................................................................................... 32
3.5 Metabolisme ........................................................................................................................ 34
3.6 Variaties en mutaties ........................................................................................................... 34
3.6.1 Mutaties........................................................................................................................... 34
3.6.2 Variaties ........................................................................................................................... 34
3.7 Uitwisseling van genetische informatie ............................................................................... 35
3.7.1 Conjugatie ........................................................................................................................ 35
3.7.2 Transformatie .................................................................................................................. 36
3.7.3 Transductie ...................................................................................................................... 36
3.7.4 Transpositie ..................................................................................................................... 37
3.8 Genetic engineering ............................................................................................................. 37
3.8.1 Bij het bereiden van geneesmiddelen ............................................................................. 37
3.8.2 Ter transformatie van planten......................................................................................... 37
4. Virologie ........................................................................................................................................ 38
2
, Microbiologie
4.1 Inleiding................................................................................................................................ 38
4.1.1 Geschiedenis .................................................................................................................... 38
4.1.2 Wat is een virus? ............................................................................................................. 38
4.2 Morfologie – structuur ......................................................................................................... 38
4.2.1 Morfologie ....................................................................................................................... 38
4.3 Nomenclatuur ...................................................................................................................... 39
4.4 Infectie ................................................................................................................................. 40
4.4.1 BActeriofagen van T-type ................................................................................................ 40
4.4.2 Dierlijke virussen.............................................................................................................. 40
3
, Microbiologie
1. INLEIDING
1.1 DEFINIËRING MICROBIOLOGIE
- Microbiologie: deel van de biologie dat micro-organismen bestudeert
- Micro-organismen: met blote oog meestal niet waarneembaar, levende wezentjes van microscopische
afmetingen
o Vorm van kolonie
o Smeer op vaste voedingsbodem
- Laboratorium
o Isoleren van wild-type stam
▪ Uit waterstaal, voedingsstaal, klinisch staal op vaste voedingsbodem
- Disciplines
o Klinische microbiologie
▪ Pathogeen micro-organisme aantonen in patiëntenstaal + gevoeligheid t.o.v. anti-
microbiële middelen bepalen
o Milieumicrobiologie
▪ Kwaliteit water controleren op aanwezigheid micro-organismen
• E.coli en enterokokken wijzen op faecale (=ontlasting) verontreiniging
o Onderzoekslabo
▪ Al dan niet genetisch manipuleren of typeren van micro-organismen
1.2 PLAATS VAN HET MICRO -ORGANISME IN DE NATUUR
1.2.1 PROTISTA
Het zijn ééncellige of meercellige organismen, zonder gedifferentieerde weefsels. Het zijn micro-organismen.
Basis micro-organisme: cel -> bevat DNA, RNA, proteïnen en lipiden
1.2.2 3-RIJKENSYSTEEM
4