Werkgroep week 1 – Opzet en voorbedachte raad
Opdracht 1 – Flipping the classroom (arrestenanalyse)
HR 25 maart 2003, NJ 2003/552 – HIV I
Relevante feiten
De verdachte staat terecht voor poging tot doodslag op een minderjarige door
het aangaan van onbeschermd seksueel contact, terwijl hij zich bewust was van
het feit dat hij besmet was met het HIV-virus.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag is of er sprake is van voorwaardelijk opzet als iemand bewust
onbeschermde seksuele handelingen verricht, terwijl hij weet dat hij besmet is
met het HIV-virus en daarmee de aanmerkelijke kans aanvaardt dat hij anderen
besmet met HIV.
De rechtsregel is dat voorwaardelijk opzet aanwezig is als de verdachte willens
en wetens de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat door zijn gedragingen zwaar
lichamelijk letsel, zoals het HIV-virus, wordt toegebracht.
Relevante overweging(en) van het hof
Het Hof oordeelt dat de verdachte door zijn gedrag de aanmerkelijke kans heeft
gecreëerd dat het slachtoffer met HIV besmet zou raken en mogelijk zou komen
te overlijden. Volgens het hof heeft de verdachte deze kans bewust en
weloverwogen aanvaard. Het hof benadert de aanmerkelijke kans vanuit een
juridisch-normatief perspectief, waarbij ook andere factoren, zoals de ernst van
de mogelijke gevolgen, worden meegewogen. Het hof stelt dat wanneer de
gevolgen ernstiger zijn, de kans op het intreden van deze gevolgen eerder als
aanmerkelijk kan worden beschouwd, en concludeert daarom dat er sprake is van
voorwaardelijk opzet.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De AG adviseerde de Hoge Raad om het beroep van de verdachte te verwerpen.
De AG was van mening dat het hof op juiste wijze heeft geoordeeld dat er sprake
was van voorwaardelijk opzet, omdat de verdachte bewust het risico heeft
aanvaard door zonder waarschuwing onbeschermde seksuele contacten te
hebben.
Relevante overweging(en) van de Hoge raad
Rechtsoverweging 3.6 – De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof en
stelde dat voorwaardelijk opzet kan worden aangenomen wanneer de verdachte
bewust de aanmerkelijk kans heeft aanvaard. De Hoge raad wees op de ernstige
aard van HIV en de gevolgen ervan. De Hoge Raad stelt in de rechtsoverweging
3.6 criteria vast om te kunnen stellen dat de verdachte de aanmerkelijk kans
bewust heeft aanvaard.
,HR 5 november 2013, NJ 2014/157 – Voorbedachte Raad II
Relevante feiten
Verdachte kwam erachter dat zijn vrouw vreemdging. Verdachte heeft zijn vrouw,
die lag te slapen, een aantal klappen op haar hoofd gegeven met een hamer.
Toen zij hiervan wakker werd probeerde de verdachte haar de wurgen. Toen zij
zich had bevrijdt probeerde hij het nogmaals. De vrouw vroeg of de verdachte
112 wilde bellen en een washandje wilde pakken voor het stollen van het bloed.
De vrouw rende weg richting de buren, de verdachte kwam achter haar aan, trok
haar nachtjapon uit en sloeg haar met een paraplu. Vervolgens heeft de
verdachte zijn vrouw met het scherpe gedeelte van de paraplu gestoken. De
vrouw vluchtte naar de buren en de verdachte werd aangehouden.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag die in dit arrest centraal stond was of de verdachte had
gehandeld met voorbedachte raad.
De rechtsregel is dat voor het aannemen van voorbedachte raad moet vaststaan
dat de verdachte tijd had om zich te beraden op zijn besluit en niet handelde in
een plotselinge gemoedsopwelling. Er moet voldoende gelegenheid zijn geweest
om na te denken over de betekenis en gevolgen van de voorgenomen daad.
Relevante overweging(en) van het hof
Het hof concludeerde dat de verdachte met voorbedachte raad had gehandeld.
Het hof vond dat de verdachte op meerdere momenten tijdens de reeks van
gebeurtenissen tijd had gehad om na te denken over zijn daden en de gevolgen
ervan. Het hof oordeelde dat er dus sprake was van kalm beraad en rustig
overleg.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De AG stelde dat de motivering van het hof ontoereikend was omdat het hof
onvoldoende aandacht had besteed aan mogelijke contra-indicaties voor
voorbedachte raad, zoals de mogelijkheid dat de verdachte in een emotionele
opwelling handelde. De AG benadrukte dat voor het aannemen van voorbedachte
raad niet alleen moet worden gekeken naar de tijd die beschikbaar was om na te
denken, maar ook naar de specifieke omstandigheden die erop wijzen dat de
verdachte daadwerkelijk gebruik heeft gemaakt van die tijd om tot kalm beraad
te komen.
Relevante overweging(en) van de Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat het hof ten onrechte had aangenomen dat de
verdachte met voorbedachte raad had gehandeld. De Hoge Raad benadrukte dat
bij het beoordelen van voorbedachte raad niet alleen moet worden gekeken naar
de beschikbare tijd voor beraad, maar ook naar eventuele contra-indicaties zoals
handelen in een plotselinge hevige gemoedsopwelling. De enkele vaststelling dat
de verdachte niet in een ogenblikkelijke opwelling heeft gehandeld, is
onvoldoende om voorbedachte raad aan te nemen. De Hoge Raad vond dat het
hof onvoldoende had gemotiveerd waarom het contra-indicaties negeerde, en
vernietigde daarom het arrest.
,HR 6 december 2016, NJ 2017/198 – Steekwerend vest
Relevante feiten
De verdachte stond te praten met twee anderen toen het slachtoffer langsliep
met zijn aangelijnde hond. Er ontstond een gevecht tussen de niet-aangelijnde
hond van de verdachte en de hond van het slachtoffer. Beide partijen probeerden
de honden van elkaar te scheiden. Plotseling haalde de verdachte een busje
pepperspray tevoorschijn en spoot in de richting van het slachtoffer, waarbij hij
per ongeluk een getuige in het gezicht raakte. Vervolgens haalde de verdachte
een mes van achter zijn rug tevoorschijn en stak meerdere keren in op het
slachtoffer, waarbij het slachtoffer onder andere in zijn buik werd geraakt. Het
slachtoffer droeg een steekwerend vest, maar de verdachte stak door het vest
heen. Bij onderzoek van de kleding van de verdachte werd bloed aangetroffen op
zijn blouse, dat bij nader DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut
bleek te zijn afkomstig van het slachtoffer.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag die centraal stond in deze zaak is of het dragen van een
steekwerend vest door het slachtoffer een reden is om aan te nemen dat de
verdachte geen voorwaardelijk opzet had op het beroven van het leven van het
slachtoffer.
De rechtsregel is dat voor het aanwezig zijn van voorwaardelijk opzet de
verdachte bewust de aanmerkelijke kans aanvaard moet hebben dat zijn
handelingen, ondanks het steekwerend vest, zouden kunnen leiden tot de dood
van het slachtoffer.
Relevante overweging(en) van het hof – ro. 2.2.3.
Het hof overwoog dat de verdachte met een mes had gestoken in de richting van
het bovenlichaam van het slachtoffer, wat normaal gesproken een vitale plek is
en daarmee levensbedreigend kan zijn. Het feit dat het slachtoffer een
steekwerend vest droeg, was volgens het hof een toevallige omstandigheid die
geen invloed had op de intentie van de verdachte. Het hof achtte bewezen dat de
verdachte willens en wetens de aanmerkelijke kans had aanvaard dat zijn
handelingen tot de dood van het slachtoffer konden leiden.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De Advocaat-Generaal adviseerde de Hoge Raad om het arrest van het hof te
bevestigen. De AG benadrukte dat voor een poging tot doodslag niet vereist is
dat de dood daadwerkelijk intreedt of dat er daadwerkelijk letsel wordt
veroorzaakt. Het gaat erom dat de gedraging naar zijn uiterlijke
verschijningsvorm is gericht op het doden. De AG stelde dat de intentie van de
verdachte en de specifieke omstandigheden van de daad doorslaggevend zijn, en
dat de beschermende kleding van het slachtoffer hier geen rol in speelt.
Relevante overweging(en) van de Hoge Raad
, De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof en volgde het advies van de
AG. De Hoge Raad overwoog dat voor poging tot doodslag de gedraging van de
verdachte naar zijn uiterlijke verschijningsvorm gericht moet zijn op het doden
van het slachtoffer. Het dragen van een steekwerend vest door het slachtoffer is
een toevallige omstandigheid die de strafrechtelijke beoordeling van de intentie
en handeling van de verdachte niet verandert. De Hoge Raad stelde dat de
verdachte door in de richting van het bovenlichaam te steken, willens en wetens
de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat hij dodelijk letsel zou toebrengen.
Opdracht 2 – Opzetgradaties
Leg in eigen woorden uit waarin voorwaardelijk opzet verschilt van ‘zuiver opzet’
of
‘doelopzet’ en geef bij beide begrippen een voorbeeld om uw uitleg te illustreren.
Verwijs in
uw antwoord naar de relevante passages van de voorgeschreven literatuur en
arresten.
Voorwaardelijk opzet houdt in dat de dader bewust de aanmerkelijke kans
aanvaardt dat een bepaald gevolg zal intreden, zonder dat het per se zijn doel
was om dat gevolg te bereiken. De dader weet dat er een aanzienlijke kans is dat
zijn handelen een bepaald gevolg zal hebben, maar hij gaat toch door met zijn
gedrag.
Bij doelopzet of zuiver opzet handelt de dader met het directe doel om een
bepaald gevolg te bereiken. Hier is het gevolg dat optreedt hetgeen de dader
voor ogen had en waarop hij zijn gedrag heeft gericht.
Het verschil tussen voorwaardelijk opzet en doelopzet zit dus in de intentie van
de dader. Bij doelopzet handelt de dader met het specifieke doel om een bepaald
gevolg te bereiken, terwijl bij voorwaardelijk opzet de dader de aanmerkelijke
kans op dat gevolg aanvaardt zonder dat het zijn directe doel is.
Opdracht 3 – Lost Love
Christophe en Fréderique zijn jarenlang met elkaar getrouwd, maar op een dag
spat hun huwelijk uiteen. Fréderique vertrekt direct uit hun gezamenlijke huis en
besluit om een tijdje bij een vriendin in te gaan wonen. Christophe is hierover
zeer verbolgen en wil daarom verhaal halen bij Fréderique. Hij rijdt in zijn auto
naar de flat waar, op de tweede verdieping, het nieuwe onderkomen van
Frederique zich bevindt. Hij belt op de begane grond aan bij de voordeur, maar
Fréderique laat door de intercom, die zich in de woonkamer bevindt, aan
Christophe weten dat ze weigert om hem in de flat te laten. Christophe wordt
daardoor zo boos dat hij besluit om naar zijn auto te lopen en het pistool te halen
dat hij in zijn dashboardkastje heeft liggen voor zijn werk; Christophe is actief in
de handel van hasj. Hij kijkt of het pistool is geladen, ziet dat er nog twee kogels
in zitten en laadt het pistool door zodat het schietklaar is. Vervolgens sluit hij de
auto af, loopt terug naar de flat en schiet twee keer op het raam van de
woonkamer van het appartement. Eén kogel treft de muur naast het raam. Een
andere kogel gaat door het raam en belandt via het plafond in de borst van
Opdracht 1 – Flipping the classroom (arrestenanalyse)
HR 25 maart 2003, NJ 2003/552 – HIV I
Relevante feiten
De verdachte staat terecht voor poging tot doodslag op een minderjarige door
het aangaan van onbeschermd seksueel contact, terwijl hij zich bewust was van
het feit dat hij besmet was met het HIV-virus.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag is of er sprake is van voorwaardelijk opzet als iemand bewust
onbeschermde seksuele handelingen verricht, terwijl hij weet dat hij besmet is
met het HIV-virus en daarmee de aanmerkelijke kans aanvaardt dat hij anderen
besmet met HIV.
De rechtsregel is dat voorwaardelijk opzet aanwezig is als de verdachte willens
en wetens de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat door zijn gedragingen zwaar
lichamelijk letsel, zoals het HIV-virus, wordt toegebracht.
Relevante overweging(en) van het hof
Het Hof oordeelt dat de verdachte door zijn gedrag de aanmerkelijke kans heeft
gecreëerd dat het slachtoffer met HIV besmet zou raken en mogelijk zou komen
te overlijden. Volgens het hof heeft de verdachte deze kans bewust en
weloverwogen aanvaard. Het hof benadert de aanmerkelijke kans vanuit een
juridisch-normatief perspectief, waarbij ook andere factoren, zoals de ernst van
de mogelijke gevolgen, worden meegewogen. Het hof stelt dat wanneer de
gevolgen ernstiger zijn, de kans op het intreden van deze gevolgen eerder als
aanmerkelijk kan worden beschouwd, en concludeert daarom dat er sprake is van
voorwaardelijk opzet.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De AG adviseerde de Hoge Raad om het beroep van de verdachte te verwerpen.
De AG was van mening dat het hof op juiste wijze heeft geoordeeld dat er sprake
was van voorwaardelijk opzet, omdat de verdachte bewust het risico heeft
aanvaard door zonder waarschuwing onbeschermde seksuele contacten te
hebben.
Relevante overweging(en) van de Hoge raad
Rechtsoverweging 3.6 – De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof en
stelde dat voorwaardelijk opzet kan worden aangenomen wanneer de verdachte
bewust de aanmerkelijk kans heeft aanvaard. De Hoge raad wees op de ernstige
aard van HIV en de gevolgen ervan. De Hoge Raad stelt in de rechtsoverweging
3.6 criteria vast om te kunnen stellen dat de verdachte de aanmerkelijk kans
bewust heeft aanvaard.
,HR 5 november 2013, NJ 2014/157 – Voorbedachte Raad II
Relevante feiten
Verdachte kwam erachter dat zijn vrouw vreemdging. Verdachte heeft zijn vrouw,
die lag te slapen, een aantal klappen op haar hoofd gegeven met een hamer.
Toen zij hiervan wakker werd probeerde de verdachte haar de wurgen. Toen zij
zich had bevrijdt probeerde hij het nogmaals. De vrouw vroeg of de verdachte
112 wilde bellen en een washandje wilde pakken voor het stollen van het bloed.
De vrouw rende weg richting de buren, de verdachte kwam achter haar aan, trok
haar nachtjapon uit en sloeg haar met een paraplu. Vervolgens heeft de
verdachte zijn vrouw met het scherpe gedeelte van de paraplu gestoken. De
vrouw vluchtte naar de buren en de verdachte werd aangehouden.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag die in dit arrest centraal stond was of de verdachte had
gehandeld met voorbedachte raad.
De rechtsregel is dat voor het aannemen van voorbedachte raad moet vaststaan
dat de verdachte tijd had om zich te beraden op zijn besluit en niet handelde in
een plotselinge gemoedsopwelling. Er moet voldoende gelegenheid zijn geweest
om na te denken over de betekenis en gevolgen van de voorgenomen daad.
Relevante overweging(en) van het hof
Het hof concludeerde dat de verdachte met voorbedachte raad had gehandeld.
Het hof vond dat de verdachte op meerdere momenten tijdens de reeks van
gebeurtenissen tijd had gehad om na te denken over zijn daden en de gevolgen
ervan. Het hof oordeelde dat er dus sprake was van kalm beraad en rustig
overleg.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De AG stelde dat de motivering van het hof ontoereikend was omdat het hof
onvoldoende aandacht had besteed aan mogelijke contra-indicaties voor
voorbedachte raad, zoals de mogelijkheid dat de verdachte in een emotionele
opwelling handelde. De AG benadrukte dat voor het aannemen van voorbedachte
raad niet alleen moet worden gekeken naar de tijd die beschikbaar was om na te
denken, maar ook naar de specifieke omstandigheden die erop wijzen dat de
verdachte daadwerkelijk gebruik heeft gemaakt van die tijd om tot kalm beraad
te komen.
Relevante overweging(en) van de Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelde dat het hof ten onrechte had aangenomen dat de
verdachte met voorbedachte raad had gehandeld. De Hoge Raad benadrukte dat
bij het beoordelen van voorbedachte raad niet alleen moet worden gekeken naar
de beschikbare tijd voor beraad, maar ook naar eventuele contra-indicaties zoals
handelen in een plotselinge hevige gemoedsopwelling. De enkele vaststelling dat
de verdachte niet in een ogenblikkelijke opwelling heeft gehandeld, is
onvoldoende om voorbedachte raad aan te nemen. De Hoge Raad vond dat het
hof onvoldoende had gemotiveerd waarom het contra-indicaties negeerde, en
vernietigde daarom het arrest.
,HR 6 december 2016, NJ 2017/198 – Steekwerend vest
Relevante feiten
De verdachte stond te praten met twee anderen toen het slachtoffer langsliep
met zijn aangelijnde hond. Er ontstond een gevecht tussen de niet-aangelijnde
hond van de verdachte en de hond van het slachtoffer. Beide partijen probeerden
de honden van elkaar te scheiden. Plotseling haalde de verdachte een busje
pepperspray tevoorschijn en spoot in de richting van het slachtoffer, waarbij hij
per ongeluk een getuige in het gezicht raakte. Vervolgens haalde de verdachte
een mes van achter zijn rug tevoorschijn en stak meerdere keren in op het
slachtoffer, waarbij het slachtoffer onder andere in zijn buik werd geraakt. Het
slachtoffer droeg een steekwerend vest, maar de verdachte stak door het vest
heen. Bij onderzoek van de kleding van de verdachte werd bloed aangetroffen op
zijn blouse, dat bij nader DNA-onderzoek door het Nederlands Forensisch Instituut
bleek te zijn afkomstig van het slachtoffer.
Rechtsregel(s)
De rechtsvraag die centraal stond in deze zaak is of het dragen van een
steekwerend vest door het slachtoffer een reden is om aan te nemen dat de
verdachte geen voorwaardelijk opzet had op het beroven van het leven van het
slachtoffer.
De rechtsregel is dat voor het aanwezig zijn van voorwaardelijk opzet de
verdachte bewust de aanmerkelijke kans aanvaard moet hebben dat zijn
handelingen, ondanks het steekwerend vest, zouden kunnen leiden tot de dood
van het slachtoffer.
Relevante overweging(en) van het hof – ro. 2.2.3.
Het hof overwoog dat de verdachte met een mes had gestoken in de richting van
het bovenlichaam van het slachtoffer, wat normaal gesproken een vitale plek is
en daarmee levensbedreigend kan zijn. Het feit dat het slachtoffer een
steekwerend vest droeg, was volgens het hof een toevallige omstandigheid die
geen invloed had op de intentie van de verdachte. Het hof achtte bewezen dat de
verdachte willens en wetens de aanmerkelijke kans had aanvaard dat zijn
handelingen tot de dood van het slachtoffer konden leiden.
Relevante onderdelen van de conclusie van de AG
De Advocaat-Generaal adviseerde de Hoge Raad om het arrest van het hof te
bevestigen. De AG benadrukte dat voor een poging tot doodslag niet vereist is
dat de dood daadwerkelijk intreedt of dat er daadwerkelijk letsel wordt
veroorzaakt. Het gaat erom dat de gedraging naar zijn uiterlijke
verschijningsvorm is gericht op het doden. De AG stelde dat de intentie van de
verdachte en de specifieke omstandigheden van de daad doorslaggevend zijn, en
dat de beschermende kleding van het slachtoffer hier geen rol in speelt.
Relevante overweging(en) van de Hoge Raad
, De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof en volgde het advies van de
AG. De Hoge Raad overwoog dat voor poging tot doodslag de gedraging van de
verdachte naar zijn uiterlijke verschijningsvorm gericht moet zijn op het doden
van het slachtoffer. Het dragen van een steekwerend vest door het slachtoffer is
een toevallige omstandigheid die de strafrechtelijke beoordeling van de intentie
en handeling van de verdachte niet verandert. De Hoge Raad stelde dat de
verdachte door in de richting van het bovenlichaam te steken, willens en wetens
de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat hij dodelijk letsel zou toebrengen.
Opdracht 2 – Opzetgradaties
Leg in eigen woorden uit waarin voorwaardelijk opzet verschilt van ‘zuiver opzet’
of
‘doelopzet’ en geef bij beide begrippen een voorbeeld om uw uitleg te illustreren.
Verwijs in
uw antwoord naar de relevante passages van de voorgeschreven literatuur en
arresten.
Voorwaardelijk opzet houdt in dat de dader bewust de aanmerkelijke kans
aanvaardt dat een bepaald gevolg zal intreden, zonder dat het per se zijn doel
was om dat gevolg te bereiken. De dader weet dat er een aanzienlijke kans is dat
zijn handelen een bepaald gevolg zal hebben, maar hij gaat toch door met zijn
gedrag.
Bij doelopzet of zuiver opzet handelt de dader met het directe doel om een
bepaald gevolg te bereiken. Hier is het gevolg dat optreedt hetgeen de dader
voor ogen had en waarop hij zijn gedrag heeft gericht.
Het verschil tussen voorwaardelijk opzet en doelopzet zit dus in de intentie van
de dader. Bij doelopzet handelt de dader met het specifieke doel om een bepaald
gevolg te bereiken, terwijl bij voorwaardelijk opzet de dader de aanmerkelijke
kans op dat gevolg aanvaardt zonder dat het zijn directe doel is.
Opdracht 3 – Lost Love
Christophe en Fréderique zijn jarenlang met elkaar getrouwd, maar op een dag
spat hun huwelijk uiteen. Fréderique vertrekt direct uit hun gezamenlijke huis en
besluit om een tijdje bij een vriendin in te gaan wonen. Christophe is hierover
zeer verbolgen en wil daarom verhaal halen bij Fréderique. Hij rijdt in zijn auto
naar de flat waar, op de tweede verdieping, het nieuwe onderkomen van
Frederique zich bevindt. Hij belt op de begane grond aan bij de voordeur, maar
Fréderique laat door de intercom, die zich in de woonkamer bevindt, aan
Christophe weten dat ze weigert om hem in de flat te laten. Christophe wordt
daardoor zo boos dat hij besluit om naar zijn auto te lopen en het pistool te halen
dat hij in zijn dashboardkastje heeft liggen voor zijn werk; Christophe is actief in
de handel van hasj. Hij kijkt of het pistool is geladen, ziet dat er nog twee kogels
in zitten en laadt het pistool door zodat het schietklaar is. Vervolgens sluit hij de
auto af, loopt terug naar de flat en schiet twee keer op het raam van de
woonkamer van het appartement. Eén kogel treft de muur naast het raam. Een
andere kogel gaat door het raam en belandt via het plafond in de borst van
