DEEL 1: ALGEMENE INLEIDING TOT HET RECHT
RECHT: BEGRIPSOMSCHRIJVING
In de verschillende definities van recht vinden we telkens de volgende elementen terug:
- Recht is een geheel van gedragsregels die afdwingbaar gesteld zijn door
de overheid.
Gedragsregels = voorschriften die worden opgelegd om ons gedrag in een bepaalde
richting te sturen.
Afdwingbaar = aanwezigheid van sancties waarmee de naleving van de gedragsregels
worden gewaarborgd waardoor men de regels zo veel mogelijk wil volgen.
- Er is pas sprake van recht als de gedragsregels afgedwongen worden door de
overheid.
o Want niet alle afdwingbare gedragsregels zijn rechtsregels
Spelregels van het voetbal sanctie = geschort bij overtreding
Beleefdheidsregels sanctie = afkeur
- Afgedwongen door de overheid is niet gelijk aan uitgevaardigd (gemaakt) door
de overheid
Sanctie worden opgelegd regels overtreden worden die niet in het strafboek staan want
is geen misdrijf.
Straf wordt opgelegd bij een misdrijf.
- Misdrijf = schending van bepaald strafregels
HET DOEL VAN HET RECHT
Doelstelling = orde & rechtszekerheid in de maatschappij
- Orde = geen chaos
Mensen kunnen niet zelf kiezen om links of rechts te rijden op een rijweg.
- Rechtszekerheid = rechtsregels zorgen ervoor dat de mensen beter weten hoe
ze zich moeten gedragen & wat hen te wachten staat als ze dat niet doen.
DE BRONNEN VAN HET RECHT
Er zijn verschillende vormen waarin rechtsregels kunnen worden uitgedrukt
DE WETGEVING IN RUIME ZIN
De wetgeving bestaat in ruime zin uit 3 dingen:
- Federale wetten = wetgeving/wetten die gestemd zijn door het federale
parlement
- Decreten en ordonnanties = wetgeving die gestemd is door de
deelstaatparlementen in ons land
- Beslissingen van de uitvoerende macht
De wetgeving kan je vinden in:
1
, - Belgisch Staatblad
OPMERKING: deze databank is niet altijd up-to-date waardoor het kan zijn dat de
recente wijzigingen nog niet aanwezig zijn.
- Geconsolideerde wetgeving = basistekst met de latere wijzigingen in verwerkt
- voor provinciale wetgeving = Bestuursmemoriaal
- voor gemeentelijke wetgeving =
o online
o via aanplakking & neerlegging op de griffie van de rechtbank van 1e aanleg
+ politierechtbank
DE GEWOONTE
Blinde rechtsregels = rechtsregels die door de gemeenschap als normaal worden
gezien (onbeschreven)
Wanneer een ambtenaar van de burgerlijke stand het overlijden van een persoon moet
vaststellen, is het ‘de gewoonte’ dat hij zich tevreden stelt met een attest van overlijden
dat is opgesteld door een geneesheer.
DE ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN
Algemene rechtsbeginselen = onbeschreven rechtsregels die op een bepaald moment
essentieel worden voor de samenleving
DE RECHTSSPRAAK
Rechtspraak = geheel van rechterlijke uitspraken:
- vonnissen van rechtbanken
- arresten van de hoven
- uitspraken van de andere rechtscolleges
Uitspraak van de rechter is alleen verplichtend/bindend voor de partijen die bij de
rechtszaak zijn betrokken = grootste verschil met andere bronnen van recht
Als de wet onvolledig of onduidelijk is, zijn rechterlijke uitspraken een goede aanvulling.
DE RECHTSLEER
Rechtsleer = geheel van publicaties waarin rechtsgeleerden hun opvattingen over het
recht meedelen.
PRIVATE REGELGEVING
Naast overheden kunnen ook private personen rechtsregels tot stand brengen.
Overeenkomsten tussen contracterende partijen = rechtsregels
- als overeenkomst tussen 2 partijen niet wordt nageleefd, kan de naleving
afgedwongen worden door de overheid
DE INDELING VAN HET RECHT
DE KLASSIEKE INDELING IN PUBLIEKRECHT EN PRIVAATRECHT
2
,Indeling gemaakt door de Romeinen die wij hebben overgenomen & uiteindelijk nog een
derde groep hebben aan toegevoegd, namelijk gemengde rechtstakken.
PUBLIEKRECHT
Publiek recht regelt de organisatie + werking van de overheid & de relatie tussen
overheid en de burgers.
Rechtstakken:
1. Grondwettelijk recht/staatrecht = fundamentele regels van het publiekrecht
- Inrichting & werking van staatmachten
- Mensenrechten
2. Bestuursrecht/administratief recht = regelen van de werking & de structuur
van de organen van de uitvoerende macht (voor de ver het staatrecht dat niet
regelt)
3. Strafrecht = regels met betrekking tot het opleggen van strafsancties
4. Fiscaal recht = regels met betrekking tot het heffen & innen van belastingen
5. Gerechtelijk recht/procesrecht:
a. Gerechtelijk privaatrecht = recht van toepassing op conflicten van
privaatrechtelijke aard
b. Strafprocesrecht/strafvorderingsrecht = hoe moeten misdrijven vervolg &
gestraft worden
PRIVAATRECHT
Privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling.
Rechtstakken:
1. Handelsrecht = privaatrecht dat van toepassing is op handelaars + op daden
van koophandel
2. Burgerlijk recht = regelt de verhouding van de burgers over het algemeen (het
recht is dus van toepassing op ALLE burgers)
afhankelijk van de verhouding tussen de mensen zal een bepaald recht
gehanteerd worden
a. Personenrecht = hoofdstuk 4
b. Familierecht/gezinsrecht = hoofdstuk 5
c. Huwelijksvermogensrecht = hoofdstuk 5
d. Overeenkomstenrecht = niet te kennen
e. Onrechtmatige daad = hoofdstuk 7
f. Zakenrecht = hoofdstuk 8
g. Erfrecht = hoofdstuk 9
Belangrijkste bron van burgerlijk recht = Burgerlijk Wetboek/Code Napoléon
- Wordt momenteel vervangen door Nieuw Burgerlijk Wetboek (9 boeken)
Burgerlijk recht kunnen we ook terugvinden in afzonderlijke wetteksten.
GEMENGDE RECHTSTAKKEN
3
, Sommige rechtstakken zijn een combi van publiekrecht & privaatrecht.
1. Arbeidsrecht = regeling van verhoudingen tussen werkgevers & werknemers
2. Sociale zekerheidsrecht = regeling van verschillende sociale voorzieningen
a. Werkloosheid
b. Ziekte
c. …
INDELING OP BASIS VAN DE NORMERENDE WAARDE VAN DE RECHTSREGELS
AANVULLEND RECHT
Je mag afwijken van rechtsregels als er (op voorhand) een andere, afwijkende regeling
heeft afgesproken.
Volgens het wettelijke huwelijksvermogensstelsel worden de goederen van de gehuwden
verdeeld in 3: eigen vermogen van de man, eigen vermogen van de vrouw,
gemeenschappelijk vermogen van beide echtgenoten. Maar gehuwden zijn niet verplicht
om dit stelsel te volgen, maar dan moeten ze wel uitdrukkelijk overeenkomen in een
ander stelsel, bijvoorbeeld een huwelijkscontract.
DWINGEND RECHT
Er bestaan 2 soorten dwingend recht, regels waarvan nooit afgeweken mag worden:
Dwingend recht van openbare orde = bescherming van de fundamentele
maatschappelijke waarden & normen.
- Afwijkingen van dit recht worden gesanctioneerd met absolute nietigheid =
iedereen kan bepalen dat de afwijkende regeling onbestaande is
o Absoluut = iedereen
o Nietigheid = afwijkende regeling is onbestaande/ongeldig
OPMERKING: het is mogelijk dat deze waarden & normen doorheen de tijd
veranderen.
Monogamie is een volwaardige toestemming van beide echtgenoten als voorwaarden
voor een geldig huwelijk. Dus als je getrouwd bent, dan zal een tweede huwelijk als
nietigheid gezien worden.
Dwingend recht dat niet van openbare orde is
- Afwijkingen van dit recht worden gesanctioneerd met relatieve nietigheid = alleen
de persoon die door de rechtsregels beschermd wordt, kan de afwijkende regeling
als ongeldig inroepen.
Wanneer echtgenoten hun toestemming geven tot het huwelijk, moet die toestemming
vrij van wilsgebreken/niet gedwongen zijn. In dit geval mag (enkel) de bedreigde
echtgenoot de nietigheid van het huwelijk inroepen.
RECHTSFEITEN
Rechtshandeling = een menselijke handeling met als bedoeling een rechtsgevolg te
laten ontstaan.
OPMERKING: het is pas een rechtshandeling als de 3 onderstreepte aspecten
aanwezig zijn
4
RECHT: BEGRIPSOMSCHRIJVING
In de verschillende definities van recht vinden we telkens de volgende elementen terug:
- Recht is een geheel van gedragsregels die afdwingbaar gesteld zijn door
de overheid.
Gedragsregels = voorschriften die worden opgelegd om ons gedrag in een bepaalde
richting te sturen.
Afdwingbaar = aanwezigheid van sancties waarmee de naleving van de gedragsregels
worden gewaarborgd waardoor men de regels zo veel mogelijk wil volgen.
- Er is pas sprake van recht als de gedragsregels afgedwongen worden door de
overheid.
o Want niet alle afdwingbare gedragsregels zijn rechtsregels
Spelregels van het voetbal sanctie = geschort bij overtreding
Beleefdheidsregels sanctie = afkeur
- Afgedwongen door de overheid is niet gelijk aan uitgevaardigd (gemaakt) door
de overheid
Sanctie worden opgelegd regels overtreden worden die niet in het strafboek staan want
is geen misdrijf.
Straf wordt opgelegd bij een misdrijf.
- Misdrijf = schending van bepaald strafregels
HET DOEL VAN HET RECHT
Doelstelling = orde & rechtszekerheid in de maatschappij
- Orde = geen chaos
Mensen kunnen niet zelf kiezen om links of rechts te rijden op een rijweg.
- Rechtszekerheid = rechtsregels zorgen ervoor dat de mensen beter weten hoe
ze zich moeten gedragen & wat hen te wachten staat als ze dat niet doen.
DE BRONNEN VAN HET RECHT
Er zijn verschillende vormen waarin rechtsregels kunnen worden uitgedrukt
DE WETGEVING IN RUIME ZIN
De wetgeving bestaat in ruime zin uit 3 dingen:
- Federale wetten = wetgeving/wetten die gestemd zijn door het federale
parlement
- Decreten en ordonnanties = wetgeving die gestemd is door de
deelstaatparlementen in ons land
- Beslissingen van de uitvoerende macht
De wetgeving kan je vinden in:
1
, - Belgisch Staatblad
OPMERKING: deze databank is niet altijd up-to-date waardoor het kan zijn dat de
recente wijzigingen nog niet aanwezig zijn.
- Geconsolideerde wetgeving = basistekst met de latere wijzigingen in verwerkt
- voor provinciale wetgeving = Bestuursmemoriaal
- voor gemeentelijke wetgeving =
o online
o via aanplakking & neerlegging op de griffie van de rechtbank van 1e aanleg
+ politierechtbank
DE GEWOONTE
Blinde rechtsregels = rechtsregels die door de gemeenschap als normaal worden
gezien (onbeschreven)
Wanneer een ambtenaar van de burgerlijke stand het overlijden van een persoon moet
vaststellen, is het ‘de gewoonte’ dat hij zich tevreden stelt met een attest van overlijden
dat is opgesteld door een geneesheer.
DE ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN
Algemene rechtsbeginselen = onbeschreven rechtsregels die op een bepaald moment
essentieel worden voor de samenleving
DE RECHTSSPRAAK
Rechtspraak = geheel van rechterlijke uitspraken:
- vonnissen van rechtbanken
- arresten van de hoven
- uitspraken van de andere rechtscolleges
Uitspraak van de rechter is alleen verplichtend/bindend voor de partijen die bij de
rechtszaak zijn betrokken = grootste verschil met andere bronnen van recht
Als de wet onvolledig of onduidelijk is, zijn rechterlijke uitspraken een goede aanvulling.
DE RECHTSLEER
Rechtsleer = geheel van publicaties waarin rechtsgeleerden hun opvattingen over het
recht meedelen.
PRIVATE REGELGEVING
Naast overheden kunnen ook private personen rechtsregels tot stand brengen.
Overeenkomsten tussen contracterende partijen = rechtsregels
- als overeenkomst tussen 2 partijen niet wordt nageleefd, kan de naleving
afgedwongen worden door de overheid
DE INDELING VAN HET RECHT
DE KLASSIEKE INDELING IN PUBLIEKRECHT EN PRIVAATRECHT
2
,Indeling gemaakt door de Romeinen die wij hebben overgenomen & uiteindelijk nog een
derde groep hebben aan toegevoegd, namelijk gemengde rechtstakken.
PUBLIEKRECHT
Publiek recht regelt de organisatie + werking van de overheid & de relatie tussen
overheid en de burgers.
Rechtstakken:
1. Grondwettelijk recht/staatrecht = fundamentele regels van het publiekrecht
- Inrichting & werking van staatmachten
- Mensenrechten
2. Bestuursrecht/administratief recht = regelen van de werking & de structuur
van de organen van de uitvoerende macht (voor de ver het staatrecht dat niet
regelt)
3. Strafrecht = regels met betrekking tot het opleggen van strafsancties
4. Fiscaal recht = regels met betrekking tot het heffen & innen van belastingen
5. Gerechtelijk recht/procesrecht:
a. Gerechtelijk privaatrecht = recht van toepassing op conflicten van
privaatrechtelijke aard
b. Strafprocesrecht/strafvorderingsrecht = hoe moeten misdrijven vervolg &
gestraft worden
PRIVAATRECHT
Privaatrecht regelt de verhoudingen tussen burgers onderling.
Rechtstakken:
1. Handelsrecht = privaatrecht dat van toepassing is op handelaars + op daden
van koophandel
2. Burgerlijk recht = regelt de verhouding van de burgers over het algemeen (het
recht is dus van toepassing op ALLE burgers)
afhankelijk van de verhouding tussen de mensen zal een bepaald recht
gehanteerd worden
a. Personenrecht = hoofdstuk 4
b. Familierecht/gezinsrecht = hoofdstuk 5
c. Huwelijksvermogensrecht = hoofdstuk 5
d. Overeenkomstenrecht = niet te kennen
e. Onrechtmatige daad = hoofdstuk 7
f. Zakenrecht = hoofdstuk 8
g. Erfrecht = hoofdstuk 9
Belangrijkste bron van burgerlijk recht = Burgerlijk Wetboek/Code Napoléon
- Wordt momenteel vervangen door Nieuw Burgerlijk Wetboek (9 boeken)
Burgerlijk recht kunnen we ook terugvinden in afzonderlijke wetteksten.
GEMENGDE RECHTSTAKKEN
3
, Sommige rechtstakken zijn een combi van publiekrecht & privaatrecht.
1. Arbeidsrecht = regeling van verhoudingen tussen werkgevers & werknemers
2. Sociale zekerheidsrecht = regeling van verschillende sociale voorzieningen
a. Werkloosheid
b. Ziekte
c. …
INDELING OP BASIS VAN DE NORMERENDE WAARDE VAN DE RECHTSREGELS
AANVULLEND RECHT
Je mag afwijken van rechtsregels als er (op voorhand) een andere, afwijkende regeling
heeft afgesproken.
Volgens het wettelijke huwelijksvermogensstelsel worden de goederen van de gehuwden
verdeeld in 3: eigen vermogen van de man, eigen vermogen van de vrouw,
gemeenschappelijk vermogen van beide echtgenoten. Maar gehuwden zijn niet verplicht
om dit stelsel te volgen, maar dan moeten ze wel uitdrukkelijk overeenkomen in een
ander stelsel, bijvoorbeeld een huwelijkscontract.
DWINGEND RECHT
Er bestaan 2 soorten dwingend recht, regels waarvan nooit afgeweken mag worden:
Dwingend recht van openbare orde = bescherming van de fundamentele
maatschappelijke waarden & normen.
- Afwijkingen van dit recht worden gesanctioneerd met absolute nietigheid =
iedereen kan bepalen dat de afwijkende regeling onbestaande is
o Absoluut = iedereen
o Nietigheid = afwijkende regeling is onbestaande/ongeldig
OPMERKING: het is mogelijk dat deze waarden & normen doorheen de tijd
veranderen.
Monogamie is een volwaardige toestemming van beide echtgenoten als voorwaarden
voor een geldig huwelijk. Dus als je getrouwd bent, dan zal een tweede huwelijk als
nietigheid gezien worden.
Dwingend recht dat niet van openbare orde is
- Afwijkingen van dit recht worden gesanctioneerd met relatieve nietigheid = alleen
de persoon die door de rechtsregels beschermd wordt, kan de afwijkende regeling
als ongeldig inroepen.
Wanneer echtgenoten hun toestemming geven tot het huwelijk, moet die toestemming
vrij van wilsgebreken/niet gedwongen zijn. In dit geval mag (enkel) de bedreigde
echtgenoot de nietigheid van het huwelijk inroepen.
RECHTSFEITEN
Rechtshandeling = een menselijke handeling met als bedoeling een rechtsgevolg te
laten ontstaan.
OPMERKING: het is pas een rechtshandeling als de 3 onderstreepte aspecten
aanwezig zijn
4
