Jolien Waumans
Examen focus op de stad 2
FOCUS OP DE STAD 2
LES 1
INLEIDING + AANPAK FOS
INLEIDING
Hoofdstuk 1 is zelfstudie want is vooral over FOS 1.
Begrippen deze les:
– onderwijsongelijkheden
– deficitverklaringen / deficitdenken
– achterstand
– victim blaming
– SES
– IQ-isme
– fixed vs. growth mindset
– etniciteit*
– superdiversiteit*
– ras*
– meervoudige identiteiten*
Boek:
• Homogeniteit is een handicap: het maakt je blind voor anderen zaken. Als je altijd maar één ding
hoort dan ga je minder kijken naar andere zaken. Als je alleen maar in je kleine bubbel blijft dan
ga je ook niet avonturen aangaan.
• Multiperspectiviteit: hoe meer perspectieven dat je binnenbrengt hoe breder je zicht op de
samenleving gaat zijn.
• Belangrijk om diversiteit te omarmen want dat gaat je verder helpen
Onderwijs in stedelijke context:
• Verschuiving van divers naar superdivers
- Diversiteit groeide toen ze mensen gingen halen in andere landen om hier in de mijnen te
komen werken (jaren 50-60) -> daardoor kreeg je diversiteit (je had grotere groepen van
minderheden-> Turken, Marokkanen, …
1
, - Superdivers: er zijn zoveel verschillende groeperingen dat er veel meer talen, culturele
achtergronden zijn. Er is diversiteit binnen die diversiteit.
• => enerzijds meer normalisering…
- Je vindt het normaler dat er zoveel verschillende nationaliteiten zijn
• … maar ook complexere klassituaties
Voorbeeld bussen, de witte bij witte en bruine bij de bruine:
• Spontane segregatie
• Omdat je met de bus per wijken gaat dus dan gaan de eersten helemaal achteraan zitten. Hoe
verder van de stad hoe goedkoper de woningen.
Hoe competent voelen leerkrachten zich?
“Uit een grootschalige bevraging blijkt bijvoorbeeld dat slechts 17 procent van de Vlaamse leraren zich
competent voelt om les te geven in een multiculturele of meertalige context (Van Droogenbroeck et al.,
2019).” (p.12)
“Wat betreft de omgang met kansarmoede op school, lijkt het erop dat de meeste lagere en secundaire
scholen een consequent beleid proberen te voeren. De meeste respondenten geven aan dat hun scholen
sterk proberen de kosten binnen de maximumfactuur te houden (voor lager onderwijs), uitstappen
betaalbaar te houden (voor secundair onderwijs), kinderen niet aan te spreken over onbetaalde
rekeningen en een beeld te krijgen van de socio-economische situatie van de leerlingen.”
Voorbeelden uit de dagelijkse schoolcontext
In het schoolbeleid: “In secundaire scholen geeft ruim 60% aan dat het dragen van religieuze symbolen
niet toegelaten is op school, waar dit in het lagere onderwijs minder dan 40% is. Ongeveer 80% geeft aan
dat leerlingen hun moedertaal niet binnen de les mogen spreken. Ook in de gangen of op de speelplaats
geeft ongeveer 40% (lager en secundair) aan dat dit niet toegelaten is.”
In de klas: “Gevoelige topics m.b.t. levensbeschouwelijke diversiteit, zoals gesprekken over religieuze
symbolen, het spanningsveld tussen wetenschap en religie, of aanslagen uit naam van religie, liggen
moeilijk. Functiebeperking, ongelijkheid en armoede worden niet als problematische onderwerpen
beschouwd.”
Een pijnlijke vaststelling (p.37-40)
• De schoolprestaties van anderen zijn slechter dan die van Belgen
• De anderstalige leerlingen hebben meteen 2 jaar achterstand in ons onderwijs
• We zitten met een probleem in het onderwijs
2
,Jolien Waumans
Examen focus op de stad 2
Onderwijsongelijkheden: twee soorten verklaringen
• Deficitverklaringen (p.73-76)
- Achterstand à het ligt aan henzelf
- Verklaringen vanuit tekort
- De verklaringen leven heel sterk
- Ongelijke leeruitkomsten door achterstand omwille van gebreken/ achterstand
o Economisch
o Biologisch
o Cultureel
- Verlamd ons als leerkracht want ze gaan zeggen dat het bij de leerling ligt en niet bij het
onderwijs zelf
Typische voorbeelden:
® ‘Ze spreken de taal niet’
® ‘In hun cultuur is onderwijs niet belangrijk’
® ‘Ze hebben geen schoolmotivatie’
® ‘Ze zijn nu eenmaal minder slim’
• Systemische verklaringen
- Achterstelling à schuld van het systeem à rad van ongelijkheid
- Is de tegenpool van deficitverklaring
- Als er grote groepen leerlingen zijn die Nederlands spreken maar uitvallen in ons onderwijs
moeten we gaan kijken hoe we het onderwijs moeten aanpassen
• Verschil tussen de twee
- Ligt de oorzaak bij het individu (deficit). Je kan een leerlingen hebben die op jouw school
komt en geen Nederlands kan praten.
- Ligt de oorzaak bij het systeem dat achterstaat (systemische). Hier gaat het over de manier
hoe je daarmee omgaat met de leerling die niet goed Nederlands kan.
3
, Grondigere analyse: sociaal-economische status (SES) (p.41-43)
• Je kunt vaststellen dat mensen op basis van inkomen het minder goed doen op school
• Mensen met migratieachtergrond hebben meer risico op armoede
• Je kunt voorspellen aan de hand van hoogopgeleide en rijkere ouders dat hun kinderen ook
hoogopgeleide en rijken gaan worden
• Hoe verklaar je dat scholen de leerlingen uit armoede minder goed kunnen meenemen?
• Ons onderwijs slaagt er weinig in om sociaal-economische achtergrond weg te werken op school
en er voor te zorgen dat iedereen gelijk staat
“Uit PISA onderzoek weten we dat vijftienjarige leerlingen uit de 25% meest welgestelde families ongeveer
drie jaar voorsprong hebben op leerlingen uit de 25 procent armste families.” (p.41)
“De kans om in het buitengewoon onderwijs terecht te komen, is vijf tot zes maal hoger bij arme kinderen
dan voor het gemiddelde Vlaamse kind.” (Bron: Diversiteitsbarometer onderwijs UNIA, 2018)
à Maar toch klopt de economische analyse slechts gedeeltelijk
Grondigere analyse: IQ-isme
• Vorm van (biologisch) deficitverklaring
• Groot belang van growth mindset in plaats van fixed mindset
- Iedereen kan groeien
- Je mag niet denken ‘zij zullen het niet kunnen want…’
• IQ is niet aangeboren maar gaat over hoe goed onderwijs je hebt gehad
• Intelligentie kan groeien door goed onderwijs te krijgen
IQ-isme (p84-90)
Ongelijkheid volgens IQ-isme
= afkomst à aangeboren intelligentie (IQ) à schoolprestaties
Maar…
• Validiteit IQ?
= iedereen kan groeien
• IQ aangeboren?
= niet aangeboren
4
Examen focus op de stad 2
FOCUS OP DE STAD 2
LES 1
INLEIDING + AANPAK FOS
INLEIDING
Hoofdstuk 1 is zelfstudie want is vooral over FOS 1.
Begrippen deze les:
– onderwijsongelijkheden
– deficitverklaringen / deficitdenken
– achterstand
– victim blaming
– SES
– IQ-isme
– fixed vs. growth mindset
– etniciteit*
– superdiversiteit*
– ras*
– meervoudige identiteiten*
Boek:
• Homogeniteit is een handicap: het maakt je blind voor anderen zaken. Als je altijd maar één ding
hoort dan ga je minder kijken naar andere zaken. Als je alleen maar in je kleine bubbel blijft dan
ga je ook niet avonturen aangaan.
• Multiperspectiviteit: hoe meer perspectieven dat je binnenbrengt hoe breder je zicht op de
samenleving gaat zijn.
• Belangrijk om diversiteit te omarmen want dat gaat je verder helpen
Onderwijs in stedelijke context:
• Verschuiving van divers naar superdivers
- Diversiteit groeide toen ze mensen gingen halen in andere landen om hier in de mijnen te
komen werken (jaren 50-60) -> daardoor kreeg je diversiteit (je had grotere groepen van
minderheden-> Turken, Marokkanen, …
1
, - Superdivers: er zijn zoveel verschillende groeperingen dat er veel meer talen, culturele
achtergronden zijn. Er is diversiteit binnen die diversiteit.
• => enerzijds meer normalisering…
- Je vindt het normaler dat er zoveel verschillende nationaliteiten zijn
• … maar ook complexere klassituaties
Voorbeeld bussen, de witte bij witte en bruine bij de bruine:
• Spontane segregatie
• Omdat je met de bus per wijken gaat dus dan gaan de eersten helemaal achteraan zitten. Hoe
verder van de stad hoe goedkoper de woningen.
Hoe competent voelen leerkrachten zich?
“Uit een grootschalige bevraging blijkt bijvoorbeeld dat slechts 17 procent van de Vlaamse leraren zich
competent voelt om les te geven in een multiculturele of meertalige context (Van Droogenbroeck et al.,
2019).” (p.12)
“Wat betreft de omgang met kansarmoede op school, lijkt het erop dat de meeste lagere en secundaire
scholen een consequent beleid proberen te voeren. De meeste respondenten geven aan dat hun scholen
sterk proberen de kosten binnen de maximumfactuur te houden (voor lager onderwijs), uitstappen
betaalbaar te houden (voor secundair onderwijs), kinderen niet aan te spreken over onbetaalde
rekeningen en een beeld te krijgen van de socio-economische situatie van de leerlingen.”
Voorbeelden uit de dagelijkse schoolcontext
In het schoolbeleid: “In secundaire scholen geeft ruim 60% aan dat het dragen van religieuze symbolen
niet toegelaten is op school, waar dit in het lagere onderwijs minder dan 40% is. Ongeveer 80% geeft aan
dat leerlingen hun moedertaal niet binnen de les mogen spreken. Ook in de gangen of op de speelplaats
geeft ongeveer 40% (lager en secundair) aan dat dit niet toegelaten is.”
In de klas: “Gevoelige topics m.b.t. levensbeschouwelijke diversiteit, zoals gesprekken over religieuze
symbolen, het spanningsveld tussen wetenschap en religie, of aanslagen uit naam van religie, liggen
moeilijk. Functiebeperking, ongelijkheid en armoede worden niet als problematische onderwerpen
beschouwd.”
Een pijnlijke vaststelling (p.37-40)
• De schoolprestaties van anderen zijn slechter dan die van Belgen
• De anderstalige leerlingen hebben meteen 2 jaar achterstand in ons onderwijs
• We zitten met een probleem in het onderwijs
2
,Jolien Waumans
Examen focus op de stad 2
Onderwijsongelijkheden: twee soorten verklaringen
• Deficitverklaringen (p.73-76)
- Achterstand à het ligt aan henzelf
- Verklaringen vanuit tekort
- De verklaringen leven heel sterk
- Ongelijke leeruitkomsten door achterstand omwille van gebreken/ achterstand
o Economisch
o Biologisch
o Cultureel
- Verlamd ons als leerkracht want ze gaan zeggen dat het bij de leerling ligt en niet bij het
onderwijs zelf
Typische voorbeelden:
® ‘Ze spreken de taal niet’
® ‘In hun cultuur is onderwijs niet belangrijk’
® ‘Ze hebben geen schoolmotivatie’
® ‘Ze zijn nu eenmaal minder slim’
• Systemische verklaringen
- Achterstelling à schuld van het systeem à rad van ongelijkheid
- Is de tegenpool van deficitverklaring
- Als er grote groepen leerlingen zijn die Nederlands spreken maar uitvallen in ons onderwijs
moeten we gaan kijken hoe we het onderwijs moeten aanpassen
• Verschil tussen de twee
- Ligt de oorzaak bij het individu (deficit). Je kan een leerlingen hebben die op jouw school
komt en geen Nederlands kan praten.
- Ligt de oorzaak bij het systeem dat achterstaat (systemische). Hier gaat het over de manier
hoe je daarmee omgaat met de leerling die niet goed Nederlands kan.
3
, Grondigere analyse: sociaal-economische status (SES) (p.41-43)
• Je kunt vaststellen dat mensen op basis van inkomen het minder goed doen op school
• Mensen met migratieachtergrond hebben meer risico op armoede
• Je kunt voorspellen aan de hand van hoogopgeleide en rijkere ouders dat hun kinderen ook
hoogopgeleide en rijken gaan worden
• Hoe verklaar je dat scholen de leerlingen uit armoede minder goed kunnen meenemen?
• Ons onderwijs slaagt er weinig in om sociaal-economische achtergrond weg te werken op school
en er voor te zorgen dat iedereen gelijk staat
“Uit PISA onderzoek weten we dat vijftienjarige leerlingen uit de 25% meest welgestelde families ongeveer
drie jaar voorsprong hebben op leerlingen uit de 25 procent armste families.” (p.41)
“De kans om in het buitengewoon onderwijs terecht te komen, is vijf tot zes maal hoger bij arme kinderen
dan voor het gemiddelde Vlaamse kind.” (Bron: Diversiteitsbarometer onderwijs UNIA, 2018)
à Maar toch klopt de economische analyse slechts gedeeltelijk
Grondigere analyse: IQ-isme
• Vorm van (biologisch) deficitverklaring
• Groot belang van growth mindset in plaats van fixed mindset
- Iedereen kan groeien
- Je mag niet denken ‘zij zullen het niet kunnen want…’
• IQ is niet aangeboren maar gaat over hoe goed onderwijs je hebt gehad
• Intelligentie kan groeien door goed onderwijs te krijgen
IQ-isme (p84-90)
Ongelijkheid volgens IQ-isme
= afkomst à aangeboren intelligentie (IQ) à schoolprestaties
Maar…
• Validiteit IQ?
= iedereen kan groeien
• IQ aangeboren?
= niet aangeboren
4
