Samenvatting Kennistoets Psychologie Leerjaar 1 Kwartiel 4

Samenvatting Psychologie



Stress en gezondheid:
Welke psychosociale factoren invloed hebben op stress:
Stressreacties bepaald door:
- Cognitieve appraisal
- Persoonlijkheid (o.a. type A/B/D)
- Aangeleerd gedrag (cultuur) (Zimbardo)

Sociale steun:
- Definitie  Ervaren vriendschap, zorg, achting en hulp welke iemand ontvangt van andere
mensen of groepen. (sociale steun draagt bij aan gevoel van eigenwaarde en dus kwaliteit van
leven)
- Soorten sociale steun (Ros, 1989):
 Emotionele steun  liefde, vriendschap, waardering (beschermd tegen neg.
Emotionele consequenties stress)
 Informatieve steun  informatie en advies
 Instrumentele steun  materiële/ financiële middelen, praktische hulp
- Bij welke soort sociale steun is men het meest gebaat? Algemeen: afhankelijk van de
stressvolle situatie
 Kankerpatiënten vooral emotionele steun. Emotionele steun beschermt tegen negatieve
consequenties van stress
 Chronische ziekte: alle drie ongeveer even belangrijk
- Sociale steun vermindert ervaren stress en verbeterd de
gezondheid.
 Gezondheidsverbetering  verminderd de kans op
krijgen ziekte, versnelt herstel van ziekte. Let op: niet
iedereen durft steun te vragen (assertiviteit, schaamte)

Persoonlijke controle:
- Definitie  Het gevoel dat men beslissingen en acties kan
nemen om (on)gewenste uitkomsten te verkrijgen.
- Aspecten:
 Locus of control: Mate waarin mensen denken invloed te kunnen uitoefenen op hun
levensloop/gezondheidssituatie (beheersoriëntatie)
 Internal: zelf architect van het leven
 External: leven niet beïnvloedbaar, aaneenschakeling van toevalligheden wil
van God
 Eigen effectiviteit (self-efficacy): De verwachting dat men succes kan hebben bij
een specifieke activiteit.
 Determinanten:
 Ervaring:
 Eigen falen en succes
 Observatie gedrag anderen (‘social learning’)
- Attributie: concretisering van de locus of control (waar is dit specifieke probleem aan toe te
schrijven). Voorbeeld: Vaak wanneer de behandeling niet snel genoeg tot resultaat leidt vervalt
de patiënt van interne attributie naar externe attributie. Heel belangrijk is om de pt. een middel
(oefening/ houding/ belasting-belastbaarheid) te geven waarmee hij zelf iets kan doen aan het
verminderen van de klacht. Dus niet alleen maar masseren en/of manipuleren, maar pt. ook
zelf aan het werk zetten
- Attributie dimensies:
 Intern: binnen zichzelf, zelf invloed uit te oefenen
 Extern: buiten zichzelf, anderen/ fysiotherapeut
- Stabiliteitsdementie:
 Blijvend/Onveranderbaar vs Tijdelijk/Veranderbaar
- Globaal (oefenen helpt niet) – specifiek (alleen deze oefening helpt niet, geeft meer pijn

Weerbaarheid:
- Karakteristieken: (drie C’s)
 Controle: geloven dat men levensgebeurtenissen kan beïnvloeden
 Commitment: betrokkenheid bij gebeurtenissen, activiteiten en mensen
 Challenge: veranderingen zien als kansen om te groeien (uitdaging)
- Effectievere coping (omgaan met stressoren) – probleemoplossend – omzetten negatieve
gedachten in positieve  Minder fysiologische reacties onder stress (betere gezondheid)

Type A/D-gedragspatroon:
- Karakteristieken: (TYPE A)
 Competitie gericht: wil winnen, perfectionisme

,Samenvatting Psychologie


 Tijdsdrang: ongeduldig, afspraak is afspraak, doen meerdere dingen tegelijk
 Boosheid/vijandigheid: wel/niet geuit
- Type B: ontspannen, bedaarde reactie op het leven
- Type D: neiging emotionele stress te onderdrukken (meer kans om door hartinfarct te
overlijden)

In welke mate psychosociale factoren invloed hebben op stress:
- Bij langdurige en hoge stresslevels in combinatie met lage persoonlijke controle: hulpeloosheid
- Bij een sterk gevoel van persoonlijke controle juist positief effect op, gezondheid en voorkomen
van ziek worden

Bij welke ziektes stress een rol kan spelen:
Matig bewijs:
- Maag/darmzweren
- Darmontsteking, geïrriteerd darm
- Astma
- Spanningshoofdpijn, migraine
- Reuma
- Menstruatieklachten
- Huidaandoeningen (eczeem, psoriasis
Sterk bewijs:
- Hoge bloeddruk, coronaire hartziekte
Wisselend bewijs (multifactorieel):
- Kanker

, Samenvatting Psychologie



Stress, oorzaak en gevolgen:
Wat stress is en wat er gebeurt als iemand stress ervaart (o.a. primaire en secundaire
appraisal):
Stress:
- Stressor (stimulus) uit de omgeving
- Een reactie op een stressor
- Waargenomen discrepantie tussen fysieke of psychologische eisen van een situatie en de
bronnen van de biologische, psychologische of sociale systemen van individuen (belasting
wordt hoger ervaren dan belastbaarheid). Deze definitie wordt gebruikt!
Wat gebeurt er als iemand stress ervaart?
Primaire appraisal:
- Ontoepasselijk
- Goed
- Stressvol
- Kwaad/verliezen
- Bedreiging
- Uitdaging
Secundaire appraisal:
- Beoordeling van de beschikbare middelen voor het omgaan met de stressvolle gebeurtenis
- Voorbeelden:
 Ik kan het niet
 Als deze methode mislukt, kan ik een paar anderen proberen
 Ik kan het als ik hard werk
 Geen probleem – ik kan het doen

Hoe men stress kan meten:
- Fysiologische opwinding:
 Huidreactie
 Analyseren van bloed, urine, salvia: hormonen zoals cortisol en adrenaline
- SRRS (Social Readjustment Rating Scale)
- Hassles Scale and Uplifts Scale

Hoe mensen omgaan met stress (copingstijlen):
- Coping = het proces waarin mensen proberen het werkelijke/ervaren verschil te beheren tussen
eisen en middelen die ze waarderen
Copingstijlen:
- E-coping  gericht op het reguleren van de emotionele reactie op stress
- P-coping  gericht op zoeken oplossing
- Actieve coping  informatie/steun zoeken
- Passieve coping  lijdzaam ondergaan
- Vermijdende coping  kop in het zand steken