Forensische psychologie
Inhoudsopgave
HST 1: Introduc/e forensische psychologie...................................................................................................... 7
1. Forensische psychologie .............................................................................................................................. 7
1.1 Wat is forensische psychologie?............................................................................................................. 7
1.2 Diverse termen .............................................................................................................................................. 7
1.3 De ontwikkeling van forensische psychologie ............................................................................................... 8
1.4 Forensische psychologie vs. klinisch psychologie .......................................................................................... 9
1.5 forensische psychologie vs. Forensische psychiatrie ................................................................................... 10
2. Geweld ..................................................................................................................................................... 10
2.1 Bimodale classificaFe van geweld (BMC).................................................................................................... 10
2.1.1 Ontstaan .............................................................................................................................................. 10
2.1.2 Terminologie ........................................................................................................................................ 10
2.1.3 Kenmerken........................................................................................................................................... 10
2.1.4 Eviden:e .............................................................................................................................................. 11
2.1.5 Complexe realiteit !! (belangrijk) ......................................................................................................... 11
2.2 Algemene classificaFe van geweld (World Health OrganizaFon) ............................................................... 12
2.3 Ontstaan van geweld .................................................................................................................................. 12
2.3.1 Het sociaal-ecologisch model .............................................................................................................. 12
2.3.2 Een illustra:e: geweld onder adolescenten......................................................................................... 13
2.4 Equifinaliteit en mulFfinaliteit..................................................................................................................... 14
2.5 Geweld als volksgezondheidsprobleem ....................................................................................................... 14
2.5.1 Prevalen:e ........................................................................................................................................... 14
2.5.2 De kenmerken...................................................................................................................................... 15
2.5.3 Preven:e.............................................................................................................................................. 15
3. Preven/e .................................................................................................................................................. 15
3.1 De niveaus ................................................................................................................................................... 15
3.1.1 Toepassing ........................................................................................................................................... 16
3.2 Uitbreiding conceptueel kader .................................................................................................................... 16
HST 2: Sibling geweld .................................................................................................................................... 17
1. Wat is sibling geweld? ............................................................................................................................... 17
1.1 Een vorm van intrafamiliaal geweld .......................................................................................................... 17
1.2 Een definiëring ............................................................................................................................................ 18
2. Komt het vaak voor? ................................................................................................................................. 18
2.1 Sibling abuse: prevalenFe ........................................................................................................................... 18
2.2 Complexe dynamiek .................................................................................................................................... 19
2.3 Sibling abuse: een conFnuüm ..................................................................................................................... 19
1
,3. Het ontstaan van sibling geweld ................................................................................................................ 20
3.1 TheoreFsche verklaringen ........................................................................................................................... 20
3.1.1 Sociaal leren ........................................................................................................................................ 20
3.1.2 Radicale feminis@sche theorieën ....................................................................................................... 21
3.1.3 Conflict theorie ................................................................................................................................... 21
3.1.4 Coërcieve familiale processen ............................................................................................................ 21
3.2 Een integraFeve visie .................................................................................................................................. 22
4. Gevolgen van sibling geweld ..................................................................................................................... 23
4.1 Belang van sibling relaFes .......................................................................................................................... 23
4.2 Als het misgaat ........................................................................................................................................... 23
5. Hulp bieden .............................................................................................................................................. 23
5.2 Sensibiliseren............................................................................................................................................... 23
5.2 Aandachtspunten ........................................................................................................................................ 23
HST 3: Ideologisch geïnspireerd geweld-OCAD (gastcollege) .......................................................................... 24
1. OCAD ........................................................................................................................................................ 24
1.1 Missie en visie OCAD ................................................................................................................................... 24
1.2 Opdrachten en bevoegdheden .................................................................................................................... 25
1.3 OCAD binnen de naFonale veiligheidsdiensten ........................................................................................... 26
2. Binaire visie op extremis@sch geweld ........................................................................................................ 26
2.1 Hindernissen op weg naar complexiteit ...................................................................................................... 27
2.1.1 Terrorismestudies ................................................................................................................................ 27
2.2 Complexiteitsbenadering ............................................................................................................................ 27
2.3 Waar staan we vandaag ............................................................................................................................. 28
2.3.1 Gewijzigd dreigingsbeeld ..................................................................................................................... 29
2.3.1 De rol van psychische problemen bij extremis:sch geweld ................................................................ 29
2.3.2 Doorwerking psychopathologie bij geweldslegi:mima:e en daadwerkelijk gebruik van geweld? ..... 30
2.4 Casus ........................................................................................................................................................... 30
2.5 Forensische Psychologie binnen strategie T.E.R. ......................................................................................... 32
2.5.1 Waarom? ............................................................................................................................................. 32
2.5.2 STAVAZA ............................................................................................................................................... 32
2.6 RNR-model: intervenFekader voor de reducFe van herval in crimineel gedrag? ........................................ 32
2.5 Sum up en aanbevelingen ........................................................................................................................... 32
HST 4: Ouderenmis(be)handeling (gastcollege) ............................................................................................. 33
1. Wat is ouderenmis(be)handeling? ............................................................................................................. 33
2. Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO) ........................................................ 34
2.1 Opdrachten ................................................................................................................................................. 34
2.2 Profiel oudere 2023 ..................................................................................................................................... 34
2.3 Profiel steunfiguur 2023 .............................................................................................................................. 34
3. Prevalen@e ................................................................................................................................................ 34
2
, 3.1 Cijfers WHO ................................................................................................................................................. 34
3.2 Vormen van OMB ........................................................................................................................................ 35
1. Lichamelijke mis(be)handeling: ............................................................................................................... 35
2. Psychische mis(be)handeling:.................................................................................................................. 35
3. Financieel en materieel misbruik: ........................................................................................................... 35
4. Verwaarlozing: ......................................................................................................................................... 36
5. Schending van rechten:............................................................................................................................ 36
6. Seksueel geweld:...................................................................................................................................... 36
4. Risicofactoren ........................................................................................................................................... 37
4.1 Oudere ........................................................................................................................................................ 37
4.2 Steunfiguur.................................................................................................................................................. 37
4.3 Omgeving .................................................................................................................................................... 37
5. Taboe --> niet besproken ........................................................................................................................... 38
5.1 Bij de oudere ............................................................................................................................................... 38
5.2 Bij de steunfiguur/pleger ............................................................................................................................ 38
5.3 Bij de professional ....................................................................................................................................... 38
6. Risicotaxa@e-instrument OMB (RITI) ......................................................................................................... 38
6.1 Nut RITI ....................................................................................................................................................... 38
6.2 Wat?............................................................................................................................................................ 38
6.3 Structuur ..................................................................................................................................................... 38
7. Aanpak ..................................................................................................................................................... 39
7.1 Procesgericht............................................................................................................................................... 39
Stappenplan VLOCO: .................................................................................................................................... 39
Stappenplan Domus Medica: ...................................................................................................................... 39
7.2 Aanpak risicofactoren ................................................................................................................................. 40
8. Casus ........................................................................................................................................................ 40
9. Gouden @ps en tricks -praat erover! .......................................................................................................... 40
HST 5: Stop it now; preven@e seksueel kindermisbruik (gastcollege) ............................................................. 41
1. Fenomeen en prevalen@e .......................................................................................................................... 41
1.1 Wat is pedofilie? .................................................................................................................................. 41
1.2 Wat is seksueel kindermisbruik? ................................................................................................................ 42
1.2.1 Prevalen:e ........................................................................................................................................... 42
1.2.2 Fenomeen kindermisbruik ................................................................................................................... 42
1.2.3 Seksueel kindermisbruik ≠ pedofilie .................................................................................................... 42
1.2.4 Oorzaken ..................................................................................................................................... 43
1.2.5 Ontwikkelingspaden ............................................................................................................................ 43
2. Preven@e seksueel kindermisbruik ............................................................................................................ 43
2.1 SGG als volksgezondheidprobleem ............................................................................................................. 43
2.2 PrevenFe niveaus ........................................................................................................................................ 44
3
, 2.3 Hulpzoekend gedrag ................................................................................................................................ 44
2.3.1 Methode .............................................................................................................................................. 44
2.3.2 Zoektocht naar hulp............................................................................................................................. 44
2.3.3 Wat helpt (niet)?.................................................................................................................................. 44
2.3.4 Onderzoek hulpzoekend gedrag .......................................................................................................... 45
3. Stop it now! .............................................................................................................................................. 45
3.1 Wie contacteert hun? .................................................................................................................................. 45
3.2 Doelstellingen.............................................................................................................................................. 45
3.4 (online) zeldulp tools .................................................................................................................................. 45
3.5 Casus ........................................................................................................................................................... 46
4. Tips ........................................................................................................................................................... 46
HST 6: Eergerelateerd geweld (gastcollege) ................................................................................................... 47
1. Werking en aanbod Veilig Huis Limburg..................................................................................................... 47
1.1 Juridisch kader............................................................................................................................................. 47
1.2 Doelstelling ................................................................................................................................................. 47
1.3 AcFef aanbod .............................................................................................................................................. 47
1.3.1 Duo-rol poli:e en hulpverlener ........................................................................................................... 47
1.4 Basishouding en aftude ............................................................................................................................ 48
2. Begrippen eer en eergerelateerd geweld ................................................................................................... 48
2.1 Eer ............................................................................................................................................................... 48
2.2 Eergerelateerd geweld ............................................................................................................................... 48
2.2.1 Kenmerken........................................................................................................................................... 48
2.2.2 Defini:e eergerelateerd geweld .......................................................................................................... 48
2.2.3 Wie zijn de slachtoffers? ...................................................................................................................... 49
2.2.4 Wie zijn de plegers? ............................................................................................................................. 49
2.3 Rol van directe sociale omgeving ................................................................................................................ 49
2.4 Eerherstel .................................................................................................................................................... 49
2.5 Eergerelateerd geweld vs. Intrafamiliaal geweld ........................................................................................ 50
3. Signalen en risicofactoren ......................................................................................................................... 50
4. Interven@es en hulpverlening.................................................................................................................... 50
4.1 Welke aanpak is aangewezen? ................................................................................................................... 50
4.2 Welke juridische of maatschappelijke obstakels/moeilijkheden zijn er? ..................................................... 50
HST 7: Veilig Huis Rivierenland (gastcollege).................................................................................................. 51
1. Situering VH .............................................................................................................................................. 51
2. Slachtoffer versus dader .......................................................................................................................... 51
2.1 Casus Tine en Bart ....................................................................................................................................... 52
2.2 Vormen intrafamiliaal geweld..................................................................................................................... 52
4
Inhoudsopgave
HST 1: Introduc/e forensische psychologie...................................................................................................... 7
1. Forensische psychologie .............................................................................................................................. 7
1.1 Wat is forensische psychologie?............................................................................................................. 7
1.2 Diverse termen .............................................................................................................................................. 7
1.3 De ontwikkeling van forensische psychologie ............................................................................................... 8
1.4 Forensische psychologie vs. klinisch psychologie .......................................................................................... 9
1.5 forensische psychologie vs. Forensische psychiatrie ................................................................................... 10
2. Geweld ..................................................................................................................................................... 10
2.1 Bimodale classificaFe van geweld (BMC).................................................................................................... 10
2.1.1 Ontstaan .............................................................................................................................................. 10
2.1.2 Terminologie ........................................................................................................................................ 10
2.1.3 Kenmerken........................................................................................................................................... 10
2.1.4 Eviden:e .............................................................................................................................................. 11
2.1.5 Complexe realiteit !! (belangrijk) ......................................................................................................... 11
2.2 Algemene classificaFe van geweld (World Health OrganizaFon) ............................................................... 12
2.3 Ontstaan van geweld .................................................................................................................................. 12
2.3.1 Het sociaal-ecologisch model .............................................................................................................. 12
2.3.2 Een illustra:e: geweld onder adolescenten......................................................................................... 13
2.4 Equifinaliteit en mulFfinaliteit..................................................................................................................... 14
2.5 Geweld als volksgezondheidsprobleem ....................................................................................................... 14
2.5.1 Prevalen:e ........................................................................................................................................... 14
2.5.2 De kenmerken...................................................................................................................................... 15
2.5.3 Preven:e.............................................................................................................................................. 15
3. Preven/e .................................................................................................................................................. 15
3.1 De niveaus ................................................................................................................................................... 15
3.1.1 Toepassing ........................................................................................................................................... 16
3.2 Uitbreiding conceptueel kader .................................................................................................................... 16
HST 2: Sibling geweld .................................................................................................................................... 17
1. Wat is sibling geweld? ............................................................................................................................... 17
1.1 Een vorm van intrafamiliaal geweld .......................................................................................................... 17
1.2 Een definiëring ............................................................................................................................................ 18
2. Komt het vaak voor? ................................................................................................................................. 18
2.1 Sibling abuse: prevalenFe ........................................................................................................................... 18
2.2 Complexe dynamiek .................................................................................................................................... 19
2.3 Sibling abuse: een conFnuüm ..................................................................................................................... 19
1
,3. Het ontstaan van sibling geweld ................................................................................................................ 20
3.1 TheoreFsche verklaringen ........................................................................................................................... 20
3.1.1 Sociaal leren ........................................................................................................................................ 20
3.1.2 Radicale feminis@sche theorieën ....................................................................................................... 21
3.1.3 Conflict theorie ................................................................................................................................... 21
3.1.4 Coërcieve familiale processen ............................................................................................................ 21
3.2 Een integraFeve visie .................................................................................................................................. 22
4. Gevolgen van sibling geweld ..................................................................................................................... 23
4.1 Belang van sibling relaFes .......................................................................................................................... 23
4.2 Als het misgaat ........................................................................................................................................... 23
5. Hulp bieden .............................................................................................................................................. 23
5.2 Sensibiliseren............................................................................................................................................... 23
5.2 Aandachtspunten ........................................................................................................................................ 23
HST 3: Ideologisch geïnspireerd geweld-OCAD (gastcollege) .......................................................................... 24
1. OCAD ........................................................................................................................................................ 24
1.1 Missie en visie OCAD ................................................................................................................................... 24
1.2 Opdrachten en bevoegdheden .................................................................................................................... 25
1.3 OCAD binnen de naFonale veiligheidsdiensten ........................................................................................... 26
2. Binaire visie op extremis@sch geweld ........................................................................................................ 26
2.1 Hindernissen op weg naar complexiteit ...................................................................................................... 27
2.1.1 Terrorismestudies ................................................................................................................................ 27
2.2 Complexiteitsbenadering ............................................................................................................................ 27
2.3 Waar staan we vandaag ............................................................................................................................. 28
2.3.1 Gewijzigd dreigingsbeeld ..................................................................................................................... 29
2.3.1 De rol van psychische problemen bij extremis:sch geweld ................................................................ 29
2.3.2 Doorwerking psychopathologie bij geweldslegi:mima:e en daadwerkelijk gebruik van geweld? ..... 30
2.4 Casus ........................................................................................................................................................... 30
2.5 Forensische Psychologie binnen strategie T.E.R. ......................................................................................... 32
2.5.1 Waarom? ............................................................................................................................................. 32
2.5.2 STAVAZA ............................................................................................................................................... 32
2.6 RNR-model: intervenFekader voor de reducFe van herval in crimineel gedrag? ........................................ 32
2.5 Sum up en aanbevelingen ........................................................................................................................... 32
HST 4: Ouderenmis(be)handeling (gastcollege) ............................................................................................. 33
1. Wat is ouderenmis(be)handeling? ............................................................................................................. 33
2. Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO) ........................................................ 34
2.1 Opdrachten ................................................................................................................................................. 34
2.2 Profiel oudere 2023 ..................................................................................................................................... 34
2.3 Profiel steunfiguur 2023 .............................................................................................................................. 34
3. Prevalen@e ................................................................................................................................................ 34
2
, 3.1 Cijfers WHO ................................................................................................................................................. 34
3.2 Vormen van OMB ........................................................................................................................................ 35
1. Lichamelijke mis(be)handeling: ............................................................................................................... 35
2. Psychische mis(be)handeling:.................................................................................................................. 35
3. Financieel en materieel misbruik: ........................................................................................................... 35
4. Verwaarlozing: ......................................................................................................................................... 36
5. Schending van rechten:............................................................................................................................ 36
6. Seksueel geweld:...................................................................................................................................... 36
4. Risicofactoren ........................................................................................................................................... 37
4.1 Oudere ........................................................................................................................................................ 37
4.2 Steunfiguur.................................................................................................................................................. 37
4.3 Omgeving .................................................................................................................................................... 37
5. Taboe --> niet besproken ........................................................................................................................... 38
5.1 Bij de oudere ............................................................................................................................................... 38
5.2 Bij de steunfiguur/pleger ............................................................................................................................ 38
5.3 Bij de professional ....................................................................................................................................... 38
6. Risicotaxa@e-instrument OMB (RITI) ......................................................................................................... 38
6.1 Nut RITI ....................................................................................................................................................... 38
6.2 Wat?............................................................................................................................................................ 38
6.3 Structuur ..................................................................................................................................................... 38
7. Aanpak ..................................................................................................................................................... 39
7.1 Procesgericht............................................................................................................................................... 39
Stappenplan VLOCO: .................................................................................................................................... 39
Stappenplan Domus Medica: ...................................................................................................................... 39
7.2 Aanpak risicofactoren ................................................................................................................................. 40
8. Casus ........................................................................................................................................................ 40
9. Gouden @ps en tricks -praat erover! .......................................................................................................... 40
HST 5: Stop it now; preven@e seksueel kindermisbruik (gastcollege) ............................................................. 41
1. Fenomeen en prevalen@e .......................................................................................................................... 41
1.1 Wat is pedofilie? .................................................................................................................................. 41
1.2 Wat is seksueel kindermisbruik? ................................................................................................................ 42
1.2.1 Prevalen:e ........................................................................................................................................... 42
1.2.2 Fenomeen kindermisbruik ................................................................................................................... 42
1.2.3 Seksueel kindermisbruik ≠ pedofilie .................................................................................................... 42
1.2.4 Oorzaken ..................................................................................................................................... 43
1.2.5 Ontwikkelingspaden ............................................................................................................................ 43
2. Preven@e seksueel kindermisbruik ............................................................................................................ 43
2.1 SGG als volksgezondheidprobleem ............................................................................................................. 43
2.2 PrevenFe niveaus ........................................................................................................................................ 44
3
, 2.3 Hulpzoekend gedrag ................................................................................................................................ 44
2.3.1 Methode .............................................................................................................................................. 44
2.3.2 Zoektocht naar hulp............................................................................................................................. 44
2.3.3 Wat helpt (niet)?.................................................................................................................................. 44
2.3.4 Onderzoek hulpzoekend gedrag .......................................................................................................... 45
3. Stop it now! .............................................................................................................................................. 45
3.1 Wie contacteert hun? .................................................................................................................................. 45
3.2 Doelstellingen.............................................................................................................................................. 45
3.4 (online) zeldulp tools .................................................................................................................................. 45
3.5 Casus ........................................................................................................................................................... 46
4. Tips ........................................................................................................................................................... 46
HST 6: Eergerelateerd geweld (gastcollege) ................................................................................................... 47
1. Werking en aanbod Veilig Huis Limburg..................................................................................................... 47
1.1 Juridisch kader............................................................................................................................................. 47
1.2 Doelstelling ................................................................................................................................................. 47
1.3 AcFef aanbod .............................................................................................................................................. 47
1.3.1 Duo-rol poli:e en hulpverlener ........................................................................................................... 47
1.4 Basishouding en aftude ............................................................................................................................ 48
2. Begrippen eer en eergerelateerd geweld ................................................................................................... 48
2.1 Eer ............................................................................................................................................................... 48
2.2 Eergerelateerd geweld ............................................................................................................................... 48
2.2.1 Kenmerken........................................................................................................................................... 48
2.2.2 Defini:e eergerelateerd geweld .......................................................................................................... 48
2.2.3 Wie zijn de slachtoffers? ...................................................................................................................... 49
2.2.4 Wie zijn de plegers? ............................................................................................................................. 49
2.3 Rol van directe sociale omgeving ................................................................................................................ 49
2.4 Eerherstel .................................................................................................................................................... 49
2.5 Eergerelateerd geweld vs. Intrafamiliaal geweld ........................................................................................ 50
3. Signalen en risicofactoren ......................................................................................................................... 50
4. Interven@es en hulpverlening.................................................................................................................... 50
4.1 Welke aanpak is aangewezen? ................................................................................................................... 50
4.2 Welke juridische of maatschappelijke obstakels/moeilijkheden zijn er? ..................................................... 50
HST 7: Veilig Huis Rivierenland (gastcollege).................................................................................................. 51
1. Situering VH .............................................................................................................................................. 51
2. Slachtoffer versus dader .......................................................................................................................... 51
2.1 Casus Tine en Bart ....................................................................................................................................... 52
2.2 Vormen intrafamiliaal geweld..................................................................................................................... 52
4