Samenvatting recht 1BEM

SAMENVATTING RECHT
DEEL 1 – INLEIDING TOT RECHT

H1: ALGEMENE INLEIDING


1. VERANTWOORDING – WAT IS RECHT?

- Recht is zaak van alle burgers
- Iedereen wordt met recht geconfronteerd 20 jaar euthanasiewet: dit zijn de 5
grootste werkpunten volgens nieuw boek
- Iedereen wordt geacht de wet te kennen
van professor Wim Distelman
- Recht ≠ moraal
- Recht heeft niets te maken met rechtvaardigheid - Wet werd niet goedgekeurd door
de koning door zijn geloof
- Recht ≠ godsdienstige regels

Recht is overal
- interesse in recht stijgt
- zit in alle afstudeerrichtingen

Voorbeelden:
o Geflitst = inbreuk verkeerswetgeving > strafrecht
o Verdeling goederen na scheiding = relatievermogensrecht > burgerlijk recht
o Beroepsinkomen = personenbelasting betalen > fiscaal recht
o Geldige arbeidsovereenkomsten = sociale wetgeving

Bij de toerekening van strafbare feiten wordt rekening gehouden met de morele of
innerlijke gezindheid

Conflicten tussen morele normen en de wet: abortuswet, euthanasiewet,
belastingwet voor militaire doeleinde…


2. HET BEGRIP RECHT

2.1 Algemeen
Objectief:
- een geheel van algemeen geldende normen
- opgelegd of ontvangen en bekrachtigd door de staat
- waarvan de naleving afdwingbaar is
- die de ordening van het maatschappelijke leven beogen
Subjectief: ‘ik heb het recht om…’ – trouwen, eigenaar bromfiets, schadevergoeding vorderen…


2.2 Een geheel van algemeen geldende normatieve regels
Verbodsbepalingen: ‘Je moet’ – verkoper moet aan koper een zaak leveren die met de overeenkomst in
overeenstemming is
Gebodsbepalingen: ‘Je mag niet’ – het huwelijk is verboden tussen alle bloedverwanten in rechte opgaande
en nederdalende lijn en de aanverwanten in dezelfde lijn
Toelatingsregels: ‘je mag’ – eigendomsrecht

,Organieke regels: organisatie binnen de staat: # volksvertegenwoordigers en senatoren, soorten
rechtbanken
Aanvullend recht of dwingend recht
> Mag je van de regels afwijken of moet je ze naleven

Dwingend recht van openbare orde: beschermt de goede zeden en is ter bescherming van de zwakken.
Relatieve nietigheid; wanneer de persoon hier niet om vraagt, dan zal de rechter de overtreding van
deze regels niet sanctioneren.

Aanvullend recht:
- Heel veel van het burgerlijk recht is aanvullend recht
- Bv: Ikea geeft de klanten een jaar de tijd voor herroepingsrecht, normaal 14 dagen: mag dus
meer, maar nooit minder

Algemene normen – individuele normen
Algemeen: gelden voor alle rechtssubjecten die zich in dezelfde feitelijke omstandigheden bevinden
Een aantal gevallen die vaag blijven omdat er een verschil is tussen; ‘fout’, ‘zware schuld’ en
‘kennelijke grove fout’. Het is aan de rechter om deze begrippen zelf concreet in te vullen.

2.3 Door de staat opgelegde of ontvangen en bekrachtigde normen
Aangezien de staat soeverein is, geldt het recht boven elk ander normenstelsel
De wet is voor de overheid het meest voor de hand liggende middel om normen uit te vaardigen.
Bv; “Potje breek is potje betaal”

2.4 Afdwingbare normen
Rechtssubjecten die hun verplichtingen niet vrijwillig nakomen , worden door de overheid
gedwongen om deze alsnog na te leven. – Verkeersboetes bij snelheidsovertredingen, gevangenisstraf bij
moord…


2.5 Normen die de ordening van het maatschappelijk leven beogen
De mens is een individueel én sociaal wezen: zo veel mogelijk materiële en geestelijke aspiraties tracht
te bereiken (daardoor eventuele conflicten met anderen) maar voor het bereiken van zelfontwikkeling
heb je anderen nodig

,H2: INDELINGEN VAN HET RECHT


1. PRIVAATRECHT – PUBLIEKRECHT

2.1 Het publiekrecht
• Regelt de algemene belangen en heeft betrekking op de inrichting, de werking en de onderlinge
verhoudingen van de overheidsorganen en op de verhouding van de overheid tot de burgers. In het
publiek recht komt het openbaar gezag aan bod en wordt toegepast.

 Grondwettelijk recht (= constitutioneel recht)
Omvat de regels en principes die zijn vastgelegd in de Grondwet van een land. Het vormt de
basis van het staatsbestel en regelt de organisatie van de overheid, de bevoegdheden van de
verschillende staatsorganen en de fundamentele rechten en vrijheden van burgers.
Belangrijkste onderdelen van grondwettelijk recht:
Staatsinrichting:
o De structuur van de staat (bijv. monarchie, parlementaire democratie).
o Bevoegdheden en taken van de drie machten:
 Wetgevende macht (bijv. het parlement).
 Uitvoerende macht (bijv. regering en koning).
 Rechterlijke macht (onafhankelijke rechtspraak).
Fundamentele rechten:
o Bescherming van rechten zoals vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, privacy,
en gelijke behandeling.

 Administratief recht (= bestuursrecht)
(milieu-, energie-, ambtenaren-, media-, onderwijsrecht & recht op natuurbehoud)
Raad van State
In België heeft de Raad van State twee belangrijke taken binnen het administratief recht:
Adviserende taak: Geeft juridisch advies over ontwerpen van wetten en regels om ervoor te
zorgen dat ze correct en uitvoerbaar zijn.
Rechterlijke taak: Is de hoogste administratieve rechter en behandelt geschillen over
overheidsbesluiten, zoals annulatieberoepen en schorsingen.
Het waarborgt rechtsbescherming voor burgers en controleert de rechtmatigheid van
overheidsoptreden.


 Strafrecht
Strafrecht regelt welke gedragingen strafbaar zijn en welke straffen of maatregelen kunnen
worden opgelegd. Het beschermt de samenleving, handhaaft rechtvaardigheid, en corrigeert
overtreders. Het onderscheidt:
Strafbare feiten: Misdrijven (ernstig) en overtredingen (licht).
Straffen: Gevangenis, boetes, taakstraffen, en maatregelen zoals tbs.
Principes: Legaliteit (geen straf zonder wet), onschuldpresumptie, en proportionaliteit.
Het strafrecht beschermt de maatschappij en waarborgt eerlijkheid in strafzaken.
- Materiële strafrecht
Beschrijft de strafbare feiten (= misdrijven) en de eraan verbonden straffen. Afhankelijk van
de zwaarte van het strafbaar feit onderscheidt het Belgische Strafwetboek 3 soorten
misdrijven:

, o Overtredingen
Worden beteugeld met een politiestraf (gevangenis 1-7 dagen, werkstraf 20-45uur,
geldboete min €1 - max €25)

o Wanbedrijven
Worden gesanctioneerd met een correctionele straf (gevangenis min 8 dagen – max
20 jaar, werkstraf +45uur – max 300uur, geldboete min €26)
o Misdaden
Worden bestraft met criminele straffen (opsluiting of hechtenis (levenslang of
tijdelijk) min 5 jaar – max 40 jaar, geldboete min €26)
- Formele strafrecht
Regelt hoe strafzaken worden behandeld, zoals opsporing, vervolging, en berechting.
Het staat vastgelegd in het Wetboek van Strafvordering.
Legaliteitsbeginsel: niemand kan gestraft worden voor iets wat niet wettelijk strafbaar is


 Sociale zekerheidsrecht
Sociale zekerheidsrecht regelt de bescherming van burgers tegen financiële risico's zoals
ziekte, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en ouderdom. Het zorgt voor uitkeringen en
sociale voorzieningen zoals werkloosheidsuitkeringen en pensioenen. Het doel is om mensen
in moeilijke situaties financieel te ondersteunen.

 Fiscaal recht
Betreft de regels en wetten die de heffing en inning van belastingen door de overheid regelen.
Het bepaalt hoe belastingen worden opgelegd, welke belastingtarieven gelden, en hoe
belastingplichtigen hun verplichtingen moeten nakomen. Fiscaal recht omvat bijvoorbeeld
inkomstenbelasting, btw, en vennootschapsbelasting. Het doel is om de overheid te voorzien
van inkomsten voor openbare uitgaven.


2.2 Het privaatrecht
• Regelt de verhouding tussen de burgers onderling. (Natuurlijke personen en privaatrechtelijke
personen)

 Burgerlijk recht
Het “gemeen” privaatrecht
Het is gemeenschappelijk voor alle burgers, zonder onderscheid. Het ligt hoofdzakelijk neergeschreven
in het Burgerlijk Wetboek en regelt de courante verhoudingen tussen mensen. Dit Burgerlijk Wetboek
bestaat uit 10 boeken:
1. Algemene bepaling
2. Personen, familie en relatievermogen
3. Goederen
4. Nalatenschappen, schenkingen en testamenten
5. Verbintenissen
6. Buitencontractuele aansprakelijkheid
7. Bijzondere overeenkomsten
8. Zekerheden
9. Bewijs
10. Verjaring

IPR: Internationaal Privaatrecht – elk lang voor zich

,2.3 Gemengde rechtstakken
• Een scherpe scheiding tussen publiek- en privaatrecht is niet te trekken. Sommige gerechtstakken
vertonen kenmerken van beide categorieën en worden eerder op grond van een gradueel dan wel
van een intrinsiek verschil als publiek- of privaatrechtelijk geklasseerd. Andere takken kunnen
zelfs helemaal niet gecatalogeerd worden: zij hebben werkelijk een gemengd karakter.

 Ondernemings- en economisch recht
Ondernemingsrecht regelt de juridische aspecten van bedrijven en hun werking. Het omvat zaken zoals
de oprichting van bedrijven, vennootschapsvormen (bijv. BV, NV), contracten, faillissementen, en de
rechten en verplichtingen van ondernemers. Het doel is om een duidelijk juridisch kader te bieden voor
het functioneren van bedrijven en hun relaties met andere partijen, zoals werknemers en klanten.

Economisch recht regelt de juridische aspecten van de economische activiteiten en marktwerking. Het
omvat onder andere mededingingsrecht, consumentenbescherming, ondernemingsrecht, en
handelsovereenkomsten. Het doel is om een eerlijke en efficiënte werking van de markt te waarborgen,
misbruik van marktmacht te voorkomen en de rechten van consumenten en bedrijven te beschermen.
 Privaat: economisch
 Publiek: marktrecht (vb. verkopen met verlies niet in BE, wel in EU)

 Vennootschapsrecht

 Sociaal recht
 Privaat: arbeidsrecht (geschillen WG/WN)
 Publiek: sociale zekerheidsrecht (geschillen toestand sociale zekerheid)


2. SUPERNATIONAAL RECHT VERSUS NATIONAAL RECHT

In België geldt zowel supra-nationaal recht als nationaal recht:

Supra-nationaal recht:

Europees recht is een belangrijk voorbeeld. België is lid van de Europese Unie, waardoor EU-
wetgeving, zoals richtlijnen en verordeningen, boven Belgisch nationaal recht gaat in geval van
conflicten. Dit betekent dat België EU-regels moet naleven, zelfs als ze afwijken van nationale wetten.

Nationaal recht:

Dit betreft de wetten die binnen België gelden, zoals de Belgische Grondwet, het Strafwetboek, en
andere nationale wetgeving die door het Belgische parlement wordt goedgekeurd.

Kortom: In België moet het nationale recht in overeenstemming zijn met supra-nationaal recht (bijv.
EU-wetgeving), en in geval van conflicten heeft het Europese recht voorrang.

, STELLINGEN: WAAR OF NIET WAAR? OF ERGENS TUSSENIN?

1. Het recht is een weerspiegeling van de moraal van de samenleving.
Recht heeft veel te maken met de samenleving (koeien, schapen, euthanasie)
Heel vaak moet er iets gebeuren in de samenleving vooraleer de wet wordt aangepast. (Misbruik in
de kerk – morele verontwaardiging – wetten worden gewijzigd) (Vb. Acid die zijn adres niet wou
geven)

2. Alle wetten zijn altijd bindend voor iedereen en je kan er niet van afwijken.
Het is zo dat de wetten niet altijd voor iedereen gelden. Bv. de koning is volgens de wet
onschendbaar; hij mag ‘alles’
In het recht zal je zeer weinig een wit/zwart situatie.

3. In het interne reglement van een voetbalvereniging staat dat je wordt uitgesloten als je in een
bepaald seizoen twee of meerdere keren niet naar de training komt zonder te verwittigen. Dit is een
voorbeeld van een rechtsregel.
Het recht wordt gemaakt, opgelegd, uitgevoerd door de staat.
Regels in de voetbalclub worden gemaakt, opgelegd en gecontroleerd door de voetbalclub.
Contracten zijn bindend, maar zijn geen wetten!
4. Voor een niet-betaalde factuur kan je als ondernemer de politie bellen.
Zeer groot verschil tussen burgerlijk recht en strafrecht.
In het burgerlijkrecht komt er géén politionele betrekking aan te pas.

5. Eens je een recht verkregen hebt kan je dit ongelimiteerd gebruiken.
Het hebben van rechten komt ook met bepaalde verplichtingen.
Studenten hebben het recht om naar de les te komen maar hebben nog steeds de verplichting om
hun te gedragen.