1.1.1 DE EERSTE INSTELLINGEN
• Tijdelijke Regering (Gouvernement Provisoire)
o Nieuw land soeverein zal besturen
▪ Revolutie is aanvankelijk een opstand/rellen die ontaarden en volledige revolutie
worden → waar ze aanvankelijk een administratieve scheiding tussen Noord en
Zuid vragen, "we willen aanvaarden voor het Zuiden dat de kroonprins van het
VKN (zoon van Willem I) staatshoofd wordt van Zuiden
→ omwille van afwikkeling naar aanloop van rellen gaat
het radicaal veranderen en willen ze zich volledig
afscheuren en "wij gaan nieuw soeverein land
oprichten"
o Opstand en verwerping grondwettelijke orde V.K. Nederlanden
o.b.v. contrat synallagmatique = wederzijds contract
▪ Kan je beschouwen als vorm van ENAC → staatshoofd heeft aantal
verplichtingen, als die de verplichtingen niet nakomt (bv. respecteren van aantal
rechten, aanvankelijk gaat het over privileges van adel en elite maar in meer
liberaal regime gaat het over het respecteren van liberale burgerrechten) dan
mogen wij als samenleving (nog altijd elite die praat) onze eigen rechten gaan
opschorten
▪ Gaat terug op idee van Magna Carta, Plakaat der Verlathinge, John Locke,..
o Geeft zichzelf tot taak om Grondwet te laten opstellen
▪ Aanstelling Grondwetscommissie
▪ Tijdelijke regering met o.a. Charles Roger, De potter, de adel door Felix de
Merode, Van De Weyer, Gendebien = zoon van persoon die aanvankelijk in
Staten-Generaal de Fundamentele Wet had aangenomen = radicaal (afbeelding)
→ 2 laatsten zijn instigatoren voor Belgische revolutie, gaan constant dingen
doen die gaan stoken zodat er volledige scheiding tussen Noorden en Zuiden
komt
o Schrijft verkiezingen uit voor een grondwetgevende vergadering
• Indépendance de la Belgique
o Le Gouvernement provisoire, Comité central Considérans qu’il importe de fixer l’état futur
de la Belgique, Arrête :
147
, ▪ Art. 1er. Les Provinces de la Belgique, violemment détachées de la Hollande,
constitueront un État indépendant.
▪ Art. 2. Le comité central s'occupera au plus tôt d'un projet
de Constitution.
▪ Art. 3. Un Congrès National, où seront représentés tous
les intérêts des provinces, sera convoqué. Il examinera le
projet de Constitution Belge, le modifiera en ce qu'il
jugera convenable, et le rendra, comme constitution
définitive, exécutoire dans toute la Belgique.
o Afbeelding: Ontwerp van decreet van de Tijdelijke Regering tot
het uitroepen van de onafhankelijkheid van België → zal later ook
bevestigd worden door grondwetgevende vergadering
o Supraconstitutionele decreten → niet in Grondwet → reden dat men decreten er niet
insteekt is dat men vreest dat de afgeleide grondwetgever (bestaande instellingen)
nadien die decreten terug kunnen opheffen via grondwetsherziening → bv. pers en
eeuwige afschaffing van de censuur → dat artikel kan wel gewijzigd worden door
grondwetsherziening → kan in theorie gaan wijzingen → decreten houdt men er bewust
buiten omdat de grondwetgevende vergadering de oorspronkelijke grondwetgevende
vergadering is → op het moment dat die zich opheft, bestaat die niet meer en kans klein
dat die ooit nog tot leven komt → als er dan nog herziening moet gebeuren dan zal het
gebeuren door voorziene grondwetgevende macht (grondwetgever = herzien parlement
na verkiezingen) → kunnen niet meer door gelijkwaardige macht worden aangepast
▪ Problemen met decreten
• Decreet 1 (hierboven): Vandaag voor onafhankelijkheid → stel dat België
in een supranationale instelling wilt opgaan door soevereiniteit op te
geven bv. Europese federale staat → constitutioneel gezien ben je hier
door gebonden en kan je het niet zomaar afschaffen
• Decreet 2: afschaffing van Nassaus van de troon = diplomatiek gevoelig,
ook op vlak van discriminatie
• Daarom zeggen sommige juristen vandaag dat het niet zo supra
constitutioneel zijn → prof: volgens hem waren decreten niet puur
programmatorisch van aard → redenen:
o Grondwetgever ziet zich hier wel door gebonden
o Aantal orangisten zullen voor Hof van Assisen komen na
Belgische revolutie want zullen aantal couppogingen in zitten
(regime nadien nog niet zo stabiel) → van orangisten en
Fransgezinde republikeinen die België willen samensmelten met
Frankrijk → worden vervolgd onder andere o.b.v. Decreet over
Nassaus
1.1.2 DE VOLKSRAAD (CONGRÈS NATIONAL)
• De grondwetgevende vergadering: Congrès National (Volksraad)
o In de naburige landen: afkondiging van een grondwet =
▪ ‘Octroi’ van monarch aan ‘het volk’ (Franse Charter 1814)
148
, ▪ Hooguit overeenkomst tussen vorst en vertegenwoordigers van volk (~ Franse
Charter 1830) → treden op als ratificatiekamer → keuren gewoon goed wat er al
beslist is
o België: wantrouwen daarvoor → willen een rechtstreeks verkozen grondwetgevende
vergadering
▪ Maar kiesbesluit bevat ook censitaire en capacitaire kies- en
verkiesbaarheidsvoorwaarde
• Censitair → je betaalt een ceins, belasting dat je betaalt aan staat → hoe
meer je betaalt, hoe meer kans je maakt om te gaan stemmen en zelf
verkiesbaar te zijn
• Capacitair → gaat over diploma bv. advocaten, juristen, universitairen,
niet: leraars omdat de tijdelijke regering vreest dat er teveel orangisten
zouden inzitten → liberaal systeem uitwerken voor zover dat de
orangisten niet in beeld komen want dan is men net iets minder liberaal
▪ Slechts 1% van bevolking mag stemmen (welgestelden + magistraten,
advocaten, notarissen, officiers, universitairen en geestelijken) →
ondanks het feit dat men een meer representatief systeem wil dan
Verenigd Koninkrijk → niet bepaald democratisch
o Volksraad komt samen in het Paleis van de Staten-Generaal te Brussel (10
november 1830)
o Beschikt over grondwetgevende en wetgevende macht + houdt Tijdelijke
Regering aan als orgaan van de uitvoerende macht
▪ Probleem als je zowel grondwetgevende + wetgevende macht hebt:
dat je je eigen regels kan wijzigen → "ik beschik over deze macht
door de grondwet met beperkingen, maar aangezien ik ook over
grondwetgevende macht beschik, kan ik mezelf meer macht
toekennen" → in Frankrijk mee geëxperimenteerd tijdens Franse revolutie maar
leed tot veel problemen
▪ In België wilt men dit tijdelijk doen totdat er verkiezingen zijn gehouden voor
parlement → p dat moment grondwetgevend orgaan ontbonden om nooit meer
de kop op te steken
o Protagonisten vaak 25-30 jaar oud (bijna rechtstreeks van de universiteitsbanken
opgeleid in rijksuniversiteiten van Willem, is ironisch): kans om iets relatief nieuw te
maken
▪ Er zitten ook nog wel oudere mannen tussen, katholieken, priesters, adel, maar
heel deel van liberalen die jong zijn
o Drie grote ideologische groepen: republikeinen; liberalen; katholieken → gaat zowat in 1
(hieronder)
• Republikeinen
149
, o Sterk beïnvloed door Franse revolutionaire Jacobins (gedachtegoed van Jean-
Jacques Rousseau)
o Algemene wil van het volk = één, ondeelbaar & absoluut:
▪ Essentieel idee
▪ Altijd juist omdat het van iedereen wordt geacht te komen en op
iedereen gericht is → kan nooit falen → wetgever zal zeggen: wij
representeren wil van het volk dus wij kunnen elke wet aannemen en
die zal altijd goed zijn" → is niet het geval → zal tot problemen leiden in
Franse revolutie
o Contra Senaat; contra erfelijke koning als staatshoofd
▪ Reden contra Senaat: je gaat macht opdelen en een senaat is een
aristocratische kamer om adel te dumpen zodat ze minder geneigd zijn om
lagere kamer te beïnvloeden omdat ze hun vertegenwoordiging krijgen →
problematisch → redenen:
• Doet denken aan standenmaatschappij waar republikeinen tegen zijn
• Rechtstheoretisch een probleem → algemene wil die maar op 1 manier
naar buiten kan komen via parlement, ga je opdelen in 2 kamers
▪ Reden contra koning als staatshoofd: willen een verkozen staatshoofd → een
president → Louis de Potter zal hiervoor ijveren → zal anders uitdraaien omdat
katholieken en liberalen die conservatiever zijn de plak zwaaien in de volksraad
voor een senaat kiezen (hierboven) en voor een monarchie maar beetje
aangepast zodat het systeem niet hetzelfde is als bij Willem I maar nog altijd wel
door beïnvloed
o Wetgever = hoogste machtsorgaan (andere organen moeten wet ‘mechanisch’
uitvoeren)
▪ Uitvoerende macht, rechterlijke macht zijn ondergeschikt aan wetgever →
rechter moet wetten toepassen/recht spreken zoals het is gemaakt → la bouche
de la loi → moeten er niet te veel over nadenken → wetgever is brein en andere
machten zijn lichaamsdelen die volgen wat het brein beslist
o ‘Democratisch’: maar hooguit capacitair stemrecht en verlaagde cijns
▪ Capacitair stemrecht: aantal capaciteiten dat in aanmerking komt om te mogen
kiezen, gaan uitbreiden
• Ze zijn gericht tegen cijnskiesrecht, maar republikeinen zijn vaak mensen
die bourgeois of adel zijn en geen voorstander zijn van algemeen
kiesrecht maar willen cijns zo laag mogelijk of capacitair stemrecht
• Katholieken
o Progressieve liberaal-katholieken (invloed Félicité de Lamennais, zie afbeelding) en
conservatieve ultramontanen (invloed Joseph de Maistre)
▪ Lamennais: Was een superconservatief → daarom was hij zo populair in het
Zuiden → nadien wordt hij radicaler en zal hij beginnen preken voor een
soort theocratische republiek met wantrouwen tegen de centrale overheid,
dit was met Napoleon in het achterhoofd, die had misbruik gemaakt van de
macht van de kerk om zijn macht te centraliseren → zal invloed uitoefenen
op katholieken → daarom dat je onder katholieken nog republikeinsgezinde
katholieken hebt
150
• Tijdelijke Regering (Gouvernement Provisoire)
o Nieuw land soeverein zal besturen
▪ Revolutie is aanvankelijk een opstand/rellen die ontaarden en volledige revolutie
worden → waar ze aanvankelijk een administratieve scheiding tussen Noord en
Zuid vragen, "we willen aanvaarden voor het Zuiden dat de kroonprins van het
VKN (zoon van Willem I) staatshoofd wordt van Zuiden
→ omwille van afwikkeling naar aanloop van rellen gaat
het radicaal veranderen en willen ze zich volledig
afscheuren en "wij gaan nieuw soeverein land
oprichten"
o Opstand en verwerping grondwettelijke orde V.K. Nederlanden
o.b.v. contrat synallagmatique = wederzijds contract
▪ Kan je beschouwen als vorm van ENAC → staatshoofd heeft aantal
verplichtingen, als die de verplichtingen niet nakomt (bv. respecteren van aantal
rechten, aanvankelijk gaat het over privileges van adel en elite maar in meer
liberaal regime gaat het over het respecteren van liberale burgerrechten) dan
mogen wij als samenleving (nog altijd elite die praat) onze eigen rechten gaan
opschorten
▪ Gaat terug op idee van Magna Carta, Plakaat der Verlathinge, John Locke,..
o Geeft zichzelf tot taak om Grondwet te laten opstellen
▪ Aanstelling Grondwetscommissie
▪ Tijdelijke regering met o.a. Charles Roger, De potter, de adel door Felix de
Merode, Van De Weyer, Gendebien = zoon van persoon die aanvankelijk in
Staten-Generaal de Fundamentele Wet had aangenomen = radicaal (afbeelding)
→ 2 laatsten zijn instigatoren voor Belgische revolutie, gaan constant dingen
doen die gaan stoken zodat er volledige scheiding tussen Noorden en Zuiden
komt
o Schrijft verkiezingen uit voor een grondwetgevende vergadering
• Indépendance de la Belgique
o Le Gouvernement provisoire, Comité central Considérans qu’il importe de fixer l’état futur
de la Belgique, Arrête :
147
, ▪ Art. 1er. Les Provinces de la Belgique, violemment détachées de la Hollande,
constitueront un État indépendant.
▪ Art. 2. Le comité central s'occupera au plus tôt d'un projet
de Constitution.
▪ Art. 3. Un Congrès National, où seront représentés tous
les intérêts des provinces, sera convoqué. Il examinera le
projet de Constitution Belge, le modifiera en ce qu'il
jugera convenable, et le rendra, comme constitution
définitive, exécutoire dans toute la Belgique.
o Afbeelding: Ontwerp van decreet van de Tijdelijke Regering tot
het uitroepen van de onafhankelijkheid van België → zal later ook
bevestigd worden door grondwetgevende vergadering
o Supraconstitutionele decreten → niet in Grondwet → reden dat men decreten er niet
insteekt is dat men vreest dat de afgeleide grondwetgever (bestaande instellingen)
nadien die decreten terug kunnen opheffen via grondwetsherziening → bv. pers en
eeuwige afschaffing van de censuur → dat artikel kan wel gewijzigd worden door
grondwetsherziening → kan in theorie gaan wijzingen → decreten houdt men er bewust
buiten omdat de grondwetgevende vergadering de oorspronkelijke grondwetgevende
vergadering is → op het moment dat die zich opheft, bestaat die niet meer en kans klein
dat die ooit nog tot leven komt → als er dan nog herziening moet gebeuren dan zal het
gebeuren door voorziene grondwetgevende macht (grondwetgever = herzien parlement
na verkiezingen) → kunnen niet meer door gelijkwaardige macht worden aangepast
▪ Problemen met decreten
• Decreet 1 (hierboven): Vandaag voor onafhankelijkheid → stel dat België
in een supranationale instelling wilt opgaan door soevereiniteit op te
geven bv. Europese federale staat → constitutioneel gezien ben je hier
door gebonden en kan je het niet zomaar afschaffen
• Decreet 2: afschaffing van Nassaus van de troon = diplomatiek gevoelig,
ook op vlak van discriminatie
• Daarom zeggen sommige juristen vandaag dat het niet zo supra
constitutioneel zijn → prof: volgens hem waren decreten niet puur
programmatorisch van aard → redenen:
o Grondwetgever ziet zich hier wel door gebonden
o Aantal orangisten zullen voor Hof van Assisen komen na
Belgische revolutie want zullen aantal couppogingen in zitten
(regime nadien nog niet zo stabiel) → van orangisten en
Fransgezinde republikeinen die België willen samensmelten met
Frankrijk → worden vervolgd onder andere o.b.v. Decreet over
Nassaus
1.1.2 DE VOLKSRAAD (CONGRÈS NATIONAL)
• De grondwetgevende vergadering: Congrès National (Volksraad)
o In de naburige landen: afkondiging van een grondwet =
▪ ‘Octroi’ van monarch aan ‘het volk’ (Franse Charter 1814)
148
, ▪ Hooguit overeenkomst tussen vorst en vertegenwoordigers van volk (~ Franse
Charter 1830) → treden op als ratificatiekamer → keuren gewoon goed wat er al
beslist is
o België: wantrouwen daarvoor → willen een rechtstreeks verkozen grondwetgevende
vergadering
▪ Maar kiesbesluit bevat ook censitaire en capacitaire kies- en
verkiesbaarheidsvoorwaarde
• Censitair → je betaalt een ceins, belasting dat je betaalt aan staat → hoe
meer je betaalt, hoe meer kans je maakt om te gaan stemmen en zelf
verkiesbaar te zijn
• Capacitair → gaat over diploma bv. advocaten, juristen, universitairen,
niet: leraars omdat de tijdelijke regering vreest dat er teveel orangisten
zouden inzitten → liberaal systeem uitwerken voor zover dat de
orangisten niet in beeld komen want dan is men net iets minder liberaal
▪ Slechts 1% van bevolking mag stemmen (welgestelden + magistraten,
advocaten, notarissen, officiers, universitairen en geestelijken) →
ondanks het feit dat men een meer representatief systeem wil dan
Verenigd Koninkrijk → niet bepaald democratisch
o Volksraad komt samen in het Paleis van de Staten-Generaal te Brussel (10
november 1830)
o Beschikt over grondwetgevende en wetgevende macht + houdt Tijdelijke
Regering aan als orgaan van de uitvoerende macht
▪ Probleem als je zowel grondwetgevende + wetgevende macht hebt:
dat je je eigen regels kan wijzigen → "ik beschik over deze macht
door de grondwet met beperkingen, maar aangezien ik ook over
grondwetgevende macht beschik, kan ik mezelf meer macht
toekennen" → in Frankrijk mee geëxperimenteerd tijdens Franse revolutie maar
leed tot veel problemen
▪ In België wilt men dit tijdelijk doen totdat er verkiezingen zijn gehouden voor
parlement → p dat moment grondwetgevend orgaan ontbonden om nooit meer
de kop op te steken
o Protagonisten vaak 25-30 jaar oud (bijna rechtstreeks van de universiteitsbanken
opgeleid in rijksuniversiteiten van Willem, is ironisch): kans om iets relatief nieuw te
maken
▪ Er zitten ook nog wel oudere mannen tussen, katholieken, priesters, adel, maar
heel deel van liberalen die jong zijn
o Drie grote ideologische groepen: republikeinen; liberalen; katholieken → gaat zowat in 1
(hieronder)
• Republikeinen
149
, o Sterk beïnvloed door Franse revolutionaire Jacobins (gedachtegoed van Jean-
Jacques Rousseau)
o Algemene wil van het volk = één, ondeelbaar & absoluut:
▪ Essentieel idee
▪ Altijd juist omdat het van iedereen wordt geacht te komen en op
iedereen gericht is → kan nooit falen → wetgever zal zeggen: wij
representeren wil van het volk dus wij kunnen elke wet aannemen en
die zal altijd goed zijn" → is niet het geval → zal tot problemen leiden in
Franse revolutie
o Contra Senaat; contra erfelijke koning als staatshoofd
▪ Reden contra Senaat: je gaat macht opdelen en een senaat is een
aristocratische kamer om adel te dumpen zodat ze minder geneigd zijn om
lagere kamer te beïnvloeden omdat ze hun vertegenwoordiging krijgen →
problematisch → redenen:
• Doet denken aan standenmaatschappij waar republikeinen tegen zijn
• Rechtstheoretisch een probleem → algemene wil die maar op 1 manier
naar buiten kan komen via parlement, ga je opdelen in 2 kamers
▪ Reden contra koning als staatshoofd: willen een verkozen staatshoofd → een
president → Louis de Potter zal hiervoor ijveren → zal anders uitdraaien omdat
katholieken en liberalen die conservatiever zijn de plak zwaaien in de volksraad
voor een senaat kiezen (hierboven) en voor een monarchie maar beetje
aangepast zodat het systeem niet hetzelfde is als bij Willem I maar nog altijd wel
door beïnvloed
o Wetgever = hoogste machtsorgaan (andere organen moeten wet ‘mechanisch’
uitvoeren)
▪ Uitvoerende macht, rechterlijke macht zijn ondergeschikt aan wetgever →
rechter moet wetten toepassen/recht spreken zoals het is gemaakt → la bouche
de la loi → moeten er niet te veel over nadenken → wetgever is brein en andere
machten zijn lichaamsdelen die volgen wat het brein beslist
o ‘Democratisch’: maar hooguit capacitair stemrecht en verlaagde cijns
▪ Capacitair stemrecht: aantal capaciteiten dat in aanmerking komt om te mogen
kiezen, gaan uitbreiden
• Ze zijn gericht tegen cijnskiesrecht, maar republikeinen zijn vaak mensen
die bourgeois of adel zijn en geen voorstander zijn van algemeen
kiesrecht maar willen cijns zo laag mogelijk of capacitair stemrecht
• Katholieken
o Progressieve liberaal-katholieken (invloed Félicité de Lamennais, zie afbeelding) en
conservatieve ultramontanen (invloed Joseph de Maistre)
▪ Lamennais: Was een superconservatief → daarom was hij zo populair in het
Zuiden → nadien wordt hij radicaler en zal hij beginnen preken voor een
soort theocratische republiek met wantrouwen tegen de centrale overheid,
dit was met Napoleon in het achterhoofd, die had misbruik gemaakt van de
macht van de kerk om zijn macht te centraliseren → zal invloed uitoefenen
op katholieken → daarom dat je onder katholieken nog republikeinsgezinde
katholieken hebt
150
