Hersenen en gedrag
Rode dingen zijn belangrijk!
Voorbereiding hoorcollege 1 28 januari
Belangrijke woorden
- Plastisch= flexibel
- Pituitary gland= hypofyse
- Endocriene klieren= klieren die hormonen afgeven, aangestuurd door de
hypofyse.
- Endocriene systeem= klieren en organen in het lichaam dat hormonen
produceert, afgeeft en reguleert.
- Cerebral cortex= hersenschors
- Central nervous system= centrale zenuwstelsel
- Spinal cord= ruggenmerg
- Vertebrate bones/vertebra= wervels
- Fiber= vezel
- Gray matter= grijze stof, bestaat uit neuronen en gliacellen. Liggen in lagen.
- White matter= witte stof, bestaat uit vette stof myeline (isolerend laagje
waardoor de geleiding beter gaat) axonen= uitlopers van neuronen. Liggen in
clusters.
- Reticulaire stof= Netvormig. Mix van grijze en witte stof.
- Neurale plasticiteit= hersenen hebben het vermogen om aan te passen aan de
omgeving, zodat nieuwe dingen geleerd kunnen worden.
- Hemisfeer= hersenhelft
- Cardiovasculaire systeem= bloedvatenstelsel, verantwoordelijk voor het
transport van bloed, zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen door het lichaam.
Het bestaat uit het hart, bloedvaten en het bloed.
- Ischemisch CVA (cerebro vasculair accident)= herseninfarct ~80%
Tekort aan voedingsstoffen, met name zuurstof. Een bloedvat wordt afgesloten
door vernauwing of bloedprop.
- Hemorragisch CVA (cerebro vasculair accident)= hersenbloeding ~20%
Bloeduitstoring in de hersenen. Bloed gaat in het weefsel lopen waar het bloedvat
knapt. Het kan nergens heen en verdrukt het hersenweefsel totdat het tegen de
hersenpan aankomt. Hier kan het niet weg, dus het gaat naar meerdere kanten in
de hersenen, dus niet alleen waar de bloeding is beschadigd. Die is niet flexibel.
Heeft invloed op een deel van je hersenen.
Latijnse termen:
- Dorsaal: rug (boven of achter)
- Ventraal: buik (onder of voor)
- Anterieur: voor
- Posterieur: achter
- Inferieur: onder
- Superieur: boven
- Mediaal: midden
- Lateraal: zijkant
, - Caudaal: staart (boven of achter)
- Rostraal: bek (onder of voor)
- Contralateraal: kruisen
- Ipsilateraal: niet kruisen
- Coronal section= verticale doorsnede met vooraanzicht.
- Horizontal section= horizontale doorsnede, je ziet de hersenen vanaf boven.
- Sagittal section= verticale doorsnede met zijaanzicht.
Hoe hoger een structuur fysiek in de hersenen ligt, hoe hoger/complexer de functie.
Algemene functies van de hersenen:
- Perceptie-> waarneming, ontvangen van informatie.
- Integratie van informatie-> verwerken van belangrijke informatie,
idiosyncratisch (iedereen ziet een kleur net anders).
- Actie-> gedrag
Algemene woorden:
- Gyri: oppervlakten, kronkels van de hersenen. Ze worden gescheiden door de
groeven. Bocht.
- Sulcus: de groeven.
- Fissures: diepe sulcus.
Hersenen en functies:
- Dura mater= harde hersenvlies. Eerste barrière, stugge bescherming van de
herenen. Via de vaten gaan voedingsstoffen naar het brein en worden signalen
doorgegeven. Deze bloedvaten registreren de prikkels. Dit is erg gevoelig.
- Arachnoid mater/layer= spinnenwebvlies. Plakt aan het zachte hersenvlies.
Belangrijke bariere naar het zachte hersenvlies. In de ruimte ertussen stroomt
cerebral spinal (hersenvocht).
- Pia mater= zachte hersenvlies
- Subarchnoid space= subarchnoïdale ruimte
- CSF (cerebral spinal/hersenen en ruggenmerg)= hersenvocht. Je brein drijft
hierin. Beschermen tegen schokken van buitenaf. Je hersenen kunnen hierdoor
een beetje bewegen, zonder dat ze tegen de schedel komen.
- Cerebral artery= hersenslagader (3x) voorzien de hersenen van bloed en
voedingsstoffen.
• Anterior cerebral artery= voorste hersenslagader
• Middle cerebral artery= middelste hersenslagader
• Posterior cerebral artery= posterior cerebrale arterie of achterste
hersenslagader
- Cerebrale cortex (hersenschors)-> 2-4 mm dik.
Bewuste gedrag.
Bestaat uit 6 lagen. In een motirisch deel van de hersenen is de motorische
laag dikker (laag 5). In het sensorische deel is de sensorische laag dikker (laag
4).
, 4x zo veel gliacellen als neuronen. Toch hebben we ~16 miljard neuronen in
de cortex wat relatief veel neuronen zijn (reden waarom we zo intelligent zijn
ten opzichte van andere diersoorten). In de evolutie toegenomen.
• Frontal lobe (frontale kwab): Motorisch. Motoriek en hogere functies. De
uitvoerende functies van de hersenen, zoals het nemen van beslissingen,
evalueren, plannen en het genereren van vrijwillige bewegingen.
• Parietal lobe (pariëtale kwab): Sensorisch. Sensatie en integratie van
verschillende vormen van sensorische input. Het sturen van onze bewegingen
in de richting van een doel of het uitvoeren van een taak, zoals het vastpakken
van een voorwerp of oriënteren waar je iets voelt.
• Occipital lobe (occipitale kwab): achterkant. Visuele werking, informatie van
ogen en herkennen van gezichten objecten, visuele berekeningen, oriëntatie
en analyses.
• Temporal lobe (temporaalkwab): links en rechts onderaan. Auditieve
verwerking, taalbegrip, geheugen, muzikale vaardigheden, smaak,
gezichtsherkenning en emotionele verwerking (zicht, gehoor en smaak).
Sensorische informatie verwerken.
➔ Hippocampus: omzetten van kortetermijngeheugen naar
langetermijngeheugen. Verwerken en opslaan van nieuwe informatie.
Ruimtelijke oriëntatie en navigatie en emotionele verwerking. Werkt
samen met amygdala om emoties te koppelen aan herinneringen.
Beschadiging-> ziekte van alzheimer, geheugenverlies en problemen met
ruimtelijke oriëntatie.
• Longitudinal fissure (langspleet): diepe groef tussen hersenhelften om ze te
scheiden. Hierin ligt de falx cerebri voor extra versteviging.
• Lateral Fissura: groef die frontale en pariëtale kwabben scheidt van de
temporale kwab. Verdelen van de hersenschors in verschillende gebieden.
• Central sulcus: groef in hersenen. Scheidt frontale kwab van parietal lobe.
• Gyrus temporalis: Gyri in temporale kwab.
• Corpus callosum (hersenbalk): verbindt de linker- en rechterhersenhelft en
is belangrijk voor delen van informatie tussen de twee helften. Meeste witte
stof in de hersenen.
- Cerebrum: grote hersenen. 80% van de hersenen.
• Basale ganglia= aan de binnenkant van de grote hersenen. Verbinden
sensorische en motorische delen van de cortex, reguleren een
vloeiende/gecontroleerde beweging (controle en coördinatie van vrijwillige,
bewuste motorische bewegingen) en betrokken bij associatief leren
(verbanden leggen). Hersencluster van verschillende neuronen die in dienst
staan van het regelen van motoriek. Ook een rol in cognitieve functies
(impliciet geheugen). Substantia nigra uit middenhersenen, zorgen voor
brandstof (dopamine) van dit systeem. Hierdoor kunnen we ons bewust
voortbewegen en interacteren met de omgeving.
- hypoactiviteit-> te weinig dopamine, waardoor je minder in staat bent om te
bewegen (parkinson).
- hyperactiviteit-> te veel dopamine, waardoor je meer beweging hebt
(tourette).
• Cranial nerves: hersenzenuwen.
, - Hersenstam
Cruciale onbewuste levensfuncties, waaronder hartslag, ademhaling, slapen en
eten. Ook verantwoordelijk voor reflexen. Begint waar het ruggenmerg de schedel
ingaat.
• Achterhersenen (metencephalon+ myelencephalon)-> vooral motorische
functies, beweging en balans.
- kleine hersenen-> aansturen van motoriek, timing en coördinatie van
complexe bewegingen. Bij mensen ook cognitieve vermogen: capaciteit voor
het plannen en uitvoeren van complexe gedragsreeksen. 10% van de
hersenen, maar wel 80% van de neuronen.
- Pons-> middelste deel hersenstam. Verbindt de kleine hersenen
(cerebellum) en de rest van de hersenen.
Metencephalon= pons en kleine hersenen samen (verbindende brein). Vitale
functies (ademhaling en bloedvatenstelsel)
- Medulla-> verlengstuk van het ruggenmerg. Onderste deel van de
hersenstam. Regelen van vitale functies als ademhaling en bloedvatenstelsel.
- Reticulaire formatie-> mix van grijze en witte stof, netvormige structuur.
Belangrijk voor slaap en waakritme. Als dit deel beschadigd is kom je niet
meer uit je slaap en raak je in coma.
• Middenhersenen (mesencephalon)-> bovenste deel van de hersenstam,
klein stukje. Vooral sensorische functies. (Reflexen van zien en horen.)
- Substantia nigra: centrale deel met zwart pigment. Aansturen van de
motoriek. Bij mensen met parkinson is het zwarte pigment minder, hebben
ook moeite met motoriek. Oorzaak ligt in deze cellen.
- Cerebrale aquaduct-> deel van het ventrikelsysteem.
- Rode nucleus: aansturen van motoriek, vooral ledematen.
- Colliculus (superieur): ontvangt sensorische informatie van de ogen.
- Colliculus (inferieur): ontvangt sensorische informatie van de oren.
Verwerken informatie en produceren orientatiebewegingen. Bijv. draaien van
hoofd om bron van geluid te zien. Superieur en inferieur moeten hiervoor
samenwerken.
• Tussenhersenen (diencephalon)-> het reukvermogen, integreert sensorische
en motorische informatie op weg naar de hersenschors.
-Thalamus (2x) Bepaalt welke informatie van het perifere zenuwstelsel wordt
doorgestuurd naar de hoger gelegen delen en welk deel wordt onderdrukt.
Integreren van sensorische informatie en stuurt deze door naar hersenschors.
Visuele, auditieve en somatosensatische verwerking. Verschillende delen:
visuele informatie, auditieve informatie, informatie sturen m.b.t. tastzin. Deze
worden naar de verschillende delen van de hersenschors gestuurd die over de
goede functie gaan. Verbonden met hypothalamus.
-Hypothalamus-> onder de thalamus, verbonden met hypofyse. Reguleert
hormoonproductie via hypofyse. Belangrijk bij gedrag. Controle van
emotioneel gedrag. Limbisch systeem en frontaalkwabben leveren hiervoor
input.
-Hypofyse-> doorgeven van hormonen en genereren van hormonen aan het
bloed. Onder controle van hypothalamus. Kan ontsteken->
Rode dingen zijn belangrijk!
Voorbereiding hoorcollege 1 28 januari
Belangrijke woorden
- Plastisch= flexibel
- Pituitary gland= hypofyse
- Endocriene klieren= klieren die hormonen afgeven, aangestuurd door de
hypofyse.
- Endocriene systeem= klieren en organen in het lichaam dat hormonen
produceert, afgeeft en reguleert.
- Cerebral cortex= hersenschors
- Central nervous system= centrale zenuwstelsel
- Spinal cord= ruggenmerg
- Vertebrate bones/vertebra= wervels
- Fiber= vezel
- Gray matter= grijze stof, bestaat uit neuronen en gliacellen. Liggen in lagen.
- White matter= witte stof, bestaat uit vette stof myeline (isolerend laagje
waardoor de geleiding beter gaat) axonen= uitlopers van neuronen. Liggen in
clusters.
- Reticulaire stof= Netvormig. Mix van grijze en witte stof.
- Neurale plasticiteit= hersenen hebben het vermogen om aan te passen aan de
omgeving, zodat nieuwe dingen geleerd kunnen worden.
- Hemisfeer= hersenhelft
- Cardiovasculaire systeem= bloedvatenstelsel, verantwoordelijk voor het
transport van bloed, zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen door het lichaam.
Het bestaat uit het hart, bloedvaten en het bloed.
- Ischemisch CVA (cerebro vasculair accident)= herseninfarct ~80%
Tekort aan voedingsstoffen, met name zuurstof. Een bloedvat wordt afgesloten
door vernauwing of bloedprop.
- Hemorragisch CVA (cerebro vasculair accident)= hersenbloeding ~20%
Bloeduitstoring in de hersenen. Bloed gaat in het weefsel lopen waar het bloedvat
knapt. Het kan nergens heen en verdrukt het hersenweefsel totdat het tegen de
hersenpan aankomt. Hier kan het niet weg, dus het gaat naar meerdere kanten in
de hersenen, dus niet alleen waar de bloeding is beschadigd. Die is niet flexibel.
Heeft invloed op een deel van je hersenen.
Latijnse termen:
- Dorsaal: rug (boven of achter)
- Ventraal: buik (onder of voor)
- Anterieur: voor
- Posterieur: achter
- Inferieur: onder
- Superieur: boven
- Mediaal: midden
- Lateraal: zijkant
, - Caudaal: staart (boven of achter)
- Rostraal: bek (onder of voor)
- Contralateraal: kruisen
- Ipsilateraal: niet kruisen
- Coronal section= verticale doorsnede met vooraanzicht.
- Horizontal section= horizontale doorsnede, je ziet de hersenen vanaf boven.
- Sagittal section= verticale doorsnede met zijaanzicht.
Hoe hoger een structuur fysiek in de hersenen ligt, hoe hoger/complexer de functie.
Algemene functies van de hersenen:
- Perceptie-> waarneming, ontvangen van informatie.
- Integratie van informatie-> verwerken van belangrijke informatie,
idiosyncratisch (iedereen ziet een kleur net anders).
- Actie-> gedrag
Algemene woorden:
- Gyri: oppervlakten, kronkels van de hersenen. Ze worden gescheiden door de
groeven. Bocht.
- Sulcus: de groeven.
- Fissures: diepe sulcus.
Hersenen en functies:
- Dura mater= harde hersenvlies. Eerste barrière, stugge bescherming van de
herenen. Via de vaten gaan voedingsstoffen naar het brein en worden signalen
doorgegeven. Deze bloedvaten registreren de prikkels. Dit is erg gevoelig.
- Arachnoid mater/layer= spinnenwebvlies. Plakt aan het zachte hersenvlies.
Belangrijke bariere naar het zachte hersenvlies. In de ruimte ertussen stroomt
cerebral spinal (hersenvocht).
- Pia mater= zachte hersenvlies
- Subarchnoid space= subarchnoïdale ruimte
- CSF (cerebral spinal/hersenen en ruggenmerg)= hersenvocht. Je brein drijft
hierin. Beschermen tegen schokken van buitenaf. Je hersenen kunnen hierdoor
een beetje bewegen, zonder dat ze tegen de schedel komen.
- Cerebral artery= hersenslagader (3x) voorzien de hersenen van bloed en
voedingsstoffen.
• Anterior cerebral artery= voorste hersenslagader
• Middle cerebral artery= middelste hersenslagader
• Posterior cerebral artery= posterior cerebrale arterie of achterste
hersenslagader
- Cerebrale cortex (hersenschors)-> 2-4 mm dik.
Bewuste gedrag.
Bestaat uit 6 lagen. In een motirisch deel van de hersenen is de motorische
laag dikker (laag 5). In het sensorische deel is de sensorische laag dikker (laag
4).
, 4x zo veel gliacellen als neuronen. Toch hebben we ~16 miljard neuronen in
de cortex wat relatief veel neuronen zijn (reden waarom we zo intelligent zijn
ten opzichte van andere diersoorten). In de evolutie toegenomen.
• Frontal lobe (frontale kwab): Motorisch. Motoriek en hogere functies. De
uitvoerende functies van de hersenen, zoals het nemen van beslissingen,
evalueren, plannen en het genereren van vrijwillige bewegingen.
• Parietal lobe (pariëtale kwab): Sensorisch. Sensatie en integratie van
verschillende vormen van sensorische input. Het sturen van onze bewegingen
in de richting van een doel of het uitvoeren van een taak, zoals het vastpakken
van een voorwerp of oriënteren waar je iets voelt.
• Occipital lobe (occipitale kwab): achterkant. Visuele werking, informatie van
ogen en herkennen van gezichten objecten, visuele berekeningen, oriëntatie
en analyses.
• Temporal lobe (temporaalkwab): links en rechts onderaan. Auditieve
verwerking, taalbegrip, geheugen, muzikale vaardigheden, smaak,
gezichtsherkenning en emotionele verwerking (zicht, gehoor en smaak).
Sensorische informatie verwerken.
➔ Hippocampus: omzetten van kortetermijngeheugen naar
langetermijngeheugen. Verwerken en opslaan van nieuwe informatie.
Ruimtelijke oriëntatie en navigatie en emotionele verwerking. Werkt
samen met amygdala om emoties te koppelen aan herinneringen.
Beschadiging-> ziekte van alzheimer, geheugenverlies en problemen met
ruimtelijke oriëntatie.
• Longitudinal fissure (langspleet): diepe groef tussen hersenhelften om ze te
scheiden. Hierin ligt de falx cerebri voor extra versteviging.
• Lateral Fissura: groef die frontale en pariëtale kwabben scheidt van de
temporale kwab. Verdelen van de hersenschors in verschillende gebieden.
• Central sulcus: groef in hersenen. Scheidt frontale kwab van parietal lobe.
• Gyrus temporalis: Gyri in temporale kwab.
• Corpus callosum (hersenbalk): verbindt de linker- en rechterhersenhelft en
is belangrijk voor delen van informatie tussen de twee helften. Meeste witte
stof in de hersenen.
- Cerebrum: grote hersenen. 80% van de hersenen.
• Basale ganglia= aan de binnenkant van de grote hersenen. Verbinden
sensorische en motorische delen van de cortex, reguleren een
vloeiende/gecontroleerde beweging (controle en coördinatie van vrijwillige,
bewuste motorische bewegingen) en betrokken bij associatief leren
(verbanden leggen). Hersencluster van verschillende neuronen die in dienst
staan van het regelen van motoriek. Ook een rol in cognitieve functies
(impliciet geheugen). Substantia nigra uit middenhersenen, zorgen voor
brandstof (dopamine) van dit systeem. Hierdoor kunnen we ons bewust
voortbewegen en interacteren met de omgeving.
- hypoactiviteit-> te weinig dopamine, waardoor je minder in staat bent om te
bewegen (parkinson).
- hyperactiviteit-> te veel dopamine, waardoor je meer beweging hebt
(tourette).
• Cranial nerves: hersenzenuwen.
, - Hersenstam
Cruciale onbewuste levensfuncties, waaronder hartslag, ademhaling, slapen en
eten. Ook verantwoordelijk voor reflexen. Begint waar het ruggenmerg de schedel
ingaat.
• Achterhersenen (metencephalon+ myelencephalon)-> vooral motorische
functies, beweging en balans.
- kleine hersenen-> aansturen van motoriek, timing en coördinatie van
complexe bewegingen. Bij mensen ook cognitieve vermogen: capaciteit voor
het plannen en uitvoeren van complexe gedragsreeksen. 10% van de
hersenen, maar wel 80% van de neuronen.
- Pons-> middelste deel hersenstam. Verbindt de kleine hersenen
(cerebellum) en de rest van de hersenen.
Metencephalon= pons en kleine hersenen samen (verbindende brein). Vitale
functies (ademhaling en bloedvatenstelsel)
- Medulla-> verlengstuk van het ruggenmerg. Onderste deel van de
hersenstam. Regelen van vitale functies als ademhaling en bloedvatenstelsel.
- Reticulaire formatie-> mix van grijze en witte stof, netvormige structuur.
Belangrijk voor slaap en waakritme. Als dit deel beschadigd is kom je niet
meer uit je slaap en raak je in coma.
• Middenhersenen (mesencephalon)-> bovenste deel van de hersenstam,
klein stukje. Vooral sensorische functies. (Reflexen van zien en horen.)
- Substantia nigra: centrale deel met zwart pigment. Aansturen van de
motoriek. Bij mensen met parkinson is het zwarte pigment minder, hebben
ook moeite met motoriek. Oorzaak ligt in deze cellen.
- Cerebrale aquaduct-> deel van het ventrikelsysteem.
- Rode nucleus: aansturen van motoriek, vooral ledematen.
- Colliculus (superieur): ontvangt sensorische informatie van de ogen.
- Colliculus (inferieur): ontvangt sensorische informatie van de oren.
Verwerken informatie en produceren orientatiebewegingen. Bijv. draaien van
hoofd om bron van geluid te zien. Superieur en inferieur moeten hiervoor
samenwerken.
• Tussenhersenen (diencephalon)-> het reukvermogen, integreert sensorische
en motorische informatie op weg naar de hersenschors.
-Thalamus (2x) Bepaalt welke informatie van het perifere zenuwstelsel wordt
doorgestuurd naar de hoger gelegen delen en welk deel wordt onderdrukt.
Integreren van sensorische informatie en stuurt deze door naar hersenschors.
Visuele, auditieve en somatosensatische verwerking. Verschillende delen:
visuele informatie, auditieve informatie, informatie sturen m.b.t. tastzin. Deze
worden naar de verschillende delen van de hersenschors gestuurd die over de
goede functie gaan. Verbonden met hypothalamus.
-Hypothalamus-> onder de thalamus, verbonden met hypofyse. Reguleert
hormoonproductie via hypofyse. Belangrijk bij gedrag. Controle van
emotioneel gedrag. Limbisch systeem en frontaalkwabben leveren hiervoor
input.
-Hypofyse-> doorgeven van hormonen en genereren van hormonen aan het
bloed. Onder controle van hypothalamus. Kan ontsteken->
