Goederenrecht
2024-2025
Professor Wylleman en professor Baeck
Inhoudsopgave
1 Indeling van de goederen .............................................................................. 7
1.1 Goederen volgens de graad van toe-eigeningsmogelijkheid ................................ 7
1.1.1 Goederen in en buiten de handel ...................................................................................... 7
1.1.2 Gemene voorwerpen ....................................................................................................... 7
1.1.3 Goederen zonder eigenaar (res nullius) ............................................................................. 7
1.1.4 Gevonden goederen ......................................................................................................... 8
1.2 Goederen volgens hun gebruik .......................................................................... 8
1.2.1 Vervangbare en niet-vervangbare goederen ....................................................................... 8
1.2.2 Verbruikbare ó niet-verbruikbare goederen ...................................................................... 8
1.2.3 Soortgoederen (genera) ó bepaalde goederen (species) ................................................... 8
1.3 Roerende en onroerende goederen .................................................................... 9
1.3.1 Onroerende goederen ...................................................................................................... 9
1.3.2 Roerende goederen........................................................................................................ 12
1.4 Publieke goederen .......................................................................................... 13
2 De zakelijke hoofdrechten ........................................................................... 15
2.1 Het eigendomsrecht ....................................................................................... 16
2.1.1 Eigendomsvorderingen .................................................................................................. 17
2.1.2 Bewijs van eigendom ..................................................................................................... 18
2.1.3 begrenzing van het eigendomsrecht van een grond .......................................................... 18
2.2 oospronkelijke wijzen van eigendomsverkrijging .............................................. 19
2.2.1 het ontstaan van eigendom ............................................................................................ 19
2.2.2 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging via VERKRIJGENDE VERJARING ............................. 19
2.2.3 Tijdsverloop ................................................................................................................... 23
2.2.4 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge NATREKKING ......................................... 26
2.2.5 oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge VERWERKING ........................................ 28
2.2.6 Oorpsronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge VONDST ................................................ 29
2.2.7 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge NIET-OPHALING .................................... 30
2.3 Eigendomsbeperkingen .................................................................................. 30
2.3.1 De leer van het rechtsmisbruik ....................................................................................... 31
2.3.2 De evenwichtsleer ......................................................................................................... 32
3 Mede-eigendom.......................................................................................... 33
3.1 3 soorten mede-eigendom .............................................................................. 34
3.1.1 toevallige mede-eigendom ............................................................................................. 34
3.1.2 Vrijwillige mede-eigendom ............................................................................................. 38
3.1.3 Gedwongen mede-eigendom ......................................................................................... 39
3.2 Appartementsrecht ........................................................................................ 41
3.2.1 Historiek ....................................................................................................................... 41
3.3 Reglement van mede-eigendom ...................................................................... 44
3.3.1 De organen van de vereniging van mede-eigenaars: ......................................................... 46
3.3.2 Ontbinding van de vereniging van mede-eigenaars: ......................................................... 51
, 3.3.3 Overdracht van private kavels ......................................................................................... 51
3.4 Gedwongen mede-eigendom .......................................................................... 54
3.4.1 Mandeligheid ................................................................................................................. 54
3.5 Vruchtgebruik ................................................................................................ 55
3.5.1 Bijzonder vruchtgebruik: het recht van bewoning ............................................................. 55
3.5.2 Kenmerken : .................................................................................................................. 56
3.5.3 Vestiging van vruchtgebruik ............................................................................................ 58
3.5.4 Modaliteiten van vruchtgebruik....................................................................................... 58
3.5.5 Rechten van de vruchtgebruiker en de blote eigenaar ...................................................... 59
3.5.6 plichten van de vruchtgebruiker en de blote eigenaar ...................................................... 61
3.5.7 Tenietgaan van het vruchtgebruik.................................................................................... 63
3.5.8 Gevolgen van tenietgaan van het vruchtgebruik ............................................................... 64
4 Erfpachtrecht ............................................................................................. 65
4.1 Defintie (dwingend recht) ................................................................................ 65
4.2 Duurtijd (dwingend recht= niet anders overeenkomen) ..................................... 66
4.3 Verkrijging ...................................................................................................... 67
4.4 Rechten en plichten van partijen ..................................................................... 68
4.4.1 Beschikking over het erfpachtrecht ................................................................................. 68
4.4.2 Gebruik en genot ........................................................................................................... 68
4.4.3 Lasten ........................................................................................................................... 69
4.4.4 Onderhoud en herstellingen ........................................................................................... 69
4.5 Tenietgaan...................................................................................................... 69
4.5.1 Algemene wijzen van tenietgaan van zakelijke rechten ..................................................... 70
4.5.2 Bijzondere wijzen van tenietgaan van zakelijke gebruiksrechten ....................................... 70
4.5.3 Specifieke wijze van tenietgaan van een erfpachtrecht..................................................... 71
4.5.4 Gevolgen van het tenietgaan .......................................................................................... 71
5 Opstalrecht (titel 8) ..................................................................................... 72
5.1 Definitie ......................................................................................................... 72
5.2 Duurtijd (dwingend recht)................................................................................ 74
5.3 Verkrijging ...................................................................................................... 75
5.3.1 Zelfstandig opstalrecht .................................................................................................. 75
5.3.2 Accessoir opstalrecht .................................................................................................... 76
5.4 Rechten en plichten van partijen ..................................................................... 77
5.4.1 Beschikking (art. 3. 183) ................................................................................................. 77
5.4.2 Tijdelijk eigendomsrecht (staat in definitie dus kan niet afwijken) ..................................... 77
5.4.3 Bouwwerken en beplantingen......................................................................................... 77
5.4.4 Lasten ........................................................................................................................... 77
5.5 Tenietgaan...................................................................................................... 78
5.5.1 Algemene wijzen van tenietgaan van zakelijke rechten ..................................................... 78
5.5.2 Bijzondere wijzen van tenietgaan van zakelijke gebruiksrechten ....................................... 78
5.5.3 Specifieke wijze van tenietgaan van een opstalrecht ........................................................ 78
5.5.4 Gevolgen van het tenietgaan .......................................................................................... 78
6 Erfdienstbaarheden .................................................................................... 78
6.1 Definitie ......................................................................................................... 79
7 Zakelijke zekerheden .................................................................................. 79
7.1 Begrip en belang ............................................................................................. 79
, 7.2 Hypotheek ..................................................................................................... 81
7.2.1 Totstandkoming ............................................................................................................. 81
7.2.2 Uitoefening .................................................................................................................... 82
7.3 (Bijzondere) voorrechten ................................................................................. 83
7.3.1 totstandkoming ............................................................................................................. 83
7.3.2 Uitoefening .................................................................................................................... 88
7.4 Pand (ó hypotheek) ....................................................................................... 89
7.4.1 Totstandkoming ............................................................................................................. 90
7.4.2 Uitoefening .................................................................................................................... 90
7.5 Retentierecht ................................................................................................. 91
8 Erfdienstbaarheden .................................................................................... 92
8.1 Algemene bepalingen ..................................................................................... 92
8.1.1 Definitie ........................................................................................................................ 92
8.1.2 Indelingen ..................................................................................................................... 93
8.2 Erfdienstbaarheden door menselijk handelen .................................................. 93
8.2.1 Verkrijging ..................................................................................................................... 93
8.2.2 Rechten en plichten van partijen .................................................................................... 94
8.2.3 Tenietgaan ..................................................................................................................... 96
8.3 Wettelijke erfdienstbaarheden ........................................................................ 97
8.3.1 Water ............................................................................................................................ 97
8.3.2 Afstanden (1 september 2021) ........................................................................................ 97
8.3.3 Ingeslotenheid ............................................................................................................... 99
9 Zakelijke zekerheden: oefeningen ..............................................................101
9.1 Publiciteit .....................................................................................................107
9.1.1 Verkrijging van zakelijke rechten ................................................................................... 107
9.1.2 Roerende goederen...................................................................................................... 108
9.1.3 Onroerende goederen .................................................................................................. 109
10 Zakelijke rechten: gemeenschappelijke principes ....................................116
10.1 Algemene regels over zakelijke rechten ..........................................................116
10.1.1 Numerus clausus-beginsel (art. 3.3) ......................................................................... 116
10.1.2 Anterioriteitsbeginsel (art. 3.4, lid 1) ......................................................................... 117
10.1.3 Volgrecht (art. 3.4, lid 2) ........................................................................................... 117
10.1.4 Voorrang (art. 3.5) .................................................................................................... 117
10.1.5 Beschikkingsbevoegdheid (art. 3.6) .......................................................................... 117
10.2 Algemene regels over het voorwerp van zakelijke rechten ...............................118
10.2.1 Voorwerp ................................................................................................................ 119
10.2.2 Specialiteitsbeginsel ............................................................................................... 119
10.2.3 Eenheidsbeginsel .................................................................................................... 120
10.2.4 Accessoriumregel .................................................................................................... 121
10.2.5 Zakelijke subrogatie ................................................................................................. 121
10.2.6 Verwerking .............................................................................................................. 122
10.2.7 Vermenging ............................................................................................................. 122
10.3 Algemene regels over het verkrijgen en tenietgaan van zakelijke rechten .........123
10.3.1 Verkrijgen van zakelijke rechten ................................................................................ 123
10.3.2 Tenietgaan zakelijke rechten..................................................................................... 123
10.3.3 Bescherming van derden te goeder trouw ................................................................. 124
,Inleiding: het goederenrecht gesitueerd binnen het vermogensrecht
Goederenrecht onderdeel van vermogensrecht
Enkele begrippen
• Vermogensrecht = recht tot regeling van de patrimoniale subjectieve rechten
• Patrimoniaal = op geld waardeerbaar
• 3 soorten patrimoniale subjectieve rechten :
- Zakelijke rechten
- Vorderingsrechten
- Intellectuele rechten
Onderdeel van vermogensrecht
Patrimoniaal: niet over personen
Binnen dat vermogensrecht 3 studies
- Zakelijke rechten: kernwoord: rechtstreeks zeggenschap over ene bepaald goed
- Vorderingsrechten: kernwoord: prestatie
- Intellectuele rechten: kernwoord: exploitatierecht
VORDERINGSRECHTEN (verbintenissenrecht)
Bieden een rechtssubject een recht op een prestatie van een ander rechtssubject
Dus : gaat over rechtsverhoudingen tussen rechtssubjecten
Prestatie = iets doen, iets niet doen (iets laten) of iets geven
INTELLECTUELE RECHTEN
Geven de titularis een tijdelijk en exclusief exploitatierecht op een originele creatie
van de menselijke geest
ZAKELIJKE RECHTEN
Geven een rechtssubject een rechtstreekse zeggenschap over een bepaalde zaak
Dus : gaat over verhouding mens-zaak
Met variabele draagwijdte in functie van de aard van het zakelijk recht
- Numerus-clausus beginsel
ZAKELIJKE HOOFDRECHTEN :
• Meest volkomen zakelijk recht = eigendomsrecht
• Mede-eigendom = variant van eigendomsrecht: appartementsrecht meerdere
eigenaars
• Zakelijke rechten met minder omvangrijke zeggenschap op de zaak = zakelijke
gebruiksrechten – nl. erfdienstbaarheden, vruchtgebruik, erfpacht en opstalrecht
è Numerus-clausus beginsel: beperkt aantal zakelijke gebruiksrechten, de
wetgever voorziet de mogelijke zakelijke gebruiksrechten
BIJKOMENDE ZAKELIJKE RECHTEN
= zakelijke zekerheden -> bijkomende zakelijke rechten
Zijn een accessorium (bijzaak) van een schuldvordering
,Ze waarborgen deze schuldvordering nl. bijzondere voorrechten, pand (roerende
goederen), hypotheek (zakelijkzekerheidsrecht), en retentierecht
De modernisering van het goederenrecht
• Burgerlijk Wetboek van 1804 => gericht op een agrarische samenleving
• Nauwelijks gewijzigd tot recente hervorming
• Met ingang van 1 september 2021: inwerkingtreding van Boek 3 van het (nieuw)
Burgerlijk Wetboek, begrepen in de wet van 4 februari 2020 (BS 17 maart 2020)
• Veranderd maar niet revolutionair, zoveel mogelijk de evolutie van de
rechtspraak en rechtsleer inplementeren
• Vroeger: slechts 1 artikel dat appartementsrecht regelt (evolutie)
Belang van het zakenrecht
- Goede juridische regeling van de toekenning van zakelijke rechten => welvaart
- Vroeger woelige tijd 1789 -> maar mensen dachten toen ook over
gelijkheid, hoe scherper ongelijkheden hoe meer kans op revolutie
- Eigendomsrecht = grondrecht
- Cruciaal = publicitietssysteem
è Want: snel en met zekerheid weten wie welk vermogen heeft, is nuttig voor de
medecontractant en voor de overheid
o Duidelijk vastleggen wat van wie is en bescherming daarvan
o Belangrijk voor kredietverlening -> waarborggeving en krediet krijgen
- Ook belang maatschappelijke belangen: administratieve zijdelingsewetgeving bv.
Omgevingsrecht
DEFINITIES
Zaak
Zaak (algemeen): al wat bestaat, met uitzondering van de mensen (bijzonder ruim)
Vroeger terminologie door elkaar gebruiken
Goederen
Goederen: alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening met inbegrip van de
vermogensrechten
Dus vorderingsrecht, intellectueel recht, zakenrecht is ook een goed, je kunt die ook toe-
eigenen bv in pand geven
Voorwerp
Voorwerp: wat geen persoon en geen dier is, ongeacht of het voorwerp natuurlijk of
kunstmatig, lichamelijk of onlichamelijk is:
- Dieren sluiten we uit de voorwerpen maar we passen wel het goederenrecht toe
,Lichamelijke voorwerpen: voorwerpen die zintuigelijk kunnen waargenomen worden en
worden gemeten middels een momentopname (ook gas, elektriciteit)
Onlichamelijk: vordering
Dieren: hebben een gevoelsvermogen en biologische noden art. 3.39 BW: dieren zijn niet
echt goederen. Goederen moet je onderscheiden van dieren en dieren moet je
onderscheiden van mensen
Vruchten
Vruchten: datgene wat een goed periodiek voortbrengt zonder dat dit de substantie van
het goed wijzigt, ongeacht of dit uit zichzelf gebeurt of als gevolg van de valorisatie ervan
- Bv huur
Opbrengsten: datgene wat een goed opbrengt maar waardoor de waarde van het goed
onmiddellijk of geleidelijk wordt verminderd
- Bv. Diamandmijn
Vermogen
Vermogen: juridische algemeenheid die het geheel van de bestaande en toekomstige
goederen (baten) en verbintenissen (lasten) omvat
ð Belangrijk in het erfrecht en het verbintenissenrecht:
o Verbintenissenrecht: bv. Schuld dat je niet terugbetaald -> bank kan zich
richten op je volledig vermogen; je staat met je ganse vermogen in voor uw
rechten en plichten
o Erfrecht: je moet de schulden van je nalatenschap met je eigen vermogen
vergoeden
§ Bescherming erfgenaam: mogelijkheid om nalatenschap te
verwerpen bij notaris of aanvaarden onder voorrecht van
boedelbeschrijving: als je uit het nalatenschap over goederen zal
beschikken dan wordt je geacht zuiver te aanvaarden maar je knipt
de eenheid van het vermogen door -> je houdt het vermogen van de
overledene tijdelijk, maar houdt het afgescheiden van het eigen
vermogen (vermogen erfgenaam)
§ Wie moet de overheid beschermen als de schulden nog niet
betaald zijn? De schuldeiser! Dus voorrecht van boedelbeschrijving
is heel strict en alle goederen moeten verkocht worden onder
toezicht van rechtbank -> openbaar, onder de hand verkopen
Modern recht: principe van eenheid van het vermogen (al je rechten en plichten,
goederen nu en in de toekomst)
Uitzondering op dit principe: kwaliteitsrekening: je hebt een vermogen maar het is niet
voor je privé bestemd. zelfde persoon die 2 vermogens heeft: bv. Als die houder van de
KR zijn schulden niet betaald dan zal men niet kunnen gelden op het vermogen op de KR
- Advocaat
- Gerechtsdeurwaarder
, - Notaris
è Derdenrekening
1 Indeling van de goederen
Waarom indelen?: per categorie leidt tot andere toepassing van andere rechtsregels
ð Omdat goederen in functie van de categorie waartoe ze behoren, een eigen
rechtsstatuut hebben
ð Basis tot normering
1.1 Goederen volgens de graad van toe-eigeningsmogelijkheid
Belang van indeling:
ð Doorslaggevend voor de vraag of een goed wel het voorwerp kan uitmaken van
zakelijke rechten
1.1.1 Goederen in en buiten de handel
In de handel: kunnen het voorwerp zijn van vermogensrecht dus van private toe-eigening
en verhandeling tussen de burgers: goederen in het rechsverkeer
Buiten de handel: komen in feite wel in aanmerling voor private toe-eigening en
verhandeling maar niet in rechte (bv. Drugs)
1.1.2 Gemene voorwerpen
Gemene goederen(res communes): voorwerpen die aan niemand toebehoren en
worden gebruikt in het algemeen belang, met in begrip van het belang voor toekomstige
generaties -> niet vatbaar voor private toe-eigening: bv. Zee, stromend water
Wel een deel ervan kan je toe-eigenen: emmer zeewater
1.1.3 Goederen zonder eigenaar (res nullius)
zijn van tweeërlei aard:
1. Ofwel hebben ze nooit een eigenaar gehad maar zijn ze wel vatbaar voor toe-
eigening
2. Ofwel heeft de eigenaar er afstand van gedaan (res delictae)
Onderscheiden regeling voor onroerende en roerende goederen: verlaten roerende
goederen waar men afstand van doen gaan naar de belgische staat maar als die
verlating schade berokkent aan de staat kan men wel nog schadevergoeding vorderen
bv. Vervuilende grond die je verlaat om schadekost te vermijden -> steeds
schadevergoeding
, 1.1.4 Gevonden goederen
ð Goederen kunnen ‘gevonden’ worden wanneer ze
- Verloren goederen zijn (eigenaar is onbekend)
- Res nullius zijn
- Schatten zijn (werden verborgen en hadden een eignaar maar die kan zijn
eigendomstrecht niet meer aantonen)
1.2 Goederen volgens hun gebruik
1.2.1 Vervangbare en niet-vervangbare goederen
Vervangbaar: onderling verwisselbaar: bv. Geld, bloem
Criterium: de wil van de partijen zelf
Dus niet: een intrinsiek kenmerk van de goederen: partijen kunnen in een overeenkomst
overeenkomen over de vervangbaarheid van goed
Belang onderscheid vervangbaar / niet-vervangbaar
Ligt in het verbintenissenrecht:
- Kwijting van de schuld kan door het leveren van de vervangende zaak als het
voorwerp een vervangbaar goed is
- Schuldvergelijking: enkel mogelijk voor geld en vervangbare zaken van dezelfde
soort
1.2.2 Verbruikbare ó niet-verbruikbare goederen
Verbruikbare goederen kan men niet gebruiken zonder erover te beschikken
Ze gaan dus verloren (feitelijk of juridisch) bij het eerste gerbuik dat men ervan maakt
Belang: bruikleen/verbruikleen; vruchtgebruik
1.2.3 Soortgoederen (genera) ó bepaalde goederen (species)
Soortgoederen = slechts bepaald naar hun generieke eigenschappen dus naar hun
maat, getal of gewicht (art. 3.44 lid 3 BW)
Bepaalde goederen = individueel bepaalde goederen
Onderscheidend criterium = de aard zelf van de goederen
Belang onderscheid tussen genera en species
- In het goederenrecht: teruggave bij einde vruchtgebruik; specialiteitsbeginsel;
vermenging
2024-2025
Professor Wylleman en professor Baeck
Inhoudsopgave
1 Indeling van de goederen .............................................................................. 7
1.1 Goederen volgens de graad van toe-eigeningsmogelijkheid ................................ 7
1.1.1 Goederen in en buiten de handel ...................................................................................... 7
1.1.2 Gemene voorwerpen ....................................................................................................... 7
1.1.3 Goederen zonder eigenaar (res nullius) ............................................................................. 7
1.1.4 Gevonden goederen ......................................................................................................... 8
1.2 Goederen volgens hun gebruik .......................................................................... 8
1.2.1 Vervangbare en niet-vervangbare goederen ....................................................................... 8
1.2.2 Verbruikbare ó niet-verbruikbare goederen ...................................................................... 8
1.2.3 Soortgoederen (genera) ó bepaalde goederen (species) ................................................... 8
1.3 Roerende en onroerende goederen .................................................................... 9
1.3.1 Onroerende goederen ...................................................................................................... 9
1.3.2 Roerende goederen........................................................................................................ 12
1.4 Publieke goederen .......................................................................................... 13
2 De zakelijke hoofdrechten ........................................................................... 15
2.1 Het eigendomsrecht ....................................................................................... 16
2.1.1 Eigendomsvorderingen .................................................................................................. 17
2.1.2 Bewijs van eigendom ..................................................................................................... 18
2.1.3 begrenzing van het eigendomsrecht van een grond .......................................................... 18
2.2 oospronkelijke wijzen van eigendomsverkrijging .............................................. 19
2.2.1 het ontstaan van eigendom ............................................................................................ 19
2.2.2 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging via VERKRIJGENDE VERJARING ............................. 19
2.2.3 Tijdsverloop ................................................................................................................... 23
2.2.4 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge NATREKKING ......................................... 26
2.2.5 oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge VERWERKING ........................................ 28
2.2.6 Oorpsronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge VONDST ................................................ 29
2.2.7 Oorspronkelijke eigendomsverkrijging ingevolge NIET-OPHALING .................................... 30
2.3 Eigendomsbeperkingen .................................................................................. 30
2.3.1 De leer van het rechtsmisbruik ....................................................................................... 31
2.3.2 De evenwichtsleer ......................................................................................................... 32
3 Mede-eigendom.......................................................................................... 33
3.1 3 soorten mede-eigendom .............................................................................. 34
3.1.1 toevallige mede-eigendom ............................................................................................. 34
3.1.2 Vrijwillige mede-eigendom ............................................................................................. 38
3.1.3 Gedwongen mede-eigendom ......................................................................................... 39
3.2 Appartementsrecht ........................................................................................ 41
3.2.1 Historiek ....................................................................................................................... 41
3.3 Reglement van mede-eigendom ...................................................................... 44
3.3.1 De organen van de vereniging van mede-eigenaars: ......................................................... 46
3.3.2 Ontbinding van de vereniging van mede-eigenaars: ......................................................... 51
, 3.3.3 Overdracht van private kavels ......................................................................................... 51
3.4 Gedwongen mede-eigendom .......................................................................... 54
3.4.1 Mandeligheid ................................................................................................................. 54
3.5 Vruchtgebruik ................................................................................................ 55
3.5.1 Bijzonder vruchtgebruik: het recht van bewoning ............................................................. 55
3.5.2 Kenmerken : .................................................................................................................. 56
3.5.3 Vestiging van vruchtgebruik ............................................................................................ 58
3.5.4 Modaliteiten van vruchtgebruik....................................................................................... 58
3.5.5 Rechten van de vruchtgebruiker en de blote eigenaar ...................................................... 59
3.5.6 plichten van de vruchtgebruiker en de blote eigenaar ...................................................... 61
3.5.7 Tenietgaan van het vruchtgebruik.................................................................................... 63
3.5.8 Gevolgen van tenietgaan van het vruchtgebruik ............................................................... 64
4 Erfpachtrecht ............................................................................................. 65
4.1 Defintie (dwingend recht) ................................................................................ 65
4.2 Duurtijd (dwingend recht= niet anders overeenkomen) ..................................... 66
4.3 Verkrijging ...................................................................................................... 67
4.4 Rechten en plichten van partijen ..................................................................... 68
4.4.1 Beschikking over het erfpachtrecht ................................................................................. 68
4.4.2 Gebruik en genot ........................................................................................................... 68
4.4.3 Lasten ........................................................................................................................... 69
4.4.4 Onderhoud en herstellingen ........................................................................................... 69
4.5 Tenietgaan...................................................................................................... 69
4.5.1 Algemene wijzen van tenietgaan van zakelijke rechten ..................................................... 70
4.5.2 Bijzondere wijzen van tenietgaan van zakelijke gebruiksrechten ....................................... 70
4.5.3 Specifieke wijze van tenietgaan van een erfpachtrecht..................................................... 71
4.5.4 Gevolgen van het tenietgaan .......................................................................................... 71
5 Opstalrecht (titel 8) ..................................................................................... 72
5.1 Definitie ......................................................................................................... 72
5.2 Duurtijd (dwingend recht)................................................................................ 74
5.3 Verkrijging ...................................................................................................... 75
5.3.1 Zelfstandig opstalrecht .................................................................................................. 75
5.3.2 Accessoir opstalrecht .................................................................................................... 76
5.4 Rechten en plichten van partijen ..................................................................... 77
5.4.1 Beschikking (art. 3. 183) ................................................................................................. 77
5.4.2 Tijdelijk eigendomsrecht (staat in definitie dus kan niet afwijken) ..................................... 77
5.4.3 Bouwwerken en beplantingen......................................................................................... 77
5.4.4 Lasten ........................................................................................................................... 77
5.5 Tenietgaan...................................................................................................... 78
5.5.1 Algemene wijzen van tenietgaan van zakelijke rechten ..................................................... 78
5.5.2 Bijzondere wijzen van tenietgaan van zakelijke gebruiksrechten ....................................... 78
5.5.3 Specifieke wijze van tenietgaan van een opstalrecht ........................................................ 78
5.5.4 Gevolgen van het tenietgaan .......................................................................................... 78
6 Erfdienstbaarheden .................................................................................... 78
6.1 Definitie ......................................................................................................... 79
7 Zakelijke zekerheden .................................................................................. 79
7.1 Begrip en belang ............................................................................................. 79
, 7.2 Hypotheek ..................................................................................................... 81
7.2.1 Totstandkoming ............................................................................................................. 81
7.2.2 Uitoefening .................................................................................................................... 82
7.3 (Bijzondere) voorrechten ................................................................................. 83
7.3.1 totstandkoming ............................................................................................................. 83
7.3.2 Uitoefening .................................................................................................................... 88
7.4 Pand (ó hypotheek) ....................................................................................... 89
7.4.1 Totstandkoming ............................................................................................................. 90
7.4.2 Uitoefening .................................................................................................................... 90
7.5 Retentierecht ................................................................................................. 91
8 Erfdienstbaarheden .................................................................................... 92
8.1 Algemene bepalingen ..................................................................................... 92
8.1.1 Definitie ........................................................................................................................ 92
8.1.2 Indelingen ..................................................................................................................... 93
8.2 Erfdienstbaarheden door menselijk handelen .................................................. 93
8.2.1 Verkrijging ..................................................................................................................... 93
8.2.2 Rechten en plichten van partijen .................................................................................... 94
8.2.3 Tenietgaan ..................................................................................................................... 96
8.3 Wettelijke erfdienstbaarheden ........................................................................ 97
8.3.1 Water ............................................................................................................................ 97
8.3.2 Afstanden (1 september 2021) ........................................................................................ 97
8.3.3 Ingeslotenheid ............................................................................................................... 99
9 Zakelijke zekerheden: oefeningen ..............................................................101
9.1 Publiciteit .....................................................................................................107
9.1.1 Verkrijging van zakelijke rechten ................................................................................... 107
9.1.2 Roerende goederen...................................................................................................... 108
9.1.3 Onroerende goederen .................................................................................................. 109
10 Zakelijke rechten: gemeenschappelijke principes ....................................116
10.1 Algemene regels over zakelijke rechten ..........................................................116
10.1.1 Numerus clausus-beginsel (art. 3.3) ......................................................................... 116
10.1.2 Anterioriteitsbeginsel (art. 3.4, lid 1) ......................................................................... 117
10.1.3 Volgrecht (art. 3.4, lid 2) ........................................................................................... 117
10.1.4 Voorrang (art. 3.5) .................................................................................................... 117
10.1.5 Beschikkingsbevoegdheid (art. 3.6) .......................................................................... 117
10.2 Algemene regels over het voorwerp van zakelijke rechten ...............................118
10.2.1 Voorwerp ................................................................................................................ 119
10.2.2 Specialiteitsbeginsel ............................................................................................... 119
10.2.3 Eenheidsbeginsel .................................................................................................... 120
10.2.4 Accessoriumregel .................................................................................................... 121
10.2.5 Zakelijke subrogatie ................................................................................................. 121
10.2.6 Verwerking .............................................................................................................. 122
10.2.7 Vermenging ............................................................................................................. 122
10.3 Algemene regels over het verkrijgen en tenietgaan van zakelijke rechten .........123
10.3.1 Verkrijgen van zakelijke rechten ................................................................................ 123
10.3.2 Tenietgaan zakelijke rechten..................................................................................... 123
10.3.3 Bescherming van derden te goeder trouw ................................................................. 124
,Inleiding: het goederenrecht gesitueerd binnen het vermogensrecht
Goederenrecht onderdeel van vermogensrecht
Enkele begrippen
• Vermogensrecht = recht tot regeling van de patrimoniale subjectieve rechten
• Patrimoniaal = op geld waardeerbaar
• 3 soorten patrimoniale subjectieve rechten :
- Zakelijke rechten
- Vorderingsrechten
- Intellectuele rechten
Onderdeel van vermogensrecht
Patrimoniaal: niet over personen
Binnen dat vermogensrecht 3 studies
- Zakelijke rechten: kernwoord: rechtstreeks zeggenschap over ene bepaald goed
- Vorderingsrechten: kernwoord: prestatie
- Intellectuele rechten: kernwoord: exploitatierecht
VORDERINGSRECHTEN (verbintenissenrecht)
Bieden een rechtssubject een recht op een prestatie van een ander rechtssubject
Dus : gaat over rechtsverhoudingen tussen rechtssubjecten
Prestatie = iets doen, iets niet doen (iets laten) of iets geven
INTELLECTUELE RECHTEN
Geven de titularis een tijdelijk en exclusief exploitatierecht op een originele creatie
van de menselijke geest
ZAKELIJKE RECHTEN
Geven een rechtssubject een rechtstreekse zeggenschap over een bepaalde zaak
Dus : gaat over verhouding mens-zaak
Met variabele draagwijdte in functie van de aard van het zakelijk recht
- Numerus-clausus beginsel
ZAKELIJKE HOOFDRECHTEN :
• Meest volkomen zakelijk recht = eigendomsrecht
• Mede-eigendom = variant van eigendomsrecht: appartementsrecht meerdere
eigenaars
• Zakelijke rechten met minder omvangrijke zeggenschap op de zaak = zakelijke
gebruiksrechten – nl. erfdienstbaarheden, vruchtgebruik, erfpacht en opstalrecht
è Numerus-clausus beginsel: beperkt aantal zakelijke gebruiksrechten, de
wetgever voorziet de mogelijke zakelijke gebruiksrechten
BIJKOMENDE ZAKELIJKE RECHTEN
= zakelijke zekerheden -> bijkomende zakelijke rechten
Zijn een accessorium (bijzaak) van een schuldvordering
,Ze waarborgen deze schuldvordering nl. bijzondere voorrechten, pand (roerende
goederen), hypotheek (zakelijkzekerheidsrecht), en retentierecht
De modernisering van het goederenrecht
• Burgerlijk Wetboek van 1804 => gericht op een agrarische samenleving
• Nauwelijks gewijzigd tot recente hervorming
• Met ingang van 1 september 2021: inwerkingtreding van Boek 3 van het (nieuw)
Burgerlijk Wetboek, begrepen in de wet van 4 februari 2020 (BS 17 maart 2020)
• Veranderd maar niet revolutionair, zoveel mogelijk de evolutie van de
rechtspraak en rechtsleer inplementeren
• Vroeger: slechts 1 artikel dat appartementsrecht regelt (evolutie)
Belang van het zakenrecht
- Goede juridische regeling van de toekenning van zakelijke rechten => welvaart
- Vroeger woelige tijd 1789 -> maar mensen dachten toen ook over
gelijkheid, hoe scherper ongelijkheden hoe meer kans op revolutie
- Eigendomsrecht = grondrecht
- Cruciaal = publicitietssysteem
è Want: snel en met zekerheid weten wie welk vermogen heeft, is nuttig voor de
medecontractant en voor de overheid
o Duidelijk vastleggen wat van wie is en bescherming daarvan
o Belangrijk voor kredietverlening -> waarborggeving en krediet krijgen
- Ook belang maatschappelijke belangen: administratieve zijdelingsewetgeving bv.
Omgevingsrecht
DEFINITIES
Zaak
Zaak (algemeen): al wat bestaat, met uitzondering van de mensen (bijzonder ruim)
Vroeger terminologie door elkaar gebruiken
Goederen
Goederen: alle voorwerpen die vatbaar zijn voor toe-eigening met inbegrip van de
vermogensrechten
Dus vorderingsrecht, intellectueel recht, zakenrecht is ook een goed, je kunt die ook toe-
eigenen bv in pand geven
Voorwerp
Voorwerp: wat geen persoon en geen dier is, ongeacht of het voorwerp natuurlijk of
kunstmatig, lichamelijk of onlichamelijk is:
- Dieren sluiten we uit de voorwerpen maar we passen wel het goederenrecht toe
,Lichamelijke voorwerpen: voorwerpen die zintuigelijk kunnen waargenomen worden en
worden gemeten middels een momentopname (ook gas, elektriciteit)
Onlichamelijk: vordering
Dieren: hebben een gevoelsvermogen en biologische noden art. 3.39 BW: dieren zijn niet
echt goederen. Goederen moet je onderscheiden van dieren en dieren moet je
onderscheiden van mensen
Vruchten
Vruchten: datgene wat een goed periodiek voortbrengt zonder dat dit de substantie van
het goed wijzigt, ongeacht of dit uit zichzelf gebeurt of als gevolg van de valorisatie ervan
- Bv huur
Opbrengsten: datgene wat een goed opbrengt maar waardoor de waarde van het goed
onmiddellijk of geleidelijk wordt verminderd
- Bv. Diamandmijn
Vermogen
Vermogen: juridische algemeenheid die het geheel van de bestaande en toekomstige
goederen (baten) en verbintenissen (lasten) omvat
ð Belangrijk in het erfrecht en het verbintenissenrecht:
o Verbintenissenrecht: bv. Schuld dat je niet terugbetaald -> bank kan zich
richten op je volledig vermogen; je staat met je ganse vermogen in voor uw
rechten en plichten
o Erfrecht: je moet de schulden van je nalatenschap met je eigen vermogen
vergoeden
§ Bescherming erfgenaam: mogelijkheid om nalatenschap te
verwerpen bij notaris of aanvaarden onder voorrecht van
boedelbeschrijving: als je uit het nalatenschap over goederen zal
beschikken dan wordt je geacht zuiver te aanvaarden maar je knipt
de eenheid van het vermogen door -> je houdt het vermogen van de
overledene tijdelijk, maar houdt het afgescheiden van het eigen
vermogen (vermogen erfgenaam)
§ Wie moet de overheid beschermen als de schulden nog niet
betaald zijn? De schuldeiser! Dus voorrecht van boedelbeschrijving
is heel strict en alle goederen moeten verkocht worden onder
toezicht van rechtbank -> openbaar, onder de hand verkopen
Modern recht: principe van eenheid van het vermogen (al je rechten en plichten,
goederen nu en in de toekomst)
Uitzondering op dit principe: kwaliteitsrekening: je hebt een vermogen maar het is niet
voor je privé bestemd. zelfde persoon die 2 vermogens heeft: bv. Als die houder van de
KR zijn schulden niet betaald dan zal men niet kunnen gelden op het vermogen op de KR
- Advocaat
- Gerechtsdeurwaarder
, - Notaris
è Derdenrekening
1 Indeling van de goederen
Waarom indelen?: per categorie leidt tot andere toepassing van andere rechtsregels
ð Omdat goederen in functie van de categorie waartoe ze behoren, een eigen
rechtsstatuut hebben
ð Basis tot normering
1.1 Goederen volgens de graad van toe-eigeningsmogelijkheid
Belang van indeling:
ð Doorslaggevend voor de vraag of een goed wel het voorwerp kan uitmaken van
zakelijke rechten
1.1.1 Goederen in en buiten de handel
In de handel: kunnen het voorwerp zijn van vermogensrecht dus van private toe-eigening
en verhandeling tussen de burgers: goederen in het rechsverkeer
Buiten de handel: komen in feite wel in aanmerling voor private toe-eigening en
verhandeling maar niet in rechte (bv. Drugs)
1.1.2 Gemene voorwerpen
Gemene goederen(res communes): voorwerpen die aan niemand toebehoren en
worden gebruikt in het algemeen belang, met in begrip van het belang voor toekomstige
generaties -> niet vatbaar voor private toe-eigening: bv. Zee, stromend water
Wel een deel ervan kan je toe-eigenen: emmer zeewater
1.1.3 Goederen zonder eigenaar (res nullius)
zijn van tweeërlei aard:
1. Ofwel hebben ze nooit een eigenaar gehad maar zijn ze wel vatbaar voor toe-
eigening
2. Ofwel heeft de eigenaar er afstand van gedaan (res delictae)
Onderscheiden regeling voor onroerende en roerende goederen: verlaten roerende
goederen waar men afstand van doen gaan naar de belgische staat maar als die
verlating schade berokkent aan de staat kan men wel nog schadevergoeding vorderen
bv. Vervuilende grond die je verlaat om schadekost te vermijden -> steeds
schadevergoeding
, 1.1.4 Gevonden goederen
ð Goederen kunnen ‘gevonden’ worden wanneer ze
- Verloren goederen zijn (eigenaar is onbekend)
- Res nullius zijn
- Schatten zijn (werden verborgen en hadden een eignaar maar die kan zijn
eigendomstrecht niet meer aantonen)
1.2 Goederen volgens hun gebruik
1.2.1 Vervangbare en niet-vervangbare goederen
Vervangbaar: onderling verwisselbaar: bv. Geld, bloem
Criterium: de wil van de partijen zelf
Dus niet: een intrinsiek kenmerk van de goederen: partijen kunnen in een overeenkomst
overeenkomen over de vervangbaarheid van goed
Belang onderscheid vervangbaar / niet-vervangbaar
Ligt in het verbintenissenrecht:
- Kwijting van de schuld kan door het leveren van de vervangende zaak als het
voorwerp een vervangbaar goed is
- Schuldvergelijking: enkel mogelijk voor geld en vervangbare zaken van dezelfde
soort
1.2.2 Verbruikbare ó niet-verbruikbare goederen
Verbruikbare goederen kan men niet gebruiken zonder erover te beschikken
Ze gaan dus verloren (feitelijk of juridisch) bij het eerste gerbuik dat men ervan maakt
Belang: bruikleen/verbruikleen; vruchtgebruik
1.2.3 Soortgoederen (genera) ó bepaalde goederen (species)
Soortgoederen = slechts bepaald naar hun generieke eigenschappen dus naar hun
maat, getal of gewicht (art. 3.44 lid 3 BW)
Bepaalde goederen = individueel bepaalde goederen
Onderscheidend criterium = de aard zelf van de goederen
Belang onderscheid tussen genera en species
- In het goederenrecht: teruggave bij einde vruchtgebruik; specialiteitsbeginsel;
vermenging
