SOCIOLOGISCHE PERSPECTIEVEN
OP DE LERENDE SAMENLEVING
Doelstellingen
• De student heeft kennis van sociologische referentiekaders en kan deze toepassen
in onderwijscontexten.
• De student kan processen in onderwijscontexten vanuit diverse sociologische
paradigma’s analyseren.
• De student kan processen in onderwijscontexten in een historisch en internationaal
perspectief plaatsen.
• De student heeft inzicht in en kan de verschillende functies van onderwijs duiden
en verklaren.
• De student heeft inzicht in verklaringen voor het ontstaan van kansenongelijkheid
in onderwijs en kan vanuit deze verklaringen suggesties voor beleid formuleren.
• De student kan situaties en evoluties in onderwijscontexten verklaren vanuit een
sociologisch denkkader
,HOOFDLIJNEN VAN SOCIOLOGISCH DENKEN IN HET ONDERWIJS
- Onderwijs als ordevraagstuk
- Durkheims, Marx’ en Webers theorieën over het onderwijs als
maatschappelijke ins@tu@e
2
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
,1. ONDERWIJS ALS ORDEVRAAGSTUK
1.1. Sociale organisatie van leren
Sociale organisa-e van leren
= samenleving die er op allerlei manieren voor zorgt dat nieuwkomers zich toerusten op een zelfstandig
bestaan. Deze vorm is sociaal bepaald en hangt samen met maatschappelijke ontwikkelingen.
- Verschillende manieren van leren bv. werkplekleren, thuisonderwijs, school, meester-gezel, …
- Hoe zo’n manier op een specifiek moment eruit ziet
- Samenhangend met maatschappelijke ontwikkelingen
- Sociaal verschijnsel!
- Antwoord geven op vier vragen:
o Wat moet worden onderwezen? à curriculum
o Hoe moet dat worden gedaan? à inrich?ng van onderwijsproces
o Voor wie is welke vorm van leren? à selec?e en verdeling van onderwijskansen
o Wie of wat bepaalt het antwoord op de drie andere vragen? à governance
Governance
- Manier waarop belangen en opvaLngen van verschillende groepen mensen via rollen en regels op
elkaar worden afgestemd
- Formeel maar ook werkelijk gedrag
- à onderlinge afstemming van gedrag mensen = coördina?emechanisme of SOCIALE ORDES
Sociale ordes
- Invloed op gedrag van mensen: wat in ene sociale orde gepast en wenselijk is, binnen andere niet!
- Groninger: OMOP-model
Geconstrueerd Spontaan
Overheid Markt
Algemeen gezag Onpersoonlijk o.b.v. ruil
Organisa-e Primaire sociale orde (PSO)
Specifiek gezag Persoonlijk
- Spontane ordes: geen gecoördineerde, vooraf bedachte of geplande afstemming van gedrag
o Primaire sociale orde (PSO) bv. gezinnen, familie, …
§ Onderlinge rela?e: persoonlijk en affec?ef à emo?onele rela?es
§ Eigen impliciete gedragsregels
o Markt bv. transacDe bij kassa, …
§ Ruilrela?es
§ Onpersoonlijk
- Geconstrueerde ordes: bepaalde doelen realiseren op een vooraf bedachte manier
o Organisa-e
§ Sociale verbanden voor specifiek doel
§ Regels en gebruiken van de organisa?e à specifiek gezag
§ Enkel ?jdens werk?jd, niet anoniem
§ Rela?e is vrijwillig
o Overheid
§ Anonieme rela?e tussen overheid en burgers
§ Regels die voor iedereen gelden à algemeen gezag
3
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
, Constella-es van sociale ordes
- Meerdere sociale ordes tegelijker-jd
- Vaak focus op PSO bij sociologen
- Gevormd door -jd! à governencevraag
o Middeleeuwen
§ Primaire sociale orde
§ Ambachten en gilden
§ Leerling-gezel-meester-systeem
§ Arbeid, onderwijs en sociale zekerheid in één
o Industriële Revolu-e
§ Overheid en organisa?e
§ Massaproduc?e à scholen: efficiënte manier om grote groep te laten leren
- Sociologen stellen zich de vraag:
o Hoe hangt relaDeve belang van sociale ordes samen met maatschappelijke ontwikkelingen?
o Hoe is de combinaDe van sociale ordes van invloed op (veranderingen in) de sociale
organisaDe van leren?
o Hoe werken osociale ordes op elkaar in?
1.2. Terugkijk: markt en overheid
Maatschappelijke context
- Na WO II: sociale orde van overheid steeg: opbouwen van nieuwe samenleving
- Jaren 80: meer kri?ek: sociale orde van overheid daalde en van markt steeg door…
o Oliecrisis: economische recessie à bezuinigen door overheid
o Migra?e en mul?culturaliteit
o Individualisering
à Verspreiding neoliberalisme: markt waar het kan, overheid waar het moet
meer aandacht voor publieke sector
Overheid, markt en sociale organisa-e van leren
- Overheid: geconstrueerde orde à doelbewust en doelgericht invloed uitoefenen
o 3 instrumenten:
§ Financieren: grootste deel publieke middelen + school/collegegeld
§ Verschaffen: officieel onderwijs (gemeenschap, provincie, gemeentebesturen)
§ Reguleren: erkend diploma leerkrachten, kerndoelen
à Vooral via financiering en regulering invloed
- Markt: spontane orde à veel interac?es op basis van ruil (eventueel anoniem)
o 3 onderdelen:
§ Concurren-e tussen aanbieders: hoe er geproduceerd wordt
à efficiënt
§ Vrij kiezende consumenten: iedereen beslist voor zichzelf
à voor wie er geproduceerd wordt
§ Prijsmechanisme: wat en hoeveel geproduceerd wordt
à koppeling individu en samenleving
à Dynamische markt!
- Minder overheid, meer markt
o ‘markt waar het kan, overheid waar het moet’ à sociale organisa?e van leren veranderde
§ Marktmechanisme (3 onderdelen: concurren?e, vrije keuze en prijs): zelden volledig
doorgevoerd à quasi-markt!
o Quasi-markt:
4
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
OP DE LERENDE SAMENLEVING
Doelstellingen
• De student heeft kennis van sociologische referentiekaders en kan deze toepassen
in onderwijscontexten.
• De student kan processen in onderwijscontexten vanuit diverse sociologische
paradigma’s analyseren.
• De student kan processen in onderwijscontexten in een historisch en internationaal
perspectief plaatsen.
• De student heeft inzicht in en kan de verschillende functies van onderwijs duiden
en verklaren.
• De student heeft inzicht in verklaringen voor het ontstaan van kansenongelijkheid
in onderwijs en kan vanuit deze verklaringen suggesties voor beleid formuleren.
• De student kan situaties en evoluties in onderwijscontexten verklaren vanuit een
sociologisch denkkader
,HOOFDLIJNEN VAN SOCIOLOGISCH DENKEN IN HET ONDERWIJS
- Onderwijs als ordevraagstuk
- Durkheims, Marx’ en Webers theorieën over het onderwijs als
maatschappelijke ins@tu@e
2
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
,1. ONDERWIJS ALS ORDEVRAAGSTUK
1.1. Sociale organisatie van leren
Sociale organisa-e van leren
= samenleving die er op allerlei manieren voor zorgt dat nieuwkomers zich toerusten op een zelfstandig
bestaan. Deze vorm is sociaal bepaald en hangt samen met maatschappelijke ontwikkelingen.
- Verschillende manieren van leren bv. werkplekleren, thuisonderwijs, school, meester-gezel, …
- Hoe zo’n manier op een specifiek moment eruit ziet
- Samenhangend met maatschappelijke ontwikkelingen
- Sociaal verschijnsel!
- Antwoord geven op vier vragen:
o Wat moet worden onderwezen? à curriculum
o Hoe moet dat worden gedaan? à inrich?ng van onderwijsproces
o Voor wie is welke vorm van leren? à selec?e en verdeling van onderwijskansen
o Wie of wat bepaalt het antwoord op de drie andere vragen? à governance
Governance
- Manier waarop belangen en opvaLngen van verschillende groepen mensen via rollen en regels op
elkaar worden afgestemd
- Formeel maar ook werkelijk gedrag
- à onderlinge afstemming van gedrag mensen = coördina?emechanisme of SOCIALE ORDES
Sociale ordes
- Invloed op gedrag van mensen: wat in ene sociale orde gepast en wenselijk is, binnen andere niet!
- Groninger: OMOP-model
Geconstrueerd Spontaan
Overheid Markt
Algemeen gezag Onpersoonlijk o.b.v. ruil
Organisa-e Primaire sociale orde (PSO)
Specifiek gezag Persoonlijk
- Spontane ordes: geen gecoördineerde, vooraf bedachte of geplande afstemming van gedrag
o Primaire sociale orde (PSO) bv. gezinnen, familie, …
§ Onderlinge rela?e: persoonlijk en affec?ef à emo?onele rela?es
§ Eigen impliciete gedragsregels
o Markt bv. transacDe bij kassa, …
§ Ruilrela?es
§ Onpersoonlijk
- Geconstrueerde ordes: bepaalde doelen realiseren op een vooraf bedachte manier
o Organisa-e
§ Sociale verbanden voor specifiek doel
§ Regels en gebruiken van de organisa?e à specifiek gezag
§ Enkel ?jdens werk?jd, niet anoniem
§ Rela?e is vrijwillig
o Overheid
§ Anonieme rela?e tussen overheid en burgers
§ Regels die voor iedereen gelden à algemeen gezag
3
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
, Constella-es van sociale ordes
- Meerdere sociale ordes tegelijker-jd
- Vaak focus op PSO bij sociologen
- Gevormd door -jd! à governencevraag
o Middeleeuwen
§ Primaire sociale orde
§ Ambachten en gilden
§ Leerling-gezel-meester-systeem
§ Arbeid, onderwijs en sociale zekerheid in één
o Industriële Revolu-e
§ Overheid en organisa?e
§ Massaproduc?e à scholen: efficiënte manier om grote groep te laten leren
- Sociologen stellen zich de vraag:
o Hoe hangt relaDeve belang van sociale ordes samen met maatschappelijke ontwikkelingen?
o Hoe is de combinaDe van sociale ordes van invloed op (veranderingen in) de sociale
organisaDe van leren?
o Hoe werken osociale ordes op elkaar in?
1.2. Terugkijk: markt en overheid
Maatschappelijke context
- Na WO II: sociale orde van overheid steeg: opbouwen van nieuwe samenleving
- Jaren 80: meer kri?ek: sociale orde van overheid daalde en van markt steeg door…
o Oliecrisis: economische recessie à bezuinigen door overheid
o Migra?e en mul?culturaliteit
o Individualisering
à Verspreiding neoliberalisme: markt waar het kan, overheid waar het moet
meer aandacht voor publieke sector
Overheid, markt en sociale organisa-e van leren
- Overheid: geconstrueerde orde à doelbewust en doelgericht invloed uitoefenen
o 3 instrumenten:
§ Financieren: grootste deel publieke middelen + school/collegegeld
§ Verschaffen: officieel onderwijs (gemeenschap, provincie, gemeentebesturen)
§ Reguleren: erkend diploma leerkrachten, kerndoelen
à Vooral via financiering en regulering invloed
- Markt: spontane orde à veel interac?es op basis van ruil (eventueel anoniem)
o 3 onderdelen:
§ Concurren-e tussen aanbieders: hoe er geproduceerd wordt
à efficiënt
§ Vrij kiezende consumenten: iedereen beslist voor zichzelf
à voor wie er geproduceerd wordt
§ Prijsmechanisme: wat en hoeveel geproduceerd wordt
à koppeling individu en samenleving
à Dynamische markt!
- Minder overheid, meer markt
o ‘markt waar het kan, overheid waar het moet’ à sociale organisa?e van leren veranderde
§ Marktmechanisme (3 onderdelen: concurren?e, vrije keuze en prijs): zelden volledig
doorgevoerd à quasi-markt!
o Quasi-markt:
4
Sociologische perspec?even op de lerende samenleving
