Organisatie van zorg &
welzijn
Zita Basteleus
Organisatie van zorg & welzijn/onderwijs,
kind- & jeugdbeleid
1ste bachelor pedagogie van het jonge kind
2024-2025
,Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Samenvatting
Vak: Organisatie van zorg & welzijn
Docent: Liesbeth Van Rossem, Bert Wastijn & Mart Achten
Academiejaar I – Semester I
Het opleidingsonderdeel "Organisatie van zorg en welzijn / onderwijs / kind- en jeugdbeleid"
behandelt thematisch de sectoren die relevant zijn voor de pedagogisch coach:
- Welzijn
- Preventieve gezinsondersteuning
- Kinderopvang
- Onderwijs
- Jeugd en jeugdwerk
- Armoede en inclusie
Binnen dit opleidingsonderdeel wordt het beleidsmatig kader toegelicht en worden studenten
vertrouwd gemaakt met verschillende overheidsdiensten en andere relevante organisaties/ actoren.
Dit gebeurt steeds tegen de achtergrond van de actuele maatschappelijke context en de uitdagingen
waarmee deze sectoren worden geconfronteerd. Door middel van werkbezoeken en gastcolleges
krijgen studenten de kans om verschillende sectoren en organisaties te leren kennen waarin
pedagogisch coaches actief zijn.
Doelstellingen:
- De student plaatst de relevante beleidsdomeinen correct in het Belgische systeem.
- De student kent het welzijns-,gezins-, kind-, jeugd-, en onderwijsbeleid, met inbegrip van
relevante decreten, overheidsdiesnten en andere relevantie organisaties/actoren.
- De student is blijvend op de hoogte van relevante actualiteit in het kader van welzijn,
gezin, kind, jeugd, onderwijs en kinderopvang.
- De student volgt evoluties en actuele uitdagingen binnen de sector en het beleid.
- De student vertaalt het beleid op vlak van welzijn, gezin, kind, jeugd en onderwijs naar de
praktijk van kinderen en jongeren.
- De student kent de sociale kaart, kan deze vlot gebruiken en kan voorzieningen binnen de
lokale en beleidscontext situeren.
1
Zita Basteleus
1PJK
,Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Inhoudsopgave
M1: ORGANISATIE VAN BELGIË ........................................................................................ 7
België: een parlementaire democratie ........................................................................................... 7
Wat is Democratie? .................................................................................................................... 7
Vormen & kenmerken.............................................................................................................. 7
Wat is een parlementaire democratie? ......................................................................................... 7
Wat is een rechtsstaat? .............................................................................................................. 8
Belgische grondwet ................................................................................................................ 8
Verkiezingen & politieke partijen .................................................................................................. 9
Opkomstplicht of stemrecht in België?..................................................................................... 10
Scheiding der machten .............................................................................................................. 10
Wetgevende macht ................................................................................................................ 10
Uitvoerende macht ................................................................................................................ 11
Rechterlijke macht ................................................................................................................ 12
Een vierde macht? ................................................................................................................. 12
België: een federale staat ............................................................................................................ 13
Federale overheid ..................................................................................................................... 14
Wetgevende macht: de Kamer & de Senaat............................................................................... 14
Uitvoerende macht: de Koning & de federale regering ................................................................ 14
Huidige samenstelling van de federale regering: .................................................................... 15
Gemeenschappen..................................................................................................................... 17
De Vlaamse gemeenschap ..................................................................................................... 17
De wetgevende macht: het Vlaams parlement....................................................................... 18
De uitvoerende macht: de Vlaamse regering ......................................................................... 18
De huidige samenstelling van de Vlaamse Regering 2024-2029:........................................... 18
Gewesten................................................................................................................................. 19
Het Vlaamse Gewest ............................................................................................................. 20
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ........................................................................................ 21
De wetgevende macht: het Brussels Hoofdstedelijk Parlement ............................................... 21
De uitvoerende macht: de Brusselse Gewestregering............................................................. 22
Gemeenschapscommissies en verenigingen ........................................................................ 22
De Vlaamse Gemeenschapscommissie............................................................................ 22
M2: ALGEMEEN WELZIJNSBELEID .................................................................................. 23
Welzijn & welvaart ....................................................................................................................... 23
Zijn we wel? Wel-zijn? ................................................................................................................ 23
Kloof tussen welvaart & welzijn ................................................................................................... 24
Welzijnsnoden .......................................................................................................................... 25
Actuele welzijnsnoden: combinatie betaalde & onbetaalde arbeid .............................................. 25
Welzijnszorg................................................................................................................................ 25
Wat is welzijnszorg? .................................................................................................................. 26
Ontwikkeling van welzijnszorg..................................................................................................... 26
Welzijnsbeleid ............................................................................................................................ 28
Welzijnsbeleid op federaal niveau ............................................................................................... 28
Inkomensvervangende uitkeringen .......................................................................................... 28
Tijdelijke tussenkomsten ........................................................................................................ 29
Inkomensaanvullende uitkeringen ........................................................................................... 29
Onrechtstreekse financiële tussenkomsten via de fiscaliteit....................................................... 29
2
Zita Basteleus
1PJK
, Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Sociale bijstand..................................................................................................................... 29
Welzijnsbeleid Vlaamse gemeenschap ........................................................................................ 30
Organisatie van het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid & Gezin in Vlaanderen .................... 30
Trends & uitdagingen binnen het welzijnsbeleid ........................................................................ 31
Algemeen welzijnswerk ............................................................................................................... 31
Centrum algemeen welzijnswerk – caw........................................................................................ 32
Jongeren Advies Centrum – JAC .................................................................................................. 32
M3: GEZINSBELEID .............................................................................................................. 33
Evolutie gezinsvormen ................................................................................................................. 33
Wat is een gezin? ...................................................................................................................... 33
Van een beperkte naar ruimere definitie ................................................................................... 33
Veranderingen bij de start van het gezin ....................................................................................... 34
Loskoppeling huwelijk & ouderschap ....................................................................................... 34
Kinderwens........................................................................................................................... 34
Veranderingen bij de ontbinding van het gezin .............................................................................. 35
Interne organisatie van het gezin ................................................................................................. 35
Wat is gezinsbeleid? .................................................................................................................... 35
Gezinsbeleid op federaal niveau .................................................................................................. 36
Gezinsbeleid Vlaamse gemeenschap: opgroeien .......................................................................... 37
Groeipakket.............................................................................................................................. 38
Gezinsbond .............................................................................................................................. 39
Kind & Gezin ............................................................................................................................. 39
Preventieve gezinsondersteuning ............................................................................................ 40
Huizen van het kind ............................................................................................................ 41
In brussel ...................................................................................................................... 42
Kleuterparticipatie aanmoedigen......................................................................................... 42
Actuele uitdagingen ........................................................................................................... 43
Kinderopvang ........................................................................................................................ 43
Bijzondere zorg & hulpverlening............................................................................................... 44
Centra voor Kinderzorg & gezinsondersteuning ...................................................................... 44
Vetrouwenscentrum Kindermishandeling ............................................................................. 44
M4: KINDEROPVANG .......................................................................................................... 46
Het ontstaan van de kinderopvang – Michel Vandenbroeck ........................................................... 46
Einde 19de & begin 20ste eeuw ...................................................................................................... 46
Kindersterfte ......................................................................................................................... 47
Liberale welvaartsstaat – 1886 & sociale onrust ........................................................................ 48
Visie op het kind .................................................................................................................... 49
Decontextualisering ............................................................................................................... 49
Het grote beschavingsoffensief – het publieke kind.................................................................... 50
Een interessante discussie ..................................................................................................... 50
Twee Wereldoorlogen ................................................................................................................ 51
Relief for the Belgian children – NWK ....................................................................................... 52
De jaren ’50 & ‘60 ...................................................................................................................... 53
Ontwikkelingspsychologie ...................................................................................................... 53
De jaren ‘70 .............................................................................................................................. 55
De olympische spelen van de ontwikkeling ............................................................................... 55
De jaren 1980 tot 2000 ............................................................................................................... 57
3
Zita Basteleus
1PJK
welzijn
Zita Basteleus
Organisatie van zorg & welzijn/onderwijs,
kind- & jeugdbeleid
1ste bachelor pedagogie van het jonge kind
2024-2025
,Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Samenvatting
Vak: Organisatie van zorg & welzijn
Docent: Liesbeth Van Rossem, Bert Wastijn & Mart Achten
Academiejaar I – Semester I
Het opleidingsonderdeel "Organisatie van zorg en welzijn / onderwijs / kind- en jeugdbeleid"
behandelt thematisch de sectoren die relevant zijn voor de pedagogisch coach:
- Welzijn
- Preventieve gezinsondersteuning
- Kinderopvang
- Onderwijs
- Jeugd en jeugdwerk
- Armoede en inclusie
Binnen dit opleidingsonderdeel wordt het beleidsmatig kader toegelicht en worden studenten
vertrouwd gemaakt met verschillende overheidsdiensten en andere relevante organisaties/ actoren.
Dit gebeurt steeds tegen de achtergrond van de actuele maatschappelijke context en de uitdagingen
waarmee deze sectoren worden geconfronteerd. Door middel van werkbezoeken en gastcolleges
krijgen studenten de kans om verschillende sectoren en organisaties te leren kennen waarin
pedagogisch coaches actief zijn.
Doelstellingen:
- De student plaatst de relevante beleidsdomeinen correct in het Belgische systeem.
- De student kent het welzijns-,gezins-, kind-, jeugd-, en onderwijsbeleid, met inbegrip van
relevante decreten, overheidsdiesnten en andere relevantie organisaties/actoren.
- De student is blijvend op de hoogte van relevante actualiteit in het kader van welzijn,
gezin, kind, jeugd, onderwijs en kinderopvang.
- De student volgt evoluties en actuele uitdagingen binnen de sector en het beleid.
- De student vertaalt het beleid op vlak van welzijn, gezin, kind, jeugd en onderwijs naar de
praktijk van kinderen en jongeren.
- De student kent de sociale kaart, kan deze vlot gebruiken en kan voorzieningen binnen de
lokale en beleidscontext situeren.
1
Zita Basteleus
1PJK
,Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Inhoudsopgave
M1: ORGANISATIE VAN BELGIË ........................................................................................ 7
België: een parlementaire democratie ........................................................................................... 7
Wat is Democratie? .................................................................................................................... 7
Vormen & kenmerken.............................................................................................................. 7
Wat is een parlementaire democratie? ......................................................................................... 7
Wat is een rechtsstaat? .............................................................................................................. 8
Belgische grondwet ................................................................................................................ 8
Verkiezingen & politieke partijen .................................................................................................. 9
Opkomstplicht of stemrecht in België?..................................................................................... 10
Scheiding der machten .............................................................................................................. 10
Wetgevende macht ................................................................................................................ 10
Uitvoerende macht ................................................................................................................ 11
Rechterlijke macht ................................................................................................................ 12
Een vierde macht? ................................................................................................................. 12
België: een federale staat ............................................................................................................ 13
Federale overheid ..................................................................................................................... 14
Wetgevende macht: de Kamer & de Senaat............................................................................... 14
Uitvoerende macht: de Koning & de federale regering ................................................................ 14
Huidige samenstelling van de federale regering: .................................................................... 15
Gemeenschappen..................................................................................................................... 17
De Vlaamse gemeenschap ..................................................................................................... 17
De wetgevende macht: het Vlaams parlement....................................................................... 18
De uitvoerende macht: de Vlaamse regering ......................................................................... 18
De huidige samenstelling van de Vlaamse Regering 2024-2029:........................................... 18
Gewesten................................................................................................................................. 19
Het Vlaamse Gewest ............................................................................................................. 20
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ........................................................................................ 21
De wetgevende macht: het Brussels Hoofdstedelijk Parlement ............................................... 21
De uitvoerende macht: de Brusselse Gewestregering............................................................. 22
Gemeenschapscommissies en verenigingen ........................................................................ 22
De Vlaamse Gemeenschapscommissie............................................................................ 22
M2: ALGEMEEN WELZIJNSBELEID .................................................................................. 23
Welzijn & welvaart ....................................................................................................................... 23
Zijn we wel? Wel-zijn? ................................................................................................................ 23
Kloof tussen welvaart & welzijn ................................................................................................... 24
Welzijnsnoden .......................................................................................................................... 25
Actuele welzijnsnoden: combinatie betaalde & onbetaalde arbeid .............................................. 25
Welzijnszorg................................................................................................................................ 25
Wat is welzijnszorg? .................................................................................................................. 26
Ontwikkeling van welzijnszorg..................................................................................................... 26
Welzijnsbeleid ............................................................................................................................ 28
Welzijnsbeleid op federaal niveau ............................................................................................... 28
Inkomensvervangende uitkeringen .......................................................................................... 28
Tijdelijke tussenkomsten ........................................................................................................ 29
Inkomensaanvullende uitkeringen ........................................................................................... 29
Onrechtstreekse financiële tussenkomsten via de fiscaliteit....................................................... 29
2
Zita Basteleus
1PJK
, Organisatie van zorg & welzijn Samenvatting
Sociale bijstand..................................................................................................................... 29
Welzijnsbeleid Vlaamse gemeenschap ........................................................................................ 30
Organisatie van het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid & Gezin in Vlaanderen .................... 30
Trends & uitdagingen binnen het welzijnsbeleid ........................................................................ 31
Algemeen welzijnswerk ............................................................................................................... 31
Centrum algemeen welzijnswerk – caw........................................................................................ 32
Jongeren Advies Centrum – JAC .................................................................................................. 32
M3: GEZINSBELEID .............................................................................................................. 33
Evolutie gezinsvormen ................................................................................................................. 33
Wat is een gezin? ...................................................................................................................... 33
Van een beperkte naar ruimere definitie ................................................................................... 33
Veranderingen bij de start van het gezin ....................................................................................... 34
Loskoppeling huwelijk & ouderschap ....................................................................................... 34
Kinderwens........................................................................................................................... 34
Veranderingen bij de ontbinding van het gezin .............................................................................. 35
Interne organisatie van het gezin ................................................................................................. 35
Wat is gezinsbeleid? .................................................................................................................... 35
Gezinsbeleid op federaal niveau .................................................................................................. 36
Gezinsbeleid Vlaamse gemeenschap: opgroeien .......................................................................... 37
Groeipakket.............................................................................................................................. 38
Gezinsbond .............................................................................................................................. 39
Kind & Gezin ............................................................................................................................. 39
Preventieve gezinsondersteuning ............................................................................................ 40
Huizen van het kind ............................................................................................................ 41
In brussel ...................................................................................................................... 42
Kleuterparticipatie aanmoedigen......................................................................................... 42
Actuele uitdagingen ........................................................................................................... 43
Kinderopvang ........................................................................................................................ 43
Bijzondere zorg & hulpverlening............................................................................................... 44
Centra voor Kinderzorg & gezinsondersteuning ...................................................................... 44
Vetrouwenscentrum Kindermishandeling ............................................................................. 44
M4: KINDEROPVANG .......................................................................................................... 46
Het ontstaan van de kinderopvang – Michel Vandenbroeck ........................................................... 46
Einde 19de & begin 20ste eeuw ...................................................................................................... 46
Kindersterfte ......................................................................................................................... 47
Liberale welvaartsstaat – 1886 & sociale onrust ........................................................................ 48
Visie op het kind .................................................................................................................... 49
Decontextualisering ............................................................................................................... 49
Het grote beschavingsoffensief – het publieke kind.................................................................... 50
Een interessante discussie ..................................................................................................... 50
Twee Wereldoorlogen ................................................................................................................ 51
Relief for the Belgian children – NWK ....................................................................................... 52
De jaren ’50 & ‘60 ...................................................................................................................... 53
Ontwikkelingspsychologie ...................................................................................................... 53
De jaren ‘70 .............................................................................................................................. 55
De olympische spelen van de ontwikkeling ............................................................................... 55
De jaren 1980 tot 2000 ............................................................................................................... 57
3
Zita Basteleus
1PJK
