Hoofdstuk 20: Publieke goederen en
gemeenschappelijke bronnen
1. Inleiding
̶ Gratis goederen: uitdaging voor de economische analyse:
̶ Meeste goederen via markten toegewezen P = scheidsrechter
̶ Hoe worden dan gratis beschikbare goederen toegewezen?
̶ Goed heeft geen P? Markt zal het niet produceren in de maatschappelijk optimale
hoeveelheid (want geen enkel bedrijf kan uit K geraken)
̶ In dergelijke gevallen: overheidsbeleid kan marktfaling verhelpen en de
economische welvaart verhogen
Overzicht
A. Vier soorten goederen
B. Publieke goederen
C. Gemeenschappelijke bronnen
2. Twee kenmerken van goederen
Kenmerken van sommige goederen zorgen ervoor dat de markt ze niet of te weinig voorziet
Nochtans kan de voorziening wenselijk zijn
Twee kenmerken
- Rivaliteit
= als de consumptie v/h ene individu de consumptie v/e ander individu vermindert
Bv. uitroeien v/e ziekte door immunisatie, restauratie historisch centrum, openbare
veiligheid,… : niet-rivaal
- Uitsluitbaarheid / exclusiviteit
= als een consument kan uitgesloten worden v/d consumptie v/e goed
Door eigendomsrecht / gebruiksrecht
Bv. vrije visrechten, fietspad veiliger maken, … : niet-exclusief
, - Wel werken bij
uitsluitbare goederen
- Niet werken bij niet-
uitsluitbare goederen
(kunnen niet v/ P
gebruikmaken)
iedereen mag gaan vissen,
maar bij te veel vangst,
nemen ze dezelfde vissen
voetbalmatch: geen ticket?
niet binnen + iedereen geniet
van hetzelfde
Opmerkingen:
“Uitsluitbaar” : aan redelijke kost uitsluitbaar
Geen 4 volledig afscheidbare goederen (! Soms genuanceerder!)
Kunnen veranderen van categorie
3. Probleem bij publieke goederen
- De voorziening kan wenselijk (welvaartsverhogend) zijn Zelfde regel als bij private
goederen! MBTB = MK …
Als de som van de marginale bereidheid tot betalen (MBTB) van gebruikers v/h publiek goed
hoger is dan de marginale productiekost v/h publiek goed
- Maar: vrijbuitersprobleem
o Niet-uitsluitbaarheid: eenmaal een goed is voorzien niet mogelijk iemand
uit te sluiten
o Betalingsbereidheid kan niet afgeleid worden uit de prijs die ze betalen
- Vrijbuitersgedrag (free-riding)
= gebruik maken zonder bij te dragen
o Overheidsingreep nodig
Voorbeeld: publiek goed: het klimaat landen kunnen inspanningen leveren om CO2
uitstoot te reduceren
… redenering voor één land: moet ik bijdragen aan het publiek (reductie-
inspanningen leveren) goed of niet?
We rangschikken van 1 (slechtste situatie) tot 4 (beste situatie).
Enkel voor het land in
kwestie:
Beste situatie: jij levert geen
inspanningen, anderen wel
, Slechtste situatie, jij levert wel inspanningen, anderen niet conclusie: geen inspanning
leveren = altijd beter!
4. Optimale voorziening privaat & publiek goed
Private goederen
o Prijs gelijk voor iedereen, hoeveelheid verschilt
o ‘Horizontale som’ van vraagcurven
o Efficiënt
Snijpunt vraag en aanbod, prijs zorgt voor efficiëntie
Marginale bereidheid tot betalen (MBTB) is gelijk aan marginale
productiekost (MK)
Publieke goederen
o Hoeveelheid gelijk voor iedereen, waardering kan verschillen
o ‘Verticale som’ van vraagcurven
o Efficiënt:
Snijpunt van vraag en aanbod
Som van marginale Bereidheden Tot Betalen ( ∑ MBTB ) gelijk aan
MK
= Samuelson voorwaarde (dan is publiek goed optimaal)
Voorbeeld: Merk op: we doen alsof een
̶ Bertel en Stijn wonen samen in een huis kamerplant een publiek goed is:
̶ Wensen Cola (privaat goed) genieten ervan is niet rivaal en niet
̶ Wensen kamerplanten (publiek goed) uitsluitbaar
̶ Blikjes cola
̶ P = 1 euro
̶ Stijn koopt er 5, Bertel koopt er 4 Private goederen: horizontale som:
̶ Marktvraag bij P=1: 4+5=9 blikjes
̶ Kamerplant
̶ Kostprijs = 50 euro
̶ Stijn waardeert de
kamerplant (MBTBStijn)
̶ Bertel waardeert de
kamerplant (MBTBBertel)
̶ Kopen ze een kamerplant?
Vraag naar kamerplanten (zie figuur volgende pagina):
Bertel koopt 1 kamerplant
Stijn geniet v/d kamerplant zonder bij te dragen (opp onder V-curve)
gemeenschappelijke bronnen
1. Inleiding
̶ Gratis goederen: uitdaging voor de economische analyse:
̶ Meeste goederen via markten toegewezen P = scheidsrechter
̶ Hoe worden dan gratis beschikbare goederen toegewezen?
̶ Goed heeft geen P? Markt zal het niet produceren in de maatschappelijk optimale
hoeveelheid (want geen enkel bedrijf kan uit K geraken)
̶ In dergelijke gevallen: overheidsbeleid kan marktfaling verhelpen en de
economische welvaart verhogen
Overzicht
A. Vier soorten goederen
B. Publieke goederen
C. Gemeenschappelijke bronnen
2. Twee kenmerken van goederen
Kenmerken van sommige goederen zorgen ervoor dat de markt ze niet of te weinig voorziet
Nochtans kan de voorziening wenselijk zijn
Twee kenmerken
- Rivaliteit
= als de consumptie v/h ene individu de consumptie v/e ander individu vermindert
Bv. uitroeien v/e ziekte door immunisatie, restauratie historisch centrum, openbare
veiligheid,… : niet-rivaal
- Uitsluitbaarheid / exclusiviteit
= als een consument kan uitgesloten worden v/d consumptie v/e goed
Door eigendomsrecht / gebruiksrecht
Bv. vrije visrechten, fietspad veiliger maken, … : niet-exclusief
, - Wel werken bij
uitsluitbare goederen
- Niet werken bij niet-
uitsluitbare goederen
(kunnen niet v/ P
gebruikmaken)
iedereen mag gaan vissen,
maar bij te veel vangst,
nemen ze dezelfde vissen
voetbalmatch: geen ticket?
niet binnen + iedereen geniet
van hetzelfde
Opmerkingen:
“Uitsluitbaar” : aan redelijke kost uitsluitbaar
Geen 4 volledig afscheidbare goederen (! Soms genuanceerder!)
Kunnen veranderen van categorie
3. Probleem bij publieke goederen
- De voorziening kan wenselijk (welvaartsverhogend) zijn Zelfde regel als bij private
goederen! MBTB = MK …
Als de som van de marginale bereidheid tot betalen (MBTB) van gebruikers v/h publiek goed
hoger is dan de marginale productiekost v/h publiek goed
- Maar: vrijbuitersprobleem
o Niet-uitsluitbaarheid: eenmaal een goed is voorzien niet mogelijk iemand
uit te sluiten
o Betalingsbereidheid kan niet afgeleid worden uit de prijs die ze betalen
- Vrijbuitersgedrag (free-riding)
= gebruik maken zonder bij te dragen
o Overheidsingreep nodig
Voorbeeld: publiek goed: het klimaat landen kunnen inspanningen leveren om CO2
uitstoot te reduceren
… redenering voor één land: moet ik bijdragen aan het publiek (reductie-
inspanningen leveren) goed of niet?
We rangschikken van 1 (slechtste situatie) tot 4 (beste situatie).
Enkel voor het land in
kwestie:
Beste situatie: jij levert geen
inspanningen, anderen wel
, Slechtste situatie, jij levert wel inspanningen, anderen niet conclusie: geen inspanning
leveren = altijd beter!
4. Optimale voorziening privaat & publiek goed
Private goederen
o Prijs gelijk voor iedereen, hoeveelheid verschilt
o ‘Horizontale som’ van vraagcurven
o Efficiënt
Snijpunt vraag en aanbod, prijs zorgt voor efficiëntie
Marginale bereidheid tot betalen (MBTB) is gelijk aan marginale
productiekost (MK)
Publieke goederen
o Hoeveelheid gelijk voor iedereen, waardering kan verschillen
o ‘Verticale som’ van vraagcurven
o Efficiënt:
Snijpunt van vraag en aanbod
Som van marginale Bereidheden Tot Betalen ( ∑ MBTB ) gelijk aan
MK
= Samuelson voorwaarde (dan is publiek goed optimaal)
Voorbeeld: Merk op: we doen alsof een
̶ Bertel en Stijn wonen samen in een huis kamerplant een publiek goed is:
̶ Wensen Cola (privaat goed) genieten ervan is niet rivaal en niet
̶ Wensen kamerplanten (publiek goed) uitsluitbaar
̶ Blikjes cola
̶ P = 1 euro
̶ Stijn koopt er 5, Bertel koopt er 4 Private goederen: horizontale som:
̶ Marktvraag bij P=1: 4+5=9 blikjes
̶ Kamerplant
̶ Kostprijs = 50 euro
̶ Stijn waardeert de
kamerplant (MBTBStijn)
̶ Bertel waardeert de
kamerplant (MBTBBertel)
̶ Kopen ze een kamerplant?
Vraag naar kamerplanten (zie figuur volgende pagina):
Bertel koopt 1 kamerplant
Stijn geniet v/d kamerplant zonder bij te dragen (opp onder V-curve)
