INLEIDING EUROPEES RECHT
Eerste Bachelor Rechten
2023-2024
PETER VAN ELSUWEGE
,Contents
Wat is europees recht?........................................................................................................................... 4
Hoe is de Europese Unie geëvolueerd als rechtssysteem? De verdieping van het europees
integratieproces ...................................................................................................................................... 5
De eerste initiatieven tot intergouvernementele samenwerking in Europa....................................... 5
Raad van Europa VS europese Raad .............................................................................................. 5
Intergouvernementeel VS Supranationaal .................................................................................... 6
Oprichting van de europese gemeenschappen .................................................................................. 7
De verklaring van Schuman en de EGKS.......................................................................................... 7
De EDG en EPG ................................................................................................................................ 7
De europese gemeenschap van atoomenergie .............................................................................. 8
De europese economische gemeenschap ...................................................................................... 8
Van Europese Gemeenschappen naar EU........................................................................................... 9
De politiek van de lege stoel en het compromis van Luxemburg ................................................... 9
De Europese Akte: van gemeenschappelijke markt naar interne markt ...................................... 10
Samenwerking buiten het kader van de europese gemeenschappen .......................................... 10
Het verdrag van Maastricht: 3 pijlers ............................................................................................ 12
Het verdrag van Amsterdam: een mislukte poging tot hervorming ............................................. 13
Verdrag van Nice: mislukte Gw ..................................................................................................... 14
Verdrag van Lissabon .................................................................................................................... 15
Naar een verdere aanpassing van de verdragen? ......................................................................... 17
Verbreding van het europees integratieproces .................................................................................... 18
Juridische procedure voor toetreding tot EU.................................................................................... 18
Voorwaarden om toe te treden? ...................................................................................................... 19
Mattheus v Doego ......................................................................................................................... 19
Ankara akkoord Turkije.................................................................................................................. 20
EVA ................................................................................................................................................ 20
Bijzondere episodes in het europees verbredingsproces ................................................................. 21
De Brexit ........................................................................................................................................ 21
De Ierse kwestie ............................................................................................................................ 22
De EU als gedifferentieerde orde Differentiatie .................................................................................... 23
Eurozone (EMU) ............................................................................................................................ 24
Schengenzone ............................................................................................................................... 27
De procedure tot nauwere samenwerking ................................................................................... 30
Permanente gestructureerde samenwerking ............................................................................... 30
Tijdelijke overgangsmaatregelen .................................................................................................. 30
,De EU als autonome rechtsorde ........................................................................................................... 30
Arrest 26/62, Van Gend en Loos [1963] ........................................................................................ 30
Zaak 6/64 Costa tegen Enel ........................................................................................................... 32
Verhouding EU recht en nationaal recht ........................................................................................... 32
HvJ, Zaak C-430/21, RS (roemenië) .............................................................................................. 35
Verhouding Unierecht en Internationaal recht ................................................................................. 36
Arrest Kadi en Al Barakaat, C-402/05 P ........................................................................................ 36
Conclusie ........................................................................................................................................... 37
De EU rechtsorde gebasseerd op gemeenschappelijke waarden ......................................................... 37
Europese controlemiddelen tegenover lidstaten.............................................................................. 37
Zaak C-216/18 PPU, LM................................................................................................................. 37
Wat is rechtsstatelijkheid? ................................................................................................................ 39
De portugese rechterszaak............................................................................................................ 40
Commissie tegen Polen, para C-619/18 ........................................................................................ 42
Zaak C-896/19 Repubblika tegen Il Prim Ministru ........................................................................ 42
Financieel conditionaliteitsprincipe .................................................................................................. 44
Zaken C-156/21 (Hongarije vs. EP/Raad) en C-157/21 (Polen vs. EP/Raad) .................................. 44
Conclusie ....................................................................................................................................... 44
De EU en de grondrechten .................................................................................................................... 45
Handvest van de Grondrechten van de Unie .................................................................................... 45
Arrest Akerberg-Fransson ............................................................................................................. 47
Arrest Pelckmans tegen Van Gastel............................................................................................... 47
Toetreding tot het EVRM................................................................................................................... 48
Zaak Bosphorus-doctrine .............................................................................................................. 48
EU instellingen ...................................................................................................................................... 49
Europese Raad .................................................................................................................................. 50
Europese Commissie ......................................................................................................................... 52
Hoge vertegenwoordiger van BZVB .................................................................................................. 55
De Raad van Ministers ...................................................................................................................... 55
Europees Parlement .......................................................................................................................... 56
Hof van Jusitie van de EU .................................................................................................................. 57
Hogere voorziening ....................................................................................................................... 58
Kortgeding ..................................................................................................................................... 59
Rechtsreekse procedures .............................................................................................................. 59
Onrechtstreekse procedures ......................................................................................................... 63
Andere instelingen ............................................................................................................................ 64
, Europese Centrale Bank (ECB) ...................................................................................................... 64
De Rekenkamer ............................................................................................................................. 64
Europees Economisch en Sociaal Comité...................................................................................... 64
Comité van de Regio’s ................................................................................................................... 64
Eurogroep...................................................................................................................................... 64
Europese Investeringsbank ........................................................................................................... 64
Ombudsman.................................................................................................................................. 64
Europese Dienst voor Extern Optreden ........................................................................................ 65
Agentschappen ............................................................................................................................. 65
Bronnen van EU-recht ........................................................................................................................... 65
Bronnen van primair recht ................................................................................................................ 65
Bronnen van secundaire recht .......................................................................................................... 66
Types rechtshandelingen .............................................................................................................. 67
Internationale akkoorden.............................................................................................................. 73
Ad hoc handelingen ...................................................................................................................... 74
Enkele basisprincipes van het EU-recht ................................................................................................ 74
Het attributiebeginsel ....................................................................................................................... 74
Bevoegdheidscategorieën ............................................................................................................. 75
Flexibiliteitsclausule ...................................................................................................................... 77
Eu-wetgeving is gebasseerd op een rechtsbasis ........................................................................... 78
De beginselen van subsidiariteit en evenredigheid .......................................................................... 81
Subsidiariteit ................................................................................................................................. 81
Evenredigheid ............................................................................................................................... 82
Het beginsel van loyale samenwerking ............................................................................................. 83
Het gelijkheidsbeginsel ..................................................................................................................... 84
Principe van non discriminatie ...................................................................................................... 84
Vormen van discriminatie ............................................................................................................. 84
Omgekeerde discriminatie ............................................................................................................ 89
Wederzijdse erkenning ..................................................................................................................... 91
Actualiteit .............................................................................................................................................. 92
Vragenuurtje ......................................................................................................................................... 93
Eerste Bachelor Rechten
2023-2024
PETER VAN ELSUWEGE
,Contents
Wat is europees recht?........................................................................................................................... 4
Hoe is de Europese Unie geëvolueerd als rechtssysteem? De verdieping van het europees
integratieproces ...................................................................................................................................... 5
De eerste initiatieven tot intergouvernementele samenwerking in Europa....................................... 5
Raad van Europa VS europese Raad .............................................................................................. 5
Intergouvernementeel VS Supranationaal .................................................................................... 6
Oprichting van de europese gemeenschappen .................................................................................. 7
De verklaring van Schuman en de EGKS.......................................................................................... 7
De EDG en EPG ................................................................................................................................ 7
De europese gemeenschap van atoomenergie .............................................................................. 8
De europese economische gemeenschap ...................................................................................... 8
Van Europese Gemeenschappen naar EU........................................................................................... 9
De politiek van de lege stoel en het compromis van Luxemburg ................................................... 9
De Europese Akte: van gemeenschappelijke markt naar interne markt ...................................... 10
Samenwerking buiten het kader van de europese gemeenschappen .......................................... 10
Het verdrag van Maastricht: 3 pijlers ............................................................................................ 12
Het verdrag van Amsterdam: een mislukte poging tot hervorming ............................................. 13
Verdrag van Nice: mislukte Gw ..................................................................................................... 14
Verdrag van Lissabon .................................................................................................................... 15
Naar een verdere aanpassing van de verdragen? ......................................................................... 17
Verbreding van het europees integratieproces .................................................................................... 18
Juridische procedure voor toetreding tot EU.................................................................................... 18
Voorwaarden om toe te treden? ...................................................................................................... 19
Mattheus v Doego ......................................................................................................................... 19
Ankara akkoord Turkije.................................................................................................................. 20
EVA ................................................................................................................................................ 20
Bijzondere episodes in het europees verbredingsproces ................................................................. 21
De Brexit ........................................................................................................................................ 21
De Ierse kwestie ............................................................................................................................ 22
De EU als gedifferentieerde orde Differentiatie .................................................................................... 23
Eurozone (EMU) ............................................................................................................................ 24
Schengenzone ............................................................................................................................... 27
De procedure tot nauwere samenwerking ................................................................................... 30
Permanente gestructureerde samenwerking ............................................................................... 30
Tijdelijke overgangsmaatregelen .................................................................................................. 30
,De EU als autonome rechtsorde ........................................................................................................... 30
Arrest 26/62, Van Gend en Loos [1963] ........................................................................................ 30
Zaak 6/64 Costa tegen Enel ........................................................................................................... 32
Verhouding EU recht en nationaal recht ........................................................................................... 32
HvJ, Zaak C-430/21, RS (roemenië) .............................................................................................. 35
Verhouding Unierecht en Internationaal recht ................................................................................. 36
Arrest Kadi en Al Barakaat, C-402/05 P ........................................................................................ 36
Conclusie ........................................................................................................................................... 37
De EU rechtsorde gebasseerd op gemeenschappelijke waarden ......................................................... 37
Europese controlemiddelen tegenover lidstaten.............................................................................. 37
Zaak C-216/18 PPU, LM................................................................................................................. 37
Wat is rechtsstatelijkheid? ................................................................................................................ 39
De portugese rechterszaak............................................................................................................ 40
Commissie tegen Polen, para C-619/18 ........................................................................................ 42
Zaak C-896/19 Repubblika tegen Il Prim Ministru ........................................................................ 42
Financieel conditionaliteitsprincipe .................................................................................................. 44
Zaken C-156/21 (Hongarije vs. EP/Raad) en C-157/21 (Polen vs. EP/Raad) .................................. 44
Conclusie ....................................................................................................................................... 44
De EU en de grondrechten .................................................................................................................... 45
Handvest van de Grondrechten van de Unie .................................................................................... 45
Arrest Akerberg-Fransson ............................................................................................................. 47
Arrest Pelckmans tegen Van Gastel............................................................................................... 47
Toetreding tot het EVRM................................................................................................................... 48
Zaak Bosphorus-doctrine .............................................................................................................. 48
EU instellingen ...................................................................................................................................... 49
Europese Raad .................................................................................................................................. 50
Europese Commissie ......................................................................................................................... 52
Hoge vertegenwoordiger van BZVB .................................................................................................. 55
De Raad van Ministers ...................................................................................................................... 55
Europees Parlement .......................................................................................................................... 56
Hof van Jusitie van de EU .................................................................................................................. 57
Hogere voorziening ....................................................................................................................... 58
Kortgeding ..................................................................................................................................... 59
Rechtsreekse procedures .............................................................................................................. 59
Onrechtstreekse procedures ......................................................................................................... 63
Andere instelingen ............................................................................................................................ 64
, Europese Centrale Bank (ECB) ...................................................................................................... 64
De Rekenkamer ............................................................................................................................. 64
Europees Economisch en Sociaal Comité...................................................................................... 64
Comité van de Regio’s ................................................................................................................... 64
Eurogroep...................................................................................................................................... 64
Europese Investeringsbank ........................................................................................................... 64
Ombudsman.................................................................................................................................. 64
Europese Dienst voor Extern Optreden ........................................................................................ 65
Agentschappen ............................................................................................................................. 65
Bronnen van EU-recht ........................................................................................................................... 65
Bronnen van primair recht ................................................................................................................ 65
Bronnen van secundaire recht .......................................................................................................... 66
Types rechtshandelingen .............................................................................................................. 67
Internationale akkoorden.............................................................................................................. 73
Ad hoc handelingen ...................................................................................................................... 74
Enkele basisprincipes van het EU-recht ................................................................................................ 74
Het attributiebeginsel ....................................................................................................................... 74
Bevoegdheidscategorieën ............................................................................................................. 75
Flexibiliteitsclausule ...................................................................................................................... 77
Eu-wetgeving is gebasseerd op een rechtsbasis ........................................................................... 78
De beginselen van subsidiariteit en evenredigheid .......................................................................... 81
Subsidiariteit ................................................................................................................................. 81
Evenredigheid ............................................................................................................................... 82
Het beginsel van loyale samenwerking ............................................................................................. 83
Het gelijkheidsbeginsel ..................................................................................................................... 84
Principe van non discriminatie ...................................................................................................... 84
Vormen van discriminatie ............................................................................................................. 84
Omgekeerde discriminatie ............................................................................................................ 89
Wederzijdse erkenning ..................................................................................................................... 91
Actualiteit .............................................................................................................................................. 92
Vragenuurtje ......................................................................................................................................... 93