Samenvatting Leerdoelen Materieel strafrecht - VU

Leerdoelen materieel strafrecht
Week 1 – Opzet en voorbedachte raad




Kernbegrippen 

 Opzet
 Voorwaardelijk opzet
 Bewuste schuld
 Voorbedachte raad


De student 

Kent het onderscheid tussen de verschillende vormen van opzet en tussen
voorwaardelijk opzet en bewuste schuld;

Opzet is de wil om iets te doen of na te laten en je bent bewust van de gevolgen. Er
bestaan verschillende soorten van opzet, namelijk: zuiver opzet of,
noodzakelijkheidsopzet en voorwaardelijk opzet. Hieronder zal ik de vormen van
opzet nader toelichten.

Deze vormen kan je indelen in gradaties van de bovengrens naar ondergrens van
opzet, namelijk:
1. Zuiver opzet
2. Noodzakelijkheidsopzet
3. Voorwaardelijk opzet

Zuiver opzet 
‘Zuiver opzet’ wijst naar willens en wetens handelen. De nadruk op de wil is primair
gericht op het gevolg. Je wilt iets, dus handelt er ook naar. Bijvoorbeeld A schiet B
dood: A weet dat met het schieten op B, B om het leven zal worden gebracht, en dat
is ook het gevolg dat hij primair beoogt.

Noodzakelijkheidsopzet (alleen definitie kennen is voldoende) 
Bij noodzakelijkheidsopzet is het gevolg niet primair gewild, maar wel het
noodzakelijke gevolg van zijn handelen.

Voorwaardelijk opzet 
‘Voorwaardelijk opzet wijst naar het bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans
dat een bepaald gevolg zal optreden door zijn handelen. Het gevolg is hier niet direct
het doel, het doet er namelijk niet toe wat het doel is. Voorwaardelijk opzet is dan
ook de ondergrens van opzet.

Hierbij valt te denken aan het volgende voorbeeld: A stuurt B een vergiftigde taart.
Hij realiseert zich dat de huisgenoot C hoogstwaarschijnlijk ook van de taart zal eten,
maar wijzigt zijn plan niet. C eet van de taart en sterft (HR Hoornse taart).


Verschil ‘zuiver opzet’ en ‘voorwaardelijk opzet’ –
Het verschil tussen zuiver opzet en voorwaardelijk opzet zit hem in de
doelgerichtheid. Heb je specifiek gehandeld of is het gevolg een bijkomstigheid?

,Kent drie vereisten voor voorwaardelijk opzet en kan aan de hand van die vereisten
een vonnis analyseren en een casus oplossen;

Irac-methode (zie video op canvas) 
 Issue: wat is de rechtsvraag?
 Rule: wat is het relevante juridische kader?
 Application: toepassing van de rechtsregels op de casus
 Conclusion: formuleer een antwoord op de rechtsvraag


HR Steken in buik (extra arrest met betrekking tot voorwaardelijk opzet) 

 Rechtsvraag (paragraaf 3 van de conclusie A-G):
Is het dragen van een steekwerend vest door het slachtoffer een reden om aan
te nemen dat verdachte geen voorwaardelijk opzet had op het beroven van
het leven van het slachtoffer?

 Feiten (paragraaf 5 van de conclusie A-G)

 Hof (paragraaf 20 t/m 22 conclusie A-G):
Volgens de rechtbank heeft verdachte zich willens en wetens blootgesteld aan
de aanmerkelijke kans dat het slachtoffer zou kunnen overlijden en heeft hij
die kans welbewust aanvaard en op de koop toegenomen. Dit blijkt vooral uit
het feit dat een steekwond in de buik naar algemene ervaringsregels de dood
tot gevolg kan hebben. Het feit dat het slachtoffer niet dodelijk is geraakt doet
daar niet aan af. Dat valt immers enkel toe te schrijven aan het feit dat het
slachtoffer een steekwerend vest droeg. Verdachte gaat hiertegen in hoger
beroep. Hij is van oordeel dat hij moet worden vrijgesproken omdat het
(voorwaardelijk) opzet niet kan worden afgeleid uit de feiten. Er is niet
vastgesteld in hoeverre het vest de steek had kunnen weren en welke mate
van kracht er nodig was om het shirt te doorboren. Er kan dus geen uitspraak
worden gedaan over het al dan niet aanvaarden van de aanmerkelijke kans
dat de steek een dodelijke wond kan veroorzaken. De zaak beland na een
hoger beroep bij de Hoge Raad.

Ook wordt er in de bovenstaande paragrafen de mening besproken van de A-
G. dit is ook belangrijk om door te nemen.

 Hoge Raad (rechtsoverweging 2.3):
De Hoge Raad sluit zich aan bij het Hof. Het hof stelt vast dat de verdachte het
slachtoffer meerdere keren in zijn buik heeft gestoken. Daar heeft het hof uit
afgeleid dat de verdachte het voorwaardelijk opzet had op de dood van het
slachtoffer. Het met kracht met een mes steken in de buik, waar zich vitale
organen bevinden, levert een aanmerkelijke kans op de dood op. Ook heeft de
verdachte die kans bewust aanvaard. Het enkele feit dat de verwonding
achteraf niet levensbedreigend bleek te zijn (omdat het slachtoffer een
steekwerend vest droeg) maakt niet dat de verdachte de aanmerkelijke kans
op de dood van het slachtoffer niet heeft aanvaard. Het Hof heeft immers
vastgesteld dat verdachte met een zodanige kracht heeft gestoken dat het
mes zelfs een steekwerend vest heeft doorboord. Daarbij is een bijzondere
omstandigheid als het dragen van een steekwerend vest niet onverenigbaar
met de voor een poging toereikende vaststelling dat het met kracht steken
van een mes in de buik normaal gesproken een aanmerkelijke kans op de dood
doet ontstaan.

, Belangrijke opmerking les arrest:
 Aanmerkelijke kans wordt objectief bekeken, maar onder omstandigheden kan
hier soms anders naar gekeken worden. Hier moet het arrest om draaien. Goed
onderzoeken!


Altijd eerst starten met zuiver opzet 
Het is van belang om eerst zuiver opzet uit sluiten (bovengrens van opzet). Het is
van belang om hiervoor de definitie te benoemen: zuiver opzet wijst naar willens en
wetens handelen. De nadruk op de wil is primair gericht op het gevolg.

Dan verder met de uitwerking van voorbedachte raad 
In het HIV I arrest is bepaald dat voorwaardelijk opzet op een bepaald gevolg
aanwezig is indien de verdachte zich willens en wetens (bewust) heeft blootgesteld
aan de aanmerkelijke kans dat dat gevolg zou intreden en deze kans dus heeft
aanvaard.

 De feiten uit het arrest worden benoemd in rechtsoverweging 3.2.1
 Het juridisch kader wordt benoemd in rechtsoverweging 3.6 (belangrijkste
rechtsoverweging)


Uit rechtsoverweging 3.6 wordt het juridisch kader uitvoerig besproken. Er valt hieruit
een stappenplan te maken om aan te tonen dat er sprake is van voorwaardelijk
opzet:

Criteria 

1. Aanmerkelijke kans
- Afhankelijk van de omstandigheden van het geval
o Aard van de gedraging en omstandigheden waaronder deze is verricht
- Niet afhankelijk van de aard van het gevolg (het doet er niet toe hoe
ernstig gevolg is)
o Kans die naar algemene ervaringsregels aanmerkelijk is te achten
o Reële niet onwaarschijnlijke mogelijkheid

2. Bewust
- Wetenschap van de aanmerkelijke kans
o Vaststellen (verklaring verdachte) of
o Veronderstellen
 Objectiveren
 ^^ of het objectief gezien iets is dat iedereen weet, is het een feit van
algemene bekendheid?
 Normativeren
 ^^ Kunnen we zeggen omdat iedereen het weet, een weldenkend
persoon, de verdachte dat ook weet? – het antwoord is hier altijd ja,
tenzij contra-indicaties (bijvoorbeeld verstandelijk gehandicapt
persoon)
 Voorbeeld: elk weldenkend persoon weet dat iemand komt te
overlijden indien er wordt geschoten met een vuurwapen op
vitale lichaamsdelen.

3. Aanvaarden (wilscomponent)
- Enkele wetenschap is onvoldoende
- Vaststelling aanvaarding
o Verklaring van de verdachte