Het leren stimuleren
Hoofdstuk 1: Leren
Wat is leren?
1 Vormen van leren
Leren gebeurt in verschillende contexten (plaats)
heeft een verschillende aard
heeft te maken met verschillende inhouden
gaat door gedurende onze volledige ontwikkeling (levenslang leren)
Leren kan zowel schools (formeel en intentioneel) als buitenschools (formeel en incidenteel) gebeuren.
Leren is een mentaal proces (1) waarbij als gevolg van leferactiviteiten (2) een relatief
stabiele (3) gedragsverandering (4) tot stand komt.
Leeractiviteiten: verschillende werkvormen
Relatief stabiele: gedrag is veranderd, en vaardigheden zullen blijven hangen
Leren gebeurt op verschillende manieren: door theorie te verwerken, door in interactie te gaan met anderen,
door zaken concreet te ervaren of erover te reflecteren.
2 Leertheorieën
Een behavioristische visie op leren
a. Klassieke conditionering
Black-box-benadering: relatie tussen prikkel (stimulus) en waarneembaar gedrag (respons)
Mentale processen worden buiten beschouwing gelaten (de tussenstap)
!! Herhalingsprincipe, aanschouwelijkheidprincipe en geleidelijkheidsprincipe
Bij de
klassieke
conditionering
gaat het over
bepaalde
reflexen,
zaken die je
niet in de
hand hebt en
die spontaan gebeuren. Daardoor kunnen we bepaald nieuw gedrag aanleren.
Kenmerken:
- uitdoving of extinctie
- een uitgedoofde reactie is wel gemakkelijk te herconditioneren
- stimulusveralgemening of -generalisatie (bang van zaken die op de NS lijken)
- stimulusdiscriminatie (voor hoge geluiden moet je bang zijn, voor lage niet)
De klassieke conditionering doet beroep op het associatieprincipe en
onwillekeurige/reflexmatige gedragingen.
b. Operante conditionering (Skinner en Thorndike)
, => Kan van pas komen in de klas in verband met belonen en straffen
“Als een mens of een dier in een nieuwe situatie komt, zal hij proberen en fouten maken tot hij
een handling gevonden heeft die succes oplevert. Die handeling wordt herhaald.”
Gedrag wordt beïnvloed door zijn gevolgen.
De operante conditionering doet beroep op de wet van effect:
a. gedrag/reactie + bekrachtiging
daardoor zal het gedrag/reactie vaker voorkomen
dus het wordt aangeleerd
b. gedrag/reactie + geen bekrachtiging
daardoor zal gedrag/reactie minder voorkomen
dus het wordt afgeleerd
Positieve en negatieve bekrachtiger => gedrag neemt toe (aanleerder)
Positieve en negatieve straf => gedrag neemt af (afleerder)
Het wordt pas effectief wanneer er een directe link is tussen de bekrachtiger en het gedrag. De
bekrachtiger moet steeds vlak na het gedrag komen, niet later.
Link met didactisch model:
Gedragsregulerende ondersteuning - door de regels duidelijk te stellen, weten de leerlingen wat
de gevolgen daarvan zijn en hen daarmee te ondersteunen (duidelijkheid).
Operante conditionering valt samen met waardering.
c. Leren door imiteren/modelleren/sociaal leren
Leerlingen moeten verschillende linken leggen tussen de waarderingen van de leerkracht en het
gedrag van andere leerlingen => ‘Ik wil dat ook’
Kenmerken:
- gevolgen van gedrag bij anderen waarnemen
- aandachtig en bewust waarnemen
- pas imiteren als je goed hebt onthouden, zich herinneren wat geobserveerd wordt
- gemotiveerd zijn om gedrag te imiteren
- imiteren als je een motief hebt (motivatie)
- lerende wil gelijkenis vertonen met model
- in staat zijn om geobserveerde gedrag te reproduceren
Maar? Elke leerling is uniek, je hebt geen zicht op het denkproces van de leerlingen én er moet
rekening gehouden worden met de extrinsieke motivatie in plaats van de intrinsieke motivatie
Een cognitivistische visie op leren (inzichtelijk leren)
Informatietheoretische benadering: leren is het verwerken en opslaan van informatie, de lerende
geeft betekenis aan informatie.
,!! Activiteitsprincipe omdat er een mentaal denkproces nodig is, ontbreekt bij behaviorisme.
Er is aandacht voor de manier waarop men:
a. Informatie uit de omgeving selecteert, opneemt en betekenis aan geeft (input)
b. Die informatie codeert, bewerkt en persoonlijke betekenissen geeft naar LTG (verwerking)
c. Op basis van die info beslissingen nemen of handelen (output)
Kenmerken:
- aha-erlebnis
- inzicht kan in gelijkaardige situaties worden gebruikt
- oplossing die geen resultaat oplevert, gaat men niet meer proberen
- men gebruikt volledige situatie om tot inzicht te komen
Een constructieve visie op leren
=> Bouwt gedeeltelijk voort op de cognitivistische visie op leren (basis)
Leren is een actief en sociaal proces waarbij nieuwe kennis wordt gekoppeld aan voorkennis, de
lerende zelf staat centraal en bouwt zelf zijn kennis op.
Kenmerken:
- Actief
- Betekenis verlenend (constructief)
- Cumulatief
- Zelfregulerend
- Doelgericht
Constructivisme ≠ cognitivisme:
Binnen het constructivisme gaan ze ervan uit dat de leerlingen én de leerkracht leren van elkaar, bij
het cognitivisme leren enkel de leerlingen van de leerkracht, er is dus geen wisselwerking.
Constructivisme ≠ behaviorisme:
Binnen het behaviorisme wordt het antwoord gegeven en nemen de leerlingen dit aan. Bij het
constructivisme worden de leerlingen gestimuleerd om actief na te denken.
Een connectivistische visie op leren
De laatste jaren heeft de technologische vooruitgang een grote impact op hoe wij als mensen
functioneren en dus ook op hoe we leren. Het is belangrijker om toegang te hebben tot kennis dan als
lerende daadwerkelijk de kennis te bezitten.
Vanuit de connectivistische visie worden technologie en verbinding gezien als
leeractiviteiten. Het leidt tot veranderingen met betrekking waarmee, hoe, waar we leren
, Samenvatting
Behaviorisme Cognitivisme Constructivisme
Didactische principes Geleidelijkheidsprincipe Activiteitsprincipe Aanschouwelijkheidspr.
Herhalingsprincipe Herhalingsprincipe Motivatieprincipe
Aanschouwelijkheidspr. Geleidelijkheidsprincipe Geleidelijkheidsprincipe
Activiteitsprincipe
Differentiatieprincipe
Herhalingsprincipe
Voorbeelden De leerlingen weten als Tussenstappen bij Een onderwijs-
de bel gaat, dat ze op vraagstukken leergesprek en
hun stip moeten staan. coöperatieve
werkvormen
3 Kenmerken van leren
Leren wordt gezien als een veelheid van processen met een aantal gemeenschappelijke kenmerken:
1. Leren heeft te maken met mentale of interne processen die niet direct waarneembaar zijn
2. Leren veronderstelt altijd een activiteit van de lerende zelf, we spreken over leeractiviteiten. Niet
elke gedragsverandering is het gevolg van een leeractiviteit
3. Bij leren is er altijd sprake van een leerinhoud (de taxonomie van Bloom)
- Feitelijke kennis
- Conceptuele kennis
- Procedurele kennis
- Metacognitieve kennis
4. Leren gebeurd binnen een bepaalde context
5. Het resultaat van leren zijn stabiele of duurzame gedragsveranderingen
6. Leren en onderwijzen zijn met elkaar verbonden (zowel onderwijzen zonder iets bij te leren of leren
door onderwezen te worden
Bij bepaalde gedragsveranderingen kunnen we niet over leren spreken, ook al lijkt het daar in eerste
instantie op. Tijdelijke of toevallige gedragsveranderingen worden veroorzaakt door alcohol, drugs over
vermoeidheid. Wanneer de oorzaak verwijderd wordt, zal het gedrag terugkeren naar originele staat.
Er is slechts sprake van leren wanneer het waarneembaar gedrag van een lerende wijzigde onder invloed
van externe factoren. Tussen rijpen en leren treedt een wisselwerking op.
Elementaire gedragsveranderingen ten gevolge van rijping komen niet spontaan tot stand maar
vereisen de aanwezigheid van een stimulerende omgeving (bv leergevoelige periodes).
Het geheugen
1 Wat weten we over het geheugen?
Het geheugen is een bron, een middel om te leren en ons te ontwikkelen.
Het is de capaciteit om informatie:
a. op te slaan
b. te bewaren
c. op te halen
Waarom is het geheugen van belang voor het leren?
Leerkrachten moeten op de hoogte zijn van de werking van het brein en het geheugen aangezien leerkrachten
leerlingen iets moeten bijbrengen. Als we daarin meer weten, kunnen we onze lessen efficiënt en effectief
maken zodat zoveel mogelijk ‘blijft plakken’.
Hoofdstuk 1: Leren
Wat is leren?
1 Vormen van leren
Leren gebeurt in verschillende contexten (plaats)
heeft een verschillende aard
heeft te maken met verschillende inhouden
gaat door gedurende onze volledige ontwikkeling (levenslang leren)
Leren kan zowel schools (formeel en intentioneel) als buitenschools (formeel en incidenteel) gebeuren.
Leren is een mentaal proces (1) waarbij als gevolg van leferactiviteiten (2) een relatief
stabiele (3) gedragsverandering (4) tot stand komt.
Leeractiviteiten: verschillende werkvormen
Relatief stabiele: gedrag is veranderd, en vaardigheden zullen blijven hangen
Leren gebeurt op verschillende manieren: door theorie te verwerken, door in interactie te gaan met anderen,
door zaken concreet te ervaren of erover te reflecteren.
2 Leertheorieën
Een behavioristische visie op leren
a. Klassieke conditionering
Black-box-benadering: relatie tussen prikkel (stimulus) en waarneembaar gedrag (respons)
Mentale processen worden buiten beschouwing gelaten (de tussenstap)
!! Herhalingsprincipe, aanschouwelijkheidprincipe en geleidelijkheidsprincipe
Bij de
klassieke
conditionering
gaat het over
bepaalde
reflexen,
zaken die je
niet in de
hand hebt en
die spontaan gebeuren. Daardoor kunnen we bepaald nieuw gedrag aanleren.
Kenmerken:
- uitdoving of extinctie
- een uitgedoofde reactie is wel gemakkelijk te herconditioneren
- stimulusveralgemening of -generalisatie (bang van zaken die op de NS lijken)
- stimulusdiscriminatie (voor hoge geluiden moet je bang zijn, voor lage niet)
De klassieke conditionering doet beroep op het associatieprincipe en
onwillekeurige/reflexmatige gedragingen.
b. Operante conditionering (Skinner en Thorndike)
, => Kan van pas komen in de klas in verband met belonen en straffen
“Als een mens of een dier in een nieuwe situatie komt, zal hij proberen en fouten maken tot hij
een handling gevonden heeft die succes oplevert. Die handeling wordt herhaald.”
Gedrag wordt beïnvloed door zijn gevolgen.
De operante conditionering doet beroep op de wet van effect:
a. gedrag/reactie + bekrachtiging
daardoor zal het gedrag/reactie vaker voorkomen
dus het wordt aangeleerd
b. gedrag/reactie + geen bekrachtiging
daardoor zal gedrag/reactie minder voorkomen
dus het wordt afgeleerd
Positieve en negatieve bekrachtiger => gedrag neemt toe (aanleerder)
Positieve en negatieve straf => gedrag neemt af (afleerder)
Het wordt pas effectief wanneer er een directe link is tussen de bekrachtiger en het gedrag. De
bekrachtiger moet steeds vlak na het gedrag komen, niet later.
Link met didactisch model:
Gedragsregulerende ondersteuning - door de regels duidelijk te stellen, weten de leerlingen wat
de gevolgen daarvan zijn en hen daarmee te ondersteunen (duidelijkheid).
Operante conditionering valt samen met waardering.
c. Leren door imiteren/modelleren/sociaal leren
Leerlingen moeten verschillende linken leggen tussen de waarderingen van de leerkracht en het
gedrag van andere leerlingen => ‘Ik wil dat ook’
Kenmerken:
- gevolgen van gedrag bij anderen waarnemen
- aandachtig en bewust waarnemen
- pas imiteren als je goed hebt onthouden, zich herinneren wat geobserveerd wordt
- gemotiveerd zijn om gedrag te imiteren
- imiteren als je een motief hebt (motivatie)
- lerende wil gelijkenis vertonen met model
- in staat zijn om geobserveerde gedrag te reproduceren
Maar? Elke leerling is uniek, je hebt geen zicht op het denkproces van de leerlingen én er moet
rekening gehouden worden met de extrinsieke motivatie in plaats van de intrinsieke motivatie
Een cognitivistische visie op leren (inzichtelijk leren)
Informatietheoretische benadering: leren is het verwerken en opslaan van informatie, de lerende
geeft betekenis aan informatie.
,!! Activiteitsprincipe omdat er een mentaal denkproces nodig is, ontbreekt bij behaviorisme.
Er is aandacht voor de manier waarop men:
a. Informatie uit de omgeving selecteert, opneemt en betekenis aan geeft (input)
b. Die informatie codeert, bewerkt en persoonlijke betekenissen geeft naar LTG (verwerking)
c. Op basis van die info beslissingen nemen of handelen (output)
Kenmerken:
- aha-erlebnis
- inzicht kan in gelijkaardige situaties worden gebruikt
- oplossing die geen resultaat oplevert, gaat men niet meer proberen
- men gebruikt volledige situatie om tot inzicht te komen
Een constructieve visie op leren
=> Bouwt gedeeltelijk voort op de cognitivistische visie op leren (basis)
Leren is een actief en sociaal proces waarbij nieuwe kennis wordt gekoppeld aan voorkennis, de
lerende zelf staat centraal en bouwt zelf zijn kennis op.
Kenmerken:
- Actief
- Betekenis verlenend (constructief)
- Cumulatief
- Zelfregulerend
- Doelgericht
Constructivisme ≠ cognitivisme:
Binnen het constructivisme gaan ze ervan uit dat de leerlingen én de leerkracht leren van elkaar, bij
het cognitivisme leren enkel de leerlingen van de leerkracht, er is dus geen wisselwerking.
Constructivisme ≠ behaviorisme:
Binnen het behaviorisme wordt het antwoord gegeven en nemen de leerlingen dit aan. Bij het
constructivisme worden de leerlingen gestimuleerd om actief na te denken.
Een connectivistische visie op leren
De laatste jaren heeft de technologische vooruitgang een grote impact op hoe wij als mensen
functioneren en dus ook op hoe we leren. Het is belangrijker om toegang te hebben tot kennis dan als
lerende daadwerkelijk de kennis te bezitten.
Vanuit de connectivistische visie worden technologie en verbinding gezien als
leeractiviteiten. Het leidt tot veranderingen met betrekking waarmee, hoe, waar we leren
, Samenvatting
Behaviorisme Cognitivisme Constructivisme
Didactische principes Geleidelijkheidsprincipe Activiteitsprincipe Aanschouwelijkheidspr.
Herhalingsprincipe Herhalingsprincipe Motivatieprincipe
Aanschouwelijkheidspr. Geleidelijkheidsprincipe Geleidelijkheidsprincipe
Activiteitsprincipe
Differentiatieprincipe
Herhalingsprincipe
Voorbeelden De leerlingen weten als Tussenstappen bij Een onderwijs-
de bel gaat, dat ze op vraagstukken leergesprek en
hun stip moeten staan. coöperatieve
werkvormen
3 Kenmerken van leren
Leren wordt gezien als een veelheid van processen met een aantal gemeenschappelijke kenmerken:
1. Leren heeft te maken met mentale of interne processen die niet direct waarneembaar zijn
2. Leren veronderstelt altijd een activiteit van de lerende zelf, we spreken over leeractiviteiten. Niet
elke gedragsverandering is het gevolg van een leeractiviteit
3. Bij leren is er altijd sprake van een leerinhoud (de taxonomie van Bloom)
- Feitelijke kennis
- Conceptuele kennis
- Procedurele kennis
- Metacognitieve kennis
4. Leren gebeurd binnen een bepaalde context
5. Het resultaat van leren zijn stabiele of duurzame gedragsveranderingen
6. Leren en onderwijzen zijn met elkaar verbonden (zowel onderwijzen zonder iets bij te leren of leren
door onderwezen te worden
Bij bepaalde gedragsveranderingen kunnen we niet over leren spreken, ook al lijkt het daar in eerste
instantie op. Tijdelijke of toevallige gedragsveranderingen worden veroorzaakt door alcohol, drugs over
vermoeidheid. Wanneer de oorzaak verwijderd wordt, zal het gedrag terugkeren naar originele staat.
Er is slechts sprake van leren wanneer het waarneembaar gedrag van een lerende wijzigde onder invloed
van externe factoren. Tussen rijpen en leren treedt een wisselwerking op.
Elementaire gedragsveranderingen ten gevolge van rijping komen niet spontaan tot stand maar
vereisen de aanwezigheid van een stimulerende omgeving (bv leergevoelige periodes).
Het geheugen
1 Wat weten we over het geheugen?
Het geheugen is een bron, een middel om te leren en ons te ontwikkelen.
Het is de capaciteit om informatie:
a. op te slaan
b. te bewaren
c. op te halen
Waarom is het geheugen van belang voor het leren?
Leerkrachten moeten op de hoogte zijn van de werking van het brein en het geheugen aangezien leerkrachten
leerlingen iets moeten bijbrengen. Als we daarin meer weten, kunnen we onze lessen efficiënt en effectief
maken zodat zoveel mogelijk ‘blijft plakken’.
