Grondwettelijk recht
Deel I syllabus
Onderscheid tussen publiek & privaat recht: bestaat al sinds het RR.
Het publiek recht gaat over de verhouding tussen de overheid & de
onderdanen. Het gaat ook over de interne werking vd overheid & de
verhouding tussen de overheden onderling & de verhouding tussen
verschillende staten. Privaat recht regelt de verhouding tussen burgers
onderling of met een private entiteit. Het kan ook gaan over de relatie van
private entiteiten onderling.
Privaat recht regelt dingen die het belangrijkste zijn in een leven, denk
aan erven/trouwen enz. Het privaatrecht wordt in rechtstakken
onderverdeeld: BW, verbintenissenrecht, IPR,... De basisfilosofie vh
privaat recht is dat de burgers zelf hun onderlinge verhoudingen mogen
regelen. Eigen daaraan is dat er gelijkheid & individuele vrijheid is tussen
de burgers. Deze ideeen zijn ontstaan in de FR en in het BW opgenomen.
De basisbeginselen zijn de wilsautonomie, contractsvrijheid enz.
In het publiekrecht zitten de regels van de gezagsdragers & de
verhouding tussen hen en particuliere personen. Met burgers bedoeld de
prof een particulier of private persoon in relatie tot de overheid.
Publiekrecht bestaat uit: grondwettelijk recht, begrotingsrecht, strafrecht,
internationaal publiekrecht,... In het publiekrecht gaat men uit vh idee dat
de burgers ondergeschikt zijn tav de overheid. De overheid kan ons
bepaalde plichten opleggen. Men gaat ervan uit dat het algemeen belang
altijd op het privaat belang voorgaat. De overheid moet bevh hebben die
wij als burgers niet hebben om in naam vh algemeen belang op te treden.
De overheid kan eenzijdig maatregelen opleggen, zonder onze
toestemming. Privaat recht gaat juist uit van meerzijdigheid, bv voor een
c moeten beide partijen de toestemming geven alvorens rechten &
plichten kunnen ontstaan. Denk aan de corona maatregelen waar we niets
te zeggen hadden.
Het onderscheid moet wel genuanceerd worden: het publiekrecht
geldt alleen maar tav de overheid wanneer deze optreedt in zijn
hoedanigheid van overheid. Het kan ook optreden in de hoedanigheid van
privépersonen, dat staat los vd overheidsmacht. Dan is de overheid
onderworpen aan het privaat recht. De overheid kan een gebouw huren,
dan zal er toepassing worden gemaakt vh privaatrecht. Meer en meer zien
we dat overheidstaken aan privépersonen opgedragen worden (concessie
van openbare dienst). Het is een administratief contract waarmee de
overheid een particulier tijdelijk belast om een openbare dienst de
exploiteren. Dat zal gebeuren op eigen kosten & risico vd particulier. Denk
1
,bv aan de uitbating van een tunnel. De rechtsverhouding tussen de
overheid & de private persoon wordt beheerst door bepalingen uit het
publiekrecht. We zien ook dat publiek & privaat recht vervlechten omdat
de overheid meer taken via private weg doet. Tegelijkertijd zien we ook
dat publieke taken toevertrouwd worden aan privaatrechtelijke
organisaties zoals VZW’s die daklozen onderdak geven. De autonomie,
vrije keuze (privaatrecht) is in de realiteit nogal relatief. Er is bv een
verbod op discriminatie bij het verhuren van een woning. Er zijn ook veel
situaties waar er geen contractsvrijheid is, als je als werkzoekende bij een
groot bedrijf komt dan is er niet veel onderhandelingsmarge hoewel ze in
theorie op voet van gelijkheid staan. De overheid heeft eenzijdige
beschikkingsvrijheid maar ook dat is te nuanceren. We leven in een
rechtstaat, ook de overheid is onderworpen aan het recht, dus hun
vrijheid is ook aan banden gelegd.
Van waar komt het onderscheid? Gaat terug tot de 19e eeuw, de
liberale staatsopvatting. Deze ging uit vd idee dat een individu houder is
van alle rechten & vrijheden en dat de overheid maar een beperkte rol is
(nachtwakerstaat/l’etat gendarme). De overheid moest enkel voor
veiligheid & basisstructuur instaan. Gaandeweg is de nachtwakerstaat
geevolueerd naar een sociale verzorgingsstaat die beschikt over een ruim
takenpakket. De overheid is meer regels gaan uitvaardigen op sociaal vlak
als reactie op de uitbuiting van arbeiders, ze wouden mensen
beschermen. Ook is men het eco leven gaan sturen, bv regels voor
banken. De overheid is ook langer hoe meer zelf actief gaan deelnemen
aan het eco leven, het is zelf goederen gaan produceren (bv openbaar
vervoer & tv). Men verwacht dat de overheid voorziet in onze
basisbehoefte. De overheid gaat ook meer private initiatieven steunen,
denk bv aan de subsidies voor zonnepanelen.
Burgerparticipatie: De overheid had beschikkingsvrijheid en dat
gebeurde gewoon door het uitoefenen van macht. De overheid deed dat
niet door de burgers als gelijke te beschouwen. Denk bv aan de verplichte
militaire dienst of de onteigening. Vroeger werd het aanvaard dat de
overheid dit allemaal eenzijdig kon beslissen, maar vandaag verwacht
men dat de overheid burgers ook rechtstreeks gaat betrekken bij
besluitvorming. Er is bv een onderzoek voor een bouwvergunning voor
een groot project gebouwd wordt. De overheid moet met de bezwaren
rekening houden & adviezen vragen aan gespecialiseerde instanties. Op
die manier is er hoe langer hoe meer participatie vd burgers (=de
wederkerigheid).
Er zijn ook burgers die het optreden vd overheid in vraag stellen. Er zijn
veel beroepen ingediend tegen gezondheidsmaatregelen of de
2
,overkapping vd Ring. Er is ook het fenomeen van toenemende
mondigheid vd burgers. Daardoor is de verhouding tussen burger-
overheid gewijzigd en is de overheid gedwongen om samen te werken.
Verhouding met de politieke wetenschappen: Synoniemen voor gr
zijn staatsrecht of constitutioneel recht. Publiekrecht in de strikte
betekenis vh woord, dat is het gr want dat is het fundament vh hele
publiekrecht. Dat gaat over de inrichting, de werking vd staatsmachten,
de onderlinge relaties en dus ook de verhouding md burger. Heel het gr
wordt beheerst door beginselen die we meer uitgebreid gaan bestuderen,
bv scheiding kerk en staat. Heel het staatsrecht wordt door principes
beheerst, vaak ongeschreven recht. Er is een belangrijke verhouding met
de politieke wetenschappen, we komen van een tijd waar staatrecht apart
gestudeerd werd en de politieke wetenschappen hadden hun materie. Het
was alsof ze neer keken op elkaar. Er was weinig interactie en dat is raar
want dan bestudeer je de regels zonder te zien hoe ze in de praktijk
toegepast worden of omgekeerd. Hoe langer hoe meer werken ze samen.
Gr staat het dichtste bij de politieke wetenschappen, niet de politiek. Het
heeft weinig zin hoe de spelregels van verkiezingen uit te leggen zonder
te zien hoe het in de praktijk gebeurt. Of de vorming vd federale regering
is ongeschreven recht, het is een grondwettelijke gewoonte en dus regels
van gr die worden toegepast en dan moet je ook zien wat er op het terrein
gebeurt. Volgens de regels is er een informateur en daarna een formateur
maar in de praktijk is het vaak anders. Er zijn een hele boel regels in Be
die je niet kan begrijpen als je niet weet wat er op politiek vlak achter zit.
De faciliteitengemeenten zijn degene waar er een apart taalregime is vd
anderstaligen minderheid, bv Wemmel dat Nederlands is maar vd
Franstalige zijn er taalfaciliteiten. Ze kunnen op het gemeentehuis frans
gebruiken dan. Als je de regels leest in de wetten dan snap je er niets van
als je niet weet dat er een taalstrijd is geweest in Be. Hetzelfde met
taalpariteit in de federale regering (premier uitgezonderd).
Voorbeelden; Het gr bepaalt de regels maar de realiteit door de
politologen bestudeerd, is vaak anders. Wees hier bewust van. Het geval
vd USSR, die hadden een magnifieke Gw (als vrouw bv), maar in de
realiteit was het helemaal anders. Als vrouw was je de ondergeschikte.
Het afkalven vh principe vd nationaliteit doordat we een stukje vd soev
aan internationale instellingen hebben overgedragen. De Gw gaat uit vd
nat soev maar de realiteit is anders geworden. Pacificatiewet heeft met de
taalstrijd te maken. In 1980 hadden we een tweede staatshervorming,
hierna zijn er nog heel wet communautaire problemen ontstaan. Een vd
belangrijke was de kwestie Voeren, het had met de burgemeester Happart
te maken. Voeren ligt in Nederlandstaalgebied dus de burgemeester moet
in functie Nederlands gebruiken, in voeren weigert de burgemeester nl te
3
, spreken. Hij wil alleen frans spreken. Op hetzelfde moment heb je Cappart
in Kraainem die ook weigert nl te spreken terwijl het ook een Nederlandse
gemeente was. Het heeft tot spanningen geleid en uiteindelijk tot een
akkoord in de pacificatiewet. Pacificatie, het gaat over vrede stichten. Het
is een wet van 1988, het is een compromis a la belge om de spanningen
te doen afnemen. Het zijn ingewikkelde regels over alleen die gemeenten
over verkiezingen enz. Je verstaat de wet niet als je niet weet welke
politieke kwestie erachter zit.
Historische inleiding
Voor FR: We komen van een periode van vorstelijk absolutisme, voor
1831, dat is de datum van onze Gw. Een oppermachtig staatshoofd, de
spreuk l’etait c’est moi van L14 (niet zeker). Het idee was dat de koning
door god aangeduid was als persoon om koning te zijn. Qua legitimiteit
geldt dat. Alle macht was bij hem. Onze Gw reageert daarop want het
leidt tot machtsmisbruik en onderdrukking vd burgers.
Tijdens FR: Dan was er de FR die een aantal revolutionaire ideeen naar
voor heeft gebracht, bv SDM of het principe van een verkozen parlement
(met beperkt stemrecht). Van die periode dateert de Franse verklaring vd
rechten vd mens die we grotendeels in de Gw hebben opgenomen.
L'homme moest je als man lezen, later kwam een verklaring vd rechten vd
vrouw.
Na FR: Dan hebben we terug een stap achteruitgezet, na de FR. We
hebben de periode gehad dat we deel uitmaakten van het koninkrijk der
Nederlanden en werd opnieuw het absolutisme ingevoerd met Willem 1
van Organje. Wel minder extreem dan met L. Onze gw reageert op N en
W1.
Vanaf 1831 is er een heel proces van democratisering gebeurt. We zijn
gekomen van een systeem van een cijnskiesrecht, met weinig mensen die
konden stemmen door de belastingen die betaald moesten worden. Er
was ook geen stemplicht. Erna algemeen meervoudig stemrecht voor
mannen in 1893 (invoering van de stemplicht, opkomstplicht). Tot dat
moment hadden we een tweepartijenstelsel, dat is dan beginnen
veranderen. In 1899 is het systeem vd EV ingevoerd. In 1921, algemeen
enkelvoudig stemrecht voor mannen. Er was de mogelijkheid om
stemrecht voor vrouwen in te voeren, maar is pas laat in 1948 ingevoerd.
2002, art 11bis Gw; men heeft in de Gw ingevoerd dat er min een
vrouw in de fed regering moet zitten en dat men maatregelen moet
treffen om de toegang van vrouwen tot politieke mandaten te bevorderen.
4
Deel I syllabus
Onderscheid tussen publiek & privaat recht: bestaat al sinds het RR.
Het publiek recht gaat over de verhouding tussen de overheid & de
onderdanen. Het gaat ook over de interne werking vd overheid & de
verhouding tussen de overheden onderling & de verhouding tussen
verschillende staten. Privaat recht regelt de verhouding tussen burgers
onderling of met een private entiteit. Het kan ook gaan over de relatie van
private entiteiten onderling.
Privaat recht regelt dingen die het belangrijkste zijn in een leven, denk
aan erven/trouwen enz. Het privaatrecht wordt in rechtstakken
onderverdeeld: BW, verbintenissenrecht, IPR,... De basisfilosofie vh
privaat recht is dat de burgers zelf hun onderlinge verhoudingen mogen
regelen. Eigen daaraan is dat er gelijkheid & individuele vrijheid is tussen
de burgers. Deze ideeen zijn ontstaan in de FR en in het BW opgenomen.
De basisbeginselen zijn de wilsautonomie, contractsvrijheid enz.
In het publiekrecht zitten de regels van de gezagsdragers & de
verhouding tussen hen en particuliere personen. Met burgers bedoeld de
prof een particulier of private persoon in relatie tot de overheid.
Publiekrecht bestaat uit: grondwettelijk recht, begrotingsrecht, strafrecht,
internationaal publiekrecht,... In het publiekrecht gaat men uit vh idee dat
de burgers ondergeschikt zijn tav de overheid. De overheid kan ons
bepaalde plichten opleggen. Men gaat ervan uit dat het algemeen belang
altijd op het privaat belang voorgaat. De overheid moet bevh hebben die
wij als burgers niet hebben om in naam vh algemeen belang op te treden.
De overheid kan eenzijdig maatregelen opleggen, zonder onze
toestemming. Privaat recht gaat juist uit van meerzijdigheid, bv voor een
c moeten beide partijen de toestemming geven alvorens rechten &
plichten kunnen ontstaan. Denk aan de corona maatregelen waar we niets
te zeggen hadden.
Het onderscheid moet wel genuanceerd worden: het publiekrecht
geldt alleen maar tav de overheid wanneer deze optreedt in zijn
hoedanigheid van overheid. Het kan ook optreden in de hoedanigheid van
privépersonen, dat staat los vd overheidsmacht. Dan is de overheid
onderworpen aan het privaat recht. De overheid kan een gebouw huren,
dan zal er toepassing worden gemaakt vh privaatrecht. Meer en meer zien
we dat overheidstaken aan privépersonen opgedragen worden (concessie
van openbare dienst). Het is een administratief contract waarmee de
overheid een particulier tijdelijk belast om een openbare dienst de
exploiteren. Dat zal gebeuren op eigen kosten & risico vd particulier. Denk
1
,bv aan de uitbating van een tunnel. De rechtsverhouding tussen de
overheid & de private persoon wordt beheerst door bepalingen uit het
publiekrecht. We zien ook dat publiek & privaat recht vervlechten omdat
de overheid meer taken via private weg doet. Tegelijkertijd zien we ook
dat publieke taken toevertrouwd worden aan privaatrechtelijke
organisaties zoals VZW’s die daklozen onderdak geven. De autonomie,
vrije keuze (privaatrecht) is in de realiteit nogal relatief. Er is bv een
verbod op discriminatie bij het verhuren van een woning. Er zijn ook veel
situaties waar er geen contractsvrijheid is, als je als werkzoekende bij een
groot bedrijf komt dan is er niet veel onderhandelingsmarge hoewel ze in
theorie op voet van gelijkheid staan. De overheid heeft eenzijdige
beschikkingsvrijheid maar ook dat is te nuanceren. We leven in een
rechtstaat, ook de overheid is onderworpen aan het recht, dus hun
vrijheid is ook aan banden gelegd.
Van waar komt het onderscheid? Gaat terug tot de 19e eeuw, de
liberale staatsopvatting. Deze ging uit vd idee dat een individu houder is
van alle rechten & vrijheden en dat de overheid maar een beperkte rol is
(nachtwakerstaat/l’etat gendarme). De overheid moest enkel voor
veiligheid & basisstructuur instaan. Gaandeweg is de nachtwakerstaat
geevolueerd naar een sociale verzorgingsstaat die beschikt over een ruim
takenpakket. De overheid is meer regels gaan uitvaardigen op sociaal vlak
als reactie op de uitbuiting van arbeiders, ze wouden mensen
beschermen. Ook is men het eco leven gaan sturen, bv regels voor
banken. De overheid is ook langer hoe meer zelf actief gaan deelnemen
aan het eco leven, het is zelf goederen gaan produceren (bv openbaar
vervoer & tv). Men verwacht dat de overheid voorziet in onze
basisbehoefte. De overheid gaat ook meer private initiatieven steunen,
denk bv aan de subsidies voor zonnepanelen.
Burgerparticipatie: De overheid had beschikkingsvrijheid en dat
gebeurde gewoon door het uitoefenen van macht. De overheid deed dat
niet door de burgers als gelijke te beschouwen. Denk bv aan de verplichte
militaire dienst of de onteigening. Vroeger werd het aanvaard dat de
overheid dit allemaal eenzijdig kon beslissen, maar vandaag verwacht
men dat de overheid burgers ook rechtstreeks gaat betrekken bij
besluitvorming. Er is bv een onderzoek voor een bouwvergunning voor
een groot project gebouwd wordt. De overheid moet met de bezwaren
rekening houden & adviezen vragen aan gespecialiseerde instanties. Op
die manier is er hoe langer hoe meer participatie vd burgers (=de
wederkerigheid).
Er zijn ook burgers die het optreden vd overheid in vraag stellen. Er zijn
veel beroepen ingediend tegen gezondheidsmaatregelen of de
2
,overkapping vd Ring. Er is ook het fenomeen van toenemende
mondigheid vd burgers. Daardoor is de verhouding tussen burger-
overheid gewijzigd en is de overheid gedwongen om samen te werken.
Verhouding met de politieke wetenschappen: Synoniemen voor gr
zijn staatsrecht of constitutioneel recht. Publiekrecht in de strikte
betekenis vh woord, dat is het gr want dat is het fundament vh hele
publiekrecht. Dat gaat over de inrichting, de werking vd staatsmachten,
de onderlinge relaties en dus ook de verhouding md burger. Heel het gr
wordt beheerst door beginselen die we meer uitgebreid gaan bestuderen,
bv scheiding kerk en staat. Heel het staatsrecht wordt door principes
beheerst, vaak ongeschreven recht. Er is een belangrijke verhouding met
de politieke wetenschappen, we komen van een tijd waar staatrecht apart
gestudeerd werd en de politieke wetenschappen hadden hun materie. Het
was alsof ze neer keken op elkaar. Er was weinig interactie en dat is raar
want dan bestudeer je de regels zonder te zien hoe ze in de praktijk
toegepast worden of omgekeerd. Hoe langer hoe meer werken ze samen.
Gr staat het dichtste bij de politieke wetenschappen, niet de politiek. Het
heeft weinig zin hoe de spelregels van verkiezingen uit te leggen zonder
te zien hoe het in de praktijk gebeurt. Of de vorming vd federale regering
is ongeschreven recht, het is een grondwettelijke gewoonte en dus regels
van gr die worden toegepast en dan moet je ook zien wat er op het terrein
gebeurt. Volgens de regels is er een informateur en daarna een formateur
maar in de praktijk is het vaak anders. Er zijn een hele boel regels in Be
die je niet kan begrijpen als je niet weet wat er op politiek vlak achter zit.
De faciliteitengemeenten zijn degene waar er een apart taalregime is vd
anderstaligen minderheid, bv Wemmel dat Nederlands is maar vd
Franstalige zijn er taalfaciliteiten. Ze kunnen op het gemeentehuis frans
gebruiken dan. Als je de regels leest in de wetten dan snap je er niets van
als je niet weet dat er een taalstrijd is geweest in Be. Hetzelfde met
taalpariteit in de federale regering (premier uitgezonderd).
Voorbeelden; Het gr bepaalt de regels maar de realiteit door de
politologen bestudeerd, is vaak anders. Wees hier bewust van. Het geval
vd USSR, die hadden een magnifieke Gw (als vrouw bv), maar in de
realiteit was het helemaal anders. Als vrouw was je de ondergeschikte.
Het afkalven vh principe vd nationaliteit doordat we een stukje vd soev
aan internationale instellingen hebben overgedragen. De Gw gaat uit vd
nat soev maar de realiteit is anders geworden. Pacificatiewet heeft met de
taalstrijd te maken. In 1980 hadden we een tweede staatshervorming,
hierna zijn er nog heel wet communautaire problemen ontstaan. Een vd
belangrijke was de kwestie Voeren, het had met de burgemeester Happart
te maken. Voeren ligt in Nederlandstaalgebied dus de burgemeester moet
in functie Nederlands gebruiken, in voeren weigert de burgemeester nl te
3
, spreken. Hij wil alleen frans spreken. Op hetzelfde moment heb je Cappart
in Kraainem die ook weigert nl te spreken terwijl het ook een Nederlandse
gemeente was. Het heeft tot spanningen geleid en uiteindelijk tot een
akkoord in de pacificatiewet. Pacificatie, het gaat over vrede stichten. Het
is een wet van 1988, het is een compromis a la belge om de spanningen
te doen afnemen. Het zijn ingewikkelde regels over alleen die gemeenten
over verkiezingen enz. Je verstaat de wet niet als je niet weet welke
politieke kwestie erachter zit.
Historische inleiding
Voor FR: We komen van een periode van vorstelijk absolutisme, voor
1831, dat is de datum van onze Gw. Een oppermachtig staatshoofd, de
spreuk l’etait c’est moi van L14 (niet zeker). Het idee was dat de koning
door god aangeduid was als persoon om koning te zijn. Qua legitimiteit
geldt dat. Alle macht was bij hem. Onze Gw reageert daarop want het
leidt tot machtsmisbruik en onderdrukking vd burgers.
Tijdens FR: Dan was er de FR die een aantal revolutionaire ideeen naar
voor heeft gebracht, bv SDM of het principe van een verkozen parlement
(met beperkt stemrecht). Van die periode dateert de Franse verklaring vd
rechten vd mens die we grotendeels in de Gw hebben opgenomen.
L'homme moest je als man lezen, later kwam een verklaring vd rechten vd
vrouw.
Na FR: Dan hebben we terug een stap achteruitgezet, na de FR. We
hebben de periode gehad dat we deel uitmaakten van het koninkrijk der
Nederlanden en werd opnieuw het absolutisme ingevoerd met Willem 1
van Organje. Wel minder extreem dan met L. Onze gw reageert op N en
W1.
Vanaf 1831 is er een heel proces van democratisering gebeurt. We zijn
gekomen van een systeem van een cijnskiesrecht, met weinig mensen die
konden stemmen door de belastingen die betaald moesten worden. Er
was ook geen stemplicht. Erna algemeen meervoudig stemrecht voor
mannen in 1893 (invoering van de stemplicht, opkomstplicht). Tot dat
moment hadden we een tweepartijenstelsel, dat is dan beginnen
veranderen. In 1899 is het systeem vd EV ingevoerd. In 1921, algemeen
enkelvoudig stemrecht voor mannen. Er was de mogelijkheid om
stemrecht voor vrouwen in te voeren, maar is pas laat in 1948 ingevoerd.
2002, art 11bis Gw; men heeft in de Gw ingevoerd dat er min een
vrouw in de fed regering moet zitten en dat men maatregelen moet
treffen om de toegang van vrouwen tot politieke mandaten te bevorderen.
4
