Internationale Economie
Schakelprogramma Handelswetenschappen
2023 - 2024
Inhoud
Hoofdstuk 1: Introductie internationale economie ................................................................................ 6
1. Waar gaat internationale economie over? ..................................................................................... 6
2. Waarom internationale handel? ..................................................................................................... 7
3. Ontstaan Internationale handel ...................................................................................................... 8
4. The world is flat ............................................................................................................................. 10
5. Internationale handel .................................................................................................................... 17
6. Enkele data en situering in de wereld ........................................................................................... 17
7. Internationale handel .................................................................................................................... 18
Hoofdstuk 2: Internationale factorbewegingen .................................................................................... 19
1. Internationale factorbewegingen.................................................................................................. 19
Hoofdstuk 3: klassieke theorie van internationale handel ................................................................... 20
1. Mercantillisme ............................................................................................................................... 20
2. Klassieke economen versus Mercantilisme ................................................................................... 21
3. Technologie: de productiefunctie ................................................................................................. 22
4. Adam Smith: Wederzijds absolute kostenverschillen ................................................................... 24
4.1. 1e theorie van de vrijhandel ................................................................................................... 24
4.2. Technologie en arbeidsstock .................................................................................................. 24
4.3. Wederzijdse absolute kostenverschillen ................................................................................ 25
4.4. Herfomuleren Smith: evenwicht in een gesloten economie.................................................. 26
4.5. Evenwicht in een open economie .......................................................................................... 27
5. Theorie van comparatief voordeel ................................................................................................ 27
5.1. Comparatief verwijst naar vergelijking tussen twee landen .................................................. 31
5.2. Voordeel internationale handel ............................................................................................. 31
5.3. Verklaring van de verschillen in comparatieve kosten........................................................... 32
5.4. Model van Ricardo met meer dan twee goederen ................................................................ 32
5.5. Comparatieve kosten in geldtermen: een voorbeeld ............................................................ 32
5.6. Comparatieve kosten in geldtermen: introductie relatieve lonen ......................................... 33
5.7. Invloed transportkosten op comparatieve kosten ................................................................. 34
5.8. Beoordeling klassieke theorie van de IH ................................................................................ 34
1
,Hoofdstuk 4: neoklassieke theorie van de internationale handel ........................................................ 35
1. Comparatieve voordelen met meerdere PF: L,T en K ................................................................... 35
2. Productie met meerdere PF .......................................................................................................... 36
2.1. Berandering in marginale output ........................................................................................... 36
3. Evenwicht in gesloten economie................................................................................................... 36
4. Evenwicht in open economie ........................................................................................................ 37
5. De neoklassieke leer en haar basisassumpties ............................................................................. 38
6. Basisassumpties en structuur van de neoklassieke modellen ...................................................... 39
7. Het Hekschler-Ohlin (HO) theorema ............................................................................................. 40
7.1. Besluit ..................................................................................................................................... 42
7.2. Kritiek...................................................................................................................................... 42
8. Het Stolper-Samuelson theorema ................................................................................................. 43
9. Factorprijsegalisatietheorema ...................................................................................................... 46
10. Factoraccumulatie en technologische vooruitgang in neoklassiek model.................................. 47
10.1 Rybczynski theorema: factoraccumulatie ............................................................................. 47
INTERMEZZO.................................................................................................................................. 47
10.1 Rybczynski theorema: factoraccumulatie ............................................................................. 48
11. Technologische vooruitgang en IH .............................................................................................. 50
12. Link met realiteit (niet besproken) .............................................................................................. 50
Hoofdstuk 5: Klassieke en neoklassieke theorieën van de IH: empirische verificatie .......................... 51
1. Empirische toetsing van de klassieke theorie van de comparatieve voordelen ........................... 51
2. Meting van de comparatieve voordelen: Balassa-index ............................................................... 52
2.1. Empirische resultaten ............................................................................................................. 52
2.2. Meting van comparatieve voordelen: Balassa-index ............................................................. 53
3. Leontief-paradox ........................................................................................................................... 54
3.1. Verklaring ............................................................................................................................... 55
4. Heckscher-Ohlin Model: empirie................................................................................................... 55
5. Van HO naar HO(vanek)-model ..................................................................................................... 56
6. Technologieverschillen en meerdere landen als bijkomende verklarende factor ........................ 56
7. Stolper-Samuelson theorema........................................................................................................ 58
7.1. empirisch ................................................................................................................................ 58
7.2. Politiek economische kader.................................................................................................... 58
7.3. Relatieve lonen ....................................................................................................................... 58
7.4. Prijzen, lonen en factorintensiteit .......................................................................................... 61
2
, 8. Rybczynski theorema: empirisch ................................................................................................... 62
9. Factorprijsegalisatietheorema: empirie ........................................................................................ 62
Hoofdstuk 6: Neo-technologietheorieën: alternatieve verklaring voor IH ........................................... 63
1. Algemeen....................................................................................................................................... 63
2. De “imitatiegap”-theorie van Posner ............................................................................................ 63
3. Productiecyclustheorie van Vernon .............................................................................................. 64
4. R&D enkele data ............................................................................................................................ 66
5. Linder: de theorie van de gelijkaardige vraag ............................................................................... 66
Hoofdstuk 7: De moderne handelstheorieën........................................................................................ 67
7.1. Schaalvoordelen als motief voor IH............................................................................................ 67
2. IH bij monopolistische concurrentie ............................................................................................. 69
2.1. Dixit & Stiglitz ......................................................................................................................... 70
2.2. Schaalvoordelen en comparatief voordeel ............................................................................ 70
2.3. IH bij oligopolievorming: het concurrentie-effect .................................................................. 71
3. Empirische verificatie intra-industriehandel ................................................................................. 71
3.1. De Grubel-lloydindex .............................................................................................................. 71
Hoofdstuk 8: de nieuwe interactiemodellen......................................................................................... 73
1. Graviteitsmodellen ........................................................................................................................ 73
1.1. Empirie ............................................................................................................................. 73
2. Nieuwe economische geografie (NEG)..................................................................................... 74
3. NEG en arbeidsmobiliteit ......................................................................................................... 75
4. Nieuwe economische geografie (NEG)..................................................................................... 76
5. Kern-periferie structuur met arbeidsmobiliteit ....................................................................... 77
6. Kern-periferie en de Europese integratie................................................................................. 77
Hoofdstuk 9: Tarifaire handelsbelemmeringen .................................................................................... 79
1. 4 Soorten en redenen voor gebruik .............................................................................................. 79
2. Invloed van een tarief op de binnenlandse productie, consumptie, invoer en
overheidsinkomsten .......................................................................................................................... 81
3. Invloed van een invoerrecht op de binnenlandse inkomensverdeling en de economische
welvaart ............................................................................................................................................. 82
4. De effecten van productiesubsidies in een klein land................................................................... 82
5. De effecten van productiesubsidies in een klein land................................................................... 83
6. Het zogenaamde optimaal invoerrecht en vergeldingstarieven ................................................... 83
7. Effectieve en nominale graad van protectie ................................................................................. 84
3
, 8. America first .................................................................................................................................. 85
Hoofstuk 10: Niet tarifaire belemmeringen (NTB) en het nieuw protectionisme ................................ 87
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 87
2. Analyse van de impact van invoercontingenten ........................................................................... 88
3. Welvaartseffect van inefficiënte vergunningensystemen............................................................. 89
4. Hoe meten we protectie als gevolg van NTB ................................................................................ 89
Hoofdstuk 11: Maatregelen tegen onfaire handelspraktijken .............................................................. 90
1. exportsubsidies en retorsierechten .............................................................................................. 90
2. Het strategisch handelsbeleid ....................................................................................................... 92
3. Dumping en antidumpingrechten ................................................................................................. 93
4. Retorsie- en antidumpingprocedures als protectie-instrument ................................................... 94
5. EU antidumping en antisubsidiebeleid.......................................................................................... 94
6. Administratieve, technische en andere voorschriften .................................................................. 94
7. EU Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) ..................................................................... 95
8. Administratieve, technische en andere voorschriften .................................................................. 95
9. Sociale dumping en sociaal protectionisme .................................................................................. 95
Hoofdstuk 12: Argumenten voor behoud of invoeren protectionisme ................................................ 97
1. Protectionisme: niet economische argumenten ........................................................................... 97
2. Ernstige economische argumenten ............................................................................................... 98
2.1. optimumtarief ........................................................................................................................ 98
2.2. Bescherming jonge industrieën .............................................................................................. 98
2.3. Industriële diversificatie ......................................................................................................... 98
2.4. Externe effecten ..................................................................................................................... 99
3. Paradox van Fast Fashion: een jeansbroek kopen aan € 4 kan erg kostelijk zijn … ...................... 99
3.1. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
3.2. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
3.3. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
4. Zwakke economische argumenten................................................................................................ 99
4.1. bestrijding werkloosheid ........................................................................................................ 99
4.2. Retorsie en antidumpingprocedure ..................................................................................... 100
4.3. Andere .................................................................................................................................. 100
5. Economische drogredenen: gevoel van de massa ...................................................................... 100
Hoofdstuk 13: De vrijmaking van de IH: van GATT naar WTO ............................................................ 101
1. Ontstaan GATT en WTO .............................................................................................................. 101
4
, 2. De drie basisprincipes GATT/WTO .............................................................................................. 102
3. Taken van de WTO ...................................................................................................................... 103
4. Toekomstige uitdagingen WTO ................................................................................................... 104
Hoofdstuk 14: Regionale economische integratie .............................................................................. 105
1. Inleiding ....................................................................................................................................... 105
2. Verschillende vormen van economische integratie .................................................................... 105
2.1. Preferentieel handelsakkoord .............................................................................................. 105
2.2. Vrijhandelszone (Free Trade Area (FTA)) ............................................................................. 106
2.3. Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) ...................................................... 106
2.4. Douane-unie (Customs Union) ............................................................................................. 106
2.5. Gemeenschappelijke markt (Common Market of Single Market) ....................................... 107
2.6. Economische Unie (Economic Union) .................................................................................. 107
3. Economische theorie van economische integratie ..................................................................... 108
4. Statische analyse: handelsschepping en handelsverlegging ....................................................... 108
5. Algemene stellingen over wenselijkheid douane-unie ............................................................... 110
6. De dynamische effecten van economische integratie ................................................................ 110
6.1. Schaalvoordelen ................................................................................................................... 110
6.2. Efficiëntie door scherpere concurrentie .............................................................................. 110
6.3. Verhogen van de investeringen............................................................................................ 111
6.4. Versnellen van technologische vooruitgang ........................................................................ 111
6.5. Politieke motieven................................................................................................................ 111
7. Regionale integratie: WTO/GATT versus statische basistheorie ................................................ 112
8. Economische integratie in de wereld; Algemeen ........................................................................ 112
9. De EU, voorbeeld economische integratie .................................................................................. 113
Hoofdstuk 15: Handelsbeleid in OL ..................................................................................................... 115
1. Economische integratie OL .......................................................................................................... 115
2. Importsubstitutiebeleid versus exportoriëntatiebeleid .............................................................. 115
3. Economische ontwikkeling en industrialisatie ............................................................................ 115
4. Industrialisatie: importsubstitutie versus exportoriëntering ...................................................... 116
5. Importsubstitutie (ISI): voor en nadelen ..................................................................................... 116
6. Exportoriëntatie(EOI): voor en nadelen ...................................................................................... 117
7. Sequentiële toepassing van ISI en EOI ........................................................................................ 117
8. Export Processing Zones (Free Trade Zones) .............................................................................. 118
5
,Deel 1: De internationale economie in vogelvlucht
• Hoofdstuk 1: Introductie tot de internationale economie
• Hoofdstuk 2: Internationale factorbewegingen
Hoofdstuk 1: Introductie internationale economie
1. Waar gaat internationale economie over?
• De interactie tussen landen door handel in goederen en diensten, kapitaalstromen en
investeringen.
• Het is een oud onderwerp maar de continue groei van de wereldhandel maakt internationale
economie steeds belangrijker.
• De link Tussen internationale handel en BBP/economische groei
➔ Landen worden steeds meer afhankelijk van de internationale context en verliezen hun
economische onafhankelijkheid.
• Input productieproces
• productiefactoren arbeid (L) en kapitaal (K)
• Output
• goederen en diensten
• Exportbedrijven kopen intermediaire goederen en diensten bij niet-
exportbedrijven
• K, L, goederen en diensten gaan over de grenzen maw zijn mobiel
• Internationale handel
• Internationale factormigratie (BDI’s (FDI’s) van kapitaal en (geschoolde en
ongeschoolde) arbeid
• Verklaring globaliseringspatroon
• handels- en investeringspatroon
• Oorzaken toenemende internationale handel
• Welvaartswinst & welvaartsverdeling van globalisering
• Winnaars maar ook verliezers
• Internationaal handelsbeleid
• Protectionisme, vrijhandel, …
• Handelspatronen: Wie verkoopt aan wie?
• Klimaat en grondstoffen zijn soms determinerend.
• Bij afgewerkte en intermediaire goederen/diensten is het patroon minder
duidelijk
• Twee types van handel
• Interindustry trade steunt op verschillen tussen landen
• Intraindustry trade gebeurt tussen meer homogene landen
6
, • Verschillen in klimaat en grondstoffen kunnen verklaren waarom Brazilië koffie en Saoedi-
Arabië olie exporteert.
• Maar waarom exporteert Japan auto’s en produceren wij vliegtuigen in Europa is niet zo
eenvoudig te verklaren.
• Verschillen in arbeidsproductiviteit kunnen bepaalde patronen verklaren.
• Het relatieve gebruik van het aanwezige K,L en land in de productie van goederen/diensten
kan de export soms verklaren.
2. Waarom internationale handel?
• Verschillende “voordelen”
• Koper en verkoper verhandelen een product uit vrije keuze en maken winst
• Door handel hebben we in ons land andere producten
• De producent krijgt een inkomen die hij vrij kan besteden
• Landen kunnen hun beperkte hoeveelheid PF aanwenden om te produceren waar ze in
vergelijking met andere productiemogelijkheden de hoogste productiviteit in hebben.
• Deze goederen/diensten kunnen ze verhandelen voor andere gewilde goederen/diensten.
• Handel zou de productie efficiënter maken.
• Exporteer goederen met de veel voorkomende PF en importeer de goederen
waarvan PF in het land schaars zijn.
• Specialiseren kan tot schaaleconomieën leiden.
• Handel zou landen op zich te goed komen maar kan bepaalde groepen binnen het land
schaden.
• IH kan de industrieën die moeten concurreren met de import beïnvloeden.
• IH kan effect hebben op de inkomensverdeling in een land.
• KT doelstellingen kunnen dit proces afremmen door lobbygroepen die hun
“bedreigde industrie” verdedigen bij politieke overheden
7
, 3. Ontstaan Internationale handel
• Staken met boten de grenzen over en gingen grondstoffen plunderen bij buurlanden.
• Bij kolonisatie Amerika ontdekten ze nieuwe producten vb. Nederlandse specerijen zoals
peper, zout --> konden hierdoor ook producten langer behouden (efficiënter werken).
• Kolonies zorgde voor eenzijdige internationale handel (gingen plunderen)
• Vereenigde Oostindische Compagnie
• Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes
o 1492 (Columbus) – 1800: Globalisation 1.0
• Kracht (wind, PK, stoom,…)
• Eerste integratie gebaseerd op imperialisme en religie
• Grondstoffen vanuit “kolonies” naar “moederland”
• Mondiale competitie
• Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes
o 1800-2000: Globalisation 2.0
• Piekperiode 1870-1913 nog steeds gebaseerd op kolonialisme en
handelsliberalisering
• Industriële revolutie
• Dalende transportkosten door stoommachine (schip) en spoorweg
• Dalende telecommunicatiekosten door telegraaf (vanaf 1866
Transatlantisch), telefoon, satelliet, draadloze radio communicatie
en later PC en www.
• Multinationale ondernemingen
• Great Depression en WO I zorgen voor protectionisme 1929-WO II
• VK, Frankrijk en Nederland aanvankelijk maar vanaf WO I de VS
• °World Trade Organization (1995)
8
Schakelprogramma Handelswetenschappen
2023 - 2024
Inhoud
Hoofdstuk 1: Introductie internationale economie ................................................................................ 6
1. Waar gaat internationale economie over? ..................................................................................... 6
2. Waarom internationale handel? ..................................................................................................... 7
3. Ontstaan Internationale handel ...................................................................................................... 8
4. The world is flat ............................................................................................................................. 10
5. Internationale handel .................................................................................................................... 17
6. Enkele data en situering in de wereld ........................................................................................... 17
7. Internationale handel .................................................................................................................... 18
Hoofdstuk 2: Internationale factorbewegingen .................................................................................... 19
1. Internationale factorbewegingen.................................................................................................. 19
Hoofdstuk 3: klassieke theorie van internationale handel ................................................................... 20
1. Mercantillisme ............................................................................................................................... 20
2. Klassieke economen versus Mercantilisme ................................................................................... 21
3. Technologie: de productiefunctie ................................................................................................. 22
4. Adam Smith: Wederzijds absolute kostenverschillen ................................................................... 24
4.1. 1e theorie van de vrijhandel ................................................................................................... 24
4.2. Technologie en arbeidsstock .................................................................................................. 24
4.3. Wederzijdse absolute kostenverschillen ................................................................................ 25
4.4. Herfomuleren Smith: evenwicht in een gesloten economie.................................................. 26
4.5. Evenwicht in een open economie .......................................................................................... 27
5. Theorie van comparatief voordeel ................................................................................................ 27
5.1. Comparatief verwijst naar vergelijking tussen twee landen .................................................. 31
5.2. Voordeel internationale handel ............................................................................................. 31
5.3. Verklaring van de verschillen in comparatieve kosten........................................................... 32
5.4. Model van Ricardo met meer dan twee goederen ................................................................ 32
5.5. Comparatieve kosten in geldtermen: een voorbeeld ............................................................ 32
5.6. Comparatieve kosten in geldtermen: introductie relatieve lonen ......................................... 33
5.7. Invloed transportkosten op comparatieve kosten ................................................................. 34
5.8. Beoordeling klassieke theorie van de IH ................................................................................ 34
1
,Hoofdstuk 4: neoklassieke theorie van de internationale handel ........................................................ 35
1. Comparatieve voordelen met meerdere PF: L,T en K ................................................................... 35
2. Productie met meerdere PF .......................................................................................................... 36
2.1. Berandering in marginale output ........................................................................................... 36
3. Evenwicht in gesloten economie................................................................................................... 36
4. Evenwicht in open economie ........................................................................................................ 37
5. De neoklassieke leer en haar basisassumpties ............................................................................. 38
6. Basisassumpties en structuur van de neoklassieke modellen ...................................................... 39
7. Het Hekschler-Ohlin (HO) theorema ............................................................................................. 40
7.1. Besluit ..................................................................................................................................... 42
7.2. Kritiek...................................................................................................................................... 42
8. Het Stolper-Samuelson theorema ................................................................................................. 43
9. Factorprijsegalisatietheorema ...................................................................................................... 46
10. Factoraccumulatie en technologische vooruitgang in neoklassiek model.................................. 47
10.1 Rybczynski theorema: factoraccumulatie ............................................................................. 47
INTERMEZZO.................................................................................................................................. 47
10.1 Rybczynski theorema: factoraccumulatie ............................................................................. 48
11. Technologische vooruitgang en IH .............................................................................................. 50
12. Link met realiteit (niet besproken) .............................................................................................. 50
Hoofdstuk 5: Klassieke en neoklassieke theorieën van de IH: empirische verificatie .......................... 51
1. Empirische toetsing van de klassieke theorie van de comparatieve voordelen ........................... 51
2. Meting van de comparatieve voordelen: Balassa-index ............................................................... 52
2.1. Empirische resultaten ............................................................................................................. 52
2.2. Meting van comparatieve voordelen: Balassa-index ............................................................. 53
3. Leontief-paradox ........................................................................................................................... 54
3.1. Verklaring ............................................................................................................................... 55
4. Heckscher-Ohlin Model: empirie................................................................................................... 55
5. Van HO naar HO(vanek)-model ..................................................................................................... 56
6. Technologieverschillen en meerdere landen als bijkomende verklarende factor ........................ 56
7. Stolper-Samuelson theorema........................................................................................................ 58
7.1. empirisch ................................................................................................................................ 58
7.2. Politiek economische kader.................................................................................................... 58
7.3. Relatieve lonen ....................................................................................................................... 58
7.4. Prijzen, lonen en factorintensiteit .......................................................................................... 61
2
, 8. Rybczynski theorema: empirisch ................................................................................................... 62
9. Factorprijsegalisatietheorema: empirie ........................................................................................ 62
Hoofdstuk 6: Neo-technologietheorieën: alternatieve verklaring voor IH ........................................... 63
1. Algemeen....................................................................................................................................... 63
2. De “imitatiegap”-theorie van Posner ............................................................................................ 63
3. Productiecyclustheorie van Vernon .............................................................................................. 64
4. R&D enkele data ............................................................................................................................ 66
5. Linder: de theorie van de gelijkaardige vraag ............................................................................... 66
Hoofdstuk 7: De moderne handelstheorieën........................................................................................ 67
7.1. Schaalvoordelen als motief voor IH............................................................................................ 67
2. IH bij monopolistische concurrentie ............................................................................................. 69
2.1. Dixit & Stiglitz ......................................................................................................................... 70
2.2. Schaalvoordelen en comparatief voordeel ............................................................................ 70
2.3. IH bij oligopolievorming: het concurrentie-effect .................................................................. 71
3. Empirische verificatie intra-industriehandel ................................................................................. 71
3.1. De Grubel-lloydindex .............................................................................................................. 71
Hoofdstuk 8: de nieuwe interactiemodellen......................................................................................... 73
1. Graviteitsmodellen ........................................................................................................................ 73
1.1. Empirie ............................................................................................................................. 73
2. Nieuwe economische geografie (NEG)..................................................................................... 74
3. NEG en arbeidsmobiliteit ......................................................................................................... 75
4. Nieuwe economische geografie (NEG)..................................................................................... 76
5. Kern-periferie structuur met arbeidsmobiliteit ....................................................................... 77
6. Kern-periferie en de Europese integratie................................................................................. 77
Hoofdstuk 9: Tarifaire handelsbelemmeringen .................................................................................... 79
1. 4 Soorten en redenen voor gebruik .............................................................................................. 79
2. Invloed van een tarief op de binnenlandse productie, consumptie, invoer en
overheidsinkomsten .......................................................................................................................... 81
3. Invloed van een invoerrecht op de binnenlandse inkomensverdeling en de economische
welvaart ............................................................................................................................................. 82
4. De effecten van productiesubsidies in een klein land................................................................... 82
5. De effecten van productiesubsidies in een klein land................................................................... 83
6. Het zogenaamde optimaal invoerrecht en vergeldingstarieven ................................................... 83
7. Effectieve en nominale graad van protectie ................................................................................. 84
3
, 8. America first .................................................................................................................................. 85
Hoofstuk 10: Niet tarifaire belemmeringen (NTB) en het nieuw protectionisme ................................ 87
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 87
2. Analyse van de impact van invoercontingenten ........................................................................... 88
3. Welvaartseffect van inefficiënte vergunningensystemen............................................................. 89
4. Hoe meten we protectie als gevolg van NTB ................................................................................ 89
Hoofdstuk 11: Maatregelen tegen onfaire handelspraktijken .............................................................. 90
1. exportsubsidies en retorsierechten .............................................................................................. 90
2. Het strategisch handelsbeleid ....................................................................................................... 92
3. Dumping en antidumpingrechten ................................................................................................. 93
4. Retorsie- en antidumpingprocedures als protectie-instrument ................................................... 94
5. EU antidumping en antisubsidiebeleid.......................................................................................... 94
6. Administratieve, technische en andere voorschriften .................................................................. 94
7. EU Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) ..................................................................... 95
8. Administratieve, technische en andere voorschriften .................................................................. 95
9. Sociale dumping en sociaal protectionisme .................................................................................. 95
Hoofdstuk 12: Argumenten voor behoud of invoeren protectionisme ................................................ 97
1. Protectionisme: niet economische argumenten ........................................................................... 97
2. Ernstige economische argumenten ............................................................................................... 98
2.1. optimumtarief ........................................................................................................................ 98
2.2. Bescherming jonge industrieën .............................................................................................. 98
2.3. Industriële diversificatie ......................................................................................................... 98
2.4. Externe effecten ..................................................................................................................... 99
3. Paradox van Fast Fashion: een jeansbroek kopen aan € 4 kan erg kostelijk zijn … ...................... 99
3.1. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
3.2. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
3.3. … als de (sociale & milieu) externe kosten en levensduur meegerekend worden ................ 99
4. Zwakke economische argumenten................................................................................................ 99
4.1. bestrijding werkloosheid ........................................................................................................ 99
4.2. Retorsie en antidumpingprocedure ..................................................................................... 100
4.3. Andere .................................................................................................................................. 100
5. Economische drogredenen: gevoel van de massa ...................................................................... 100
Hoofdstuk 13: De vrijmaking van de IH: van GATT naar WTO ............................................................ 101
1. Ontstaan GATT en WTO .............................................................................................................. 101
4
, 2. De drie basisprincipes GATT/WTO .............................................................................................. 102
3. Taken van de WTO ...................................................................................................................... 103
4. Toekomstige uitdagingen WTO ................................................................................................... 104
Hoofdstuk 14: Regionale economische integratie .............................................................................. 105
1. Inleiding ....................................................................................................................................... 105
2. Verschillende vormen van economische integratie .................................................................... 105
2.1. Preferentieel handelsakkoord .............................................................................................. 105
2.2. Vrijhandelszone (Free Trade Area (FTA)) ............................................................................. 106
2.3. Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) ...................................................... 106
2.4. Douane-unie (Customs Union) ............................................................................................. 106
2.5. Gemeenschappelijke markt (Common Market of Single Market) ....................................... 107
2.6. Economische Unie (Economic Union) .................................................................................. 107
3. Economische theorie van economische integratie ..................................................................... 108
4. Statische analyse: handelsschepping en handelsverlegging ....................................................... 108
5. Algemene stellingen over wenselijkheid douane-unie ............................................................... 110
6. De dynamische effecten van economische integratie ................................................................ 110
6.1. Schaalvoordelen ................................................................................................................... 110
6.2. Efficiëntie door scherpere concurrentie .............................................................................. 110
6.3. Verhogen van de investeringen............................................................................................ 111
6.4. Versnellen van technologische vooruitgang ........................................................................ 111
6.5. Politieke motieven................................................................................................................ 111
7. Regionale integratie: WTO/GATT versus statische basistheorie ................................................ 112
8. Economische integratie in de wereld; Algemeen ........................................................................ 112
9. De EU, voorbeeld economische integratie .................................................................................. 113
Hoofdstuk 15: Handelsbeleid in OL ..................................................................................................... 115
1. Economische integratie OL .......................................................................................................... 115
2. Importsubstitutiebeleid versus exportoriëntatiebeleid .............................................................. 115
3. Economische ontwikkeling en industrialisatie ............................................................................ 115
4. Industrialisatie: importsubstitutie versus exportoriëntering ...................................................... 116
5. Importsubstitutie (ISI): voor en nadelen ..................................................................................... 116
6. Exportoriëntatie(EOI): voor en nadelen ...................................................................................... 117
7. Sequentiële toepassing van ISI en EOI ........................................................................................ 117
8. Export Processing Zones (Free Trade Zones) .............................................................................. 118
5
,Deel 1: De internationale economie in vogelvlucht
• Hoofdstuk 1: Introductie tot de internationale economie
• Hoofdstuk 2: Internationale factorbewegingen
Hoofdstuk 1: Introductie internationale economie
1. Waar gaat internationale economie over?
• De interactie tussen landen door handel in goederen en diensten, kapitaalstromen en
investeringen.
• Het is een oud onderwerp maar de continue groei van de wereldhandel maakt internationale
economie steeds belangrijker.
• De link Tussen internationale handel en BBP/economische groei
➔ Landen worden steeds meer afhankelijk van de internationale context en verliezen hun
economische onafhankelijkheid.
• Input productieproces
• productiefactoren arbeid (L) en kapitaal (K)
• Output
• goederen en diensten
• Exportbedrijven kopen intermediaire goederen en diensten bij niet-
exportbedrijven
• K, L, goederen en diensten gaan over de grenzen maw zijn mobiel
• Internationale handel
• Internationale factormigratie (BDI’s (FDI’s) van kapitaal en (geschoolde en
ongeschoolde) arbeid
• Verklaring globaliseringspatroon
• handels- en investeringspatroon
• Oorzaken toenemende internationale handel
• Welvaartswinst & welvaartsverdeling van globalisering
• Winnaars maar ook verliezers
• Internationaal handelsbeleid
• Protectionisme, vrijhandel, …
• Handelspatronen: Wie verkoopt aan wie?
• Klimaat en grondstoffen zijn soms determinerend.
• Bij afgewerkte en intermediaire goederen/diensten is het patroon minder
duidelijk
• Twee types van handel
• Interindustry trade steunt op verschillen tussen landen
• Intraindustry trade gebeurt tussen meer homogene landen
6
, • Verschillen in klimaat en grondstoffen kunnen verklaren waarom Brazilië koffie en Saoedi-
Arabië olie exporteert.
• Maar waarom exporteert Japan auto’s en produceren wij vliegtuigen in Europa is niet zo
eenvoudig te verklaren.
• Verschillen in arbeidsproductiviteit kunnen bepaalde patronen verklaren.
• Het relatieve gebruik van het aanwezige K,L en land in de productie van goederen/diensten
kan de export soms verklaren.
2. Waarom internationale handel?
• Verschillende “voordelen”
• Koper en verkoper verhandelen een product uit vrije keuze en maken winst
• Door handel hebben we in ons land andere producten
• De producent krijgt een inkomen die hij vrij kan besteden
• Landen kunnen hun beperkte hoeveelheid PF aanwenden om te produceren waar ze in
vergelijking met andere productiemogelijkheden de hoogste productiviteit in hebben.
• Deze goederen/diensten kunnen ze verhandelen voor andere gewilde goederen/diensten.
• Handel zou de productie efficiënter maken.
• Exporteer goederen met de veel voorkomende PF en importeer de goederen
waarvan PF in het land schaars zijn.
• Specialiseren kan tot schaaleconomieën leiden.
• Handel zou landen op zich te goed komen maar kan bepaalde groepen binnen het land
schaden.
• IH kan de industrieën die moeten concurreren met de import beïnvloeden.
• IH kan effect hebben op de inkomensverdeling in een land.
• KT doelstellingen kunnen dit proces afremmen door lobbygroepen die hun
“bedreigde industrie” verdedigen bij politieke overheden
7
, 3. Ontstaan Internationale handel
• Staken met boten de grenzen over en gingen grondstoffen plunderen bij buurlanden.
• Bij kolonisatie Amerika ontdekten ze nieuwe producten vb. Nederlandse specerijen zoals
peper, zout --> konden hierdoor ook producten langer behouden (efficiënter werken).
• Kolonies zorgde voor eenzijdige internationale handel (gingen plunderen)
• Vereenigde Oostindische Compagnie
• Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes
o 1492 (Columbus) – 1800: Globalisation 1.0
• Kracht (wind, PK, stoom,…)
• Eerste integratie gebaseerd op imperialisme en religie
• Grondstoffen vanuit “kolonies” naar “moederland”
• Mondiale competitie
• Globaliseringsproces intenser dan in vorige periodes
o 1800-2000: Globalisation 2.0
• Piekperiode 1870-1913 nog steeds gebaseerd op kolonialisme en
handelsliberalisering
• Industriële revolutie
• Dalende transportkosten door stoommachine (schip) en spoorweg
• Dalende telecommunicatiekosten door telegraaf (vanaf 1866
Transatlantisch), telefoon, satelliet, draadloze radio communicatie
en later PC en www.
• Multinationale ondernemingen
• Great Depression en WO I zorgen voor protectionisme 1929-WO II
• VK, Frankrijk en Nederland aanvankelijk maar vanaf WO I de VS
• °World Trade Organization (1995)
8
