Hoofdstuk 1: Bouw en functie van skeletspieren.
De vele en gevarieerde functies van het spiersysteem worden uitgevoerd door drie typen spieren:
glad spierweefsel, hartspierweefsel en skeletspierweefsel.
Glad spierweefsel wordt
soms onbewuste spier
genoemd, omdat we dit niet
bewust kunnen controleren.
Glad spierweefsel wordt
aangetroffen in de wanden
van de meeste bloedvaten,
waarbij het samentrekken of
ontspannen van de gladde
spieren zorgt voor het
samenknijpen of verwijden
van het bloedvat, waarmee
de bloedstroom wordt
gereguleerd. Het zit ook in de
wanden van de meeste
interne organen, zodat deze
kunnen samentrekken of
ontspannen, bijvoorbeeld
om voedingsstoffen te
verplaatsen door het
spijsverteringsstelsel, om de
urinewegen te openen en te
sluiten of om een kind te baren.
Hartspierweefsel wordt alleen in het hart aangetroffen en vormt het overgrote deel van de
hartstructuur. Het deelt sommige eigenschappen met skeletspieren maar kan, net als gladde spieren,
niet bewust door ons gecontroleerd worden. De hartspier stuurt grotendeels zichzelf, met slechts
enige fijne bijsturing door het zenuwstelsel en het endocriene systeem.
Skeletspieren kunnen wij bewust aan- of ontspannen. Ze worden zo genoemd omdat de meeste aan
het skelet vastzitten en dit ook laten bewegen. Samen met botten van het skelet vormen ze het
bewegingsapparaat.
Als u een spier zou ontleden, dan snijdt u eerst door de buitenste bindweefselbedekking. Dit is het
epimysium. Het omgeeft de hele spier en houdt alles bij elkaar. Vervolgens treft u kleine bundels
vezels aan, die omhuld zijn door een schede van bindweefsel. Een zo’n bundel heet een fasciculus.
De bindweefselschedes rondom elke fasciculus vormen het perimysium. Uiteindelijk, na het onder
een microscoop doorsnijden van het perimysium, kun u de spiervezels zien. Anders dan veel cellen in
het lichaam, die 1 celkern hebben, hebben spiercellen meer kernen. Een schede van bindweefsel,
endomysium genaamd, omhult elke spiervezel.
,Van dichtbij kijkend naar een individuele spiervezel, zien we dat deze wordt omgeven door een
plasmamembraan, plasmalemma genaamd. Het plasmalemma is onderdeel van een groter geheel,
het sarcolemma. Het sarcolemma bestaat uit het plasmalemma en de basaalmembraan.
Aan het eind van elke spiervezel gaat het plasmalemma over in de pees, die aanhecht op het bot.
Tussen het plasmalemma en de basaalmembraan bevinden zich satellietcellen. Deze cellen zijn
betrokken bij de groei en ontwikkeling van skeletspieren en bij het aanpassingsproces in spieren bij
beschadiging, immobilisatie en training.
Een gelatineachtige substantie vult de ruimtes tussen de myofibrillen. Dit is het sarcoplasma. Het is
het vloeibare deel van de spiervezel, het cytoplasma. Sarcoplasma bevat voornamelijk opgeloste
eiwitten, mineralen, glycogeen, vetten en de benodigde organellen.
In het sarcoplasma huist een uitgebreid netwerk van buizen, de zogenoemde transversale tubuli (T-
tubuli). Het zijn uitbreidingen van het plasmalemma en ze lopen dwars door de spiervezel. Tubuli
leveren ook de paden van buiten de vezel naar de binnenkant. Stoffen kunnen de cel binnenkomen
en afvalproducten kunnen de cel verlaten.
Een longitudinaal netwerk van buisjes, het sarcoplasmatisch reticulum (SR), is ook een deel van de
spiervezel.
, Elke individuele
spiervezel bevat
enkele honderden
tot duizenden
myofibrillen. Deze
kleine vezels zijn
opgebouwd uit de
contractiele
eenheden van de
skeletspier, de
sarcomeren.
Een sarcomeer is de
functionele
basiseenheid van
een myofibril. En de
basiseenheid voor
samentrekken van
een spier.
Elke myofibril is samengesteld uit vele, bij de Z-lijnen aan elkaar geregen sarcomeren. Elke sarcomeer
heeft tussen zij twee Z-lijnen verschillende elementen in de onderstaande volgorde:
- een I-band
- een A-band
- een H-zone
- een M-lijn
- de rest van de A-band
- een tweede I-band
Wanneer we naar een individuele
myofibril kijken, dan kunnen twee
soorten van kleine eiwitfilamenten
worden onderscheiden die
verantwoordelijk zijn voor het
aanspannen van een spier. De
dunnere filamenten bestaan
voornamelijk uit actine en de wat
dikkere uit myosine.
, Kort samenvatting uit het boek.
- Een individuele spiercel wordt een spiervezel genoemd. Spiervezels hebben een celmembraan en
dezelfde organellen, mitochondriën, lysosomen en dergelijke als andere celtypen, maar ze hebben
meerdere celkernen.
- Een spiervezel wordt omgeven door een plasmamembraan die plasmalemma heet.
- Het cytoplasma van een spiervezel wordt sarcoplasma genoemd.
- Het uitgebreide netwerk van buisjes in het sarcoplasma omvat de T-tubuli en het sarcoplasmatisch
reticulum. De T-tubuli maken communicatie en transport van stoffen door de hele spiervezel
mogelijk. Het sarcoplasmatisch reticulum is de opslagplaats voor calcium.
- De sarcomeer is de kleinste functionele eenheid van een spier.
Er is een serie fijne filamenten, gemaakt van titine, die het myosinefilament stabiliseren over de
longitudinale as (bekijk foto hierboven).
Elk dun filament, vaak simpelweg actinefilament genoemd, bestaat eigenlijk uit drie verschillende
eiwitmoleculen: actine, trompomyosine en troponine. Nebuline, een verankeringseiwit voor actine,
is verbonden met actine en lijkt een regulerende rol te spelen bij de wisselwerking tussen actine en
myosine. (bekijk foto hierboven).
Titine (1) speelt een rol bij het
stabiliseren van sarcomeren en het
centreren van myosinefilamenten; (2)
genereert krachttoename als spieren in
uitgerekte positie komen, en (3)
voorkomt te grote verlenging en
beschadigingen aan de sarcomeren
door het weerstaan van de actieve rek.
Korte samenvatting uit het boek.
- Myofibrillen zijn opgebouwd uit sarcomeren, de functionele basiseenheden van een spier.
- Een sarcomeer is opgebouwd uit twee soorten filamenten van verschillende omvang, de dikke en
de dunne filamenten, die verantwoordelijk zijn voor spierconcentratie.
- Myosine, het hoofdeiwit van het dikke filament, bestaat uit twee eiwitketens, elk gevouwen tot een
bolvormige kop aan het uiteinde.
- Het dunne filament is opgebouwd uit actine, tropomyosine en troponine.
- Een derde microfilament, titine, helpt met stabiliseren van de sarcomeer, levert toenemende kracht
in verlengde positie en voorkomt te grote verlenging en beschadiging van sarcomeren.
De vele en gevarieerde functies van het spiersysteem worden uitgevoerd door drie typen spieren:
glad spierweefsel, hartspierweefsel en skeletspierweefsel.
Glad spierweefsel wordt
soms onbewuste spier
genoemd, omdat we dit niet
bewust kunnen controleren.
Glad spierweefsel wordt
aangetroffen in de wanden
van de meeste bloedvaten,
waarbij het samentrekken of
ontspannen van de gladde
spieren zorgt voor het
samenknijpen of verwijden
van het bloedvat, waarmee
de bloedstroom wordt
gereguleerd. Het zit ook in de
wanden van de meeste
interne organen, zodat deze
kunnen samentrekken of
ontspannen, bijvoorbeeld
om voedingsstoffen te
verplaatsen door het
spijsverteringsstelsel, om de
urinewegen te openen en te
sluiten of om een kind te baren.
Hartspierweefsel wordt alleen in het hart aangetroffen en vormt het overgrote deel van de
hartstructuur. Het deelt sommige eigenschappen met skeletspieren maar kan, net als gladde spieren,
niet bewust door ons gecontroleerd worden. De hartspier stuurt grotendeels zichzelf, met slechts
enige fijne bijsturing door het zenuwstelsel en het endocriene systeem.
Skeletspieren kunnen wij bewust aan- of ontspannen. Ze worden zo genoemd omdat de meeste aan
het skelet vastzitten en dit ook laten bewegen. Samen met botten van het skelet vormen ze het
bewegingsapparaat.
Als u een spier zou ontleden, dan snijdt u eerst door de buitenste bindweefselbedekking. Dit is het
epimysium. Het omgeeft de hele spier en houdt alles bij elkaar. Vervolgens treft u kleine bundels
vezels aan, die omhuld zijn door een schede van bindweefsel. Een zo’n bundel heet een fasciculus.
De bindweefselschedes rondom elke fasciculus vormen het perimysium. Uiteindelijk, na het onder
een microscoop doorsnijden van het perimysium, kun u de spiervezels zien. Anders dan veel cellen in
het lichaam, die 1 celkern hebben, hebben spiercellen meer kernen. Een schede van bindweefsel,
endomysium genaamd, omhult elke spiervezel.
,Van dichtbij kijkend naar een individuele spiervezel, zien we dat deze wordt omgeven door een
plasmamembraan, plasmalemma genaamd. Het plasmalemma is onderdeel van een groter geheel,
het sarcolemma. Het sarcolemma bestaat uit het plasmalemma en de basaalmembraan.
Aan het eind van elke spiervezel gaat het plasmalemma over in de pees, die aanhecht op het bot.
Tussen het plasmalemma en de basaalmembraan bevinden zich satellietcellen. Deze cellen zijn
betrokken bij de groei en ontwikkeling van skeletspieren en bij het aanpassingsproces in spieren bij
beschadiging, immobilisatie en training.
Een gelatineachtige substantie vult de ruimtes tussen de myofibrillen. Dit is het sarcoplasma. Het is
het vloeibare deel van de spiervezel, het cytoplasma. Sarcoplasma bevat voornamelijk opgeloste
eiwitten, mineralen, glycogeen, vetten en de benodigde organellen.
In het sarcoplasma huist een uitgebreid netwerk van buizen, de zogenoemde transversale tubuli (T-
tubuli). Het zijn uitbreidingen van het plasmalemma en ze lopen dwars door de spiervezel. Tubuli
leveren ook de paden van buiten de vezel naar de binnenkant. Stoffen kunnen de cel binnenkomen
en afvalproducten kunnen de cel verlaten.
Een longitudinaal netwerk van buisjes, het sarcoplasmatisch reticulum (SR), is ook een deel van de
spiervezel.
, Elke individuele
spiervezel bevat
enkele honderden
tot duizenden
myofibrillen. Deze
kleine vezels zijn
opgebouwd uit de
contractiele
eenheden van de
skeletspier, de
sarcomeren.
Een sarcomeer is de
functionele
basiseenheid van
een myofibril. En de
basiseenheid voor
samentrekken van
een spier.
Elke myofibril is samengesteld uit vele, bij de Z-lijnen aan elkaar geregen sarcomeren. Elke sarcomeer
heeft tussen zij twee Z-lijnen verschillende elementen in de onderstaande volgorde:
- een I-band
- een A-band
- een H-zone
- een M-lijn
- de rest van de A-band
- een tweede I-band
Wanneer we naar een individuele
myofibril kijken, dan kunnen twee
soorten van kleine eiwitfilamenten
worden onderscheiden die
verantwoordelijk zijn voor het
aanspannen van een spier. De
dunnere filamenten bestaan
voornamelijk uit actine en de wat
dikkere uit myosine.
, Kort samenvatting uit het boek.
- Een individuele spiercel wordt een spiervezel genoemd. Spiervezels hebben een celmembraan en
dezelfde organellen, mitochondriën, lysosomen en dergelijke als andere celtypen, maar ze hebben
meerdere celkernen.
- Een spiervezel wordt omgeven door een plasmamembraan die plasmalemma heet.
- Het cytoplasma van een spiervezel wordt sarcoplasma genoemd.
- Het uitgebreide netwerk van buisjes in het sarcoplasma omvat de T-tubuli en het sarcoplasmatisch
reticulum. De T-tubuli maken communicatie en transport van stoffen door de hele spiervezel
mogelijk. Het sarcoplasmatisch reticulum is de opslagplaats voor calcium.
- De sarcomeer is de kleinste functionele eenheid van een spier.
Er is een serie fijne filamenten, gemaakt van titine, die het myosinefilament stabiliseren over de
longitudinale as (bekijk foto hierboven).
Elk dun filament, vaak simpelweg actinefilament genoemd, bestaat eigenlijk uit drie verschillende
eiwitmoleculen: actine, trompomyosine en troponine. Nebuline, een verankeringseiwit voor actine,
is verbonden met actine en lijkt een regulerende rol te spelen bij de wisselwerking tussen actine en
myosine. (bekijk foto hierboven).
Titine (1) speelt een rol bij het
stabiliseren van sarcomeren en het
centreren van myosinefilamenten; (2)
genereert krachttoename als spieren in
uitgerekte positie komen, en (3)
voorkomt te grote verlenging en
beschadigingen aan de sarcomeren
door het weerstaan van de actieve rek.
Korte samenvatting uit het boek.
- Myofibrillen zijn opgebouwd uit sarcomeren, de functionele basiseenheden van een spier.
- Een sarcomeer is opgebouwd uit twee soorten filamenten van verschillende omvang, de dikke en
de dunne filamenten, die verantwoordelijk zijn voor spierconcentratie.
- Myosine, het hoofdeiwit van het dikke filament, bestaat uit twee eiwitketens, elk gevouwen tot een
bolvormige kop aan het uiteinde.
- Het dunne filament is opgebouwd uit actine, tropomyosine en troponine.
- Een derde microfilament, titine, helpt met stabiliseren van de sarcomeer, levert toenemende kracht
in verlengde positie en voorkomt te grote verlenging en beschadiging van sarcomeren.
