Esthetica 1: overzicht readers
Inhoud
Les 2: Kandel – The Age of Insight..........................................................................2
Les 3: Hegel – Kritik der Urteilskraft.......................................................................4
Les 5: Vande Veire – Hegel..................................................................................... 6
Les 6: Moreau – Oog en geest................................................................................ 9
Les 7: Schreel – Passibility: The pathic Dimensions of Subjectivity.......................12
Les 8: Hallward – Creation Mediated: Art and Literature......................................15
Les 9: Vandenabeele: Deleuze & Schilderkunst....................................................17
,Les 2: Kandel – The Age of Insight
Eric Kandel’s The Age of Insight: The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind, and Brain
biedt een interdisciplinaire benadering van esthetica door inzichten uit de kunstgeschiedenis,
psychologie en neurowetenschappen te combineren. Hier is een uitgebreide samenvatting van de
kernideeën uit de tekst:
1. De Ontwikkeling van Kunst en de Deconstructie van Emotie
Kandel begint met een bespreking van de ontwikkeling van westerse kunst, die traditioneel gericht
was op de nabootsing van de natuur. Dit veranderde radicaal met de komst van de fotografie,
waardoor kunstenaars zoals Cézanne, Picasso en Kandinsky experimenteerden met de deconstructie
van vorm. Parallel daaraan begonnen kunstenaars zoals Van Gogh, Munch en Klimt emoties te
ontleden in hun werk. Hun doel was om "emotionele primitieve elementen" te identificeren – de
basisvormen van expressie die universele gevoelens oproepen.
De theorie achter deze deconstructie van emotie is geworteld in de psychologie en de
neurowetenschap van perceptie. Kunstenaars gebruiken overdreven vormen, vervormde kleuren en
symboliek om de kijker emotioneel te betrekken. Dit is gebaseerd op het idee dat mensen universele
emoties ervaren en kunnen herkennen, zowel bewust als onbewust.
2. De Biologische Basis van Emotie en Kunst
Kandel stelt dat emoties evolutionair gezien cruciaal zijn voor ons overleven en sociale interactie. Hij
verwijst naar Darwin en Freud om te laten zien hoe emoties niet alleen privéervaringen zijn, maar
ook sociale signalen. Kunst kan deze emotionele mechanismen benutten door gezichtsuitdrukkingen,
houdingen en kleurgebruik strategisch in te zetten.
In de neurowetenschappen is ontdekt dat emoties en perceptie via verschillende, maar overlappende
netwerken in de hersenen worden verwerkt. Hierdoor kan een schilderij een sterke emotionele
respons oproepen, niet alleen door de afgebeelde inhoud, maar ook door de manier waarop deze
perceptueel wordt waargenomen. Kunstenaars zoals Klimt en Schiele maakten bewust gebruik van
deze mechanismen door extreme expressies en lichamen in ongebruikelijke houdingen te schilderen.
3. De Rol van Gezichtsuitdrukkingen en Lichaamstaal in Kunst
Gezichtsexpressie en lichaamstaal spelen een cruciale rol in onze perceptie van emotie, zowel in het
dagelijks leven als in kunst. Kokoschka en Schiele experimenteerden met de uitdrukkingskracht van
het gezicht en de handen om emotionele intensiteit te vergroten. Neurowetenschappelijk onderzoek
heeft aangetoond dat specifieke delen van de hersenen zich specialiseren in gezichtsherkenning en
emotieperceptie, waardoor kunstwerken die gezichten en lichamen vervormen een diepere impact
kunnen hebben op de toeschouwer.
Kokoschka’s portretten van de Hirsch-familie illustreren dit principe: hij manipuleert houdingen,
gelaatstrekken en handgebaren om de persoonlijkheid en innerlijke worstelingen van zijn modellen te
onthullen. De kijker wordt daardoor niet alleen visueel, maar ook emotioneel betrokken bij het
kunstwerk.
, 4. De Invloed van Kleur op Emotionele Perceptie
Kleur is een van de krachtigste middelen in kunst om emotie op te roepen. Kandel beschrijft hoe de
perceptie van kleur sneller plaatsvindt dan die van vorm, wat betekent dat kleuren een emotionele
lading kunnen geven voordat de kijker het object zelf bewust herkent. Van Gogh, Matisse en de
Oostenrijkse expressionisten maakten hier bewust gebruik van om de emotionele impact van hun
werk te versterken.
Van Gogh’s schilderij The Bedroom is een voorbeeld van hoe complementaire kleuren worden
gebruikt om een bepaalde gemoedstoestand over te brengen. Zijn experimenten met kleur legden de
basis voor latere expressieve stijlen in de twintigste eeuw.
5. Hoe Kunst de Hersenen Actief Maakt
Een belangrijk inzicht uit de neurowetenschappen is dat kunst niet alleen wordt waargenomen, maar
dat de hersenen actief betrokken worden bij de interpretatie ervan. Kandel verwijst naar de
onderzoeken van Alfred Yarbus en François Molnar, die hebben aangetoond dat het oog zich richt op
specifieke elementen in een kunstwerk, afhankelijk van de visuele complexiteit en de verwachtingen
van de kijker. Kunstenaars als Kokoschka en Schiele spelen in op deze cognitieve processen door
middel van dynamische composities en expressieve vormen.
Bovendien roept kunst empathische reacties op, waarbij de kijker onbewust de emoties en
houdingen van de afgebeelde figuren imiteert. Dit verklaart waarom de werken van expressionisten
zo’n sterke psychologische impact kunnen hebben.
Conclusie: De Interactie tussen Kunst, Emotie en Cognitie
Kandel’s analyse laat zien dat kunst en esthetische ervaring diep verankerd zijn in de werking van de
hersenen. Kunstenaars maken intuïtief gebruik van principes die door de neurowetenschappen
worden verklaard: hoe gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal emoties overbrengen, hoe
kleurperceptie werkt, en hoe het brein actief betrokken is bij het interpreteren van kunst. De studie
van kunst kan daarom verrijkt worden door inzichten uit de psychologie en neurowetenschappen.
Dit boek is een voorbeeld van hoe de grenzen tussen esthetica, wetenschap en psychologie vervagen
en hoe deze disciplines samen kunnen werken om ons begrip van kunst en menselijke emotie te
verdiepen. Het helpt ons niet alleen om kunst beter te begrijpen, maar ook om te zien hoe kunst ons
denken en voelen beïnvloedt op een fundamenteel biologisch niveau.
Inhoud
Les 2: Kandel – The Age of Insight..........................................................................2
Les 3: Hegel – Kritik der Urteilskraft.......................................................................4
Les 5: Vande Veire – Hegel..................................................................................... 6
Les 6: Moreau – Oog en geest................................................................................ 9
Les 7: Schreel – Passibility: The pathic Dimensions of Subjectivity.......................12
Les 8: Hallward – Creation Mediated: Art and Literature......................................15
Les 9: Vandenabeele: Deleuze & Schilderkunst....................................................17
,Les 2: Kandel – The Age of Insight
Eric Kandel’s The Age of Insight: The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind, and Brain
biedt een interdisciplinaire benadering van esthetica door inzichten uit de kunstgeschiedenis,
psychologie en neurowetenschappen te combineren. Hier is een uitgebreide samenvatting van de
kernideeën uit de tekst:
1. De Ontwikkeling van Kunst en de Deconstructie van Emotie
Kandel begint met een bespreking van de ontwikkeling van westerse kunst, die traditioneel gericht
was op de nabootsing van de natuur. Dit veranderde radicaal met de komst van de fotografie,
waardoor kunstenaars zoals Cézanne, Picasso en Kandinsky experimenteerden met de deconstructie
van vorm. Parallel daaraan begonnen kunstenaars zoals Van Gogh, Munch en Klimt emoties te
ontleden in hun werk. Hun doel was om "emotionele primitieve elementen" te identificeren – de
basisvormen van expressie die universele gevoelens oproepen.
De theorie achter deze deconstructie van emotie is geworteld in de psychologie en de
neurowetenschap van perceptie. Kunstenaars gebruiken overdreven vormen, vervormde kleuren en
symboliek om de kijker emotioneel te betrekken. Dit is gebaseerd op het idee dat mensen universele
emoties ervaren en kunnen herkennen, zowel bewust als onbewust.
2. De Biologische Basis van Emotie en Kunst
Kandel stelt dat emoties evolutionair gezien cruciaal zijn voor ons overleven en sociale interactie. Hij
verwijst naar Darwin en Freud om te laten zien hoe emoties niet alleen privéervaringen zijn, maar
ook sociale signalen. Kunst kan deze emotionele mechanismen benutten door gezichtsuitdrukkingen,
houdingen en kleurgebruik strategisch in te zetten.
In de neurowetenschappen is ontdekt dat emoties en perceptie via verschillende, maar overlappende
netwerken in de hersenen worden verwerkt. Hierdoor kan een schilderij een sterke emotionele
respons oproepen, niet alleen door de afgebeelde inhoud, maar ook door de manier waarop deze
perceptueel wordt waargenomen. Kunstenaars zoals Klimt en Schiele maakten bewust gebruik van
deze mechanismen door extreme expressies en lichamen in ongebruikelijke houdingen te schilderen.
3. De Rol van Gezichtsuitdrukkingen en Lichaamstaal in Kunst
Gezichtsexpressie en lichaamstaal spelen een cruciale rol in onze perceptie van emotie, zowel in het
dagelijks leven als in kunst. Kokoschka en Schiele experimenteerden met de uitdrukkingskracht van
het gezicht en de handen om emotionele intensiteit te vergroten. Neurowetenschappelijk onderzoek
heeft aangetoond dat specifieke delen van de hersenen zich specialiseren in gezichtsherkenning en
emotieperceptie, waardoor kunstwerken die gezichten en lichamen vervormen een diepere impact
kunnen hebben op de toeschouwer.
Kokoschka’s portretten van de Hirsch-familie illustreren dit principe: hij manipuleert houdingen,
gelaatstrekken en handgebaren om de persoonlijkheid en innerlijke worstelingen van zijn modellen te
onthullen. De kijker wordt daardoor niet alleen visueel, maar ook emotioneel betrokken bij het
kunstwerk.
, 4. De Invloed van Kleur op Emotionele Perceptie
Kleur is een van de krachtigste middelen in kunst om emotie op te roepen. Kandel beschrijft hoe de
perceptie van kleur sneller plaatsvindt dan die van vorm, wat betekent dat kleuren een emotionele
lading kunnen geven voordat de kijker het object zelf bewust herkent. Van Gogh, Matisse en de
Oostenrijkse expressionisten maakten hier bewust gebruik van om de emotionele impact van hun
werk te versterken.
Van Gogh’s schilderij The Bedroom is een voorbeeld van hoe complementaire kleuren worden
gebruikt om een bepaalde gemoedstoestand over te brengen. Zijn experimenten met kleur legden de
basis voor latere expressieve stijlen in de twintigste eeuw.
5. Hoe Kunst de Hersenen Actief Maakt
Een belangrijk inzicht uit de neurowetenschappen is dat kunst niet alleen wordt waargenomen, maar
dat de hersenen actief betrokken worden bij de interpretatie ervan. Kandel verwijst naar de
onderzoeken van Alfred Yarbus en François Molnar, die hebben aangetoond dat het oog zich richt op
specifieke elementen in een kunstwerk, afhankelijk van de visuele complexiteit en de verwachtingen
van de kijker. Kunstenaars als Kokoschka en Schiele spelen in op deze cognitieve processen door
middel van dynamische composities en expressieve vormen.
Bovendien roept kunst empathische reacties op, waarbij de kijker onbewust de emoties en
houdingen van de afgebeelde figuren imiteert. Dit verklaart waarom de werken van expressionisten
zo’n sterke psychologische impact kunnen hebben.
Conclusie: De Interactie tussen Kunst, Emotie en Cognitie
Kandel’s analyse laat zien dat kunst en esthetische ervaring diep verankerd zijn in de werking van de
hersenen. Kunstenaars maken intuïtief gebruik van principes die door de neurowetenschappen
worden verklaard: hoe gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal emoties overbrengen, hoe
kleurperceptie werkt, en hoe het brein actief betrokken is bij het interpreteren van kunst. De studie
van kunst kan daarom verrijkt worden door inzichten uit de psychologie en neurowetenschappen.
Dit boek is een voorbeeld van hoe de grenzen tussen esthetica, wetenschap en psychologie vervagen
en hoe deze disciplines samen kunnen werken om ons begrip van kunst en menselijke emotie te
verdiepen. Het helpt ons niet alleen om kunst beter te begrijpen, maar ook om te zien hoe kunst ons
denken en voelen beïnvloedt op een fundamenteel biologisch niveau.
