7.1 nieuwe ideeën over samenleven
Verlichte filosofen gingen vaak uit van vragen. Deze vragen waren eeuwenlang
beantwoord door te verwijzen naar traditie en religie. Verlichte filosofen bedachten
argumenten en mogelijke oplossingen en discussieerden daar met elkaar over. Ze
gingen ervan uit dat er rechten bestaan die voor alle mensen gelden.
Verlichte filosofen dachten op allerlei manieren na over een rechtvaardiger
samenleving. Volgens Montesquieu was het vooral belangrijk dat de macht niet in
handen van één persoon of groep was. Voor hem was een trias politica het beste
middel om een eerlijker machtsverdeling te bereiken. De vraag wie de bestuurders
moesten zijn, vond hij minder belangrijk. De Fransman Voltaire vond dat alleen
mensen met een goede opleiding deel konden uitmaken van het bestuur.
Volgens de filosoof John Locke moesten de mensen onderling een sociaal contract
sluiten. Met dit denkbeeldige verdrag besloten ze dat ze een politieke eenheid
waren. Vervolgens konden de mensen uit hun midden bestuurders kiezen. Het volk
had het recht om hen weer af te zetten, wanneer ze zich niet inzetten voor het
belang van het volk. De denker Rousseau steunde het idee van een sociaal contract,
maar hij benadrukte wel dat het volk altijd de hoogste macht behield.
Verlichte ideeën beïnvloedden sommige absolute vorsten, zoals Frederik de Grote
van Pruisen en Catharina de Grote van Rusland. Frederik zag zichzelf als 'eerste
dienaar van de staat', wees het droit divin af en erkende een sociaal contract met
het volk, maar gaf geen inspraak in het bestuur. Wel voerde hij geloofsvrijheid in en
verbeterde hij het onderwijs.
Catharina de Grote omarmde ideeën over vrijheid en gelijkheid en liet een
grondwet opstellen, maar de adel verzette zich, omdat ze hun privileges niet wilden
verliezen. Omdat Catharina hen nodig had voor haar bestuur, verdween de grondwet
snel uit beeld. Dit bestuur heet verlicht absolutisme.
7.2 slavernij in de koloniën
De Engelsen wilden halverwege de 17e eeuw plantages opzetten. Het klimaat en de
grond boden ideale omstandigheden voor het verbouwen van suiker. De
plantagehouders zetten hiervoor Afrikaanse slaven in.
In 1667 werd Suriname veroverd door een Zeeuwse kapitein, waarna de plantages
in handen kwamen van een kleine groep Zeeuwse en Hollandse kolonisten. De
Staten-Generaal van de Republiek zorgde voor soldaten die de belangen van de
plantagehouders verdedigen. Deze soldaten traden op als opstanden uitbraken.
Een beroemde vrijheidsstrijder in Suriname was Boni. Zijn vader zou een
Nederlandse plantagehouder zijn geweest. Zijn moeder vluchtte het binnenland in en
sloot zich aan bij een groep marrons, gevluchte slaven die met regelmaat vanuit het
oerwoud de plantages aanvielen om andere slaven te bevrijden. Eenmaal
volwassen, leidde Boni een groep marrons. Hij bouwde een sterk fort in een moeilijk
, toegankelijk gebied en organiseerde van daaruit zijn aanvallen. De Staten-Generaal
van de Republiek stuurde extra soldaten om de aanvallen te stoppen.
Ook in de VS, Groot-Brittannië en Nederland groeide de weerstand tegen
slavenhandel en slavernij. Dit abolitionisme ontstond vanuit verlichte ideeën over
gelijkheid en rechtvaardigheid. Ook in religieuze kringen kwam steeds meer verzet,
omdat slavernij volgens veel christenen slecht samenging met naastenliefde en
respect voor het leven, normen die in het christendom een grote rol speelden.
Aan het begin van de 19e eeuw besloten enkele koloniale grootmachten dat er een
einde moest komen aan de slavenhandel en slavernij. Slavenhandel werd verboden,
maar voor afschaffing van de slavernij waren de economische belangen te groot. In
1833 besloot Groot-Brittannië de slavenhouders financieel te compenseren voor het
vrijmaken van hen -> einde van de slavernij in het Britse Rijk. Nederland volgde het
Britse voorbeeld 30 jaar later.
7.3 verlichte ideeën in de praktijk
Lodewijk XVI had jarenlang teveel geld uitgegeven, waardoor de schatkist bijna leeg
was. Om dit probleem op te lossen, moest meer belasting binnengehaald worden.
Maar juist nu vielen de oogsten tegen, waardoor de voedselprijzen snel stegen. De
boeren en burgers betaalden al veel belasting en konden door de hoge
voedselprijzen niet nog meer opbrengen. De eerste en de tweede stand hoefden
nauwelijks belasting te betalen (privilege). Lodewijk wilde de edelen en de
geestelijken tóch belasting laten betalen. Maar zonder goedkeuring van de Staten-
Generaal mocht de koning dit niet vragen. Dus riep hij de Staten-Generaal bijeen.
Omdat de adel en geestelijkheid samen altijd de meerderheid hadden, verlieten de
afgevaardigden van de derde stand uit protest de vergadering. De afgevaarigden
van 3e stand vormden de Nationale Vergadering en beloofden een grondwet op te
stellen met gelijke rechten voor iedereen. Zo begon de Franse Revolutie.
Op 14 juli 1789 groeide de onrust in Parijs door voedseltekorten. Een grote groep
Parijzenaren plunderde een wapenmagazijn en bemachtigde 32.000 musketten. De
munitie hiervoor lag opgeslagen in de Bastille, de gehate staatsgevangenis die
symbool stond voor het absolutisme. De opstandelingen bestormden de Bastille. De
revolutionairen beschikten nu dus over vuurbron wapens én munitie. Lodewijk greep
niet in, uit angst dat inzet van het leger tot een burgeroorlog zou leiden.
In de maanden na de bestorming van de Bastille bleef de onrust aanhouden. Op 5
oktober trok een groep vrouwen, gewapend met messen en stokken, naar het
stadhuis om voedsel te eisen. Ze wilden Lodewijk XVI dwingen naar Parijs te
verhuizen, zodat hij de problemen van het volk beter zou begrijpen. Onder druk
verhuisden de koning en koningin naar een paleis in het centrum van Parijs.
De Nationale Vergadering werd erkend door Lodewijk XVI, die inzag dat een verbod
op de Nationale Vergadering tot een burgeroorlog kon leiden. In augustus 1789
publiceerde de Vergadering de Verklaring van de Rechten van de Mens en de
Verlichte filosofen gingen vaak uit van vragen. Deze vragen waren eeuwenlang
beantwoord door te verwijzen naar traditie en religie. Verlichte filosofen bedachten
argumenten en mogelijke oplossingen en discussieerden daar met elkaar over. Ze
gingen ervan uit dat er rechten bestaan die voor alle mensen gelden.
Verlichte filosofen dachten op allerlei manieren na over een rechtvaardiger
samenleving. Volgens Montesquieu was het vooral belangrijk dat de macht niet in
handen van één persoon of groep was. Voor hem was een trias politica het beste
middel om een eerlijker machtsverdeling te bereiken. De vraag wie de bestuurders
moesten zijn, vond hij minder belangrijk. De Fransman Voltaire vond dat alleen
mensen met een goede opleiding deel konden uitmaken van het bestuur.
Volgens de filosoof John Locke moesten de mensen onderling een sociaal contract
sluiten. Met dit denkbeeldige verdrag besloten ze dat ze een politieke eenheid
waren. Vervolgens konden de mensen uit hun midden bestuurders kiezen. Het volk
had het recht om hen weer af te zetten, wanneer ze zich niet inzetten voor het
belang van het volk. De denker Rousseau steunde het idee van een sociaal contract,
maar hij benadrukte wel dat het volk altijd de hoogste macht behield.
Verlichte ideeën beïnvloedden sommige absolute vorsten, zoals Frederik de Grote
van Pruisen en Catharina de Grote van Rusland. Frederik zag zichzelf als 'eerste
dienaar van de staat', wees het droit divin af en erkende een sociaal contract met
het volk, maar gaf geen inspraak in het bestuur. Wel voerde hij geloofsvrijheid in en
verbeterde hij het onderwijs.
Catharina de Grote omarmde ideeën over vrijheid en gelijkheid en liet een
grondwet opstellen, maar de adel verzette zich, omdat ze hun privileges niet wilden
verliezen. Omdat Catharina hen nodig had voor haar bestuur, verdween de grondwet
snel uit beeld. Dit bestuur heet verlicht absolutisme.
7.2 slavernij in de koloniën
De Engelsen wilden halverwege de 17e eeuw plantages opzetten. Het klimaat en de
grond boden ideale omstandigheden voor het verbouwen van suiker. De
plantagehouders zetten hiervoor Afrikaanse slaven in.
In 1667 werd Suriname veroverd door een Zeeuwse kapitein, waarna de plantages
in handen kwamen van een kleine groep Zeeuwse en Hollandse kolonisten. De
Staten-Generaal van de Republiek zorgde voor soldaten die de belangen van de
plantagehouders verdedigen. Deze soldaten traden op als opstanden uitbraken.
Een beroemde vrijheidsstrijder in Suriname was Boni. Zijn vader zou een
Nederlandse plantagehouder zijn geweest. Zijn moeder vluchtte het binnenland in en
sloot zich aan bij een groep marrons, gevluchte slaven die met regelmaat vanuit het
oerwoud de plantages aanvielen om andere slaven te bevrijden. Eenmaal
volwassen, leidde Boni een groep marrons. Hij bouwde een sterk fort in een moeilijk
, toegankelijk gebied en organiseerde van daaruit zijn aanvallen. De Staten-Generaal
van de Republiek stuurde extra soldaten om de aanvallen te stoppen.
Ook in de VS, Groot-Brittannië en Nederland groeide de weerstand tegen
slavenhandel en slavernij. Dit abolitionisme ontstond vanuit verlichte ideeën over
gelijkheid en rechtvaardigheid. Ook in religieuze kringen kwam steeds meer verzet,
omdat slavernij volgens veel christenen slecht samenging met naastenliefde en
respect voor het leven, normen die in het christendom een grote rol speelden.
Aan het begin van de 19e eeuw besloten enkele koloniale grootmachten dat er een
einde moest komen aan de slavenhandel en slavernij. Slavenhandel werd verboden,
maar voor afschaffing van de slavernij waren de economische belangen te groot. In
1833 besloot Groot-Brittannië de slavenhouders financieel te compenseren voor het
vrijmaken van hen -> einde van de slavernij in het Britse Rijk. Nederland volgde het
Britse voorbeeld 30 jaar later.
7.3 verlichte ideeën in de praktijk
Lodewijk XVI had jarenlang teveel geld uitgegeven, waardoor de schatkist bijna leeg
was. Om dit probleem op te lossen, moest meer belasting binnengehaald worden.
Maar juist nu vielen de oogsten tegen, waardoor de voedselprijzen snel stegen. De
boeren en burgers betaalden al veel belasting en konden door de hoge
voedselprijzen niet nog meer opbrengen. De eerste en de tweede stand hoefden
nauwelijks belasting te betalen (privilege). Lodewijk wilde de edelen en de
geestelijken tóch belasting laten betalen. Maar zonder goedkeuring van de Staten-
Generaal mocht de koning dit niet vragen. Dus riep hij de Staten-Generaal bijeen.
Omdat de adel en geestelijkheid samen altijd de meerderheid hadden, verlieten de
afgevaardigden van de derde stand uit protest de vergadering. De afgevaarigden
van 3e stand vormden de Nationale Vergadering en beloofden een grondwet op te
stellen met gelijke rechten voor iedereen. Zo begon de Franse Revolutie.
Op 14 juli 1789 groeide de onrust in Parijs door voedseltekorten. Een grote groep
Parijzenaren plunderde een wapenmagazijn en bemachtigde 32.000 musketten. De
munitie hiervoor lag opgeslagen in de Bastille, de gehate staatsgevangenis die
symbool stond voor het absolutisme. De opstandelingen bestormden de Bastille. De
revolutionairen beschikten nu dus over vuurbron wapens én munitie. Lodewijk greep
niet in, uit angst dat inzet van het leger tot een burgeroorlog zou leiden.
In de maanden na de bestorming van de Bastille bleef de onrust aanhouden. Op 5
oktober trok een groep vrouwen, gewapend met messen en stokken, naar het
stadhuis om voedsel te eisen. Ze wilden Lodewijk XVI dwingen naar Parijs te
verhuizen, zodat hij de problemen van het volk beter zou begrijpen. Onder druk
verhuisden de koning en koningin naar een paleis in het centrum van Parijs.
De Nationale Vergadering werd erkend door Lodewijk XVI, die inzag dat een verbod
op de Nationale Vergadering tot een burgeroorlog kon leiden. In augustus 1789
publiceerde de Vergadering de Verklaring van de Rechten van de Mens en de
