BASISBEGRIPPEN VAN
HET RECHT
Academiejaar 2019-2020
,INHOUD
hoofdstuk 1: het recht; een geheel van gedragsregels?.....................................................6
enkele definities.............................................................................................................. 6
centrale elementen in het begrip recht...........................................................................6
een geheel van gedragsregelen met bijkomende institutionele voorschriften..............7
rechtsregelen worden opgelegd door de maatschappij................................................7
het doel van rechtsregelen: de ordening van de maatschappij....................................7
rechtsregelen worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag.....8
synthese....................................................................................................................... 8
hoofdstuk 2: relativiteit van deze benadering.....................................................................8
hoofdstuk 1: rechtssubjecten.............................................................................................. 9
begrippen........................................................................................................................ 9
fysieke personen........................................................................................................... 10
rechtspersonen.............................................................................................................. 11
begrip en bestaansreden............................................................................................ 11
rechtspersonen versus samenwerkingsverbanden zonder rechtspersoonlijkheid.......11
soorten rechtspersonen.............................................................................................. 12
ontstaan en einde van de rechtspersoon(lijkheid)......................................................13
tegenwerpelijkheid van het bestaan van de rechtspersoon aan derden.....................14
bekwaamheid................................................................................................................... 14
begrippen...................................................................................................................... 14
de bekwaamheid van fysieke personen.........................................................................14
genotsbekwaamheid.................................................................................................. 14
handelingsonbekwaamheid........................................................................................15
sanctionering van het stellen van rechtshandelingen bij onbekwaamheid.................16
bekwaamheid raakt de openbare orde.......................................................................18
de bekwaamheid van rechtspersonen...........................................................................18
genotsbekwaamheid.................................................................................................. 18
handelingsbekwaamheid............................................................................................ 19
hoofdstuk 3: rechtshandelingen........................................................................................ 20
inleiding......................................................................................................................... 20
geldigheid van rechtshandelingen.................................................................................20
de geldigheidsvereisten.............................................................................................. 20
conformiteit van de rechtshandeling met dwingende rechtsregelingen. onderscheid
tussen dwingend en aanvullend recht........................................................................22
organisatie van de controle op geldigheid van de rechtshandeling............................23
nietigheid van rechtshandelingen..................................................................................23
de nietige rechtshandeling bestaat tot zolang ze niet werd vernietigd.......................23
1
, gevolgen van de nietigverklaring...............................................................................23
onderscheid tussen relatieve en absolute nietigheid..................................................24
tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen...................................................................25
het beginsel van de relativiteit van de rechtshandeling.............................................25
relativering................................................................................................................. 25
bijkomende voorwaarden voor de tegenwerpelijkheid................................................26
vertegenwoordiging bij rechtshandelingen....................................................................26
maatschappelijke funcitie; begrip...............................................................................26
grondslagen van vertegenwoordigingsbevoegdheid...................................................27
de toerekening van rechtsgevolgen bij vertegenwoordiging......................................27
de vorm van rechtshandelingen....................................................................................29
het beginsel van het consensualisme.........................................................................29
soorten wilsuiting....................................................................................................... 29
soorten vormen.......................................................................................................... 30
de functie van de vorm............................................................................................... 31
soorten rechtshandelingen............................................................................................ 33
naar het aantal betrokken personen...........................................................................33
naar de invloed op de subjectieve rechten.................................................................33
vormelijke en vormvrije rechtshandelingen................................................................34
toetreding tot juridische instellingen en open rechtshandelingen..............................35
naar de invloed op het vermogen...............................................................................35
hoofdstuk 4: aansprakelijkheid......................................................................................... 36
begrip en situering......................................................................................................... 36
soorten aansprakelijkheid.............................................................................................. 36
onderscheid strafrechtelijke en burgerrechtelijke aansprakelijkheid..........................36
onderscheid contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid...........................37
onderscheid enkelvoudige en samengestelde aansprakelijkheid................................38
onderscheid schuldaansprakelijkheid en objectieve aansprakelijkheid.......................38
grondslagen van extracontractuele aansprakelijkheid...................................................38
de schuldaansprakelijkheid........................................................................................38
objectieve (of foutloze) aansprakelijkheid..................................................................40
schade........................................................................................................................... 42
causaal verband............................................................................................................ 43
equivalentieleer versus theorie van de adequate oorzaak.........................................43
samenloop van oorzaken............................................................................................ 44
gevolgen van de extracontractuele aansprakelijkheid...................................................45
hoofdstuk 5: rechtsmisbruik.............................................................................................. 45
de beperking van de uitoefening van subjectieve rechten.............................................45
2
, wettelijke beperkingen............................................................................................... 45
zorgvuldigheidsnorm.................................................................................................. 45
rechtsmisbruik............................................................................................................ 46
de ontwikkeling van de leer van het rechtsmisbruik......................................................46
de gevolgen van rechtsmisbruik....................................................................................47
hoofdstuk 6: subjectieve rechten......................................................................................47
begrip en nut................................................................................................................. 47
inleiding van de subjectieve rechten volgens het rechtsobject......................................48
politieke en burgerlijke rechten..................................................................................48
patrimoniale en extrapatrimoniale rechten................................................................48
hoofdstuk 7: duurzame ontwikkeling................................................................................54
internationaal kader...................................................................................................... 54
federaak juridisch kader................................................................................................ 55
federale beleidsvisie op lange termijn........................................................................55
actoren op federaal niveau......................................................................................... 55
federale plannen en rapporten voor duurzame ontwikkeling......................................56
duurzame ontwikkelingseffectbeoordeling via voorafgaande
regelgevingsimpactanalyse........................................................................................56
vlaams juridisch kader................................................................................................... 56
organisaties en burgers procederen voor het klimaat: de klimaatzaken als voorbeeld..56
duurzaamheid aan de Ugent en in de rechtenopleiding.................................................56
hoofdstuk 1: de magistraat............................................................................................... 57
hoofdstuk 2: het gerechtspersoneel..................................................................................58
de griffier....................................................................................................................... 58
de referendaris.............................................................................................................. 58
de parketjurist............................................................................................................... 59
hoofdstuk 3: de advocaat................................................................................................. 59
hoofdstuk 4: de gerechtsdeurwaarder..............................................................................59
hoofdstuk 5: de notaris..................................................................................................... 60
hoofdstuk 6: de bedrijfsjurist............................................................................................ 60
hoofdstuk 7: de overheidsjurist......................................................................................... 61
hoofdstuk 8: de jurist in academia....................................................................................61
hoofdstuk 1: inleiding....................................................................................................... 63
hoofdstuk 2: bronnen van burgerlijk procesrecht..............................................................65
grondwet....................................................................................................................... 66
gerechtelijk wetboek..................................................................................................... 66
bijzondere wetgeving..................................................................................................... 67
algemene beginselen van behoorlijke procesvoering....................................................67
3
, recht van toegang tot de rechter................................................................................67
hoor en wederhoor – rechten van verdediging...........................................................68
onpartijdigheid van de rechter...................................................................................68
onafhankelijkheid van de rechter...............................................................................68
motivering van de uitspraak.......................................................................................69
redelijke termijn......................................................................................................... 69
beschikkingsbeginsel – partijautonomie.....................................................................69
rechtspraak................................................................................................................... 71
rechtsleer...................................................................................................................... 72
internationaal en supranationaal recht..........................................................................72
gebruiken...................................................................................................................... 72
hoofdstuk 3: organisatie en bevoegdheid van de internrechtelijke rechtscolleges...........72
algemeen....................................................................................................................... 72
organisatie en bevoegdheid van de rechtscolleges van de rechterlijke macht..............73
inleiding...................................................................................................................... 73
vredegerecht.............................................................................................................. 77
politiegerecht............................................................................................................. 77
rechtbank van eerste aanleg......................................................................................78
arbeidsrechtbank........................................................................................................ 81
ondernemingsrechtbank............................................................................................. 81
arrondissementsrechtbank......................................................................................... 83
voorzitter van de rechtbank.......................................................................................83
hof van assisen........................................................................................................... 84
hof van beroep........................................................................................................... 84
arbeidshof.................................................................................................................. 85
Hof van Cassatie......................................................................................................... 85
openbaar ministerie.................................................................................................... 86
hoge raad voor de justitie........................................................................................... 88
instituut voor gerechtelijke opleiding.........................................................................89
adviesraad van magistratuur......................................................................................89
hoofdstuk 4: rechtspleging............................................................................................... 90
voorwaarden voor de rechtsvordering...........................................................................90
soorten vorderingen...................................................................................................... 91
inleiding van de vordering............................................................................................. 92
inleidende zitting........................................................................................................... 93
het in staat stellen van de zaak.....................................................................................93
rechtsdag....................................................................................................................... 94
beraad en uitspraak....................................................................................................... 95
4
, rechtsmiddelen.............................................................................................................. 95
verzet......................................................................................................................... 96
hoger beroep.............................................................................................................. 96
hoofdstuk 5: gedwongen tenuitvoerlegging......................................................................97
inleiding......................................................................................................................... 97
verhaalsexecutie........................................................................................................... 98
5
HET RECHT
Academiejaar 2019-2020
,INHOUD
hoofdstuk 1: het recht; een geheel van gedragsregels?.....................................................6
enkele definities.............................................................................................................. 6
centrale elementen in het begrip recht...........................................................................6
een geheel van gedragsregelen met bijkomende institutionele voorschriften..............7
rechtsregelen worden opgelegd door de maatschappij................................................7
het doel van rechtsregelen: de ordening van de maatschappij....................................7
rechtsregelen worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag.....8
synthese....................................................................................................................... 8
hoofdstuk 2: relativiteit van deze benadering.....................................................................8
hoofdstuk 1: rechtssubjecten.............................................................................................. 9
begrippen........................................................................................................................ 9
fysieke personen........................................................................................................... 10
rechtspersonen.............................................................................................................. 11
begrip en bestaansreden............................................................................................ 11
rechtspersonen versus samenwerkingsverbanden zonder rechtspersoonlijkheid.......11
soorten rechtspersonen.............................................................................................. 12
ontstaan en einde van de rechtspersoon(lijkheid)......................................................13
tegenwerpelijkheid van het bestaan van de rechtspersoon aan derden.....................14
bekwaamheid................................................................................................................... 14
begrippen...................................................................................................................... 14
de bekwaamheid van fysieke personen.........................................................................14
genotsbekwaamheid.................................................................................................. 14
handelingsonbekwaamheid........................................................................................15
sanctionering van het stellen van rechtshandelingen bij onbekwaamheid.................16
bekwaamheid raakt de openbare orde.......................................................................18
de bekwaamheid van rechtspersonen...........................................................................18
genotsbekwaamheid.................................................................................................. 18
handelingsbekwaamheid............................................................................................ 19
hoofdstuk 3: rechtshandelingen........................................................................................ 20
inleiding......................................................................................................................... 20
geldigheid van rechtshandelingen.................................................................................20
de geldigheidsvereisten.............................................................................................. 20
conformiteit van de rechtshandeling met dwingende rechtsregelingen. onderscheid
tussen dwingend en aanvullend recht........................................................................22
organisatie van de controle op geldigheid van de rechtshandeling............................23
nietigheid van rechtshandelingen..................................................................................23
de nietige rechtshandeling bestaat tot zolang ze niet werd vernietigd.......................23
1
, gevolgen van de nietigverklaring...............................................................................23
onderscheid tussen relatieve en absolute nietigheid..................................................24
tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen...................................................................25
het beginsel van de relativiteit van de rechtshandeling.............................................25
relativering................................................................................................................. 25
bijkomende voorwaarden voor de tegenwerpelijkheid................................................26
vertegenwoordiging bij rechtshandelingen....................................................................26
maatschappelijke funcitie; begrip...............................................................................26
grondslagen van vertegenwoordigingsbevoegdheid...................................................27
de toerekening van rechtsgevolgen bij vertegenwoordiging......................................27
de vorm van rechtshandelingen....................................................................................29
het beginsel van het consensualisme.........................................................................29
soorten wilsuiting....................................................................................................... 29
soorten vormen.......................................................................................................... 30
de functie van de vorm............................................................................................... 31
soorten rechtshandelingen............................................................................................ 33
naar het aantal betrokken personen...........................................................................33
naar de invloed op de subjectieve rechten.................................................................33
vormelijke en vormvrije rechtshandelingen................................................................34
toetreding tot juridische instellingen en open rechtshandelingen..............................35
naar de invloed op het vermogen...............................................................................35
hoofdstuk 4: aansprakelijkheid......................................................................................... 36
begrip en situering......................................................................................................... 36
soorten aansprakelijkheid.............................................................................................. 36
onderscheid strafrechtelijke en burgerrechtelijke aansprakelijkheid..........................36
onderscheid contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid...........................37
onderscheid enkelvoudige en samengestelde aansprakelijkheid................................38
onderscheid schuldaansprakelijkheid en objectieve aansprakelijkheid.......................38
grondslagen van extracontractuele aansprakelijkheid...................................................38
de schuldaansprakelijkheid........................................................................................38
objectieve (of foutloze) aansprakelijkheid..................................................................40
schade........................................................................................................................... 42
causaal verband............................................................................................................ 43
equivalentieleer versus theorie van de adequate oorzaak.........................................43
samenloop van oorzaken............................................................................................ 44
gevolgen van de extracontractuele aansprakelijkheid...................................................45
hoofdstuk 5: rechtsmisbruik.............................................................................................. 45
de beperking van de uitoefening van subjectieve rechten.............................................45
2
, wettelijke beperkingen............................................................................................... 45
zorgvuldigheidsnorm.................................................................................................. 45
rechtsmisbruik............................................................................................................ 46
de ontwikkeling van de leer van het rechtsmisbruik......................................................46
de gevolgen van rechtsmisbruik....................................................................................47
hoofdstuk 6: subjectieve rechten......................................................................................47
begrip en nut................................................................................................................. 47
inleiding van de subjectieve rechten volgens het rechtsobject......................................48
politieke en burgerlijke rechten..................................................................................48
patrimoniale en extrapatrimoniale rechten................................................................48
hoofdstuk 7: duurzame ontwikkeling................................................................................54
internationaal kader...................................................................................................... 54
federaak juridisch kader................................................................................................ 55
federale beleidsvisie op lange termijn........................................................................55
actoren op federaal niveau......................................................................................... 55
federale plannen en rapporten voor duurzame ontwikkeling......................................56
duurzame ontwikkelingseffectbeoordeling via voorafgaande
regelgevingsimpactanalyse........................................................................................56
vlaams juridisch kader................................................................................................... 56
organisaties en burgers procederen voor het klimaat: de klimaatzaken als voorbeeld..56
duurzaamheid aan de Ugent en in de rechtenopleiding.................................................56
hoofdstuk 1: de magistraat............................................................................................... 57
hoofdstuk 2: het gerechtspersoneel..................................................................................58
de griffier....................................................................................................................... 58
de referendaris.............................................................................................................. 58
de parketjurist............................................................................................................... 59
hoofdstuk 3: de advocaat................................................................................................. 59
hoofdstuk 4: de gerechtsdeurwaarder..............................................................................59
hoofdstuk 5: de notaris..................................................................................................... 60
hoofdstuk 6: de bedrijfsjurist............................................................................................ 60
hoofdstuk 7: de overheidsjurist......................................................................................... 61
hoofdstuk 8: de jurist in academia....................................................................................61
hoofdstuk 1: inleiding....................................................................................................... 63
hoofdstuk 2: bronnen van burgerlijk procesrecht..............................................................65
grondwet....................................................................................................................... 66
gerechtelijk wetboek..................................................................................................... 66
bijzondere wetgeving..................................................................................................... 67
algemene beginselen van behoorlijke procesvoering....................................................67
3
, recht van toegang tot de rechter................................................................................67
hoor en wederhoor – rechten van verdediging...........................................................68
onpartijdigheid van de rechter...................................................................................68
onafhankelijkheid van de rechter...............................................................................68
motivering van de uitspraak.......................................................................................69
redelijke termijn......................................................................................................... 69
beschikkingsbeginsel – partijautonomie.....................................................................69
rechtspraak................................................................................................................... 71
rechtsleer...................................................................................................................... 72
internationaal en supranationaal recht..........................................................................72
gebruiken...................................................................................................................... 72
hoofdstuk 3: organisatie en bevoegdheid van de internrechtelijke rechtscolleges...........72
algemeen....................................................................................................................... 72
organisatie en bevoegdheid van de rechtscolleges van de rechterlijke macht..............73
inleiding...................................................................................................................... 73
vredegerecht.............................................................................................................. 77
politiegerecht............................................................................................................. 77
rechtbank van eerste aanleg......................................................................................78
arbeidsrechtbank........................................................................................................ 81
ondernemingsrechtbank............................................................................................. 81
arrondissementsrechtbank......................................................................................... 83
voorzitter van de rechtbank.......................................................................................83
hof van assisen........................................................................................................... 84
hof van beroep........................................................................................................... 84
arbeidshof.................................................................................................................. 85
Hof van Cassatie......................................................................................................... 85
openbaar ministerie.................................................................................................... 86
hoge raad voor de justitie........................................................................................... 88
instituut voor gerechtelijke opleiding.........................................................................89
adviesraad van magistratuur......................................................................................89
hoofdstuk 4: rechtspleging............................................................................................... 90
voorwaarden voor de rechtsvordering...........................................................................90
soorten vorderingen...................................................................................................... 91
inleiding van de vordering............................................................................................. 92
inleidende zitting........................................................................................................... 93
het in staat stellen van de zaak.....................................................................................93
rechtsdag....................................................................................................................... 94
beraad en uitspraak....................................................................................................... 95
4
, rechtsmiddelen.............................................................................................................. 95
verzet......................................................................................................................... 96
hoger beroep.............................................................................................................. 96
hoofdstuk 5: gedwongen tenuitvoerlegging......................................................................97
inleiding......................................................................................................................... 97
verhaalsexecutie........................................................................................................... 98
5
