,Inhoudstafel
1. De sociologische verzuchting ................................................................................................................................8
1.1 Wat is sociologie? Een poging tot definitie, die gelukkig mislukt .................................................................. 8
1.2 Wat sociologie ons leert ................................................................................................................................. 8
1.2.1 De belangrijkste les........................................................................................................................... 8
1.2.2 Contingentie ..................................................................................................................................... 8
1.3 Contingent, maar niet arbitrair ...................................................................................................................... 9
1.3.1 Verlichtingen en Tegen-Verlichting .................................................................................................. 9
1.3.2 Grondlegger van de sociologie: Auguste Comte .............................................................................. 9
1.3.3 Debat tussen Habermas en Luhmann ............................................................................................ 10
1.4. Waarom al die zorgen om orde? ................................................................................................................. 10
1.5. De legitimerende derden: Natuur, geschiedenis en samenhang ................................................................ 11
1.5.1. Natuur ............................................................................................................................................. 11
1.5.2. Geschiedenis ................................................................................................................................... 11
1.5.3. Samenhang (niet-arbitraire) ........................................................................................................... 12
1.5.4. De legitimerende derde.................................................................................................................. 12
2. De taak en de houding van de socioloog ............................................................................................................ 12
2.1 De taak van de socioloog .............................................................................................................................. 12
2.1.1. De cijferaar: Empirisch-analytische taak ........................................................................................ 12
2.1.2. Mythejager: De kritische taak ........................................................................................................ 13
2.1.3. Levenskunstenaar: De praktische taak ........................................................................................... 14
2.2 Houding van de socioloog ............................................................................................................................ 14
2.2.1. Belangstelling voor samenhang...................................................................................................... 14
2.2.2. Afstandelijke betrokkenheid .......................................................................................................... 15
2.2.3. Empirisch gezind ............................................................................................................................. 15
2.2.4. Respectvol ...................................................................................................................................... 16
3. De ontdekking samenleving (individualistisch) .................................................................................................. 16
3.1 De voorgeschiedenis: Verlichting en Tegen-Verlichting............................................................................... 16
3.1.1 De opkomst van de sociologie ........................................................................................................ 16
3.1.1.1 Verlichting .................................................................................................................................. 16
3.1.1.2 Utilitarisme ................................................................................................................................ 16
3.1.1.3 Empirische waarneming ............................................................................................................ 17
3.1.2 De verankerde mens....................................................................................................................... 17
3.1.3 Besluit ............................................................................................................................................. 17
3.2 De sociologie als satire of het contingente als leidraad ............................................................................... 18
, 3.2.1 Het Mattheus-effect ....................................................................................................................... 18
3.2.2 Onbedoelde gevolgen..................................................................................................................... 18
3.3 Onbedoelde en perverse effecten................................................................................................................ 18
3.3.1 Individuele redelijkheid en het probleem van de collectieve actie ............................................... 19
3.3.2 Het probleem van de collectieve actie: over mee-eters en zwartrijders ....................................... 19
3.3.3 Waarom dan toch zoveel collectieve acties? ................................................................................. 19
3.3.4 Rationele-keuzetheorie .................................................................................................................. 20
4. De ontdekking samenleving (collectivistisch) .................................................................................................... 21
4.1. Twee paden naar de sociologie ................................................................................................................... 21
4.2. Individu en samenleving: het geheel is meer dan de som van de delen ............................................... 21
1. Utilitair dilemma: .................................................................................................................................... 21
2. Mensen zijn sociale wezens.................................................................................................................... 22
4.3. Een wereld op zijn kop: over ziekte en misdaad ......................................................................................... 23
4.3.1. De ziekterol: Ongestraft afwijken......................................................................................................... 24
4.3.2. La réalité surpasse la fiction – Terug naar Erewhon.............................................................................. 24
4.4. Tweemaal het sociale: Individualisme en collectivisme .............................................................................. 25
Deel 2: hoe is sociale orde mogelijk en waar komt die vandaar ............................................................................ 26
Hoofdstuk 5: Rol en zelf.......................................................................................................................................... 26
5.1 Een tocht door de sociale werkelijkheid ...................................................................................................... 26
1.2 De rol: Persoon noch inhoud telt ........................................................................................................... 26
5.2.1. Rol: ........................................................................................................................................................ 26
5.2.2. Rollenset ............................................................................................................................................... 26
5.3 Functionalistische verklaring en conflictsociologie ...................................................................................... 27
5.3.1 Functionalisme ............................................................................................................................... 27
5.3.2. Conflictsociologie (Sociaal Darwinisme) ......................................................................................... 28
5.3.3 Marxistische conflictsociologie ...................................................................................................... 28
5.3.5 Macht en functie ............................................................................................................................ 29
5.4 Rollentheorie ................................................................................................................................................ 30
5.4.1 Dramaturgie .................................................................................................................................... 30
5.4.2. Van schouwspel naar tweede natuur ............................................................................................. 30
5.5. De staat binnenin: Van dwang naar drang .................................................................................................. 31
6. Verwachten en verklaren in de sociologie ......................................................................................................... 32
6.1 Verwachten: De grondstof van het samenleven .......................................................................................... 32
6.2 Verwachten, voorspellen, begrijpen: De sociologische verklaring .............................................................. 33
6.3 Begrijpen en hermeneutiek .......................................................................................................................... 34
, 6.4. Handeling en cultuur ................................................................................................................................... 35
6.4.1. De doelgerichtheid van het handelen .................................................................................................. 35
6.4.2. De situatie: Middelen en condities....................................................................................................... 35
6.4.3 Normen: Middel-doelrelaties ......................................................................................................... 35
6.5. Cultuur en situatie ....................................................................................................................................... 36
6.6. Communicatief handelen ............................................................................................................................ 36
6.6.1 De definitie van de situatie............................................................................................................. 36
6.6.2 Symbolen ........................................................................................................................................ 36
6.7 Cultuur, situatie en de interpretatie ............................................................................................................ 36
Hoofdstuk 7: Socialisatie en methoden van samenleven ...................................................................................... 37
7.1 Praktische en discursieve kennis .................................................................................................................. 37
7.2 Lichaamstaal ................................................................................................................................................. 38
7.3 Etnomethodologie ........................................................................................................................................ 38
7.4 Een grammatica van het samenleven .......................................................................................................... 39
7.5 Al die verschillende sociologische theorieën, een terugblik .................................................................. 39
7.6 De robuustheid van het sociale .................................................................................................................... 40
7.6.1 Humor ............................................................................................................................................. 40
7.6.2 Tact ................................................................................................................................................. 40
7.6.3 Afwachten ....................................................................................................................................... 40
7.6.4 Uitleggen......................................................................................................................................... 41
7.6.5 Verontschuldigingen aanbieden of vergiffenis vragen .................................................................. 41
7.6.6 Besluit .................................................................................................................................................... 41
Hoofdstuk 8: Sociale controle ................................................................................................................................ 42
8.1 Pijn en plezier: Van Bentham tot Parsons .............................................................................................. 42
8.1.1 Hoe natuurlijk zijn natuurlijke behoeften? .................................................................................... 43
8.1.2 Sanctioneren, culturele en sociale ontwikkeling ................................................................................... 43
8.1.3 Positieve, negatieve, interne en externe sancties ......................................................................... 43
8.1.4 Impliciete en opgestapelde sancties .............................................................................................. 44
8.2 Verschuivingen in sanctioneringwijzen: Van brandijzer tot therapie .................................................... 44
8.3 Sanctioneerbaarheid: Een ruil fundamenteler dan een sociaal contract .................................................... 45
Hoofdstuk 9: Voorwaarden maatschappelijke schaalvergroting ........................................................................... 47
9.1 Belonen en geld: Van gebruiks- naar ruilwaarde ......................................................................................... 47
9.1.1 Neveneffecten van de schaalvergroting......................................................................................... 48
9.2 Straffen en reguliere macht ................................................................................................................... 48
9.3 Invloed: Veralgemenen specificeren van vertrouwen ........................................................................... 49