Mediarecht
1. Inleiding
1.1. Wat is ‘recht’?
Gedragsregels: moeten het mogelijk maken dat we samen kunnen leven zonder te veel
frustraties
Geheel van gedragsregels:
- Om iets te doen
- Iets te verbieden
- Iets toe te laten, onder voorwaarden
Doel: samenleving mogelijk maken; vandaar:
- Wisselwerking met « moraal » in samenleving
- Regels zijn er om samen te kunnen samenleven
Dwingend: verbonden aan de uitoefening van “gezag”
- Begint bij WM (wetgevende macht, gaan een wet stemmen (parlement))
- Maar vnl. door RM (rechterlijke macht) : via afdwingbare sancties
Uitvoerbaar vonnis
Schadevergoeding – dwangsom – geldboete (wat verstaan jullie daaronder?)
-> Regels zijn « relatief » in tijd en ruimte
-> Soms nogal wat tijdsverloop tussen « moraal en « recht »
Recht = regels (regels die een impact willen hebben op jouw gedrag). Ze worden
uitgevaardigd door meestal het parlement bij ons (die mensen voor wie wij gaan stemmen)
Rechtsregel heeft de bedoeling om het mogelijk te maken om allemaal samen te leven
Bedoelingen: laat ons regels afspreken waardoor we een verspiegeling zijn van wat de
maatschappij wil zijn en dat we de beste manier weten om ons te gedragen
Er zijn altijd mensen die dat niet altijd leuk vinden
Regels gaat niet alleen regels opstellen maar gaat ook een sanctie opleggen als je deze niet
volgt via rechtbanken met rechters en magistraten
Rechten zijn dwingbaar
Rechtsregel afdwingbaar via de rechterlijke macht
1.2. Wat is ‘mediarecht’?
Geen afgebakend rechtsgebied; wordt alsmaar :
- Groter
- Complexer
- Technischer
Mediarecht is dus niet duidelijk afgebakend
,Merk ook de evolutie in de terminologie op :
- « Persrecht »
- « Omroeprecht »
- « Mediarecht »
- « Informatierecht » ?
= Toenemende loskoppeling van het « medium »
Mediarecht = Geheel van regels die te maken hebben met media
à Vroeger was persrecht (jaren 50), dan omroeprecht geworden en nu mediarecht
maar veel universiteiten spreken van informatierecht
à Persrecht heeft geëvolueerd, het was alleen maar pers maar met lancering van de
openbare omroep (VRT) en alle private omroepen (VTM) dat persrecht te beperkt
werd
à Informatierecht gaat meer op content focussen dan het medium
In functie van 4 basiselementen in
“communicatie”:
Mediarecht over juridische aspecten die gaan over de boodschap (persoon die een
boodschap geeft)
Medium net als Canvas of spreken is ook belangrijk
Focus op alles van de content (inhoud boodschap) en het medium (net als mediabeleid maar
juridisch kant) en diegene die de boodschappen doorsturen (ontvanger komt hier niet aan
bod)
1.3. Structuur van de cursus
Juridische regulering van de ‘boodschap’:
- Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
- De beperkingen op de vrijheid van meningsuiting bv: haatspraak
- De sancties in geval van misbruik van de vrijheid van meningsuiting
Hoe is het juridisch geregeld die vrijheid van mening?
De juridische regulering van het ‘medium’:
- Drukpers
- Omroep
De juridische regulering van de verzender
- De ‘auteur’ bv auteursrechten
- De ‘journalist’
1.4. Rechtsbronnen
= officiële vindplaatsen
Vnl. Wetgeving
- # (aantal) Wetten
, - # (aantal) Niveaus
Internationaal: Raad van Europa
Europees: Europese Unie
Belgisch: Federaal & Communautair (bv Vlaamse Gemeenschap)
2. Juridische regulering van de boodschap
1. Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
2. De beperkingen op de vrijheid van meningsuiting
3. De sancties in geval van misbruik van de vrijheid van meningsuiting
Vrijheid van mening te analyseren
2.1. Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
Vrijheid van meningsuiting is iets dat we als vanzelfsprekend vinden maar het is het niet bv
politieke controle in bepaalde landen
Krantenartikelen die berichten over landen publiceren waar er ernstige inbreuken zijn van
vrijheid van mening vooral bij journalisten als ze artikels willen schrijven
Bv: moord op een Maltese journalist
Wereldkaart van vrijheid van meningsuiting bij journalisten
- Alles in het rood: heel slecht voor vrijheid van
meningsuiting
- Groen: is oké
- Afrika: niet volledig rood maar grotendeels wel
- Rusland is nog in het paars en niet in het rood maar
het zijn oude cijfers
Nu: vind je de cijfers geactualiseerd op de website reporters zonder grenzen
- Rood is het grootste alarm maar verschuift volgens de
politieke actualiteit
- Rusland hier wel donker gekleurd
- Soort van barometer op die website om de mensen
bewust te maken over het gevaar van vrijheid van
meningsuiting
Drie mei is een dag voor de vrijheid van mening, specifiek voor de pers
Het is veel minder vanzelfsprekelijk dat er vrijheid van meningsuiting nu
Maar ook dichterbij:
- woensdag 7 januari 2015, Parijs : Bij een terreuraanslag op het hoofdkantoor van het
satirische blad Charlie Hebdo zijn 12 doden gevallen. Verder zijn er mensen gewond
geraakt van wie er 4 slecht aan toe zijn.
Terroristische aanslagen bij Charlie Hebdo: satirisch magazine over elke
actualiteit (bijtende humor), heel heftig satirisch. Eerste clash waar iedereen
, in shock was en dat het niet zo vanzelfsprekend was dat er een vrijheid van
mening is en nu doet het zich verder
- Op 16 oktober 2020 werd in Conflans-Sainte-Honorine (Frankrijk) Samuel Paty, een
leraar geschiedenis en maatschappelijke vorming, op straat onthoofd
Leraar heeft bepaalde cartoons getoond van een profeet aan zijn studenten
om een beeld te tonen van een debat maar heeft geleid tot zijn moord door
een student. Heeft een grote impact gehad op mensen van het onderwijs
omdat veel mensen deze cartoons gebruikten, zelfs hier aan de VUB.
Vrijheid van mening werd op dat punt beknopt na dit ongeval
- Individuele trauma’s: heeft de ‘Satanic verses’ geschreven en werd in elkaar geslagen
omdat Moslims het als een attack zagen op Islam. Ze wouden hem vermoorden maar
dat is niet gebeurd
We worden geconfronteerd met die reacties op onze vrijheid van mening
Nu zijn we in een fase waar we dingen gaan censureren omdat we bang zijn van reacties bv
een deel van een boek wordt weggenomen
- Utrecht (ANP) 23 maart 2021 - Een recente Nederlandse vertaling van Inferno (‘de
hel’), het eerste deel van Dantes meesterwerk De goddelijke komedie, heeft op
sociale media voor ophef gezorgd. In de nieuwe bewerking is namelijk de profeet
Mohammed uit een passage geschrapt om te voorkomen dat het boek “onnodig
kwetsend zou kunnen zijn”, laat uitgeverij Blossom Books weten.
- Aalst Carnaval in maart 2019: reacties op karikaturen van Joden --> zelfcensuur volgt
dan
- Bepaalde woorden worden soms weggehaald bij bijvoorbeeld boeken omdat het
‘negatieve’ woorden zijn. 'Stom', 'dik' of 'lelijk'. Die woorden komen binnenkort niet
meer voor in de boeken van Roald Dahl. Maar niet iedereen is daar blij mee.
Boek ‘Cultureel Vandalisme’:
- Boek waar hij zich afvraagt of we niet aan vandalisme van cultuur doen, door te
proberen goed te doen voor iedereen
- Vrijheid van meningsuiting is nu dus minder vanzelfsprekend als vroeger
Vrijheid van meningsuiting waarborgen is noodzakelijk voor de werking van een
democratie
- Het is het belangrijkste element voor een democratie (vrijheid van meningsuiting)
- Zones die donker waren op een kaart waren geen democratie
- Ook al gebeurd het soms bij ons blijft vrijheid van meningsuiting nog enorm
belangrijk.
- Voor sommige zo belangrijk dat hoe erg het ook kan zijn als iemand zijn vrijheid van
meningsuiting gebruikt door een politicus te schelden dat we het moeten accepteren
2.1.1. Wetten van vrijheid van meningsuiting
Diverse keren uitdrukkelijk erkend, o.m. in:
- Artn. 19, 25 en 150 Belgische Grondwet (1831)
- Art. 19 Universele Verklaring Rechten Mens (VN, NY, 1948)
- Art. 10 EVRM (RE, Rome, 1950)
1. Inleiding
1.1. Wat is ‘recht’?
Gedragsregels: moeten het mogelijk maken dat we samen kunnen leven zonder te veel
frustraties
Geheel van gedragsregels:
- Om iets te doen
- Iets te verbieden
- Iets toe te laten, onder voorwaarden
Doel: samenleving mogelijk maken; vandaar:
- Wisselwerking met « moraal » in samenleving
- Regels zijn er om samen te kunnen samenleven
Dwingend: verbonden aan de uitoefening van “gezag”
- Begint bij WM (wetgevende macht, gaan een wet stemmen (parlement))
- Maar vnl. door RM (rechterlijke macht) : via afdwingbare sancties
Uitvoerbaar vonnis
Schadevergoeding – dwangsom – geldboete (wat verstaan jullie daaronder?)
-> Regels zijn « relatief » in tijd en ruimte
-> Soms nogal wat tijdsverloop tussen « moraal en « recht »
Recht = regels (regels die een impact willen hebben op jouw gedrag). Ze worden
uitgevaardigd door meestal het parlement bij ons (die mensen voor wie wij gaan stemmen)
Rechtsregel heeft de bedoeling om het mogelijk te maken om allemaal samen te leven
Bedoelingen: laat ons regels afspreken waardoor we een verspiegeling zijn van wat de
maatschappij wil zijn en dat we de beste manier weten om ons te gedragen
Er zijn altijd mensen die dat niet altijd leuk vinden
Regels gaat niet alleen regels opstellen maar gaat ook een sanctie opleggen als je deze niet
volgt via rechtbanken met rechters en magistraten
Rechten zijn dwingbaar
Rechtsregel afdwingbaar via de rechterlijke macht
1.2. Wat is ‘mediarecht’?
Geen afgebakend rechtsgebied; wordt alsmaar :
- Groter
- Complexer
- Technischer
Mediarecht is dus niet duidelijk afgebakend
,Merk ook de evolutie in de terminologie op :
- « Persrecht »
- « Omroeprecht »
- « Mediarecht »
- « Informatierecht » ?
= Toenemende loskoppeling van het « medium »
Mediarecht = Geheel van regels die te maken hebben met media
à Vroeger was persrecht (jaren 50), dan omroeprecht geworden en nu mediarecht
maar veel universiteiten spreken van informatierecht
à Persrecht heeft geëvolueerd, het was alleen maar pers maar met lancering van de
openbare omroep (VRT) en alle private omroepen (VTM) dat persrecht te beperkt
werd
à Informatierecht gaat meer op content focussen dan het medium
In functie van 4 basiselementen in
“communicatie”:
Mediarecht over juridische aspecten die gaan over de boodschap (persoon die een
boodschap geeft)
Medium net als Canvas of spreken is ook belangrijk
Focus op alles van de content (inhoud boodschap) en het medium (net als mediabeleid maar
juridisch kant) en diegene die de boodschappen doorsturen (ontvanger komt hier niet aan
bod)
1.3. Structuur van de cursus
Juridische regulering van de ‘boodschap’:
- Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
- De beperkingen op de vrijheid van meningsuiting bv: haatspraak
- De sancties in geval van misbruik van de vrijheid van meningsuiting
Hoe is het juridisch geregeld die vrijheid van mening?
De juridische regulering van het ‘medium’:
- Drukpers
- Omroep
De juridische regulering van de verzender
- De ‘auteur’ bv auteursrechten
- De ‘journalist’
1.4. Rechtsbronnen
= officiële vindplaatsen
Vnl. Wetgeving
- # (aantal) Wetten
, - # (aantal) Niveaus
Internationaal: Raad van Europa
Europees: Europese Unie
Belgisch: Federaal & Communautair (bv Vlaamse Gemeenschap)
2. Juridische regulering van de boodschap
1. Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
2. De beperkingen op de vrijheid van meningsuiting
3. De sancties in geval van misbruik van de vrijheid van meningsuiting
Vrijheid van mening te analyseren
2.1. Het beginsel van de vrijheid van meningsuiting
Vrijheid van meningsuiting is iets dat we als vanzelfsprekend vinden maar het is het niet bv
politieke controle in bepaalde landen
Krantenartikelen die berichten over landen publiceren waar er ernstige inbreuken zijn van
vrijheid van mening vooral bij journalisten als ze artikels willen schrijven
Bv: moord op een Maltese journalist
Wereldkaart van vrijheid van meningsuiting bij journalisten
- Alles in het rood: heel slecht voor vrijheid van
meningsuiting
- Groen: is oké
- Afrika: niet volledig rood maar grotendeels wel
- Rusland is nog in het paars en niet in het rood maar
het zijn oude cijfers
Nu: vind je de cijfers geactualiseerd op de website reporters zonder grenzen
- Rood is het grootste alarm maar verschuift volgens de
politieke actualiteit
- Rusland hier wel donker gekleurd
- Soort van barometer op die website om de mensen
bewust te maken over het gevaar van vrijheid van
meningsuiting
Drie mei is een dag voor de vrijheid van mening, specifiek voor de pers
Het is veel minder vanzelfsprekelijk dat er vrijheid van meningsuiting nu
Maar ook dichterbij:
- woensdag 7 januari 2015, Parijs : Bij een terreuraanslag op het hoofdkantoor van het
satirische blad Charlie Hebdo zijn 12 doden gevallen. Verder zijn er mensen gewond
geraakt van wie er 4 slecht aan toe zijn.
Terroristische aanslagen bij Charlie Hebdo: satirisch magazine over elke
actualiteit (bijtende humor), heel heftig satirisch. Eerste clash waar iedereen
, in shock was en dat het niet zo vanzelfsprekend was dat er een vrijheid van
mening is en nu doet het zich verder
- Op 16 oktober 2020 werd in Conflans-Sainte-Honorine (Frankrijk) Samuel Paty, een
leraar geschiedenis en maatschappelijke vorming, op straat onthoofd
Leraar heeft bepaalde cartoons getoond van een profeet aan zijn studenten
om een beeld te tonen van een debat maar heeft geleid tot zijn moord door
een student. Heeft een grote impact gehad op mensen van het onderwijs
omdat veel mensen deze cartoons gebruikten, zelfs hier aan de VUB.
Vrijheid van mening werd op dat punt beknopt na dit ongeval
- Individuele trauma’s: heeft de ‘Satanic verses’ geschreven en werd in elkaar geslagen
omdat Moslims het als een attack zagen op Islam. Ze wouden hem vermoorden maar
dat is niet gebeurd
We worden geconfronteerd met die reacties op onze vrijheid van mening
Nu zijn we in een fase waar we dingen gaan censureren omdat we bang zijn van reacties bv
een deel van een boek wordt weggenomen
- Utrecht (ANP) 23 maart 2021 - Een recente Nederlandse vertaling van Inferno (‘de
hel’), het eerste deel van Dantes meesterwerk De goddelijke komedie, heeft op
sociale media voor ophef gezorgd. In de nieuwe bewerking is namelijk de profeet
Mohammed uit een passage geschrapt om te voorkomen dat het boek “onnodig
kwetsend zou kunnen zijn”, laat uitgeverij Blossom Books weten.
- Aalst Carnaval in maart 2019: reacties op karikaturen van Joden --> zelfcensuur volgt
dan
- Bepaalde woorden worden soms weggehaald bij bijvoorbeeld boeken omdat het
‘negatieve’ woorden zijn. 'Stom', 'dik' of 'lelijk'. Die woorden komen binnenkort niet
meer voor in de boeken van Roald Dahl. Maar niet iedereen is daar blij mee.
Boek ‘Cultureel Vandalisme’:
- Boek waar hij zich afvraagt of we niet aan vandalisme van cultuur doen, door te
proberen goed te doen voor iedereen
- Vrijheid van meningsuiting is nu dus minder vanzelfsprekend als vroeger
Vrijheid van meningsuiting waarborgen is noodzakelijk voor de werking van een
democratie
- Het is het belangrijkste element voor een democratie (vrijheid van meningsuiting)
- Zones die donker waren op een kaart waren geen democratie
- Ook al gebeurd het soms bij ons blijft vrijheid van meningsuiting nog enorm
belangrijk.
- Voor sommige zo belangrijk dat hoe erg het ook kan zijn als iemand zijn vrijheid van
meningsuiting gebruikt door een politicus te schelden dat we het moeten accepteren
2.1.1. Wetten van vrijheid van meningsuiting
Diverse keren uitdrukkelijk erkend, o.m. in:
- Artn. 19, 25 en 150 Belgische Grondwet (1831)
- Art. 19 Universele Verklaring Rechten Mens (VN, NY, 1948)
- Art. 10 EVRM (RE, Rome, 1950)
