Samenvatting Hoorcolleges Burgerlijk recht II
Hoorcolleges
Week 1
Hoorcollege 1
Bronnen van verbintenissen
Nakoming (artikel 3:269 BW)
Als je contracteert, moet je doen wat je belooft. Doe je dat niet en de rechter veroordeelt je tot
schadevergoeding, dan moet die vergoeding de wederpartij brengen in de toestand waarin die
financieel zou hebben verkeerd als je netjes had gedaan wat je had beloofd.
Nakoming is de primaire prestatie. De vordering schadevergoeding uit artikel 6:74 BW is een
secundaire prestatie. Hier wordt het positief contractsbelang vergoedt.
Onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW)
Je mag je niet onbetamelijk gedragen. Doe je dat toch, dan kan de rechter je veroordelen tot
schadevergoeding. Die vergoeding moet de benadeelde brengen in de toestand waarin die financieel
zou hebben verkeerd als jij je niet onbetamelijk had gedragen.
Hier wordt uitgegaan van het negatief contractsbelang.
Schadevergoeding (6:74 e.v. BW) over het positieve belang = de vergoeding die de wederpartij
brengt in de toestand waarin diegene financieel zou hebben verkeerd als je netjes had gedaan wat je
had beloofd.
Ongerechtvaardigde verrijking (artikel 6:212 BW)
Als jij verrijkt wordt ten koste van een ander zonder dat je iets fout hebt gedaan, dan is in
uitzonderlijke gevallen mogelijk dat de rechter je veroordeelt tot vergoeding van de schade van die
ander (tot maximaal het bedrag van jouw verrijking).
Onverschuldigde betaling (artikel 6:203 BW)
Als je iets hebt ontvangen maar er was geen goede reden waarom jij het ontving, moet je het
teruggeven.
Artikel 6:1 BW zegt waar verbintenissen vandaan komen. Uit HR Quint/Te poel weten we dat
verbintenissen ook ‘uit het systeem van de wet’ kunnen voortvloeien.
,Hoe herken je een contract?
Artikel 6:217 BW zegt dat een verbintenis uit aanbod en aanvaarding bestaat. Artikel 3:33/35 BW
zijn ook van belang. Volgens artikel 6:227 BW moeten verbintenissen tussen partijen bepaalbaar zijn.
Uiteindelijk moet er worden bepaald aan de hand van context en uitleg of er een contract is.
Wat soort voor een contract?
Is het contract ergens geregeld in boek 7 of 7A?
HR Inscharing→ kwalificatie overeenkomst.
De eerste stap is bepalen wat de wederzijdse rechten en plichten zijn die partijen op zich hebben
genomen. De tweede stap is het bepalen of die kenmerken passen in een genoemd contract uit boek
7 (kwalificatie). Het is niet relevant of partijen daadwerkelijk de bedoeling hadden om die wettelijke
regels toepasselijk te laten zijn.
Grondbeginselen van het contractenrecht:
- De contractsvrijheid (let op 3:40 BW)
- De vormvrijheid (consensualisme) (let op 3:37 BW)
- De verbindende kracht van de overeenkomst (pacta sunt servanda) (let op 6:248)
Samenloop van contracten
Als een verbintenis voldoet aan de kenmerken van verschillende contracten, dan zijn de regels van
beide vormen van toepassing. (artikel 6:215 BW).
De eisende partij kan kiezen op welke regels zij een beroep doet (keuzevrijheid)
Uitzonderingen hierop zijn:
- Het recht verplicht om een keuze te maken (keuzeplicht)
- Het recht vertelt welke regel boven gaat (exclusiviteit)
Samenloop contract en delict
Het delictuele aansprakelijkheidsrecht (art. 6:162 – 6:196c BW) is in beginsel regelend recht. Een
contract en een buitencontractuele risicoaansprakelijkheid (art. 6:179 BW) kunnen naast elkaar
bestaan (HR Dierenarts r.o. 3.5). Tenzij de wetgever exclusiviteit heeft gewild (HR Althuisius’ ladder)
Dat betekent ook dat in een contract tussen partijen de werking van het aansprakelijkheidsrecht
uitdrukkelijk kan worden uitgesloten (exoneratie) tenzij (i) wet anders bepaalt of (ii) de uitsluiting
(exoneratie) als algemene voorwaarde onredelijk bezwarend is of het beroep erop in concreto naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
HR Paardrijles
Het onberekenbare gedrag van een dier komt in beginsel voor rekening van de eigenaar (art. 6:179
BW) Het enkele feit van berijden op grond van overeenkomst is niet voldoende om te concluderen
dat 6:179 geheel opzij is geschoven. (r.o. 3.4). Bij rijles blijft schade deels voor rekening cursist
(6:101 BW); inhoud overeenkomst en overige omstandigheden bepalen in hoeverre de schade voor
eigen rekening blijft (r.o. 3.5).
Contractsvrijheid
In ons systeem geldt het beginsel van contractsvrijheid. Is er geen gegeven woord, dan is er geen
binding. Dit neemt niet weg dat er wel sprake kan zijn van OD en soms zelfs een contracteerdwang
op grond van OD.
Het consensualisme betekent dat een contract enkel kan ontstaan door wilsovereenkomst. De vorm
van de wilsovereenkomst mag vrij zijn. Hier zijn wel veel uitzonderingen op. (sommige
overeenkomsten moeten wel schriftelijk).
,Contracteerdwang betekent dat je soms verplicht bent om wel een contract aan te gaan. Soms is
iemand verplicht een ander een aanbod te doen (energie bedrijven bv). Heel af en toe kan het
privaatrecht zorgen voor contracteerdwang.
HR Azivo/GGD
In dit geval is het maatschappelijk onbetamelijk (art. 6:162 BW) van A om te weigeren de prijs te
betalen die G rekent.
Precontractuele verhoudingen
HR Katwijk/Westdijk
Er was in casu geen sprake van een ongerechtvaardigde verrijking. Enkel een offerte aanleveren is
niet voldoende om alvast aan de slag te gaan.
HR Baris/Riezenkamp
Dat (…) partijen, door in onderhandeling te treden over het sluiten van een overeenkomst, tot elkaar
komen te staan in een bijzondere, door de goede trouw beheerste, rechtsverhouding,
medebrengende, dat zij hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen
van de wederpartij”.
HR Plas/Valburg
3 fase systeem
1. Afbreken mag nog (scharrel)
2. Afbreken mag nog, maar je moet de gemaakte kosten van de tegenpartij wel vergoeden
(eventuela)
3. Afbreken van de onderhandelingen is eigenlijk niet toegestaan. Doe je dit wel dan moet je
ook de gederfde winst van de tegenpartij vergoeden (prela)
HR CBB/JPO
Dit is een nuancering van HR Plas/Valburg. Uit r.o. 3.5-3.7 blijkt dat het uitgangspunt is dat afbreken
van de onderhandelingen toegestaan is. Tenzij dit onaanvaardbaar is. Dit wordt bepaald op basis van
een weging van alle omstandigheden. Zoals: bijdrage aan vertrouwen, verloop onderhandelingen
(onvoorziene omstandigheden) en of op moment afbreken nog wel vertrouwd kon worden op
totstandkoming.
Art. 3:35 - beroep op gerechtvaardigd vertrouwen:
1. Een verklaring of gedraging van de persoon aan wie de wederpartij het vertrouwen
tegenwerpt, die:
2. Door de wederpartij is opgevat als een tot haar gerichte verklaring van een bepaalde
strekking, die:
3. De wederpartij onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijs zo mocht opvatten.
Nietig = de door partijen beoogde rechtsgevolgen ontbreken.
Vernietigbaar = als de regeling de strekking heeft om slechts 1 partij te beschermen. Vernietiging
heeft terugwerkende kracht (3:53 BW)!
Je moet doen wat je belooft → 3:296 BW (nakomingsvordering).
Een contract en buitencontractuele risicoaansprakelijkheid kunnen naast elkaar bestaan! (HR
Dierenarts r.o. 3.5). Tenzij de wetgever exclusiviteit heeft gewild (HR Althuisius’ ladder).
, Hoorcollege 2
Totstandkomingsgebrek
1. Totstandkoming onder invloed van een wilsgebrek
a. Vernietigbaar
i. Artikel 3:44 en 6:228 BW
2. Strijd van een overeenkomst met de wet, goede zeden of openbare orde
a. Nietig, maar niet altijd
i. Artikel 3:40 BW
3. Handelen in strijd met handelingsonbevoegdheid
a. Nietig
i. Artikel 3:34 BW
4. Paulianeus handelen
a. Vernietigbaar
i. Artikel 3:45 BW
5. Veronachtzaming van een wettelijk vormvoorschrift
a. Nietig
i. Artikel 3:39 BW
Wilsgebreken (deels boek 3 en deel boek 6)
Het uitgangspunt is dat partijen in vrijheid moeten kunnen contracteren.
Dit betekent dus zonder in de aanloop naar het contract:
- Opzettelijk informatie onthouden wordt of verkeerde informatie wordt gegeven met opzet te
misleiden (= bedrog)
- Onder onaanvaardbare druk worden gezet (bedreiging en misbruik van omstandigheden)
- Misbruik wordt gemaakt van hun benarde of kwetsbare positie (misbruik van
omstandigheden)
- Essentiele informatie die redelijkerwijs en kenbaar nodig is om tot een afgewogen
contracteerbeslissing te komen, niet wordt verschaft of verkeerde informatie wordt
verschaft (dwaling)
Voor de omstandigheden uit artikel 3:44 BW geldt een hoge drempel, vooral voor bedreiging en
bedrog. Bij bedrog moet opzet dus bewezen worden.
NB: het is belangrijk dat de onjuiste informatie is gegeven VOOR de contracteerbeslissing
Op grond van een wilsgebrek kan een contract worden vernietigd, vernietiging heeft terugwerkende
kracht.
Dwaling (6:228 BW)
Er zijn volgen Van Boom 7 elementen voor dwaling:
1. Onjuiste voorstelling van zaken (HR Golf/GTI & HR Casinovergunning)
2. Over feiten en omstandigheden die ten tijde van contractsluiting al bestaan
3. Over een voor de dwalende essentieel kenmerk van de overeenkomst (relevantie van de
dwaling)
4. Causaal verband tussen de dwaling en sluiten van déze overeenkomst (volledig niet
contracteren of contracteren tegen een lagere prijs).
5. Voor de wederpartij is duidelijk (moet duidelijk zijn) dat het voor de dwalende om een
essentieel kenmerk gaat (kenbaarheid)
6. Een van de drie vernietigingsgronden doet zich voor
a. Door wederpartij gegeven, serieus te nemen informatie blijkt onjuist of onvolledig
i. Voor deze grond is geen schuld vereist (HR Golf GTI)
b. Schending door wederpartij van de spreekplicht
c. Wederzijdse dwaling (HR Kantharos van Stevensweerd)
Hoorcolleges
Week 1
Hoorcollege 1
Bronnen van verbintenissen
Nakoming (artikel 3:269 BW)
Als je contracteert, moet je doen wat je belooft. Doe je dat niet en de rechter veroordeelt je tot
schadevergoeding, dan moet die vergoeding de wederpartij brengen in de toestand waarin die
financieel zou hebben verkeerd als je netjes had gedaan wat je had beloofd.
Nakoming is de primaire prestatie. De vordering schadevergoeding uit artikel 6:74 BW is een
secundaire prestatie. Hier wordt het positief contractsbelang vergoedt.
Onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW)
Je mag je niet onbetamelijk gedragen. Doe je dat toch, dan kan de rechter je veroordelen tot
schadevergoeding. Die vergoeding moet de benadeelde brengen in de toestand waarin die financieel
zou hebben verkeerd als jij je niet onbetamelijk had gedragen.
Hier wordt uitgegaan van het negatief contractsbelang.
Schadevergoeding (6:74 e.v. BW) over het positieve belang = de vergoeding die de wederpartij
brengt in de toestand waarin diegene financieel zou hebben verkeerd als je netjes had gedaan wat je
had beloofd.
Ongerechtvaardigde verrijking (artikel 6:212 BW)
Als jij verrijkt wordt ten koste van een ander zonder dat je iets fout hebt gedaan, dan is in
uitzonderlijke gevallen mogelijk dat de rechter je veroordeelt tot vergoeding van de schade van die
ander (tot maximaal het bedrag van jouw verrijking).
Onverschuldigde betaling (artikel 6:203 BW)
Als je iets hebt ontvangen maar er was geen goede reden waarom jij het ontving, moet je het
teruggeven.
Artikel 6:1 BW zegt waar verbintenissen vandaan komen. Uit HR Quint/Te poel weten we dat
verbintenissen ook ‘uit het systeem van de wet’ kunnen voortvloeien.
,Hoe herken je een contract?
Artikel 6:217 BW zegt dat een verbintenis uit aanbod en aanvaarding bestaat. Artikel 3:33/35 BW
zijn ook van belang. Volgens artikel 6:227 BW moeten verbintenissen tussen partijen bepaalbaar zijn.
Uiteindelijk moet er worden bepaald aan de hand van context en uitleg of er een contract is.
Wat soort voor een contract?
Is het contract ergens geregeld in boek 7 of 7A?
HR Inscharing→ kwalificatie overeenkomst.
De eerste stap is bepalen wat de wederzijdse rechten en plichten zijn die partijen op zich hebben
genomen. De tweede stap is het bepalen of die kenmerken passen in een genoemd contract uit boek
7 (kwalificatie). Het is niet relevant of partijen daadwerkelijk de bedoeling hadden om die wettelijke
regels toepasselijk te laten zijn.
Grondbeginselen van het contractenrecht:
- De contractsvrijheid (let op 3:40 BW)
- De vormvrijheid (consensualisme) (let op 3:37 BW)
- De verbindende kracht van de overeenkomst (pacta sunt servanda) (let op 6:248)
Samenloop van contracten
Als een verbintenis voldoet aan de kenmerken van verschillende contracten, dan zijn de regels van
beide vormen van toepassing. (artikel 6:215 BW).
De eisende partij kan kiezen op welke regels zij een beroep doet (keuzevrijheid)
Uitzonderingen hierop zijn:
- Het recht verplicht om een keuze te maken (keuzeplicht)
- Het recht vertelt welke regel boven gaat (exclusiviteit)
Samenloop contract en delict
Het delictuele aansprakelijkheidsrecht (art. 6:162 – 6:196c BW) is in beginsel regelend recht. Een
contract en een buitencontractuele risicoaansprakelijkheid (art. 6:179 BW) kunnen naast elkaar
bestaan (HR Dierenarts r.o. 3.5). Tenzij de wetgever exclusiviteit heeft gewild (HR Althuisius’ ladder)
Dat betekent ook dat in een contract tussen partijen de werking van het aansprakelijkheidsrecht
uitdrukkelijk kan worden uitgesloten (exoneratie) tenzij (i) wet anders bepaalt of (ii) de uitsluiting
(exoneratie) als algemene voorwaarde onredelijk bezwarend is of het beroep erop in concreto naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
HR Paardrijles
Het onberekenbare gedrag van een dier komt in beginsel voor rekening van de eigenaar (art. 6:179
BW) Het enkele feit van berijden op grond van overeenkomst is niet voldoende om te concluderen
dat 6:179 geheel opzij is geschoven. (r.o. 3.4). Bij rijles blijft schade deels voor rekening cursist
(6:101 BW); inhoud overeenkomst en overige omstandigheden bepalen in hoeverre de schade voor
eigen rekening blijft (r.o. 3.5).
Contractsvrijheid
In ons systeem geldt het beginsel van contractsvrijheid. Is er geen gegeven woord, dan is er geen
binding. Dit neemt niet weg dat er wel sprake kan zijn van OD en soms zelfs een contracteerdwang
op grond van OD.
Het consensualisme betekent dat een contract enkel kan ontstaan door wilsovereenkomst. De vorm
van de wilsovereenkomst mag vrij zijn. Hier zijn wel veel uitzonderingen op. (sommige
overeenkomsten moeten wel schriftelijk).
,Contracteerdwang betekent dat je soms verplicht bent om wel een contract aan te gaan. Soms is
iemand verplicht een ander een aanbod te doen (energie bedrijven bv). Heel af en toe kan het
privaatrecht zorgen voor contracteerdwang.
HR Azivo/GGD
In dit geval is het maatschappelijk onbetamelijk (art. 6:162 BW) van A om te weigeren de prijs te
betalen die G rekent.
Precontractuele verhoudingen
HR Katwijk/Westdijk
Er was in casu geen sprake van een ongerechtvaardigde verrijking. Enkel een offerte aanleveren is
niet voldoende om alvast aan de slag te gaan.
HR Baris/Riezenkamp
Dat (…) partijen, door in onderhandeling te treden over het sluiten van een overeenkomst, tot elkaar
komen te staan in een bijzondere, door de goede trouw beheerste, rechtsverhouding,
medebrengende, dat zij hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen
van de wederpartij”.
HR Plas/Valburg
3 fase systeem
1. Afbreken mag nog (scharrel)
2. Afbreken mag nog, maar je moet de gemaakte kosten van de tegenpartij wel vergoeden
(eventuela)
3. Afbreken van de onderhandelingen is eigenlijk niet toegestaan. Doe je dit wel dan moet je
ook de gederfde winst van de tegenpartij vergoeden (prela)
HR CBB/JPO
Dit is een nuancering van HR Plas/Valburg. Uit r.o. 3.5-3.7 blijkt dat het uitgangspunt is dat afbreken
van de onderhandelingen toegestaan is. Tenzij dit onaanvaardbaar is. Dit wordt bepaald op basis van
een weging van alle omstandigheden. Zoals: bijdrage aan vertrouwen, verloop onderhandelingen
(onvoorziene omstandigheden) en of op moment afbreken nog wel vertrouwd kon worden op
totstandkoming.
Art. 3:35 - beroep op gerechtvaardigd vertrouwen:
1. Een verklaring of gedraging van de persoon aan wie de wederpartij het vertrouwen
tegenwerpt, die:
2. Door de wederpartij is opgevat als een tot haar gerichte verklaring van een bepaalde
strekking, die:
3. De wederpartij onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijs zo mocht opvatten.
Nietig = de door partijen beoogde rechtsgevolgen ontbreken.
Vernietigbaar = als de regeling de strekking heeft om slechts 1 partij te beschermen. Vernietiging
heeft terugwerkende kracht (3:53 BW)!
Je moet doen wat je belooft → 3:296 BW (nakomingsvordering).
Een contract en buitencontractuele risicoaansprakelijkheid kunnen naast elkaar bestaan! (HR
Dierenarts r.o. 3.5). Tenzij de wetgever exclusiviteit heeft gewild (HR Althuisius’ ladder).
, Hoorcollege 2
Totstandkomingsgebrek
1. Totstandkoming onder invloed van een wilsgebrek
a. Vernietigbaar
i. Artikel 3:44 en 6:228 BW
2. Strijd van een overeenkomst met de wet, goede zeden of openbare orde
a. Nietig, maar niet altijd
i. Artikel 3:40 BW
3. Handelen in strijd met handelingsonbevoegdheid
a. Nietig
i. Artikel 3:34 BW
4. Paulianeus handelen
a. Vernietigbaar
i. Artikel 3:45 BW
5. Veronachtzaming van een wettelijk vormvoorschrift
a. Nietig
i. Artikel 3:39 BW
Wilsgebreken (deels boek 3 en deel boek 6)
Het uitgangspunt is dat partijen in vrijheid moeten kunnen contracteren.
Dit betekent dus zonder in de aanloop naar het contract:
- Opzettelijk informatie onthouden wordt of verkeerde informatie wordt gegeven met opzet te
misleiden (= bedrog)
- Onder onaanvaardbare druk worden gezet (bedreiging en misbruik van omstandigheden)
- Misbruik wordt gemaakt van hun benarde of kwetsbare positie (misbruik van
omstandigheden)
- Essentiele informatie die redelijkerwijs en kenbaar nodig is om tot een afgewogen
contracteerbeslissing te komen, niet wordt verschaft of verkeerde informatie wordt
verschaft (dwaling)
Voor de omstandigheden uit artikel 3:44 BW geldt een hoge drempel, vooral voor bedreiging en
bedrog. Bij bedrog moet opzet dus bewezen worden.
NB: het is belangrijk dat de onjuiste informatie is gegeven VOOR de contracteerbeslissing
Op grond van een wilsgebrek kan een contract worden vernietigd, vernietiging heeft terugwerkende
kracht.
Dwaling (6:228 BW)
Er zijn volgen Van Boom 7 elementen voor dwaling:
1. Onjuiste voorstelling van zaken (HR Golf/GTI & HR Casinovergunning)
2. Over feiten en omstandigheden die ten tijde van contractsluiting al bestaan
3. Over een voor de dwalende essentieel kenmerk van de overeenkomst (relevantie van de
dwaling)
4. Causaal verband tussen de dwaling en sluiten van déze overeenkomst (volledig niet
contracteren of contracteren tegen een lagere prijs).
5. Voor de wederpartij is duidelijk (moet duidelijk zijn) dat het voor de dwalende om een
essentieel kenmerk gaat (kenbaarheid)
6. Een van de drie vernietigingsgronden doet zich voor
a. Door wederpartij gegeven, serieus te nemen informatie blijkt onjuist of onvolledig
i. Voor deze grond is geen schuld vereist (HR Golf GTI)
b. Schending door wederpartij van de spreekplicht
c. Wederzijdse dwaling (HR Kantharos van Stevensweerd)
