Economie
Thema 4
Hoofdstuk 2: Rol van de overheid
1 Budgettair en monetair beleid
De conjunctuur kan worden bijgestuurd via budgettair en monetair beleid.
- Budgettair beleid: beïnvloedt de reële economie en de vraag naar goederen en
diensten via fiscale maatregelen en overheidsbestedingen.
- Monetair beleid: stuurt de monetaire economie door de geldhoeveelheid (geldaanbod
MA) en rente te reguleren.
Budgettair beleid Monetair beleid
Bevoegde overheid Federale of regionale Europese Centrale Bank
overheid
Betrokken markt Goederenmarkt Geldmarkt
Gehanteerde Belastingen T Geldhoeveelheid MA
beleidsinstrumenten Overheidsbestedingen G Rente r
Voorbeelden van Hervormingen van de Opkopen van
maatregelen gezondheidszorg overheidsobligaties
Aanpassing van de btw- Verhoging van de verplichte
tarieven kasreservecoëfficiënt voor
infrastructuurprojecten banken
Verlaging van de
basisherfinancieringsrente
Voor een budgettair beleid zijn overheidsinkomsten nodig (fiscaal of niet-fiscaal)
- Begrotingssaldo: het jaarlijkse verschil van de overheidsinkomsten en
overheidsuitgaven
o Uitgedrukt als percentage van het bbp van het land om in perspectief te
plaatsen en omdat het bbp geldt gebruikt wordt als maatstaf om een grootteorde
aan te geven
- Begrotingsevenwicht: er zijn net voldoende inkomsten om de uitgaven te bekostigen
- Begrotingsoverschot (uitzonderlijk): de inkomsten zijn hoger dan de uitgaven
- Begrotingstekort (komt vaker voor): de uitgaven zijn hoger dan de inkomsten
Begroting: een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de overheid binnen een
bepaalde periode
Voorbeelden van overheidsinkomsten: Voorbeelden van overheidsuitgaven:
Directe belastingen: op inkomsten (bv. Sociale zekerheid:
winst/ vermogen) - Pensioenen
- Vennootschapsbelasting - Ziekte-uitkeringen
- Bedrijfsvoorheffing - Werkloosheidsuitkeringen
(personenbelasting) - Gezinsbijslag
- Roerende voorheffing (belasting op - Vakantiegeld
dividend) Onderwijs:
- Onroerende voorheffing (kadastraal - Subsidies aan scholen
inkomen) - Lonen van onderwijspersoneel
- Lokale belastingen (provincie of Gezondheidszorg:
, gemeente) - Subsidies aan ziekenhuizen
Indirecte belastingen: op een handeling of - Gezondheidsprogramma’s
gebeurtenis Openbare veiligheid en rechtssysteem:
- Belasting over de toegevoegde - Politie
waarde (btw) - Brandweer
- Invoerrechten - Defensie
- Accijnzen - Justitie
- Registratierechten Openbare voorzieningen:
- Erfbelasting of successierechten - Infrastructuur (wegen, bruggen,
Sociale bijdragen: havens, …)
- Werknemersbijdragen - Openbaar vervoer
- Patronale werkgeversbijdragen - Recreatie en cultuur
Andere inkomsten: Andere uitgaven:
- Dividenden van overheidsbedrijven - Onderzoek en ontwikkeling
- Verkoop van overheidsbezittingen - Subsidies
- Boetes - Ambtenarenlonen
- Vergunningen en licenties - Dotaties (aan koning)
- Rentelasten op overheidsschulden
Kadastraal inkomen: geschat huurbedrag
van je woning, waarop de onroerende
voorheffing wordt berekend
België heeft sinds de Tweede Wereldoorlog een hoge overheidsschuld door begrotingstekorten
en beperkt bezuinigingsbeleid.
Schuldgraad: de overheidsschuld wordt als percentage van het bpp van het land uitgedrukt
(overheidsschuld / bbp = %)
2 Visies op de rol van de overheid
Economen verschillen van mening over de noodzaak en aanpak van macro-economisch
beleid. Er bestaan verschillende visies over budgettair en monetair beleid en de rol van de
overheid, variërend van sterk sturend tot beperkt ingrijpend.
2.1 De klassieke visie van Jean-Baptiste Say
Volgens de klassieke economische theorie van Adam Smith herstelt de markt zich
automatisch naar evenwicht.
- Een onzichtbare hand stuurt de goederen-, arbeids- en kapitaalmarkt
- Een economie keert in onder- of overbesteding automatisch terug naar het
bestedingsevenwicht
- Markten reguleren zichzelf
- De marktwerking werkt optimaal als prijzen, rentevoeten en lonen flexibel zijn
- Geen voorstander van overheidsingrijpen
- Laissez-faire-benadering met een minimale overheid, minimale belastingen,
maximale concurrentie, privatisering van overheidsbedrijven, onbeperkte vrijhandel en
vrije markten
Econoom Jean-Baptiste Say volgt deze visie
- Wet van Say: elk aanbod creëert zijn eigen vraag (de productie van goederen en
diensten genereert automatisch de inkomens en middelen die nodig zijn om die
goederen en diensten te kopen)
- Om de vraag te stimuleren volstaat het om de productiecapaciteit uit te breiden
Thema 4
Hoofdstuk 2: Rol van de overheid
1 Budgettair en monetair beleid
De conjunctuur kan worden bijgestuurd via budgettair en monetair beleid.
- Budgettair beleid: beïnvloedt de reële economie en de vraag naar goederen en
diensten via fiscale maatregelen en overheidsbestedingen.
- Monetair beleid: stuurt de monetaire economie door de geldhoeveelheid (geldaanbod
MA) en rente te reguleren.
Budgettair beleid Monetair beleid
Bevoegde overheid Federale of regionale Europese Centrale Bank
overheid
Betrokken markt Goederenmarkt Geldmarkt
Gehanteerde Belastingen T Geldhoeveelheid MA
beleidsinstrumenten Overheidsbestedingen G Rente r
Voorbeelden van Hervormingen van de Opkopen van
maatregelen gezondheidszorg overheidsobligaties
Aanpassing van de btw- Verhoging van de verplichte
tarieven kasreservecoëfficiënt voor
infrastructuurprojecten banken
Verlaging van de
basisherfinancieringsrente
Voor een budgettair beleid zijn overheidsinkomsten nodig (fiscaal of niet-fiscaal)
- Begrotingssaldo: het jaarlijkse verschil van de overheidsinkomsten en
overheidsuitgaven
o Uitgedrukt als percentage van het bbp van het land om in perspectief te
plaatsen en omdat het bbp geldt gebruikt wordt als maatstaf om een grootteorde
aan te geven
- Begrotingsevenwicht: er zijn net voldoende inkomsten om de uitgaven te bekostigen
- Begrotingsoverschot (uitzonderlijk): de inkomsten zijn hoger dan de uitgaven
- Begrotingstekort (komt vaker voor): de uitgaven zijn hoger dan de inkomsten
Begroting: een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de overheid binnen een
bepaalde periode
Voorbeelden van overheidsinkomsten: Voorbeelden van overheidsuitgaven:
Directe belastingen: op inkomsten (bv. Sociale zekerheid:
winst/ vermogen) - Pensioenen
- Vennootschapsbelasting - Ziekte-uitkeringen
- Bedrijfsvoorheffing - Werkloosheidsuitkeringen
(personenbelasting) - Gezinsbijslag
- Roerende voorheffing (belasting op - Vakantiegeld
dividend) Onderwijs:
- Onroerende voorheffing (kadastraal - Subsidies aan scholen
inkomen) - Lonen van onderwijspersoneel
- Lokale belastingen (provincie of Gezondheidszorg:
, gemeente) - Subsidies aan ziekenhuizen
Indirecte belastingen: op een handeling of - Gezondheidsprogramma’s
gebeurtenis Openbare veiligheid en rechtssysteem:
- Belasting over de toegevoegde - Politie
waarde (btw) - Brandweer
- Invoerrechten - Defensie
- Accijnzen - Justitie
- Registratierechten Openbare voorzieningen:
- Erfbelasting of successierechten - Infrastructuur (wegen, bruggen,
Sociale bijdragen: havens, …)
- Werknemersbijdragen - Openbaar vervoer
- Patronale werkgeversbijdragen - Recreatie en cultuur
Andere inkomsten: Andere uitgaven:
- Dividenden van overheidsbedrijven - Onderzoek en ontwikkeling
- Verkoop van overheidsbezittingen - Subsidies
- Boetes - Ambtenarenlonen
- Vergunningen en licenties - Dotaties (aan koning)
- Rentelasten op overheidsschulden
Kadastraal inkomen: geschat huurbedrag
van je woning, waarop de onroerende
voorheffing wordt berekend
België heeft sinds de Tweede Wereldoorlog een hoge overheidsschuld door begrotingstekorten
en beperkt bezuinigingsbeleid.
Schuldgraad: de overheidsschuld wordt als percentage van het bpp van het land uitgedrukt
(overheidsschuld / bbp = %)
2 Visies op de rol van de overheid
Economen verschillen van mening over de noodzaak en aanpak van macro-economisch
beleid. Er bestaan verschillende visies over budgettair en monetair beleid en de rol van de
overheid, variërend van sterk sturend tot beperkt ingrijpend.
2.1 De klassieke visie van Jean-Baptiste Say
Volgens de klassieke economische theorie van Adam Smith herstelt de markt zich
automatisch naar evenwicht.
- Een onzichtbare hand stuurt de goederen-, arbeids- en kapitaalmarkt
- Een economie keert in onder- of overbesteding automatisch terug naar het
bestedingsevenwicht
- Markten reguleren zichzelf
- De marktwerking werkt optimaal als prijzen, rentevoeten en lonen flexibel zijn
- Geen voorstander van overheidsingrijpen
- Laissez-faire-benadering met een minimale overheid, minimale belastingen,
maximale concurrentie, privatisering van overheidsbedrijven, onbeperkte vrijhandel en
vrije markten
Econoom Jean-Baptiste Say volgt deze visie
- Wet van Say: elk aanbod creëert zijn eigen vraag (de productie van goederen en
diensten genereert automatisch de inkomens en middelen die nodig zijn om die
goederen en diensten te kopen)
- Om de vraag te stimuleren volstaat het om de productiecapaciteit uit te breiden
