Hoorcolleges KT3501 Complexe diagnose-therapie-combinaties
Hoorcollege 1: Introductie blok 9:30 14/02/2023
Introductie van radiotherapie
CT is de basis voor een dosisberekening van bestraling bij radiotherapie.
Radiologie in vijf kernwoorden
1. Ioniserende (= belangrijk voor DNA schade omdat de fotonenergie groot genoeg moet zijn om de
bindingsenergie van de elektronen te overbruggen zodat schade aangericht kan worden) straling
2. Externe
3. Interne (Branchytherapie)
4. Deeltjes (fotonen, elektronen, protonen, zware ionen)
5. Fractionering voor herstel goed weefsel
Radiotherapie = een medisch specialisme waarbij gebruik gemaakt wordt van radioactieve straling
om kanker te bestrijden. Naast chirurgie en chemotherapie vormt radiotherapie één van de drie
pijlers voor de behandeling van patiënten met kanker.
Vroeger (voor 1950)
Bestraling was een handmatig proces en bestond uit planning, berekening en positionering.
Modern
Gebruik maken van computergestuurde radiotherapie. De computer vertelt wat de beste
behandeling is voor deze patiënt. Huidige proces bestaat uit: beeldvorming, inverse planning, online
positie correctie en uitgebreide QA.
Huidige proces in detail
1. Diagnostiek: kijken naar CT/MRI
2. Pre treatment: Planning CT, die wordt gematcht met diagnostiek (MRI), dan contouring: wat
is tumor? Wat wil je besparen? en tot slot de planning (toestel parameters die tot goede
dosis lijden), hier komt een bestralingsplan uit in de vorm van een dicom welke naar de
toestellen gestuurd kan worden
, 3. Behandeling: Positionering van de patiënt zoveel mogelijk zoals op de planning CT, CBCT
correctie voor positie van die dag, daarna bestralen aan de hand van de planning.
Dit wordt voor elke fractie opnieuw herhaald totdat de behandeling klaar is.
4. Follow-up: na de 6 weken een follow up met kwaliteit van leven en MRI of CT om te kijken of
de tumor weg is.
5. Extra toevoeging: QA en commising op planning CT, CBCT, planning en bestraling en is het
checken van het functioneren en kalibreren van alle toestellen. Eigenlijk de werkzaamheden
die in alle fasen op de achtergrond gebeurt.
Verschillende modaliteiten in radiotherapie (apparaten om straling in patiënt te krijgen)
Brachytherapie, elektron beam , external photon beam, cyberknife, protontherapie, Intra-operatieve
radiotherapie, x-ray tube, kobalt therapie, gamma knife, orthovolt, tomotherapie, heavy- ionen
therapie, MR-Linac.
,Hoorcollege 2: Oncologie 13:30 15/02/2023
Vragen
1. Welke interventie zou het meest effectief zijn in het verminderen van sterfte door kanker?
a. jaarlijks een total body scan voor iedereen
b. bevolkingsonderzoek naar borstkanker
c. stoppen met alcohol drinken
d. stoppen met roken
2. Wat is de 5-jaarsoverleving van darmkanker patiënten met uitzaaiingen?
a. 5%
b. 10%
c. 15%
d. 20%
3. Wanneer werd voor het eerste chemotherapie gebruikt voor de behandeling van kanker?
1946
4. Welke van onderstaande zijn geen snel delende cellen in het lichaam
a. Beenmerg
b. Blaas
c. Haar
d. Maag-darmepitheel
5. Hoeveel % van een gezonde lever kan verwijderd worden zonder dat er lever insufficiëntie
optreedt?
70%
6. Welke chemotherapeuticum kan verandering van je vingerafdruk geven als bijwerking?
a. Capecitabine
b. 5-FU
c. Irinotecan
d. Oxaliplatin
7. Wat wordt verstaan onder het ‘heat sink’ effect bij radio frequency ablation?
a. Dat de tumor te heet wordt
b. Dat het omliggende weefsel te heet wordt
c. Dat omliggende bloedvaten de benodigde hitte afkoelt
d. Dat de hitte in de tumor zinkt
8. Wat is de meest voorkomende complicatie van een colon stent?
a. Bloeding
b. Obstructie
c. Buikpijn
d. Perforatie
, Risicofactoren
1. Biologische factoren
1. Levensstijl; roken (30% van de kankersterfte is te wijten aan roken), alcohol gebruik, veel
vet in dieet (ook rood- en bewerk vlees), blootstelling aan de zon
2. werk-gerelateerd; asbest, aromatische amines, benzeen, chemicaliën, radioactieve straling
2. Infecties en andere ziektebeelden
1. Infecties
- Virussen; HPV, EBV, hepatitis B/C, HIV
- Bacteriën; chlamydia,
- Parasieten; platwormen, schistosomiasis
2. Chronische ziekten; inflammatoire darmziekten, chronische pancreatitis
3. Medische behandelingen
1. Chemotherapie (lymfomen)
2. Radiotherapie
3. Medicatie
4. Familiair voorkomen van kanker
1. Meerdere familieleden met hetzelfde soort kanker
2. Voorkomen van kanker op jonge leeftijd
3. Meerdere geassocieerde tumoren bij 1 patiënt of in de familie
5. Biologische risicofactoren
1. Geslacht (vaker bij vrouwen)
2. Etniciteit
- Niet-westerse achtergrond hoger risico op maag-, lever, galwegen, cervix
nosopharynx
- Autochtonen hebben hoger risico op long, darm, pancreas, ovarium en blaaskanker.
3. Leeftijd
- meer risico naarmate je ouder wordt
behandeling verandert door meer bijwerkingen, vaker comorbiditeit en
veranderende farmacokinetiek
Aantal mensen met kanker neemt toe door vergrijzing.
Verder zijn er ook kanker specifieke factoren. Voor darmkanker omvat dat bijvoorbeeld roken, dieet,
alcoholgebruik, overgewicht, fysieke activiteit, IBD en voorgeschiedenis van colon poliepen.
Epidemiologie
Meest voorkomende kankersoort bij vrouwen is borstkanker en bij mannen prostaatkanker.
Bevolkingsonderzoek
1. Colorectaal kanker; 55-75 jaar iedere 2 jaar
2. Borstkanker; 50-75 jaar iedere 2 jaar
3. Baarmoederhalskanker; 30-60 jaar elke 5 jaar
Belangrijk voor de screening is dat de kankersoort in een vroeg stadium gedetecteerd en behandeld
kan worden. Ook moet het voorkomen zodanig zijn dat het nut heeft om een bevolkingsonderzoek te
doen. Bij alvleesklierkanker zijn er heel weinig mensen die het hebben, maar heel veel mensen
zouden opgeroepen moeten worden. Verder moet er wel ook een behandeling mogelijk zijn. De
kosten-bate analyse speelt dus ook een belangrijke rol.
Hoorcollege 1: Introductie blok 9:30 14/02/2023
Introductie van radiotherapie
CT is de basis voor een dosisberekening van bestraling bij radiotherapie.
Radiologie in vijf kernwoorden
1. Ioniserende (= belangrijk voor DNA schade omdat de fotonenergie groot genoeg moet zijn om de
bindingsenergie van de elektronen te overbruggen zodat schade aangericht kan worden) straling
2. Externe
3. Interne (Branchytherapie)
4. Deeltjes (fotonen, elektronen, protonen, zware ionen)
5. Fractionering voor herstel goed weefsel
Radiotherapie = een medisch specialisme waarbij gebruik gemaakt wordt van radioactieve straling
om kanker te bestrijden. Naast chirurgie en chemotherapie vormt radiotherapie één van de drie
pijlers voor de behandeling van patiënten met kanker.
Vroeger (voor 1950)
Bestraling was een handmatig proces en bestond uit planning, berekening en positionering.
Modern
Gebruik maken van computergestuurde radiotherapie. De computer vertelt wat de beste
behandeling is voor deze patiënt. Huidige proces bestaat uit: beeldvorming, inverse planning, online
positie correctie en uitgebreide QA.
Huidige proces in detail
1. Diagnostiek: kijken naar CT/MRI
2. Pre treatment: Planning CT, die wordt gematcht met diagnostiek (MRI), dan contouring: wat
is tumor? Wat wil je besparen? en tot slot de planning (toestel parameters die tot goede
dosis lijden), hier komt een bestralingsplan uit in de vorm van een dicom welke naar de
toestellen gestuurd kan worden
, 3. Behandeling: Positionering van de patiënt zoveel mogelijk zoals op de planning CT, CBCT
correctie voor positie van die dag, daarna bestralen aan de hand van de planning.
Dit wordt voor elke fractie opnieuw herhaald totdat de behandeling klaar is.
4. Follow-up: na de 6 weken een follow up met kwaliteit van leven en MRI of CT om te kijken of
de tumor weg is.
5. Extra toevoeging: QA en commising op planning CT, CBCT, planning en bestraling en is het
checken van het functioneren en kalibreren van alle toestellen. Eigenlijk de werkzaamheden
die in alle fasen op de achtergrond gebeurt.
Verschillende modaliteiten in radiotherapie (apparaten om straling in patiënt te krijgen)
Brachytherapie, elektron beam , external photon beam, cyberknife, protontherapie, Intra-operatieve
radiotherapie, x-ray tube, kobalt therapie, gamma knife, orthovolt, tomotherapie, heavy- ionen
therapie, MR-Linac.
,Hoorcollege 2: Oncologie 13:30 15/02/2023
Vragen
1. Welke interventie zou het meest effectief zijn in het verminderen van sterfte door kanker?
a. jaarlijks een total body scan voor iedereen
b. bevolkingsonderzoek naar borstkanker
c. stoppen met alcohol drinken
d. stoppen met roken
2. Wat is de 5-jaarsoverleving van darmkanker patiënten met uitzaaiingen?
a. 5%
b. 10%
c. 15%
d. 20%
3. Wanneer werd voor het eerste chemotherapie gebruikt voor de behandeling van kanker?
1946
4. Welke van onderstaande zijn geen snel delende cellen in het lichaam
a. Beenmerg
b. Blaas
c. Haar
d. Maag-darmepitheel
5. Hoeveel % van een gezonde lever kan verwijderd worden zonder dat er lever insufficiëntie
optreedt?
70%
6. Welke chemotherapeuticum kan verandering van je vingerafdruk geven als bijwerking?
a. Capecitabine
b. 5-FU
c. Irinotecan
d. Oxaliplatin
7. Wat wordt verstaan onder het ‘heat sink’ effect bij radio frequency ablation?
a. Dat de tumor te heet wordt
b. Dat het omliggende weefsel te heet wordt
c. Dat omliggende bloedvaten de benodigde hitte afkoelt
d. Dat de hitte in de tumor zinkt
8. Wat is de meest voorkomende complicatie van een colon stent?
a. Bloeding
b. Obstructie
c. Buikpijn
d. Perforatie
, Risicofactoren
1. Biologische factoren
1. Levensstijl; roken (30% van de kankersterfte is te wijten aan roken), alcohol gebruik, veel
vet in dieet (ook rood- en bewerk vlees), blootstelling aan de zon
2. werk-gerelateerd; asbest, aromatische amines, benzeen, chemicaliën, radioactieve straling
2. Infecties en andere ziektebeelden
1. Infecties
- Virussen; HPV, EBV, hepatitis B/C, HIV
- Bacteriën; chlamydia,
- Parasieten; platwormen, schistosomiasis
2. Chronische ziekten; inflammatoire darmziekten, chronische pancreatitis
3. Medische behandelingen
1. Chemotherapie (lymfomen)
2. Radiotherapie
3. Medicatie
4. Familiair voorkomen van kanker
1. Meerdere familieleden met hetzelfde soort kanker
2. Voorkomen van kanker op jonge leeftijd
3. Meerdere geassocieerde tumoren bij 1 patiënt of in de familie
5. Biologische risicofactoren
1. Geslacht (vaker bij vrouwen)
2. Etniciteit
- Niet-westerse achtergrond hoger risico op maag-, lever, galwegen, cervix
nosopharynx
- Autochtonen hebben hoger risico op long, darm, pancreas, ovarium en blaaskanker.
3. Leeftijd
- meer risico naarmate je ouder wordt
behandeling verandert door meer bijwerkingen, vaker comorbiditeit en
veranderende farmacokinetiek
Aantal mensen met kanker neemt toe door vergrijzing.
Verder zijn er ook kanker specifieke factoren. Voor darmkanker omvat dat bijvoorbeeld roken, dieet,
alcoholgebruik, overgewicht, fysieke activiteit, IBD en voorgeschiedenis van colon poliepen.
Epidemiologie
Meest voorkomende kankersoort bij vrouwen is borstkanker en bij mannen prostaatkanker.
Bevolkingsonderzoek
1. Colorectaal kanker; 55-75 jaar iedere 2 jaar
2. Borstkanker; 50-75 jaar iedere 2 jaar
3. Baarmoederhalskanker; 30-60 jaar elke 5 jaar
Belangrijk voor de screening is dat de kankersoort in een vroeg stadium gedetecteerd en behandeld
kan worden. Ook moet het voorkomen zodanig zijn dat het nut heeft om een bevolkingsonderzoek te
doen. Bij alvleesklierkanker zijn er heel weinig mensen die het hebben, maar heel veel mensen
zouden opgeroepen moeten worden. Verder moet er wel ook een behandeling mogelijk zijn. De
kosten-bate analyse speelt dus ook een belangrijke rol.
