MAW – Samenvatting
Hoofdstuk 5 – Politieke theorie
5.1 – Staatsvorming
Een staat is alleen een staat als er interne soevereiniteit is:
1. Het hoogste gezag regeert over een groep mensen
2. Het valt binnen een bepaald grondgebied
3. Moet het geweldsmonopolie en het belastingmonopolie bezitten
Externe soevereiniteit is ook een voorwaarde om een staat te kunnen heten: andere staten
erkennen dat het gezag in dat grondgebied het hoogste gezag heeft.
Het non-interventiebeginsel betekent dat andere landen zich niet mogen bemoeien met
interne zaken van een ander land
Rationalisering zorgde voor verandering van de politieke macht, de moderne staat bestaat nu
uit 3 verschillende soorten processen:
1. Depersonalisering, de macht zit aan de functie vast en niet aan de persoon. (Mark-
Rutte treedt af, en hij heeft geen macht meer, nu heeft hij wel macht want hij is
minister-president. In dit voorbeeld zie je dat de macht aan de functie gebonden is en
niet aan de persoon zelf).
2. Formalisering betekent dat de politieke macht steeds minder informeel is (dus
formeler), burgers zijn gewend dat regels zijn opgeschreven (in wetten) wat ook
gebeurt en de politieke macht hierdoor wordt gekoppeld aan de wet en ingeperkt
door de wet.
3. Integratie betekent dat de staat en de samenleving steeds meer met elkaar
verbonden (verweven) raken. De staat is bedoeld voor bescherming van de
samenleving en de samenleving betaalt de belasting zodat de staat kan functioneren.
5.2 – Politieke socialisatie
Poldermodel is de overlegcultuur tussen de overheid en verschillende actoren zoals
belangenorganisaties. De gulden middenweg wordt een principe.
Bij het conflictmodel kiezen actoren ervoor om de eigen doelen te behalen en de eigen
belangen te realiseren
Bij het harmoniemodel (wat overigens dominant is in Nederland) ligt de nadruk op de
overlegcultuur en het bereiken van consensus staat hierbij centraal.
Het politieke systeem is in Nederland de parlementaire democratie, in zo’n politiek systeem
worden waarden en normen overgedragen.
Politieke socialisatie wordt gevoed door een politieke cultuur en een politieke cultuur wordt
in stand gehouden door politieke socialisatie.
Politieke socialisatie leidt tot politieke opvattingen, daarbij heeft de maatschappelijke positie
invloed op deze politieke opvattingen.
5.3 – Politics – Ideologie
, Links en rechts gaan over standpunten bij sociaaleconomische onderwerpen, linkse kiezers
willen sociale ongelijkheid bestrijden, en rechtse kiezers vinden dat mensen verantwoordelijk
zijn voor hun eigen welzijn.
Progressief-conservatief gaat over vooruitgangsdenken versus het behouden van tradities,
progressieven willen de wereld vrijer en gelijker maken en ze willen daarbij niet terug naar
hoe het was, conservatieven willen het goede behouden en kunnen verandering prima
vinden maar dan wel door uiteindelijk terug te gaan naar hoe het was: Een politicus die
bijvoorbeeld pleit voor 'mannen die zorgen voor het inkomen en vrouwen die voor de
kinderen en het huishouden zorgen', is wel gericht op verandering maar dat wordt niet
progressief genoemd.
Materialisme-postmaterialisme (dimensies) gaat over standpunten die nadruk leggen op
materiële of immateriële zaken. Economische groei of van een hogere belasting voor rijken
denken materialistisch (concrete zekerheden). Duurzaamheid, diversiteit of waarden en
normen denken postmaterialistisch (abstracte idealen)
Internationalisme versus nationalisme (dimensies), met internationalisme gaat het voor open
grenzen en verregaande samenwerking met andere landen. Nationalisten zijn voorstander
van het beschermen van de natiestaat als basis van de samenleving.
Hoofdstromingen/Ideologieën:
- Liberalisme streeft naar economische en individuele vrijheden
- Confessionalisme heeft van oorsprong christelijke waarden en samenwerking in
maatschappelijke verbanden (verenigingen, scholen, kerken) als uitganspunt, baseert
haar beginselen en denkbeelden op religieuze waarden, kan zowel rechts als links zijn
- Socialisme/sociaaldemocratie heeft van oorsprong uitgangspunten als
gelijkwaardigheid en de overheid moet daarbij een sturende rol hebben, het verschil
tussen socialisme en sociaaldemocratie is dat het middel waarmee ongelijkheid
bestreden moet worden. Socialisten benadrukken meer dan sociaaldemocraten de
rol van de overheid bij het ingrijpen in de economie.
Ideaaltypen: Is een vereenvoudigde beschrijving van de werkelijkheid, kan helpen om de
werkelijkheid in kaart te brengen
5.4 – Polity: Politieke institutie
Een politieke institutie kan formeel zijn, daarbij gaat het over wetten en bepalingen die
voorschrijven hoe mensen zich moeten gedragen. Er staat bijvoorbeeld in de Kieswet hoe de
verkiezingen werken in Nederland. Maar politieke instituties kunnen ook informeel zijn, dan
gaat het om ongeschreven gedragsregels waar mensen zich uit traditie of gewoonte aan
houden. Dat is bijvoorbeeld te zien aan het gedrag van veel mensen op Prinsjesdag, zoals het
dragen van bepaalde kleding of het spreken van bepaalde woorden. Dit staat dus niet in de
wet maar dit ‘hoort’.
Fractiediscipline is dat er van volksvertegenwoordigers die bij dezelfde fractie horen wordt
verwacht dat zij (bijna) allemaal voor of tegen dezelfde moties, wetten en amendementen
Hoofdstuk 5 – Politieke theorie
5.1 – Staatsvorming
Een staat is alleen een staat als er interne soevereiniteit is:
1. Het hoogste gezag regeert over een groep mensen
2. Het valt binnen een bepaald grondgebied
3. Moet het geweldsmonopolie en het belastingmonopolie bezitten
Externe soevereiniteit is ook een voorwaarde om een staat te kunnen heten: andere staten
erkennen dat het gezag in dat grondgebied het hoogste gezag heeft.
Het non-interventiebeginsel betekent dat andere landen zich niet mogen bemoeien met
interne zaken van een ander land
Rationalisering zorgde voor verandering van de politieke macht, de moderne staat bestaat nu
uit 3 verschillende soorten processen:
1. Depersonalisering, de macht zit aan de functie vast en niet aan de persoon. (Mark-
Rutte treedt af, en hij heeft geen macht meer, nu heeft hij wel macht want hij is
minister-president. In dit voorbeeld zie je dat de macht aan de functie gebonden is en
niet aan de persoon zelf).
2. Formalisering betekent dat de politieke macht steeds minder informeel is (dus
formeler), burgers zijn gewend dat regels zijn opgeschreven (in wetten) wat ook
gebeurt en de politieke macht hierdoor wordt gekoppeld aan de wet en ingeperkt
door de wet.
3. Integratie betekent dat de staat en de samenleving steeds meer met elkaar
verbonden (verweven) raken. De staat is bedoeld voor bescherming van de
samenleving en de samenleving betaalt de belasting zodat de staat kan functioneren.
5.2 – Politieke socialisatie
Poldermodel is de overlegcultuur tussen de overheid en verschillende actoren zoals
belangenorganisaties. De gulden middenweg wordt een principe.
Bij het conflictmodel kiezen actoren ervoor om de eigen doelen te behalen en de eigen
belangen te realiseren
Bij het harmoniemodel (wat overigens dominant is in Nederland) ligt de nadruk op de
overlegcultuur en het bereiken van consensus staat hierbij centraal.
Het politieke systeem is in Nederland de parlementaire democratie, in zo’n politiek systeem
worden waarden en normen overgedragen.
Politieke socialisatie wordt gevoed door een politieke cultuur en een politieke cultuur wordt
in stand gehouden door politieke socialisatie.
Politieke socialisatie leidt tot politieke opvattingen, daarbij heeft de maatschappelijke positie
invloed op deze politieke opvattingen.
5.3 – Politics – Ideologie
, Links en rechts gaan over standpunten bij sociaaleconomische onderwerpen, linkse kiezers
willen sociale ongelijkheid bestrijden, en rechtse kiezers vinden dat mensen verantwoordelijk
zijn voor hun eigen welzijn.
Progressief-conservatief gaat over vooruitgangsdenken versus het behouden van tradities,
progressieven willen de wereld vrijer en gelijker maken en ze willen daarbij niet terug naar
hoe het was, conservatieven willen het goede behouden en kunnen verandering prima
vinden maar dan wel door uiteindelijk terug te gaan naar hoe het was: Een politicus die
bijvoorbeeld pleit voor 'mannen die zorgen voor het inkomen en vrouwen die voor de
kinderen en het huishouden zorgen', is wel gericht op verandering maar dat wordt niet
progressief genoemd.
Materialisme-postmaterialisme (dimensies) gaat over standpunten die nadruk leggen op
materiële of immateriële zaken. Economische groei of van een hogere belasting voor rijken
denken materialistisch (concrete zekerheden). Duurzaamheid, diversiteit of waarden en
normen denken postmaterialistisch (abstracte idealen)
Internationalisme versus nationalisme (dimensies), met internationalisme gaat het voor open
grenzen en verregaande samenwerking met andere landen. Nationalisten zijn voorstander
van het beschermen van de natiestaat als basis van de samenleving.
Hoofdstromingen/Ideologieën:
- Liberalisme streeft naar economische en individuele vrijheden
- Confessionalisme heeft van oorsprong christelijke waarden en samenwerking in
maatschappelijke verbanden (verenigingen, scholen, kerken) als uitganspunt, baseert
haar beginselen en denkbeelden op religieuze waarden, kan zowel rechts als links zijn
- Socialisme/sociaaldemocratie heeft van oorsprong uitgangspunten als
gelijkwaardigheid en de overheid moet daarbij een sturende rol hebben, het verschil
tussen socialisme en sociaaldemocratie is dat het middel waarmee ongelijkheid
bestreden moet worden. Socialisten benadrukken meer dan sociaaldemocraten de
rol van de overheid bij het ingrijpen in de economie.
Ideaaltypen: Is een vereenvoudigde beschrijving van de werkelijkheid, kan helpen om de
werkelijkheid in kaart te brengen
5.4 – Polity: Politieke institutie
Een politieke institutie kan formeel zijn, daarbij gaat het over wetten en bepalingen die
voorschrijven hoe mensen zich moeten gedragen. Er staat bijvoorbeeld in de Kieswet hoe de
verkiezingen werken in Nederland. Maar politieke instituties kunnen ook informeel zijn, dan
gaat het om ongeschreven gedragsregels waar mensen zich uit traditie of gewoonte aan
houden. Dat is bijvoorbeeld te zien aan het gedrag van veel mensen op Prinsjesdag, zoals het
dragen van bepaalde kleding of het spreken van bepaalde woorden. Dit staat dus niet in de
wet maar dit ‘hoort’.
Fractiediscipline is dat er van volksvertegenwoordigers die bij dezelfde fractie horen wordt
verwacht dat zij (bijna) allemaal voor of tegen dezelfde moties, wetten en amendementen
