Samenvatting H1-H8 handboek Burger en Bestuur

INLEIDING
- Relatie tussen burger en bestuur
o Hoe verhouden beide zich tegenover elkaar?
o Op welke manier treden zij in interactie?
o Is dit veranderd doorheen de tijd?
- Participatie
o Waarom participeren burgers?
o Waarom moedigt het bestuur dit aan?

BURGER EN BESTUUR : EEN COMPLEXE EN VEELVORMIGE RELATIE

Bestuur

- “Het bestuur” als verzamelnaam dat meerdere onderdelen omvat
- 3 grote onderdelen
o Politieke overheid vb. regering, parlement
o Ambtelijke overheid vb. de administratie
o Semi-overheid
 Vb. EVA (= extern verzelfstandigde agentschap)
 Overheidsentiteit met bepaalde mate van autonomie
- Bijkomend publieke sector
o OV voert niet al haar taken zelf uit
o Vb. middenveld : vakbonden voor uitkering werkloosheidsvergoedingen

Burger

- “de burger” bestaat niet : burger komt in verschillende hoedanigheden in contact met
OV
- Burgerrollen = hoedanigheid waarin burgers in contact treden met de OV
o Burger als kiezer
 Meest klassieke rol
 Verkiezing : vertegenwoordigers aanduiden die instaan voor belangen
 Aanzien als te beperkte rol  andere participatievormen
o Burger als partner
 Actief oplossingen voor maatschappelijke problemen formuleren
 Burger en bestuur werken samen om zaken te realiseren
 MAAR OOK : als tegenspeler verzetten tegen oplossingen of
alternatieven formuleren
o Burger als belastingbetaler
 Liefst zo weinig mogelijk + efficiënt spenderen
 Belang aan economische en maatschappelijke meerwaarde van
belastinggeld
 Dus : bestuur moet verantwoorden waar belastinggeld naartoe vloeit
o Burger als gebruiker
 Wensen degelijke dienstverlening
 Focus : individuele relatie burger en bestuur
 Burger als klant : noden staan centraal
o Burger als klager
 Vb. als dienstverlening niet naar behoren verloopt
 Burger wil gehoord w, rekening gehouden met verzuchtingen én gepast
antwoord

,  Dus : systemen ontwikkelen voor ontvangen en behandelen van
klachten
 Zoals : klachtenbehandeling én klachtenmanagement

o Burger als onverantwoordelijke
 Regel niet naleven of ongeoorloofde verwachtingen hebben
 Dus : nood aan inspectie- en controlediensten of ethische code

Verschillende kwaliteitsdimensies : burgerrollen

- Burgerrollen in praktijk door elkaar, dus :
o Verwachtingen tegenover OV afhankelijk van hoedanigheid
o Verwachtingen kunnen onderling conflicteren
o Burger kan verschillende hoedanigheden tegelijk opnemen
- Dus : burger evalueert OV vanuit verschillende perspectieven  afhankelijk van eigen
positie
- Dus verschillende kwaliteitsdimensies :
o Burger als kiezer en partner
 OV evalueren d.m.v. beleidsvoering
 OV moet spanning wegnemen door meer openheid te creëren en meer
inspraak
o Burger als belastingbetaler en gebruiker
 OV evalueren d.m.v. klantgerichtheid en organisatie dienstverlening
 Meer belang aan efficiëntie, minder aan hiërarchie en
netwerkorganisaties
 OV moet inzetten op :
 Meer klantvriendelijkheid
 Duidelijke formulieren opstellen
 Het opstellen van handvest van gebruikers overheidsdiensten
o Burger als klager
 OV evalueren d.m.v. klachtenmanagement
 Willen redelijke en billijke klachtenbehandeling
 OV moet inzetten op motiveringsplicht, gelijkheidsbeginsel en
ombudsdiensten
o Burger als onverantwoordelijke
 OV evalueren vanuit ethisch perspectief
 OV moet focussen op voorlichting en voorschrijven van codes

Verschillende burgerschapsstijlen

- Burgerrol = hoedanigheid waarin burger in contact treedt met OV
- Burgerschapsstijl = manier waarop burger zich daarbij gedragen
- Classificatie Dejaeghere en Hooghe (2006) op basis van

Politieke interesse = burger informeert zich over wat er speelt in politieke wereld
Politiek = burger heeft gevoel dat hij politiek systeem kan vatten en
zelfvertrouwen heeft gevoel zaken te kunnen veranderen
Participatie = burger intervenieert effectief als dit nodig blijkt te zijn
(vertonen politieke activiteit)
- 9 burgerschapsvormen

Politieke Politiek
Participatie
interesse zelfvertrouwen

, Uitgebluste burger + + -
Conventioneel actieve
+ + +
burger
Monitorial citizen + + +
Verlegen burger + - -
Bescheiden burger + - +
Onbescheiden burger - + -
Opportunistische burger - + +
Passieve burger - - -
Instrumentele burger - - +
- Conventioneel actieve burger én monitorial citizen
o Scoren op 3 dimensies even hoog, maar verschil in soort participatie
o Conventioneel actieve burger : politiek actief in conventionele
participatiemogelijkheden
 Vb. adviesorganen
o Monitorial citizen : participeren via andere dan beschikbare traditionele wegen
 Vb. actiegroepen of manifestaties
- Andere opdeling door Motivaction : 4 stijlen
o De buitenstaander
o De plichtsgetrouwe
o De afwachtende
o De actieve

Combinatie rollen en stijlen

- De buitenstaander
o Niet geïnteresseerd in participatie  passieve houding tegenover OV
o Uiting in rol als kiezer : gaat niet stemmen
o Uiting in rol als partner : niet deelnemen, tenzij uit eigenbelang
- Afwachtende burger
o Handelen uit eigenbelang : zaken in voordeel (nadeel dreigen te) gebeuren =
reageren
o Andere gevallen : niet actief participeren
o Uiting in rol als kiezer : veel info, maar niet gemotiveerd om naar stemhokje te
gaan

Burgerrol
Burgerschapsstijl Kiezer Klant Co-producent
↓
Buitenstaander Niet actief,
Gemak, service,
Veel niet-stemmers wantrouwen,
snel, gemakkelijk,
uit desinteresse eventueel voor
kant-en-klaar
individueel voordeel
Plichtsgetrouw Toegankelijkheid, Lokaal, praktisch,
Trouw, consequent persoonlijk, concreet, dicht bij
eenvoud, helderheid huis
Afwachtend Veeleisend : klant is
Geen sterke
Geïnformeerd, niet koning, efficiënt,
identificatie,
sterk gemotiveerd toegankelijk,
eigenbelang
bereikbaar
Actief Actief, inhoudelijk,
Kwaliteit, openheid,
Geïnformeerd, intellectueel,
deskundigheid,
betrokken, actief democratisch
volledigheid
bevlogen

, WAAROM PARTICIPATIE ?

- Actueel thema
- OESO (2001) : versterken van relatie burger en bestuur draagt bij tot betere
beleidsbeslissingen
- Hoge verwachtingen : nieuwe ideeën, vertrouwen, versterking democratie, kracht van
burgers
- 2 groepen factoren die zorgen voor toegenomen aandacht
o Veranderingen aan kant van burger
o Veranderingen aan kant van overheid




De burger is veranderd

- Burger eist meer inspraak en is kritischer tegenover OV

Maatschappelijke evolutie 1 : individualisering en de-alignment

- Niet meer automatisch binden aan 1 partij (↔ vroeger : doorheen leven = 1 partij)
- Klassieke zuilgebonden organisaties verliezen pluimen
o Vroeger : verbindingsbrug tussen bestuur en burger
 Leden informeren over beslissingen van OV
 Problemen signaleren aan het bestuur
o Nu : daling ledenaantal politieke partijen en klassieke middenveldorganisaties
- Discussie : crisis van democratie (vrees voortbestaan) vs. burger autonoom en kritisch
= goed

Maatschappelijke evolutie 2 : burger heeft meer mogelijkheden om te participeren

- Cognitieve mobilisatie = algemeen opleidingsniveau is gestegen
o Kennis gebruiken om opinie te vormen over bestuurszaken
- ICT-revolutie
o Informatie is makkelijker en sneller toegankelijk
o Burgers vinden elkaar sneller  eenvoudig om samen actie te ondernemen

Het bestuur is veranderd

- Eerste helft 20e eeuw : massa als gevaar voor stabiele samenleving
o Massa = verlies van rationeel denken  idee versterkt door nazisme en
communisme
o Kwaliteit beleid lijdt onder participatie, dus niet betrekken
o DUS : participatie als bedreiging voor stabiliteit politiek systeem
- Na WOII : the civic culture – Almond en Verba (1963)
o Positieve kijk op conventionele vormen van participatie en
burgerbetrokkenheid
o Stabiel democratisch systeem niet enkel door regels en institutionele
structuren
o Participatieve politieke cultuur als belangrijke factor voor stabiliteit