DIVERSITEIT
THEORETISCHE BESCHOUWING
A. ALGEMENE THEORIE
1. CULTUUR
Wat is cultuur?
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes,
gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan, die van generatie op generatie worden
overgeleverd”
VISIES
Essentialistisch (cultuur als een ding)
De kern is hoe iemand echt is, als je iemand ontmoet weet je nog niet hoe dit er uit ziet. Alle
laagjes bekijken om iemand te begrijpen Als je goed wilt communiceren met iemand uit een
andere cultuur, moet je weten wat de ongeschreven codes, regels en waarden zijn van die
cultuur, wat zich schuilgaat onder de oppervlakte.
Volgens deze visie:
o Cultuur al een bezit of een ding
- Bagage dankzij opvoeding meegekregen
o Hofstede
- Ui: ring per ring afpellen = komen tot de kern (van de persoon) = onbewust normen en
waarden die leden v/e cultuur delen = meest stabiele bestanddeel van cultuur
(binnenkant ui)
- In de meest verborgen laag zitten de normen en waarden, deze kern vormt de essentie
voor cultuur
o Wij-zij denken stimuleren
o Outsiderperspectief = Hoe aankijken tegen andere culturen
- Hoe ervaren we cultuur van buitenaf, hoe kijk ik van de buitenkant naar een cultuur
o Zien als homogeen, één grote massa
- Bv. groep studenten, lijken op elkaar MAAR echt kijken: onderscheid kleur
mondmasker, kleur haar …
o Als mensen met een andere cultuur in contact komen zal het botsen maar ze zullen elkaar niet
veranderen
Contextualistisch (cultuur als omgeving)
Voorbeeld vis, pas als je uit de vissenkom springt, merk je hoe fel je het water nodig hebt
cultuur is zo vertrouwd dat ze niet denken dat het mogelijk is om in een andere omgeving
een bestaan te leiden
Contextualisme = opvatting dat iemands denken en gedrag het beste kan worden begrepen
als product van de omgeving waarin de persoon opgroeid
Volgens deze visie:
o Cultuur is een omgeving (waarin we opgroeien) of een context (die mensen vormt zonder dat
we ons daar echt bewust van zijn)
o Bevat veel verschillende componenten maar is niet 1 vaste kern
o Mensen worden beïnvloed door de cultuur maar kunnen ook zelf de cultuur beïnvloeden
o Als verschillende culturen samenkomen kan het botsen maar je kan ook zaken van elkaar gaan
overnemen of met elkaar gaan mengen
, o We realiseren ons niet hoe belangrijk cultuur is Tot we bv. verhuizen naar ander land =
cultuurshock (je merkt dan dat hier het water/zuurstof anders is)
Constructivistiche (cultuur als levensvorm)
Volgens deze visie:
o Cultuur wordt een levensvorm (door mensen gevormd is en waardoor mensen gevormd
worden)
o De bril van waaruit je kijkt, eigen cultuur als referentiekader, geeft richting voor belangrijke
beslissingen, helpt oordeel te vormen tussen goed en kwaad
- Helpt om oordelen te vormen bv. goed en kwaad
o Zowel bron als begrenzing
o Meteen herkenbaar, MAAR ook ongrijpbaar
- Je herkent ook meteen de cultuur
Bv je kan herkennen wie typisch Vlaams is of wie typisch Frans
Alle drie nodig
Gebruik & misbruik
o Cultuur niet als de oorzaak van gedrag zien!!!
o Cultuur ontbinden in factoren om deze goed te leren kennen
o Ieder heeft een andere zicht op cultuur dus je kan het niet typisch beschrijven
o Mensen denken dat cultuur iets is wat dieper ligt maar het is een verzamelterm voor het
complexe geheel van opvattingen en gedragingen van een groep (= categoriefout)
Bv er zijn ‘gewone’ misdrijven zoals bankovervallen die ook door leden van de
meerderheidsgroep worden gedaan maar er zijn ook ‘cultureel bepaalde’ misdrijven zoals
eerwraak die vooral door immigratiegroepen uitgevoerd zouden worden
o Goede omgangsvorm = gelijke behandeling (standaardhouding) + erkenning van verschillen
Belangrijk voor PC:
- transculturele dialoog
- ‘cultureel’ vermijden
- goede omgangsvormen
2. SOCIAAL KAPITAAL
Pierre Bourdieu:
Sociaal kapitaal = de som van alle hulpbronnen die voortvloeien uit een duurzaam netwerk, omvat de
relaties die een individu kan mobiliseren.
Het omvat formele en informele netwerken
Robert Putnam:
Sociaal kapitaal = kenmerken van sociale organisaties zoals netwerken, normen en sociaal
vertrouwen die de coördinatie vergemakkelijken voor wederzijds voordeel
o Formele en informele netwerken, normen en sociaal vertrouwen (Bordieu en Putnam)
Bv: familie, vrienden, coaches, buren, collega’s,…
- Steunfiguren
- Hulpmiddel om doel te bereiken en kansen te vergroten
Bv je bent een student en wilt een stageplaats, deze zoeken binnen je netwerk geeft je een
grotere kans om de plaats te krijgen
- Veranderlijk
Je moet erin investeren om relaties in stand te houden bv als je niet meer afspreek met je
vrienden dan kan de band verbroken worden
, - Wederkerigheidsprincipe
Het inzetten van je beschikbare netwerken vergroten de kansen van alle betrokkenen Bv jij
doet beroep op je oma voor een stageplaats en zij kan daarna eens beroep doen op jou
Draagt bij aan hogere levenskwaliteit & maatschappijbetrokkenheid (Bourdieu)
o Onderscheid soorten kapitaal (bourdieu)
- Economisch
Beschikbaarheid van financiën en eigendommen
bepaald SES (zowel eigen vermogen als dat van je familie en vrienden)
- Cultureel
Culturele goederen die van generatie tot generatie worden doorgegeven
Je opleiding, je kennis en vaardigheden
Vaak als ouders zelf hebben gestudeerd, is het vanzelfsprekend dat kind ook gaat studeren.
Dit is niet in elk gezin zo
Ook tonen en hoorbaarheid maken van je culturele kapitaal bv spreken over kunst, films,
literatuur (geeft acceptatie en aanzien)
- Sociaal
Bestaat uit je netwerk van relaties
bv vrienden, familie… Hulpbronnen voor het bereiken van je doelen
- Symbolisch
Status, erkenning en waardering
Bv nieuwe gsm kopen om erbij te horen, dure merkkleding
- Linguïstisch (taal)
Vloeiend beheersen van de taal, je perfect kunnen uitdrukken
mensen zetten deze kapitalen in om doelen te bereiken in verschillende velden waarin waarin zij
zich bewegen. Velden = onderwijs, politiek, kerk, media, arbeidsmarkt,…
o Habitus (= systeem)
- Door socialisering ken je de gewoontes, neigingen, diepgewortelde houdingen en het
interpreteren/handelen in je cultuur
= goed op je plaats voelen
- Als je andere cultuur hebt en in andere omgeving terecht komt kan het zijn dat je je niet
goed voelt in die omgeving, kan dat je niet op de juiste manier gaat reageren in situaties
omdat je de regels, gewoontes… niet kent
- Lastig als je migreert weet je niet hoe habitus is
maatschappijen met een sterke klassenverdeling wordt het ‘weten hoe het hoort’ al heel
jong aangeleerd en geoefend door socialisatie. Dit versterkt klassenverdeling en ongelijkheid
en leidt tot uitsluiting van anderen. Kan veranderen dus niet stabiel bv. Vrouwen andere
omgang vroeger
o Doxa
Algemene overtuigingen worden aanvaard als vanzelfsprekend in een bepaalde samenleving
Ook regels behorende tot het habitus, de regels worden gevolgd en gekend zonder er bewust bij stil
te staan Bv voetbal, alleen de keeper mag de bal in handen nemen dit staat in de regels, maar
iemand bijten staat er niet in maar is vanzelfsprekend dat het niet aanvaard is.
iets ongeschreven dat vast ligt, maar waar nooit over gepraat wordt
, o Waarom werkt sociaal kapitaal wel (Nan Lin)? (zelfstudie) (artikel op canvas)
- Informatiestroom
Sociale contacten op strategische locaties geven je toegang tot informatie over mogelijke
kansen die je anders niet bereikt
Bv ze tippen bij vacatures, opleidingsmogelijkheden, huisvestiging
- Invloed
Sociale contacten kunnen invloed uitoefenen op wervers op de banenmarkt of huizenmarkt
door een goed woordje te doen
- Sociale accreditatie
Door achter je te staan erkennen sociale contacten hun relatie met jou
- Bekrachtiging van je sociale identiteit
Jouw erkenning als lid van een groep bekrachtigt jouw aanspraak op bepaalde middelen die
beschikbaar zijn voor leden van het netwerk
dus het verhoogd de kwaliteit van het leven
o Of juist niet (Engbersen) 2 schaduweffecten
- Groepen waarvan de leden nauwe banden met elkaar onderhouden zijn, bijvoorbeeld, beter
in staat een juiste naleving van regels af te dwingen dan zwakke groepen. Zij kunnen
daarentegen ook een bron van intolerantie en conformisme zijn, door outsiders buiten te
sluiten en te discrimineren.
Het lidmaatschap van bepaalde netwerken kan leiden tot een benedenwaartse bijstelling
van aspiraties waardoor individuele leden onvoldoende in staat zijn om te stijgen op de
maatschappelijke ladder.
- Ondersteuningspatronen die verbonden zijn met hechte groepen leiden tot de ondergang
van veelbelovende ondernemingen. Indien elk groepslid dient te delen in het succes van een
ander lid, kan het snel gedaan zijn met een succesvolle onderneming
o Door migratie vaak vermindering van sociaal kapitaal = ‘ontworteling’
Manier om te investeren in het opbouwen van nieuw kapitaal:
- Bonding
Banden gaan maken binnen eigen groep bv binnen familie Het gaat hier om mensen met
eenzelfde achtergrond of gezamenlijke belangen
Bv. zelfde leeftijd, eenzelfde etnische achtergrond
Bv. religieus, studentenvereniging …
- Bridging
Bruggen bouwen naar andere groepen
Sociaal contact met andere groepen die niet hetzelfde zijn als jij
Dus met andere gemeenschap, leeftijdsgroep, etnische groep
Bv. koffie ochtend op lagere school met alle mama’s
- Linken
De mate waarin mensen relaties opbouwen met de instellingen en personen die relatieve
macht over hen hebben, bijvoorbeeld om toegang te krijgen tot diensten, banen of
middelen
bv. Mohammed (snel uit sollicitaties gehaald door naam) -> bedrijf die Link kan vormen naar
een nieuwe job toe
belangrijk voor PC:
- aandacht voor ontwikkelen of vergroten van sociaal kapitaal van cliënt om werkloosheid &
armoede te bestrijden
THEORETISCHE BESCHOUWING
A. ALGEMENE THEORIE
1. CULTUUR
Wat is cultuur?
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes,
gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan, die van generatie op generatie worden
overgeleverd”
VISIES
Essentialistisch (cultuur als een ding)
De kern is hoe iemand echt is, als je iemand ontmoet weet je nog niet hoe dit er uit ziet. Alle
laagjes bekijken om iemand te begrijpen Als je goed wilt communiceren met iemand uit een
andere cultuur, moet je weten wat de ongeschreven codes, regels en waarden zijn van die
cultuur, wat zich schuilgaat onder de oppervlakte.
Volgens deze visie:
o Cultuur al een bezit of een ding
- Bagage dankzij opvoeding meegekregen
o Hofstede
- Ui: ring per ring afpellen = komen tot de kern (van de persoon) = onbewust normen en
waarden die leden v/e cultuur delen = meest stabiele bestanddeel van cultuur
(binnenkant ui)
- In de meest verborgen laag zitten de normen en waarden, deze kern vormt de essentie
voor cultuur
o Wij-zij denken stimuleren
o Outsiderperspectief = Hoe aankijken tegen andere culturen
- Hoe ervaren we cultuur van buitenaf, hoe kijk ik van de buitenkant naar een cultuur
o Zien als homogeen, één grote massa
- Bv. groep studenten, lijken op elkaar MAAR echt kijken: onderscheid kleur
mondmasker, kleur haar …
o Als mensen met een andere cultuur in contact komen zal het botsen maar ze zullen elkaar niet
veranderen
Contextualistisch (cultuur als omgeving)
Voorbeeld vis, pas als je uit de vissenkom springt, merk je hoe fel je het water nodig hebt
cultuur is zo vertrouwd dat ze niet denken dat het mogelijk is om in een andere omgeving
een bestaan te leiden
Contextualisme = opvatting dat iemands denken en gedrag het beste kan worden begrepen
als product van de omgeving waarin de persoon opgroeid
Volgens deze visie:
o Cultuur is een omgeving (waarin we opgroeien) of een context (die mensen vormt zonder dat
we ons daar echt bewust van zijn)
o Bevat veel verschillende componenten maar is niet 1 vaste kern
o Mensen worden beïnvloed door de cultuur maar kunnen ook zelf de cultuur beïnvloeden
o Als verschillende culturen samenkomen kan het botsen maar je kan ook zaken van elkaar gaan
overnemen of met elkaar gaan mengen
, o We realiseren ons niet hoe belangrijk cultuur is Tot we bv. verhuizen naar ander land =
cultuurshock (je merkt dan dat hier het water/zuurstof anders is)
Constructivistiche (cultuur als levensvorm)
Volgens deze visie:
o Cultuur wordt een levensvorm (door mensen gevormd is en waardoor mensen gevormd
worden)
o De bril van waaruit je kijkt, eigen cultuur als referentiekader, geeft richting voor belangrijke
beslissingen, helpt oordeel te vormen tussen goed en kwaad
- Helpt om oordelen te vormen bv. goed en kwaad
o Zowel bron als begrenzing
o Meteen herkenbaar, MAAR ook ongrijpbaar
- Je herkent ook meteen de cultuur
Bv je kan herkennen wie typisch Vlaams is of wie typisch Frans
Alle drie nodig
Gebruik & misbruik
o Cultuur niet als de oorzaak van gedrag zien!!!
o Cultuur ontbinden in factoren om deze goed te leren kennen
o Ieder heeft een andere zicht op cultuur dus je kan het niet typisch beschrijven
o Mensen denken dat cultuur iets is wat dieper ligt maar het is een verzamelterm voor het
complexe geheel van opvattingen en gedragingen van een groep (= categoriefout)
Bv er zijn ‘gewone’ misdrijven zoals bankovervallen die ook door leden van de
meerderheidsgroep worden gedaan maar er zijn ook ‘cultureel bepaalde’ misdrijven zoals
eerwraak die vooral door immigratiegroepen uitgevoerd zouden worden
o Goede omgangsvorm = gelijke behandeling (standaardhouding) + erkenning van verschillen
Belangrijk voor PC:
- transculturele dialoog
- ‘cultureel’ vermijden
- goede omgangsvormen
2. SOCIAAL KAPITAAL
Pierre Bourdieu:
Sociaal kapitaal = de som van alle hulpbronnen die voortvloeien uit een duurzaam netwerk, omvat de
relaties die een individu kan mobiliseren.
Het omvat formele en informele netwerken
Robert Putnam:
Sociaal kapitaal = kenmerken van sociale organisaties zoals netwerken, normen en sociaal
vertrouwen die de coördinatie vergemakkelijken voor wederzijds voordeel
o Formele en informele netwerken, normen en sociaal vertrouwen (Bordieu en Putnam)
Bv: familie, vrienden, coaches, buren, collega’s,…
- Steunfiguren
- Hulpmiddel om doel te bereiken en kansen te vergroten
Bv je bent een student en wilt een stageplaats, deze zoeken binnen je netwerk geeft je een
grotere kans om de plaats te krijgen
- Veranderlijk
Je moet erin investeren om relaties in stand te houden bv als je niet meer afspreek met je
vrienden dan kan de band verbroken worden
, - Wederkerigheidsprincipe
Het inzetten van je beschikbare netwerken vergroten de kansen van alle betrokkenen Bv jij
doet beroep op je oma voor een stageplaats en zij kan daarna eens beroep doen op jou
Draagt bij aan hogere levenskwaliteit & maatschappijbetrokkenheid (Bourdieu)
o Onderscheid soorten kapitaal (bourdieu)
- Economisch
Beschikbaarheid van financiën en eigendommen
bepaald SES (zowel eigen vermogen als dat van je familie en vrienden)
- Cultureel
Culturele goederen die van generatie tot generatie worden doorgegeven
Je opleiding, je kennis en vaardigheden
Vaak als ouders zelf hebben gestudeerd, is het vanzelfsprekend dat kind ook gaat studeren.
Dit is niet in elk gezin zo
Ook tonen en hoorbaarheid maken van je culturele kapitaal bv spreken over kunst, films,
literatuur (geeft acceptatie en aanzien)
- Sociaal
Bestaat uit je netwerk van relaties
bv vrienden, familie… Hulpbronnen voor het bereiken van je doelen
- Symbolisch
Status, erkenning en waardering
Bv nieuwe gsm kopen om erbij te horen, dure merkkleding
- Linguïstisch (taal)
Vloeiend beheersen van de taal, je perfect kunnen uitdrukken
mensen zetten deze kapitalen in om doelen te bereiken in verschillende velden waarin waarin zij
zich bewegen. Velden = onderwijs, politiek, kerk, media, arbeidsmarkt,…
o Habitus (= systeem)
- Door socialisering ken je de gewoontes, neigingen, diepgewortelde houdingen en het
interpreteren/handelen in je cultuur
= goed op je plaats voelen
- Als je andere cultuur hebt en in andere omgeving terecht komt kan het zijn dat je je niet
goed voelt in die omgeving, kan dat je niet op de juiste manier gaat reageren in situaties
omdat je de regels, gewoontes… niet kent
- Lastig als je migreert weet je niet hoe habitus is
maatschappijen met een sterke klassenverdeling wordt het ‘weten hoe het hoort’ al heel
jong aangeleerd en geoefend door socialisatie. Dit versterkt klassenverdeling en ongelijkheid
en leidt tot uitsluiting van anderen. Kan veranderen dus niet stabiel bv. Vrouwen andere
omgang vroeger
o Doxa
Algemene overtuigingen worden aanvaard als vanzelfsprekend in een bepaalde samenleving
Ook regels behorende tot het habitus, de regels worden gevolgd en gekend zonder er bewust bij stil
te staan Bv voetbal, alleen de keeper mag de bal in handen nemen dit staat in de regels, maar
iemand bijten staat er niet in maar is vanzelfsprekend dat het niet aanvaard is.
iets ongeschreven dat vast ligt, maar waar nooit over gepraat wordt
, o Waarom werkt sociaal kapitaal wel (Nan Lin)? (zelfstudie) (artikel op canvas)
- Informatiestroom
Sociale contacten op strategische locaties geven je toegang tot informatie over mogelijke
kansen die je anders niet bereikt
Bv ze tippen bij vacatures, opleidingsmogelijkheden, huisvestiging
- Invloed
Sociale contacten kunnen invloed uitoefenen op wervers op de banenmarkt of huizenmarkt
door een goed woordje te doen
- Sociale accreditatie
Door achter je te staan erkennen sociale contacten hun relatie met jou
- Bekrachtiging van je sociale identiteit
Jouw erkenning als lid van een groep bekrachtigt jouw aanspraak op bepaalde middelen die
beschikbaar zijn voor leden van het netwerk
dus het verhoogd de kwaliteit van het leven
o Of juist niet (Engbersen) 2 schaduweffecten
- Groepen waarvan de leden nauwe banden met elkaar onderhouden zijn, bijvoorbeeld, beter
in staat een juiste naleving van regels af te dwingen dan zwakke groepen. Zij kunnen
daarentegen ook een bron van intolerantie en conformisme zijn, door outsiders buiten te
sluiten en te discrimineren.
Het lidmaatschap van bepaalde netwerken kan leiden tot een benedenwaartse bijstelling
van aspiraties waardoor individuele leden onvoldoende in staat zijn om te stijgen op de
maatschappelijke ladder.
- Ondersteuningspatronen die verbonden zijn met hechte groepen leiden tot de ondergang
van veelbelovende ondernemingen. Indien elk groepslid dient te delen in het succes van een
ander lid, kan het snel gedaan zijn met een succesvolle onderneming
o Door migratie vaak vermindering van sociaal kapitaal = ‘ontworteling’
Manier om te investeren in het opbouwen van nieuw kapitaal:
- Bonding
Banden gaan maken binnen eigen groep bv binnen familie Het gaat hier om mensen met
eenzelfde achtergrond of gezamenlijke belangen
Bv. zelfde leeftijd, eenzelfde etnische achtergrond
Bv. religieus, studentenvereniging …
- Bridging
Bruggen bouwen naar andere groepen
Sociaal contact met andere groepen die niet hetzelfde zijn als jij
Dus met andere gemeenschap, leeftijdsgroep, etnische groep
Bv. koffie ochtend op lagere school met alle mama’s
- Linken
De mate waarin mensen relaties opbouwen met de instellingen en personen die relatieve
macht over hen hebben, bijvoorbeeld om toegang te krijgen tot diensten, banen of
middelen
bv. Mohammed (snel uit sollicitaties gehaald door naam) -> bedrijf die Link kan vormen naar
een nieuwe job toe
belangrijk voor PC:
- aandacht voor ontwikkelen of vergroten van sociaal kapitaal van cliënt om werkloosheid &
armoede te bestrijden
