1
Samenvatting: Gerodontologie:
Geriatrische Gezondheid:
Impact van veroudering:
• Toename van de levensverwachting
o Zal verder oplopen
o Zie Samenvatting Geriatrische Patiënt
• Toename van het aantal ouderen:
o Van 17% naar 26% ouderen (2 000-2 060)
• Impact op geneeskunde:
o Ethische impact
o Financiële impact…
• Opmerking:
o Veroudering zal afhankelijk zijn van de gedachtegang van de persoon
Soorten leeftijd:
• Chronologische of burgerlijke leeftijd:
o Leeftijd volgens aantal kalenderjaren
▪ Jong-oud van 65-74 jaar
▪ Midden-oud van 75-84 jaar
▪ Oud-oud vanaf 85 jaar
• Fysiologische of biologische leeftijd:
o Leeftijd volgens lichaamsfuncties
• Functionele leeftijd:
o Leeftijd gaat verder dan biologie
▪ Vermogen om bij te dragen tot het maatschappelijk gebeuren
• Zowel in micro- als macro-omgeving
o Activiteit van de patiënt op sociaal, psychisch en fysiek vlak
Proces van veroudering:
• Verouderingsproces begint vanaf de geboorte
o Cellen sterven af vanaf de geboorte
o Er is geen enkelvoudig meetinstrument voor het meten van de reële leeftijd
• Veroudering is sterk geïndividualiseerd:
o Er zijn geen echte verschillen op verschillende leeftijden
o Er is een grote heterogeniteit in oudere patiënten:
▪ Bijvoorbeeld:
• 80-jarigen kunnen nog actief zijn, terwijl 70-jarigen al
zorgbehoevend kan zijn
• Doelstelling van ouder worden:
o Succesvol oud worden in plaats van gewoon oud worden
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 2
Soorten veroudering:
• Primary aging:
o Niet-ontwijkbare veranderingen gepaard met verouderen
• Secondary aging:
o Veranderingen veroorzaakt door pathologie bij ouder worden
▪ Zal extra bijdragen aan vervroegd ouder worden
• Opmerking:
o Beginleeftijd en progressie van veroudering liggen niet vast
▪ Genetische en omgevingsfactoren zullen rol spelen in ouder worden
Leeftijdscriterium:
• Limiet leggen op de leeftijd alvorens de patiënt gebruik mag maken van bepaalde
voorzieningen
• Voor bepalen van criterium moet er onderscheid gemaakt worden tussen de biologische
en burgerlijke leeftijd
o Aanwezigheid van comorbiditeit
▪ Tegelijkertijd voorkomen van twee of meer aandoeningen
o Verminderde activity of daily living
o Aanwezigheid van dementie
• Clinicus moet inschatting maken op basis van:
o Reversibiliteit van een acute pathologie
▪ Aanwezigheid van pathologie kan bijdragen aan de algemene
achteruitgang
o Vatbaarheid tot verbetering van chronische pathologie
▪ Behandeling van een pathologie kan overwogen worden
• Maar kwetsbare patiënt heeft onvoldoende fysiologische
reserves
• Pathologie kan domino-effect veroorzaken ten gevolge van:
o Verminderde flexibiliteit
o Afgenomen homeostase…
Frailty score:
• Afhankelijk van de score wordt er gekeken of patiënt de therapie zal kunnen verdragen
• Opmerking:
o Zie Samenvatting Geriatrische Patiënt
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 3
Oorzaken van veroudering:
• Genomische instabiliteit:
o Ontstaan van fouten in het DNA bij elke replicatiecyclus
o Mogelijkse gevolgen:
▪ Celdood
▪ Omvorming tot kankercellen
• Verkorten van de telomeren:
o Chromosomen zullen verkorten en DNA wordt instabieler
▪ DNA is gevoeliger voor fouten
• Epigenetische veranderingen:
o Bepaalde genen zullen niet meer of net wel tot expressie komen
• Storing in proteïne-huishouding:
o Oudere proteïnen verliezen deel van hun functie en moeten opgeruimd worden
▪ Proteïnen kunnen dan opstapelen en toxisch worden
o Bijvoorbeeld:
▪ Ziekte van Alzheimer
• Uitgestelde celdood:
o Oudere cellen worden niet meer correct opgeruimd
▪ Ontstaan van zombie-cellen of senescente cellen
o Senescente cellen kunnen opstapelen met de leeftijd
▪ Mogelijks in de hand werken van inflammatie
• Storing in mitochondriale processen:
o Bij ouder worden, worden de mitochondriën meer inefficiënt en dysfunctioneel
▪ Mogelijks schade aanbrengen aan DNA en eiwitten
o Processen verliezen hun functie
• Veroudering van metabolisme:
o Glucose en vet wordt niet meer optimaal gebruikt
▪ Vetten worden niet meer correct verteerd
o Storing in metabolisme kan eventueel rol spelen in ouderdomsdiabetes
• Storing in hernieuwingsprocessen:
o Lichaam wordt trager en minder efficiënt
▪ Er is een te kort aan stamcellen bij ouderen
• Vernieuwing zal gewoon niet gebeuren wanneer het nodig is
• Communicatie op celniveau gaat achteruit:
o Pathogenen worden niet altijd correct opgeruimd
▪ Communicatie is nodig voor goed immuunsysteem
o Hormoonsignalen kunnen ook verloren gaan
• Algemeen:
o Balans tussen herstel en schade zal verminderen
▪ Immuniteit zal verouderen
• Verworven immuniteit gaat verloren
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 4
Immunosenescentie:
• Verslechtering van het immuunsysteem
o Verworven immuunsysteem is meer getroffen dan het aangeboren
immuunsysteem
• Verminderde capaciteit om te reageren op infecties
o Verminderde ontwikkeling van een lange termijn immuunreactie
• Hogere incidentie van:
o Infectie
o Neoplasie
o Auto-immuun ziekte
o Mortaliteit
Inflammageing:
• Ontwikkeling van chronische laaggradige inflammatie op oudere leeftijd
o Patiënten hebben op oudere leeftijd meer senescente cellen
▪ Secretie van een pro-inflammatoire cocktail
• Ontstaan van senescentie-geassocieerde secretoir fenotype
▪ Hogere concentratie interleukine 6 en TNF-alpha
• Mogelijkse oorzaken:
o Pathogenen
o Endogeen cel-debris
o Voedingsstoffen
o Microbiota van de darm
• Verandering in de balans tussen:
o Proinflammatoire cytokines
o Antiinflammatoire cytokines
• Dysfunctie van :
o Aangeboren immuuncellen
▪ Verminderde pathogeenherkenning, chemotaxis en fagocytose
o Verworven immuuncellen
▪ Naïeve T-cellen, cytotoxiciteit, mindere kwaliteit en kwantiteit van
antilichamen
Oorzaken en gevolgen van immunosenescentie:
• Oorzaken:
o Situaties met meer productie van pro-inflammatoire cytokines
▪ Chronische virale infecties (HIV)
▪ Stress
▪ Obesitas
▪ Oudere leeftijd
• Gevolgen:
o Onvoldoende mogelijkheid om te reageren op nieuwe antigenen
▪ Vaccinatie zal minder efficiënt zijn
o Aanwezigheid van laaggradige chronische infectie
▪ Patiënten zullen sneller verouderen
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
Samenvatting: Gerodontologie:
Geriatrische Gezondheid:
Impact van veroudering:
• Toename van de levensverwachting
o Zal verder oplopen
o Zie Samenvatting Geriatrische Patiënt
• Toename van het aantal ouderen:
o Van 17% naar 26% ouderen (2 000-2 060)
• Impact op geneeskunde:
o Ethische impact
o Financiële impact…
• Opmerking:
o Veroudering zal afhankelijk zijn van de gedachtegang van de persoon
Soorten leeftijd:
• Chronologische of burgerlijke leeftijd:
o Leeftijd volgens aantal kalenderjaren
▪ Jong-oud van 65-74 jaar
▪ Midden-oud van 75-84 jaar
▪ Oud-oud vanaf 85 jaar
• Fysiologische of biologische leeftijd:
o Leeftijd volgens lichaamsfuncties
• Functionele leeftijd:
o Leeftijd gaat verder dan biologie
▪ Vermogen om bij te dragen tot het maatschappelijk gebeuren
• Zowel in micro- als macro-omgeving
o Activiteit van de patiënt op sociaal, psychisch en fysiek vlak
Proces van veroudering:
• Verouderingsproces begint vanaf de geboorte
o Cellen sterven af vanaf de geboorte
o Er is geen enkelvoudig meetinstrument voor het meten van de reële leeftijd
• Veroudering is sterk geïndividualiseerd:
o Er zijn geen echte verschillen op verschillende leeftijden
o Er is een grote heterogeniteit in oudere patiënten:
▪ Bijvoorbeeld:
• 80-jarigen kunnen nog actief zijn, terwijl 70-jarigen al
zorgbehoevend kan zijn
• Doelstelling van ouder worden:
o Succesvol oud worden in plaats van gewoon oud worden
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 2
Soorten veroudering:
• Primary aging:
o Niet-ontwijkbare veranderingen gepaard met verouderen
• Secondary aging:
o Veranderingen veroorzaakt door pathologie bij ouder worden
▪ Zal extra bijdragen aan vervroegd ouder worden
• Opmerking:
o Beginleeftijd en progressie van veroudering liggen niet vast
▪ Genetische en omgevingsfactoren zullen rol spelen in ouder worden
Leeftijdscriterium:
• Limiet leggen op de leeftijd alvorens de patiënt gebruik mag maken van bepaalde
voorzieningen
• Voor bepalen van criterium moet er onderscheid gemaakt worden tussen de biologische
en burgerlijke leeftijd
o Aanwezigheid van comorbiditeit
▪ Tegelijkertijd voorkomen van twee of meer aandoeningen
o Verminderde activity of daily living
o Aanwezigheid van dementie
• Clinicus moet inschatting maken op basis van:
o Reversibiliteit van een acute pathologie
▪ Aanwezigheid van pathologie kan bijdragen aan de algemene
achteruitgang
o Vatbaarheid tot verbetering van chronische pathologie
▪ Behandeling van een pathologie kan overwogen worden
• Maar kwetsbare patiënt heeft onvoldoende fysiologische
reserves
• Pathologie kan domino-effect veroorzaken ten gevolge van:
o Verminderde flexibiliteit
o Afgenomen homeostase…
Frailty score:
• Afhankelijk van de score wordt er gekeken of patiënt de therapie zal kunnen verdragen
• Opmerking:
o Zie Samenvatting Geriatrische Patiënt
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 3
Oorzaken van veroudering:
• Genomische instabiliteit:
o Ontstaan van fouten in het DNA bij elke replicatiecyclus
o Mogelijkse gevolgen:
▪ Celdood
▪ Omvorming tot kankercellen
• Verkorten van de telomeren:
o Chromosomen zullen verkorten en DNA wordt instabieler
▪ DNA is gevoeliger voor fouten
• Epigenetische veranderingen:
o Bepaalde genen zullen niet meer of net wel tot expressie komen
• Storing in proteïne-huishouding:
o Oudere proteïnen verliezen deel van hun functie en moeten opgeruimd worden
▪ Proteïnen kunnen dan opstapelen en toxisch worden
o Bijvoorbeeld:
▪ Ziekte van Alzheimer
• Uitgestelde celdood:
o Oudere cellen worden niet meer correct opgeruimd
▪ Ontstaan van zombie-cellen of senescente cellen
o Senescente cellen kunnen opstapelen met de leeftijd
▪ Mogelijks in de hand werken van inflammatie
• Storing in mitochondriale processen:
o Bij ouder worden, worden de mitochondriën meer inefficiënt en dysfunctioneel
▪ Mogelijks schade aanbrengen aan DNA en eiwitten
o Processen verliezen hun functie
• Veroudering van metabolisme:
o Glucose en vet wordt niet meer optimaal gebruikt
▪ Vetten worden niet meer correct verteerd
o Storing in metabolisme kan eventueel rol spelen in ouderdomsdiabetes
• Storing in hernieuwingsprocessen:
o Lichaam wordt trager en minder efficiënt
▪ Er is een te kort aan stamcellen bij ouderen
• Vernieuwing zal gewoon niet gebeuren wanneer het nodig is
• Communicatie op celniveau gaat achteruit:
o Pathogenen worden niet altijd correct opgeruimd
▪ Communicatie is nodig voor goed immuunsysteem
o Hormoonsignalen kunnen ook verloren gaan
• Algemeen:
o Balans tussen herstel en schade zal verminderen
▪ Immuniteit zal verouderen
• Verworven immuniteit gaat verloren
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
, 4
Immunosenescentie:
• Verslechtering van het immuunsysteem
o Verworven immuunsysteem is meer getroffen dan het aangeboren
immuunsysteem
• Verminderde capaciteit om te reageren op infecties
o Verminderde ontwikkeling van een lange termijn immuunreactie
• Hogere incidentie van:
o Infectie
o Neoplasie
o Auto-immuun ziekte
o Mortaliteit
Inflammageing:
• Ontwikkeling van chronische laaggradige inflammatie op oudere leeftijd
o Patiënten hebben op oudere leeftijd meer senescente cellen
▪ Secretie van een pro-inflammatoire cocktail
• Ontstaan van senescentie-geassocieerde secretoir fenotype
▪ Hogere concentratie interleukine 6 en TNF-alpha
• Mogelijkse oorzaken:
o Pathogenen
o Endogeen cel-debris
o Voedingsstoffen
o Microbiota van de darm
• Verandering in de balans tussen:
o Proinflammatoire cytokines
o Antiinflammatoire cytokines
• Dysfunctie van :
o Aangeboren immuuncellen
▪ Verminderde pathogeenherkenning, chemotaxis en fagocytose
o Verworven immuuncellen
▪ Naïeve T-cellen, cytotoxiciteit, mindere kwaliteit en kwantiteit van
antilichamen
Oorzaken en gevolgen van immunosenescentie:
• Oorzaken:
o Situaties met meer productie van pro-inflammatoire cytokines
▪ Chronische virale infecties (HIV)
▪ Stress
▪ Obesitas
▪ Oudere leeftijd
• Gevolgen:
o Onvoldoende mogelijkheid om te reageren op nieuwe antigenen
▪ Vaccinatie zal minder efficiënt zijn
o Aanwezigheid van laaggradige chronische infectie
▪ Patiënten zullen sneller verouderen
Samenvatting: Gerodontologie: Geriatrische Gezondheid
