Samenvatting pathologie
Circulatiestoornissen
De mens bestaat voor 60% uit water. Hiervan zit ongeveer 3/7 buiten de cellen (plasma, skelet en secreet) en
ongeveer 4/7 in de cellen. Het bloed is verdeeld in ongeveer 75% in de aders (intraveneus) en ongeveer 25% in
de slagaders (intra-arterieel).
Het hart moet ervoor zorgen dat de slagaders (arteriën), haarvaten (capillairen) en de aders (venen) vol met
bloed zitten. Luchtbellen zijn dodelijk!
De hoeveelheid bloed die per minuut de linkerkamer van het hart verlaat is de cardiac output. De hoeveelheid
bloed wordt uitgedrukt in cc. Cardiac output = cc = hartminuutvolume = HMV. Het HMV is dus het product van het
volume bloed, dat per hartslag uitgepompt wordt (slagvolume = sv) en het aantal slagen, dat het hart per minuut
maakt (frequentie).
Onder normale omstandigheden bedraagt het HMV ongeveer 5000 cc/minuut; bij een slagvolume van 70 cc/slag
en een hartslagfrequentie van 70 slagen/minuut.
Wanneer er minder bloed door de hartspier uit de linkerkamer gepompt wordt, zullen de cellen en dus in
weefsels, organen en orgaansysteem een zuurstoftekort hebben (vermoeidheid en kortademigheid).
Bloedarmoede, gestoorde longfunctie of koolmonoxidevergiftiging kunnen ook een oorzaak zijn van
zuurstoftekort.
Algemene circulatiestoornissen ontstaan door een onvoldoende hartminuutvolume, veroorzaakt door bijvoorbeeld
hartinsufficiëntie, uitgebreid oedeem, shock of hoge bloeddruk, en dat lokale processen in de bloedvaten voor
plaatselijke circulatiestoornissen verantwoordelijk zijn, bijvoorbeeld artherosclerose, trombose en embolieën.
Decompensatio cordis/insufficientia cordis: het hart is niet meer in staat een normaal drukverschil tussen de
venen en de arteriën in stand te houden. Het hartminuutvolume daalt daardoor en weefsel krijgt een tekort aan
zuurstof.
Linksdecompensatie: het linkerdeel van het hart functioneert niet goed, waardoor de arteriële bloedtoevoer naar
de organen tekortschiet = forward failure
- Dit kan ontstaan als de linkerkamer niet goed kan werken zoals bij hypertensie, arteriosclerose van de
hartkransslagader, hartinfarct of afwijkingen van de aortakleppen. Ook in de linkerboezem kan de
oorzaak voor een linksdecompensatie liggen bijvoorbeeld bij een vernauwing van de mitralisklep.
De drukt in de linkerventrikel stijgt, die zich verder voortplant naar het linkeratrium en de longen. Er ontstaat
stuwing in de longen en vocht treedt uit de bloedvaten = longoedeem (kortademig, eerst alleen bij inspanning,
later ook in rust, dyspnoe). Door de verticale houding van de romp vermindert de kortademigheid = orthopnoe.
Ten gevolge van het zuurstoftekort in de weefsel ontstaan klachten van vermoeidheid (spieren), slaperigheid
(hersenen), kortademigheid (longen).
Als de forward failure ernstig is, kunnen shockverschijnselen ontstaan.
Linksdecompensatie kan acuut ontstaan (na hartinfarct, chronisch als gevolg van hypertensie). De gevolgen zijn:
- Dyspnoe
- Bij inspanning, later ook in rust
- Acuut, ’s nachts, ten gevolge van resorptie van het perifeer oedeem (asthma cardiale), behandelen
met diuretica
- Cheyne Stokes ademhaling, een ademtype die gekenmerkt wordt door toe- en afnemen van de
ademdiepte, afgewisseld door apnoe
- Kriebelhoest ten gevolge van
- Longstuwing
- Longoedeem
- Secundaire infectie van de luchtwegen
- Linkerventrikelhypertrofie (LVH)
- Bij auscultatie van de longen, vochtige rhonchi
- Shockverschijnselen
Rechtsdecompensatie: aandoening van het rechterdeel van het hart of van de longen waardoor het
terugstromen van het veneuze bloed naar het hart toe tekortschiet. Oorzaken zijn een ontstoken hartzakje,
aangeboren hartgebreken van de rechterventrikel of longemfyseem. Het kan ook ontstaan in aansluiting met
linkdecompensatie.
Symptomen van rechtsdecompensatie:
- Oedeem. Het oedeem bij rechts ontstaat voornamelijk doordat de venen uitzetten. Hierbij wordt op een
gegeven ogenblik de hydrostatische druk groter dan de osmotische druk
, - In de nier vindt water- en zoutretentie plaats. Hierdoor neem het circulerend bloedvolume toe en stijgt de
centraal-veneuze druk
- Een deel van het bloed blijft in de lever, die hierdoor groter wordt
- Een deel van het overtollige vocht wordt uitgeplast
Chronisch hartfalen: ontstaat als het hart niet in staat is voldoende bloed weg te pompen om aan de
stofwisselingsbehoeften van het lichaam te voldoen (vermoeidheid, kortademigheid, hoesten en dikke enkels)
Hartfalen heeft een slechte prognose, belangrijkste doodsoorzaken zijn pompfalen en acute hartdood.
De meest voorkomende oorzaken van hartfalen zijn hartinfarct en hypertensie en ritmestoornissen, bloedarmoe.
Doelen behandeling hartfalen:
1. Stimuleren van hartfunctie
2. Het verminderen van de werkbelasting van het hart d.m.v. diuretica en vaatverwijdende middelen
3. Cardioreparatie
Stuwing: bloed hoopt op in het overvulde veneuze systeem. Het weefsel dat stuwingsverschijnselen vertoont is
gezwollen en overvuld met zuurstofarm, donkerrood bloed (krijgt een paarse tint)
Anoxemie: geen zuurstof meer in het bloed
Hypoxemie: een tekort aan zuurstof in het bloed
- Bloedarmoede ten gevolge van te weinig hemoglobine
- Normale metabole activiteit, spierarbeid
- Oxygenatiestoornissen (op grote hoogte, longfunctiestoornis en koolmonoxidevergiftiging)
- Stuwing
Dyspnoe: kortademigheid
Cardiaal oedeem: dit ontstaat wanneer bij een linksdecompensatie door de nieren water en zoutretentie
plaatsvindt. Het circulerend bloedvolume neemt daardoor toe en de CVD stijgt. Het bloed aan de veneuze kant,
dus in haarvaten en venen, moet dan stromen tegen een drukverhoging in en dit leidt tot een stroomvertraging
aan de kant van de haarvaten. Er wordt meer zuurstof uit het toch al zuurstofarme bloed gehaald, maar toch
ontstaat er een weefselhypoxie. Dit resulteert in een beschadiging van de binnenste cellaag van het bloedvat en
de doorlaatbaarheid van het bloedvat neemt toe. Doordat ook eiwitmoleculen het bloedvat verlaten, daalt de
colloïd-osmotische druk. Op een gegeven moment wordt de hydrostatische druk groter dan de COD en treedt
vocht uit de vaten, bij de enkels en stuitje en longen.
Renaal oedeem: als gevolg van een nierziekte. Hierbij gaat 5 gram eiwit per dag in de urine verloren. Er ontstaat
hypoproteïnemie, een tekort aan eiwit in het bloed. Renaal oedeem ten gevolge van een nierontsteking kan
aanleiding geven tot water en zoutretentie waardoor oedeemvorming rond oogleden ontstaat.
Oedeem ten gevolge van malabsorptie: door darmaandoeningen worden eiwitten niet in het lichaam
opgenomen, maar verlaten het lichaam snel
Hongeroedeem: een tekort aan eiwitopname door niet eten of vasten
Obstructie-oedeem: ten gevolge van trombose kan het veneuze bloed niet verder stromen en treedt vlak onder
de afsluiting uit de vaten
Lymfoedeem: lokaal proces waarbij de drainage van weefselvocht belemmerd is. Het transport van lymfevocht
naar de kleppen bevattende lymfevaten is gestoord en daardoor ook de afvoer naar het veneuze bloed van de
vena jugularis.
Shock: stoornis in het hartvaatstelsel geeft aanleiding tot onvoldoende bloedvoorziening en daardoor teven
onvoldoende zuurstofvoorziening van de weefsels.
- Centrale/cardiogene shock: ontstaat doordat het hart niet meer in staat is om voldoende bloed in de
circulatie te pompen
- Perifere shock: ontstaat door pathologie in de circulatie. Er is sprake van absoluut tekort aan
circulerend vocht bij een verlies van bloed, plasma of water. Wanneer het bloed anders over het lichaam
verdeeld wordt en waarbij geen verlies optreedt, kan een relatief tekort aan circulerend bloed ontstaan.
Dit zien we bij verlammingen van de vaten bij een gestoorde innervatie.
Hypovolemie: een laag circulerend bloedvolume
Circulatiestoornissen
De mens bestaat voor 60% uit water. Hiervan zit ongeveer 3/7 buiten de cellen (plasma, skelet en secreet) en
ongeveer 4/7 in de cellen. Het bloed is verdeeld in ongeveer 75% in de aders (intraveneus) en ongeveer 25% in
de slagaders (intra-arterieel).
Het hart moet ervoor zorgen dat de slagaders (arteriën), haarvaten (capillairen) en de aders (venen) vol met
bloed zitten. Luchtbellen zijn dodelijk!
De hoeveelheid bloed die per minuut de linkerkamer van het hart verlaat is de cardiac output. De hoeveelheid
bloed wordt uitgedrukt in cc. Cardiac output = cc = hartminuutvolume = HMV. Het HMV is dus het product van het
volume bloed, dat per hartslag uitgepompt wordt (slagvolume = sv) en het aantal slagen, dat het hart per minuut
maakt (frequentie).
Onder normale omstandigheden bedraagt het HMV ongeveer 5000 cc/minuut; bij een slagvolume van 70 cc/slag
en een hartslagfrequentie van 70 slagen/minuut.
Wanneer er minder bloed door de hartspier uit de linkerkamer gepompt wordt, zullen de cellen en dus in
weefsels, organen en orgaansysteem een zuurstoftekort hebben (vermoeidheid en kortademigheid).
Bloedarmoede, gestoorde longfunctie of koolmonoxidevergiftiging kunnen ook een oorzaak zijn van
zuurstoftekort.
Algemene circulatiestoornissen ontstaan door een onvoldoende hartminuutvolume, veroorzaakt door bijvoorbeeld
hartinsufficiëntie, uitgebreid oedeem, shock of hoge bloeddruk, en dat lokale processen in de bloedvaten voor
plaatselijke circulatiestoornissen verantwoordelijk zijn, bijvoorbeeld artherosclerose, trombose en embolieën.
Decompensatio cordis/insufficientia cordis: het hart is niet meer in staat een normaal drukverschil tussen de
venen en de arteriën in stand te houden. Het hartminuutvolume daalt daardoor en weefsel krijgt een tekort aan
zuurstof.
Linksdecompensatie: het linkerdeel van het hart functioneert niet goed, waardoor de arteriële bloedtoevoer naar
de organen tekortschiet = forward failure
- Dit kan ontstaan als de linkerkamer niet goed kan werken zoals bij hypertensie, arteriosclerose van de
hartkransslagader, hartinfarct of afwijkingen van de aortakleppen. Ook in de linkerboezem kan de
oorzaak voor een linksdecompensatie liggen bijvoorbeeld bij een vernauwing van de mitralisklep.
De drukt in de linkerventrikel stijgt, die zich verder voortplant naar het linkeratrium en de longen. Er ontstaat
stuwing in de longen en vocht treedt uit de bloedvaten = longoedeem (kortademig, eerst alleen bij inspanning,
later ook in rust, dyspnoe). Door de verticale houding van de romp vermindert de kortademigheid = orthopnoe.
Ten gevolge van het zuurstoftekort in de weefsel ontstaan klachten van vermoeidheid (spieren), slaperigheid
(hersenen), kortademigheid (longen).
Als de forward failure ernstig is, kunnen shockverschijnselen ontstaan.
Linksdecompensatie kan acuut ontstaan (na hartinfarct, chronisch als gevolg van hypertensie). De gevolgen zijn:
- Dyspnoe
- Bij inspanning, later ook in rust
- Acuut, ’s nachts, ten gevolge van resorptie van het perifeer oedeem (asthma cardiale), behandelen
met diuretica
- Cheyne Stokes ademhaling, een ademtype die gekenmerkt wordt door toe- en afnemen van de
ademdiepte, afgewisseld door apnoe
- Kriebelhoest ten gevolge van
- Longstuwing
- Longoedeem
- Secundaire infectie van de luchtwegen
- Linkerventrikelhypertrofie (LVH)
- Bij auscultatie van de longen, vochtige rhonchi
- Shockverschijnselen
Rechtsdecompensatie: aandoening van het rechterdeel van het hart of van de longen waardoor het
terugstromen van het veneuze bloed naar het hart toe tekortschiet. Oorzaken zijn een ontstoken hartzakje,
aangeboren hartgebreken van de rechterventrikel of longemfyseem. Het kan ook ontstaan in aansluiting met
linkdecompensatie.
Symptomen van rechtsdecompensatie:
- Oedeem. Het oedeem bij rechts ontstaat voornamelijk doordat de venen uitzetten. Hierbij wordt op een
gegeven ogenblik de hydrostatische druk groter dan de osmotische druk
, - In de nier vindt water- en zoutretentie plaats. Hierdoor neem het circulerend bloedvolume toe en stijgt de
centraal-veneuze druk
- Een deel van het bloed blijft in de lever, die hierdoor groter wordt
- Een deel van het overtollige vocht wordt uitgeplast
Chronisch hartfalen: ontstaat als het hart niet in staat is voldoende bloed weg te pompen om aan de
stofwisselingsbehoeften van het lichaam te voldoen (vermoeidheid, kortademigheid, hoesten en dikke enkels)
Hartfalen heeft een slechte prognose, belangrijkste doodsoorzaken zijn pompfalen en acute hartdood.
De meest voorkomende oorzaken van hartfalen zijn hartinfarct en hypertensie en ritmestoornissen, bloedarmoe.
Doelen behandeling hartfalen:
1. Stimuleren van hartfunctie
2. Het verminderen van de werkbelasting van het hart d.m.v. diuretica en vaatverwijdende middelen
3. Cardioreparatie
Stuwing: bloed hoopt op in het overvulde veneuze systeem. Het weefsel dat stuwingsverschijnselen vertoont is
gezwollen en overvuld met zuurstofarm, donkerrood bloed (krijgt een paarse tint)
Anoxemie: geen zuurstof meer in het bloed
Hypoxemie: een tekort aan zuurstof in het bloed
- Bloedarmoede ten gevolge van te weinig hemoglobine
- Normale metabole activiteit, spierarbeid
- Oxygenatiestoornissen (op grote hoogte, longfunctiestoornis en koolmonoxidevergiftiging)
- Stuwing
Dyspnoe: kortademigheid
Cardiaal oedeem: dit ontstaat wanneer bij een linksdecompensatie door de nieren water en zoutretentie
plaatsvindt. Het circulerend bloedvolume neemt daardoor toe en de CVD stijgt. Het bloed aan de veneuze kant,
dus in haarvaten en venen, moet dan stromen tegen een drukverhoging in en dit leidt tot een stroomvertraging
aan de kant van de haarvaten. Er wordt meer zuurstof uit het toch al zuurstofarme bloed gehaald, maar toch
ontstaat er een weefselhypoxie. Dit resulteert in een beschadiging van de binnenste cellaag van het bloedvat en
de doorlaatbaarheid van het bloedvat neemt toe. Doordat ook eiwitmoleculen het bloedvat verlaten, daalt de
colloïd-osmotische druk. Op een gegeven moment wordt de hydrostatische druk groter dan de COD en treedt
vocht uit de vaten, bij de enkels en stuitje en longen.
Renaal oedeem: als gevolg van een nierziekte. Hierbij gaat 5 gram eiwit per dag in de urine verloren. Er ontstaat
hypoproteïnemie, een tekort aan eiwit in het bloed. Renaal oedeem ten gevolge van een nierontsteking kan
aanleiding geven tot water en zoutretentie waardoor oedeemvorming rond oogleden ontstaat.
Oedeem ten gevolge van malabsorptie: door darmaandoeningen worden eiwitten niet in het lichaam
opgenomen, maar verlaten het lichaam snel
Hongeroedeem: een tekort aan eiwitopname door niet eten of vasten
Obstructie-oedeem: ten gevolge van trombose kan het veneuze bloed niet verder stromen en treedt vlak onder
de afsluiting uit de vaten
Lymfoedeem: lokaal proces waarbij de drainage van weefselvocht belemmerd is. Het transport van lymfevocht
naar de kleppen bevattende lymfevaten is gestoord en daardoor ook de afvoer naar het veneuze bloed van de
vena jugularis.
Shock: stoornis in het hartvaatstelsel geeft aanleiding tot onvoldoende bloedvoorziening en daardoor teven
onvoldoende zuurstofvoorziening van de weefsels.
- Centrale/cardiogene shock: ontstaat doordat het hart niet meer in staat is om voldoende bloed in de
circulatie te pompen
- Perifere shock: ontstaat door pathologie in de circulatie. Er is sprake van absoluut tekort aan
circulerend vocht bij een verlies van bloed, plasma of water. Wanneer het bloed anders over het lichaam
verdeeld wordt en waarbij geen verlies optreedt, kan een relatief tekort aan circulerend bloed ontstaan.
Dit zien we bij verlammingen van de vaten bij een gestoorde innervatie.
Hypovolemie: een laag circulerend bloedvolume
